1. Etke jej aikuj lukkuun tõmak ilo Naan in Anij?

 M̦OKTA jãn an juon ri katak Baibõl̦ maroñ erom juon ri kwal̦o̦k naan, ej aikuj kwal̦o̦k an tõmak bwe Baibõl̦ ej Naan in Anij. Kõj aolep jej aikuj kwal̦o̦k bwe jej lõke naan ko ilo Baibõl̦. Ej aikuj alikkar men in ilo naan im kõm̦m̦an ko ad. Ñe jej lukkuun tõmak Baibõl̦ im jel̦ã kilen kõjerbale ilo kwal̦o̦k naan, jenaaj maroñ jipañ ro jet ñan jel̦ã kajjien Jeova im bõk mour indeeo.

2. Etke jej aikuj etal wõt ilo katak ko rem̦ool me jaar katak kaki?

² Rijjelõk Paul ear kaalikkar bwe el̦ap an aorõk Naan in Anij. Ear jeje ñan Timote im ba: “Kwõn etal wõt ilo m̦ool ko kwaar katak kaki.” Men ko rem̦ool me Timote ear katak kaki rar itok jãn Baibõl̦ im erkein men ko rar kõm̦m̦an bwe en tõmak ilo nuuj eo em̦m̦an. Men ko jej katak jãn Baibõl̦ rej bar kakajoor tõmak eo ad. Baibõl̦ emaroñ jipañ kõj ñan bõk ‘jel̦ãl̦o̦kjen̦ eo ej tõll̦o̦k ñan lo̦mo̦o̦r.’ (2 Timote 3:​14, 15, UBS) Ilo naan ko tok jet an Paul ilo 2 Timote 3:16, ear kwal̦o̦k bwe Baibõl̦ ej jãn Anij. Ak bar ta jemaroñ katak jãn naan kein ilo 2 Timote 3:16? (Riit.) Eokwe, jenaaj tipdiki mel̦el̦ein eoon in im kapenl̦o̦k tõmak eo ad bwe aolep katak ko an Jeova rej lukkuun “jim̦we.”​—Sam 119:128.

3-5. (1) Ta eo ear wal̦o̦k ãlikin an kar Piter kwal̦o̦k juon katak im̦aan juon jarlepju in armej ilo kar raan in Pentekost eo, im etke? (2) Etke elõñ armej ilo Tessalonika rar erom ri tõmak? (3) Ta eo armej ro ilo raan kein rej kile ad kõjerbale ilo kwal̦o̦k naan?

³ Jijej ear ba ñan aelõñ in Israel: “Inaaj jilkinwaj ri kanaan ro, ri mãlõtlõt ro, im ri kaki ro.” (Matu 23:34, UBS) Ke Jijej ear ba naan kein, ear kõnono kõn rũkal̦oor ro an. Ear katakin er kilen kõjerbal Jeje ko Rekwõjarjar ilo jerbal in kwal̦o̦k naan. Ilo raan in Pentekost eo ilo iiõ eo 33, rijjelõk Piter ear kwal̦o̦k juon katak im̦aan juon jarlepju ilo Jerusalem. Ilo katak eo an, ear kwal̦o̦k jet iaan eoon ko jãn jeje ko  ilo kajin Hibru. Im ke armej ro rar roñjake wãween an Piter kõmel̦el̦eik eoon kein, elõñ iaaer rar kile bõd ko aer im men ko renana rar kõm̦m̦ani. Rar ukel̦o̦k jãn jerawiwi ko aer im kajjitõk ippãn Anij bwe en jol̦o̦k aer bõd. Im ilo raan eo wõt, enañin jilu to̦ujin iaan armej rein rar erom Kũrjin.​—Jerbal 2:37-41.

⁴ Jemaroñ bar katak jãn rijjelõk Paul, eo im ear kwal̦o̦k naan kõn nuuj eo em̦m̦an ilo aelõñ ko ilikin Jerusalem. Ear kwal̦o̦k naan ñan Ri Ju ro ilo jikin kabuñ eo aer ilo juon bukwõn ilo Masedonia etan Tessalonika. Jilu Jabõt in an Paul kar “kõmel̦el̦e ñan er jãn Jeje ko” im kam̦ool ñan er bwe ear menin aikuj ñan an Kũraij eñtaan im mej, im jerkakpeje. Kõn men in, jet iaan Ri Ju ro rar erom ri tõmak, im bar elõñ iaan Ri Grik ro.​—Jerbal 17:​1-4.

⁵ Elõñ armej ilo raan kein rej kile bwe jej kõjerbal Baibõl̦ ñan kam̦ool men ko jej katakin ro jet kaki. Juon jeid im jatid kõrã ilo Switzerland ear kwal̦o̦k naan im riiti juon eoon ippãn juon em̦m̦aan, im em̦m̦aan in ear kajjitõk kabuñ ta eo an. Kõrã in ear ba bwe e im kõrã eo juon m̦õttan rej Ri Kõnnaan ro an Jeova. Im em̦m̦aan eo ear ba bwe en kar kile bwe erro Ri Kõnnaan ro an Jeova kõnke ro wõt jãn kabuñ in rej etal ñan m̦weo im̦õn in riiti Baibõl̦ ñan e.

6, 7. (1) Ta wãween eo em̦m̦antata kõn kõjerbal Baibõl̦ ñan ro rej kwal̦o̦k katak ko ilo eklejia? (2) Etke eaorõk bwe jen jel̦ã kilen kõjerbal Baibõl̦ ñe jej katak ippãn ri katak ro ad?

⁶ Ta wãween eo em̦m̦antata ñan ad kõjerbal Baibõl̦ ñe jej katakin ro jet? El̦aññe ewõr am̦ katak ilo kweilo̦k ko, kwõn kõjerbal jet eoon ko ñe kwõj kwal̦o̦k katak eo am̦. Ijello̦kun am̦ baj kwal̦o̦k ta ko eoon eo ej ba ak riiti jãn juon peba, em̦m̦an kwõn riiti jãn Baibõl̦. Kajjitõk ippãn ri kweilo̦k ro ñan bar kõpel̦l̦o̦k Baibõl̦ ko aer. Im kõmel̦el̦eik ta mel̦el̦ein eoon ko im ewi wãween remaroñ jipañ er ñan epaakel̦o̦k Jeova. Bareinwõt, em̦m̦an kwõn kõjerbal iien eo ñan kwal̦o̦k kõn Naan in Anij jãn am̦ kwal̦o̦k waanjoñak ko reppen ak bwebwenato ko im rej kattõñ ro jet.

⁷ Ta eo jej aikuj keememeje ñe jej katak Baibõl̦ ippãn ri katak ro ad? Jej aikuj keememej ñan jab etal wõt jãn eoon ko rej pãd ilo bok eo jej katak ippãer kake. Kajjitõk ippãn ri katak ro ad bwe ren riiti eoon ko. Innem, ñe jej kõmel̦el̦eik er, en jab kõj wõt jej kõnono ak jen bar kõtl̦o̦k bwe ren kwal̦o̦k l̦õmn̦ak ko aer. Ijello̦kun ad ba ñan er bwe eñin men ko rej aikuj tõmaki ak kõm̦m̦ani, jemaroñ bũkm̦aantak kajjitõk ko im renaaj jipañ er ñan mel̦el̦e ta eo Baibõl̦ ej ba. *—Lale kõmel̦el̦e eo itulal̦.

8. Ta eo Paul ear aikuj jum̦aeiki aolep iien?

⁸ Ej an em̦m̦aan ro rej lale eklejia eo eddo ñan kauwe, ak kaje ro im rar jerawiwi. (1 Timote 5:20; Taitõs 1:13, UBS) Bõtab, kõj bareinwõt jej aikuj kauwe kõj make. Paul ear juon Kũrjin em̦m̦an joñak eo an me ear erreo “bõklõkõt” eo an ak ejjel̦o̦k n̦otaan. (2 Timote 1:⁠3) Meñe ãindein, ear wõr an m̦õjn̦o̦ im ear aikuj tarin̦aeki aolep iien. Ear ba: “A ij lo bar juon kien ilo raõ, ej tarin̦aek kien aõ l̦ol̦ãtãt, im kajipo̦kweik eõ ñan kien jerawiwi eo ej pãd ilo raõ.” Jenaaj katak kõn ta eo Paul ear aikuj kõm̦m̦ane bwe en kar maroñ jum̦aeik m̦õjn̦o̦ ko an make.​—Riit Rom 7:21-25.

9, 10. (1) Ta m̦õjn̦o̦ ko emaroñ kar wõr ippãn Paul? (2) Ta eo Paul emaroñ kar kõm̦m̦ane ñan tarin̦aeki m̦õjn̦o̦ ko an make?

⁹ Paul ear jab ba kain m̦õjn̦o̦ rot ko ear wõr ippãn. Bõtab, ear ba bwe ekar juon armej ‘elãj,’ ak ejejjej im utiej bũruon. (1 Timote 1:13) M̦okta jãn an kar Paul erom juon Kũrjin, ear lukkuun lãj im nana an kõm̦m̦an ñan Kũrjin ro. Ear ba bwe ear kanooj “matõrtõr er.” (Jerbal 26:11, UBS) Bõtab, Paul ear katak ñan jel̦ã dãpij an illu. Bõlen emaroñ kar pen men in ñan e im ear aikuj in buul̦ kate ñan dãpij an illu im kõjparok an kõnnaan. (Jerbal 15:36-39) Ta eo ear jipañe?

 ¹⁰ Ilo lõta eo an kein kajuon ñan Ri Korint ro, Paul ear kwal̦o̦k ta eo ear aikuj kõm̦m̦ane ñan kauwe ak kaje e make. (Riit 1 Korint 9:26, 27.) Paul ear lukkuun kate e ñan tarin̦aeki m̦õjn̦o̦ ko an make. Ejjel̦o̦k pere bwe ear kappok naan in kakapilõk jãn Jeje ko. Ear jar ñan Jeova bwe en jipañe ñan mour ekkar ñan naan in kakapilõk kein. Im ear kate joñan wõt an maroñ ñan pokaki. * (Lale kõmel̦el̦e eo itulal̦.) Jemaroñ katak jãn joñak in an Paul. Kõj bareinwõt jej aikuj tarin̦aeki m̦õjn̦o̦ ko ad make.

11. Ewi wãween jemaroñ ‘mãlejjoñe’ kõj make im etale el̦aññe jej pãdwõt ilo m̦ool eo?

¹¹ Jejjab aikuj l̦õmn̦ak im ba bwe ejako ad aikuj tarin̦aeki m̦õjn̦o̦ ko ad. Jej aikuj wõnm̦aanl̦o̦k wõt im ‘mãlejjoñe’ kõj make im etale el̦aññe jej pãdwõt ilo m̦ool eo. (2 Korint 13:5) Ñe jej riiti Kolosse 3:5-10 ak eoon ko jet im rej ãinl̦o̦k wõt eoon in, jen kajjitõk ippãd make: ‘Ij ke lukkuun kate eõ ñan tarin̦aeki m̦õjn̦o̦ ko aõ? Ak ej ke jino em̦m̦an ippa men ko Jeova ej ba renana? Ñan waanjoñak, ñe ij Internet im ekajju wal̦o̦k juon Web site enana, ij ke m̦õkaj im etal jãne? Ak ij ke pukoti Web site ko renana? Ak ñe ij alwõj TV im ewal̦o̦k pija ko renana im rettoon, ij ke m̦õkaj im kune pija eo? Ak ij ke wõnm̦aanl̦o̦k wõt im alwõje?’ El̦aññe jej kõl̦mãnl̦o̦kjen̦ kõn ewi wãween jemaroñ jerbale naan in kakapilõk ko jãn Naan in Anij ilo mour ko ad, men in emaroñ jipañ kõj bwe “jen emmej im ekkõl” ak pojak wõt.​—1 Tessalonika 5:6-8, UBS.

12, 13. (1) Ta mel̦el̦ein an Baibõl̦ kõjerbal naan in “kajim̦we”? Ewi wãween jemaroñ anõke Jijej ñe jej kajim̦we ro jet? (2) El̦aññe jej aikuj kajim̦we juon me ebõd an l̦õmn̦ak, jejjab aikuj kõnnaan ñane ilo wãween et?

¹² Ñe Baibõl̦ ej kõjerbal naan in “kajim̦we,” ej mel̦el̦ein ñan kõm̦m̦an bwe juon men en em̦m̦an ak jim̦we. Jet iien ñe juon armej ebõd an l̦õmn̦ak kõn men eo jaar ba ak kõm̦m̦ane, jej aikuj kajim̦we l̦õmn̦ak eo an. Ñan waanjoñak, ri tõl ro an kabuñ eo an Ri Ju ro rar elotaan kõn an kar Jijej jouj ñan “ri tõl owõj im ri jerawiwi” ro. Jijej ear kajim̦we l̦õmn̦ak in aer ilo an kar jiroñl̦o̦k er im ba: “Ri ãjmour rejjab aikuj ruwũno, a ro renañinmej wõt. A kom̦win ilen katak rãpel̦tan men in, ‘I kõn̦aan tũriam̦o im jab katok.’” (Matu 9:11-13) Jijej ear bar kajim̦we l̦õmn̦ak ko rebõd an armej ro kõn wãween aer watõk Anij. Ilo meanwõd im jouj, ear katakin er bwe Jeova ej “juon Anij ej tũriam̦okake, im Ejouj, erum̦wij An illu, im el̦ap An tũriam̦okake im m̦ool.” (Exodus 34:6) Tokjãn men in, elõñ armej rar kwal̦o̦k aer tõmak ilo nuuj eo em̦m̦an.

¹³ Jej aikuj anõke Jijej ñe jej kajjioñ in jipañ ro jet. Eoon eo ilo 2 Timote 3:16 ejjab ba bwe jej aikuj illu ilo ad kõnono ñan ro jet ñe jej kajim̦weik l̦õmn̦ak ak kõm̦m̦an ko aer. Baibõl̦ ejjab kamãlim kõj ñan kõnnaan im kajim̦we ro jet ilo ad jab l̦õmn̦ak kõn eñjake ko aer. El̦aññe jej kwal̦o̦k bõd ko an juon ilo wãween eo ejjab jouj, naan ko ad remaroñ ãinwõt ñe jej wie ak õrõje armej eo kõn “juon jãje.” Im jenaaj kõmetak armej eo im bõlen jemaroñ jab jipañe ñan jidik.​—Jabõn Kõnnaan 12:18.

14-16. (1) Ewi wãween an ro rej lale eklejia ko kajim̦we ro rej aikuj jipañ kõn apañ ko aer? (2) Etke eaorõk bwe rũtto ro ren kõjerbale Baibõl̦ ñan jipañ ak kajim̦we ro ilo baam̦le eo aer?

¹⁴ Ewi wãween ad kwal̦o̦k jouj im meanwõd ñe jej kõjerbal Baibõl̦ ñan kajim̦we ro jet kõn apañ eo aer? L̦õmn̦ak m̦õk kõn ruo ri pãlele me aolep iien rej akwããl. Ri pãlele rein rej kajjitõk ippãn juon iaan em̦m̦aan ro rej lale eklejia eo bwe en jipañ erro. Em̦m̦aan in eban kwal̦o̦k an errã ippãn juon iaerro, im eban kwal̦o̦k l̦õmn̦ak ko an make kõn ta ko rej aikuj kõm̦m̦ani ñan kõm̦adm̦õde apañ eo aer. Ak ej kõjerbale eoon ko ilo Baibõl̦ ñan jipañ erro mel̦el̦e ewi wãween bwe en jako aerro akwããl. Emaroñ kwal̦o̦k  kõn naan in kakapilõk ko ilo bok eo Katak ko Rem̦ool jãn Baibõl̦ Eo ilo katak 14. Ilo aer etale naan in kakapilõk ko ilo bok in, l̦eo im lio remaroñ kile bwe rej aikuj kõm̦m̦an jet oktak ko. Tokãlik, em̦m̦aan in me ej lale eklejia eo enaaj kajjitõk ippãn ri pãlele rein el̦aññe em̦m̦anl̦o̦k pãd eo aerro. El̦aññe rej aikuj wõt jipañ, innem emaroñ bar jipañ erro.

 ¹⁵ Ewi wãween an ro jemãn im jinen kajim̦we ro nejier ilo juon wãween me rej jipañ er? Eokwe l̦õmn̦ak kõn leddik eo nejũm̦ me ewõr juon m̦õttan ej kab jel̦ã kajjien. Ak kwõl̦ak lale leddik eo m̦õttan ãinwõt ejjab em̦m̦an men ko ej kõm̦m̦ani. M̦oktata, kwõj aikuj kal̦apl̦o̦k am̦ jel̦ã kõn kain armej rot leddik in m̦õttan. Innem, ñe kwõj inepata wõt im l̦õmn̦ak bwe ejjab em̦m̦an bwe leddik eo nejũm̦ en aetõle, eokwe em̦m̦an kwõn kõnnaan ippãn. Kwõmaroñ kõjerbal naan in kakapilõk ko jãn bok ko an doulul in ak alwõje pija eo an jodrikdrik (Young People Ask​—How Can I Make Real Friends?) im bwebwenato ippãn kaki. Bareinwõt, kwõj aikuj kal̦apl̦o̦k iien am̦ pãd ippãn. Kwõmaroñ lale m̦akũtkũt ko an ñe ej pãd ilo kwal̦o̦k naan ak pãd ippãn baam̦le eo. El̦aññe kwõj jouj im meanwõd wõt ippãn ñe kwõj kõnnaan ñane, leddik in nejũm̦ enaaj kile am̦ yokwe im am̦ kõn̦aan jipañe. Men in enaaj jipañe bwe en l̦oore naan in kakapilõk ko am̦ kõn wãween an kããlõt ro m̦õttan im kõjparoke jãn an kõm̦m̦ani pepe ko rejjab em̦m̦an ilo mour eo an.

¹⁶ Wõn ro jet remaroñ aikuj jipañ jãn kõj? Ej ro im rej inepata kõn ãjmour ko aer, ro rej ebbeer kõn aer luuji jerbal ko aer, ak ro jet me repok kõn jet katak ko jãn Baibõl̦. Jemaroñ jipañ rein ñe jej meanwõd im jouj ilo ad lel̦o̦k naan in kakapilõk ko ñan er. Ñe jej kõjerbal Naan in Anij ñan jipañ rein bwe en jim̦we l̦õmn̦ak ko aer kõn apañ ko rej iiooni, innem kõj aolep jenaaj lo tokjãn ilo elõñ wãween ko.

17. Etke jen m̦õn̦õn̦õ ñe rej kaje ak katakin kõj?

¹⁷ Baibõl̦ ej ba bwe ñe ro jet rej kaje kõj ekkã wõt ad bũrom̦õj im jab m̦õn̦õn̦õ. Ilo m̦ool, emaroñ lukkuun pen ñan kõj ñe rej kajeik kõj. Bõtab, el̦aññe jej roñjake im jerbale men ko kar kaje kõj kaki, men in emaroñ jipañ kõj ñan mour ilo jim̦we. (Hibru 12:11, UBS) Enañin aolep Kũrjin ro im rar rũttol̦o̦k ilo m̦ool eo rej ba bwe kõn an kar jemãer im jineer kaje im katakin er, men in ear kanooj jipañ er. Bareinwõt, ñe em̦m̦aan ro rej lale eklejia eo rej letok naan in kauwe ak katakin jãn Jeova, enaaj jipañ kõj bwe jen maroñ etal wõt ilo ial̦ eo ñan mour.​—Jabõn Kõnnaan 4:13.

18, 19. (1) Etke eaorõk naan in tõl eo ilo Jabõn Kõnnaan 18:13 ñe em̦m̦aan ro rej lale eklejia rej kaje ro jet? (2) Ñe em̦m̦aan ro rej lale eklejia eo rej kwal̦o̦k yokwe ilo aer lel̦o̦k naan in kauwe ñan eo ear kõm̦m̦an bõd, ta eo armej in emaroñ kõm̦m̦ane?

¹⁸ Ta eo emaroñ jipañ em̦m̦aan ro rej lale eklejia im ro jemãn im jinen bwe en em̦m̦an aer kaje ak katakin ro jet? Jeova em̦õj an jiroñ kõj ñan kaje ak katakin ro jet “ilo kwõjarjar.” (2 Timote 3:16) Mel̦el̦ein men in bwe jej aikuj l̦oore naan in tõl ko ilo Baibõl̦ ñe jej kauwe im katakin ro jet. Juon iaan naan in tõl ko jemaroñ l̦oore ej ilo Jabõn Kõnnaan 18:13 me ej ba: “Eo ej uwaak m̦okta jãn an roñjake, eñin menin bwebwe im kajook ñan e.” Kõn men in, ñe juon ej ba ñan em̦m̦aan ro rej lale eklejia eo bwe juon jeid im jatid ear kõm̦m̦ane juon jerawiwi el̦ap, em̦m̦aan rein rej aikuj lukkuun etale ta ko rar wal̦o̦k m̦okta jãn aer lel̦o̦k kaje ñan armej in. (Duteronomi 13:14) Ilo wãween in, remaroñ kaje armej in “ilo kwõjarjar.”

¹⁹ Baibõl̦ ej bareinwõt jiroñ ro rej lale eklejia eo bwe ren kaje ro jet ilo ‘jouj.’ (Riit 2 Timote 2:24-26, UBS.) Em̦ool bwe ñe juon ej kõm̦m̦an jerawiwi, men in ej lukkuun kattoon im kananaik etan Jeova im emaroñ kõmetak armej ro jet. Bõtab, el̦aññe juon iaan em̦m̦aan ro rej lale eklejia eo ej illu ilo an lel̦o̦k naan in kauwe ko ñan armej eo, ilo m̦ool eban maroñ jipañe armej in. Ak, armej in ear kõm̦m̦an bõd emaroñ ukel̦o̦k el̦aññe ro rej lale eklejia eo rej anõke Jeova im kõnono ilo jouj ñe rej kajim̦we.​—Rom 2:4.

20. Ta naan in tõl ko ilo Baibõl̦ me ro jemãn im jinen rej aikuj jerbali ñe rej kaje ro nejier?

²⁰ Bareinwõt, ro jemãn im jinen rej aikuj jerbale naan in tõl ko ilo Baibõl̦ ñe rej kaje im katakin ro nejier. (Epesõs 6:4) Ñan waanjoñak, ta eo juon jemãn en kõm̦m̦ane el̦aññe juon armej ear ba ñan e bwe l̦addik eo nejin ear kõm̦m̦ane juon men ebõd? Eokwe, jãn an kajju kaje l̦addik eo nejin, ej aikuj m̦okta lale ta ko rar wal̦o̦k. Ejjel̦o̦k juon ilo baam̦le eo ej aikuj illu im oktak im kõm̦m̦ani men ko rellãj. Jeova “ekanooj jouj im tũriam̦okake,” im ro jemãn im jinen rej aikuj anõke ilo wãween in ñe rej kaje ro nejier.​—Jemes 5:11.

21, 22. Ke kwaar riiti Sam 119:97-104, ta naan ko ie im rej kaalikkar wãween am̦ eñjake kõn Naan in Anij?

²¹ Ewõr juon ri karejaran Anij me ear kwal̦o̦k unin an kar yokwe kien ko an Jeova. (Riit Sam 119:97-104.) Ilo an kar katak Baibõl̦, ear mãlõtlõtl̦o̦k im ear alikkar im l̦ap an mel̦el̦e katak ko. Ke ear l̦oore naan in tõl ko ilo Jeje ko, men in ear jipañe ñan jab kõm̦m̦ani bõd ko me elõñ armej rej kõm̦m̦ani. Ear m̦õn̦õn̦õ in katak Baibõl̦ im ear lo tokjãn ko rem̦m̦an ilo an kar l̦oore naan in tõl ko ie. Ear peek ilo bũruon ñan pokake kien ko an Anij toõn wõt an mour.

²² Kwõj ke kaorõk Baibõl̦? Baibõl̦ emaroñ jipañ eok ñan kapenl̦o̦k tõmak eo am̦ bwe Anij enaaj kajejjet ankilaan. Elõñ naan in kakapilõk ko ie im rej jãn Jeova me rej jipañ kõj ñan jab kõm̦m̦ani men ko renana im renaaj tõll̦o̦k kõj ñan mej. Kwõmaroñ kõjerbal Baibõl̦ ñan jipañ ro jet jel̦ã ewi wãween bwe ren etal ilo ial̦ eo ej tõll̦o̦k ñan mour im pãdwõt ie. Ke jej karejar ñan Jeova, Anij eo ad emãlõtlõt im el̦ap an yokwe, jen wõnm̦aanl̦o̦k wõt im kõjerbal Baibõl̦ ilo aolep wãween ko me jaar etali.