1. ¿Kʼu yuʼun skʼan jpat lek koʼontontik li ta Vivliae?

 eKʼALAL mi spas yuʼun chilik li moletik ta tsobobbail li kʼusitik chichʼ kʼanel sventa x-och ta jcholmantal li buchʼu chchan Vivliae, xi tsjakʼbe sbaike: «Kʼalal chkʼopoj li jchanune, ¿mi chakʼ ta ilel ti xchʼunoj ti likem tal ta stojolal Dios li Vivliae?». * Li buchʼutik tskʼan ch-ochik ta achʼ jcholmantaletik sventa li Ajvalilal yuʼun Diose —ti jech skʼan xal skotol li yajtuneltak Diose— li stakʼobil chakʼe, jaʼ ti tanae. ¿Kʼu yuʼun? Yuʼun mi ta jpat koʼontontik ta Vivlia xchiʼuk mi lek ta jtunestik li ta cholmantale, xuʼ jkoltatik sventa xojtikinik Jeova xchiʼuk sta skolebalik li yantike.

2. ¿Kʼu yuʼun skʼan jtamtik-o batel li kʼusi jchanojtike?

² Laj yal jtakbol Pablo ti toj tsots skʼoplal li Skʼop Dios kʼalal xi laj yalbe batel li Timoteoe: «Jaʼ me tamo o batel li cʼusi laj achane. Yuʼun xanaʼ lec ti jaʼ melele». «Li cʼusi» la xchan Timoteoe jaʼ li chanubtaseletik ta Vivlia ti jaʼ tijbat-o yoʼonton sventa xchʼun li lekil aʼyeje. Li chanubtaseletik taje jaʼ tstij koʼontontik li avi eke xchiʼuk yakal tskoltautik sventa chijpʼijub yoʼ xijkolutik (2 Tim. 3:14, 15). Kʼalal chkalbetik krixchanoetik ti likem tal ta stojolal Dios li Vivliae ta onoʼox xkakʼbetik yilik li kʼusi la stsʼiba Pablo li ta yan versikuloe. Pe ta to jtabetik yan sbaliltak (kʼelo 2 Timoteo 3:16). Jaʼ yuʼun, jchantik lek li versikulo liʼe, yuʼun jaʼ jech tstsatsub li spatobil koʼontontik ti «toj lec» skotol li chanubtaseletik chakʼ Jeovae (Sal. 119:128).

3-5. 1) ¿Kʼu yelan la xchʼamik epal krixchanoetik li mantal laj yal Pedro li ta Pentecostese, xchiʼuk kʼu yuʼun? 2) ¿Kʼu yuʼun la xchʼamik kʼusi melel li epal krixchanoetik ta Tesalonicae? 3) ¿Kʼusi labal sba chil krixchanoetik kʼalal ta jcholbetik mantale?

³ Xi laj yalbe j-israeletik li Jesuse: «Ta to jtacboxuc tal  jʼalcʼopetic xchiʼuc li bochʼotic bijique xchiʼuc li bochʼotic lec snaʼ xchanubtasvanique» (Mat. 23:34). Jaʼ laj yalbe skʼoplal li yajtsʼaklomtake, ti la xchanubtas lek ta stunesel li Tsʼibetik ta cholmantale. Jun li buchʼu lek snaʼ xchanubtasvan li ta Pentecostés ta sjabilal 33, jaʼ li jtakbol Pedro kʼalal laj yal jun mantal ta stojolal epal krixchanoetik ta Jerusalene, ti bu la stunes jayibuk loʼiletik li ta Tsʼibetik ta Hebreo Kʼope. Kʼalal laj yaʼiike, ep buchʼutik «tsots laj yat yoʼnton yuʼun smulic». La sutes yoʼonton ta skoj smulik, te van oxmiluk ti la skʼanbeik perton li Diose, vaʼun kʼotik ta yajtsʼaklom Cristo (Hech. 2:37-41).

⁴ Li buchʼu yan ti lek snaʼ xchanubtasvane, jaʼ li jtakbol Pabloe, yuʼun ay xchol lekil aʼyej ti toj nom xil li Jerusalene. Li ta Tesalónica ta yosilal Macedoniae, te la xchiʼin ta loʼil li buchʼutik te oyik ta jun nail tsobobbaile. «Oxib velta ta nail tsobobbail ti cʼalal yorail ta xcux yoʼntonique. Te la stsac sbaic ta loʼil ta sventa scʼop Dios xchiʼuc li xchiʼiltaque. Laj yacʼbe yil, laj yacʼbe lec snaʼic ti jech onoʼox tsʼibabil ta scʼop Dios ti ta persa ta xichʼ vocol li Cristoe, xchiʼuc ti ta persa ta xchaʼcuxie.» ¿Kʼusi kʼot ta pasel? «Oy jayibuc israeletic la xchʼunic», xchiʼuk «ep yanlum cristianoetic» (Hech. 17:1-4).

⁵ Toj labal sba chilik epal krixchanoetik ti kʼuyelan tstunesik Vivlia li yajtuneltak Dios avie. Xi la sjakʼ jun vinik ti likem ta Suiza kʼalal kʼelbat jun teksto yuʼun jun ermanae: «¿Kʼusi arelijion?». Xi la stakʼ li ermanae: «Li voʼon xchiʼuk jchiʼile jaʼ stestigounkutik Jeova». Xi laj yal li vinike: «Laj onoʼox jnop ti stestigooxuk Jeovae, yuʼun muʼyuk buchʼu yan xtal skʼelbeikun Vivlia li ta jnae».

6, 7. 1) ¿Kʼuxi xuʼ stunesik lek Vivlia li buchʼutik chchanubtasvanik ta tsobobbaile? 2) ¿Kʼu yuʼun toj tsots skʼoplal ti lekuk jtunestik Vivlia kʼalal chijchanubtasvane?

⁶ ¿Kʼuxi xuʼ jtunestik lek Vivlia kʼalal chijchanubtasvane? Mi oy amoton chajelubtas mantal li ta plataformae, lek xatunes li tekstoetik ta Vivlia ti bu mas tsotsik skʼoplale. Mu me nakauk noʼox xaval li tekstoetik ti tsotsik skʼoplale o ti jaʼ noʼox xakʼel ta junuk vun o ta junuk selular o ta yan kʼusitik, jaʼ lek jamo xchiʼuk kʼelo ta Vivlia li tekstoetike, vaʼun tijbo yoʼonton ti akʼo jech spasik ek li buchʼutik te chchikintaik li mantale. Jech xtok, chʼakbo lek yorail sventa xavalbe lek smelolal kʼuxi xuʼ xakʼ ta xkuxlejalik sventa xnopajik ta stojolal li Jeovae. Mu xatunes lokʼolkʼopetik ti toj tsotsik ta aʼiele xchiʼuk sloʼil kuxlejaletik ti jaʼ noʼox chchʼay oʼontonale, jaʼ lek ti xatunes li yorail sventa xavalbe smelolal li Skʼop Diose.

⁷ Kʼalal chkakʼtik chanubtasel ta Vivlia ta jlikuk jvuntike, skʼan me mu jeltik komel li tekstoetike. Albo ti akʼo skʼel tekstoetik li buchʼu chchan Vivliae xchiʼuk koltao sventa xaʼibe smelolal. Mu to jaluk xkalbetik smelolal kʼalal chkakʼtik chanubtasele, ti xkoʼolaj xa kʼuchaʼal ta jelubtastik jun mantale, moʼoj, jaʼ lek ti jtijbetik yoʼonton li buchʼu chkakʼbetik chanubtasel ti akʼo yal li kʼusi tsnope. Maʼuk noʼox xkalbetik li kʼusi skʼan xchʼune o li kʼusi skʼan spase, jaʼ lek oyuk kʼusitik xajakʼbe ti lek nopbil sventa lek xkʼot ta nopel yuʼun li kʼusi tspase. *

8. ¿Kʼusi vokolil tsal yuʼun li Pabloe?

⁸ Nopoltik noʼox ta jnoptik ti jaʼ noʼox xuʼ xakʼik mantal li moletik ta tsobobbaile. Jech onoʼox un, jaʼ oy ta sbaik yakʼbel mantal «li bochʼo oy smulique» (1 Tim. 5:20; Tito 1:13). Pe toj tsots skʼoplal xtok ti xkakʼbe jbatik mantal jtuktike. Toj lek ta chanbel stalelal echʼ li Pabloe, yuʼun lek sak sjol yoʼonton tun ta stojolal Dios (2 Tim. 1:3). Akʼo mi jech, xi la stsʼibae: «Oy yan mantal lec chaʼay ec li jbecʼtale. Jaʼ yuʼun jaʼ tscontrain sba xchiʼuc li yan mantal oy ta jol coʼntone. Li mantal lec chaʼay jbecʼtale jaʼ chacʼ ti acʼo smozoinun li mantal yuʼun li [mulile]». Mi la jchanbetik lek skʼoplal li teksto taje jaʼ tskoltautik  sventa xkaʼibetik smelolal ti kʼuxi tsal yuʼun kʼusi chopol li Pabloe (kʼelo Romanos 7:21-25).

9, 10. 1) ¿Kʼusi van vokoliletik tsal yuʼun li Pabloe? 2) ¿Kʼusi van la spas sventa stsal yuʼun li mulile?

⁹ ¿Kʼusitik ti vokol tsal yuʼun li jtakbole? Muʼyuk jamal laj yalbe Timoteo kʼusitik jaʼ, pe ti kʼusi laj yale jaʼ ti chopol kʼoptavane (1 Tim. 1:13). Yuʼun kʼalal muʼyuk toʼox kʼotem ta yajtsʼaklom Cristoe la stsatsal nuts li jchʼunolajeletike. Yuʼun xi onoʼox laj yal stuke: «Batsʼi simaronun la jpas jba ta stojolic» (Hech. 26:11). La xchan spajesel skapemal sjol li Pabloe, akʼo mi jech, oy van bakʼintik ti vokol tajek laj yaʼi spajtsanel ti kʼuyelan chaʼi sbae xchiʼuk ti kʼusi chale (Hech. 15:36-39). ¿Kʼusi koltaat-o sventa stsal yuʼun?

¹⁰ Laj yalbe yajtsʼaklomtak Cristo ta Corinto li kʼusi la spas sventa chakʼbe sba mantal stuke (kʼelo 1 Corintios 9:26, 27). Laj yakʼ persa stsalel komel li kʼusi chopol tskʼan tspase. Laj van saʼ ta melel tojobtaseletik li ta Tsʼibetike, la skʼanbe koltael Jeova sventa xakʼ ta xkuxlejal, yuʼun oy ta yoʼonton ti xjel li stalelale. * Li kʼusi laj yakʼ kiltike toj jtunel kuʼuntik, yuʼun xkoʼolaj li kʼusitik skʼan jtsaltik avi eke, ti jaʼ li kʼusi chopol ta jkʼan ta jpastike.

11. ¿Kʼusi xuʼ jpastik sventa xkakʼtik venta mi jaʼ te chijxanav ta sbelel li kʼusitik melele?

¹¹ Mu me teuk noʼox jkʼeloj jbatik ti kʼuyelan chkichʼtik ta mukʼ Diose. Jaʼ lek jkʼelilan me jbatik mi jaʼ te chijxanav ta sbelel li kʼusitik melele (2 Cor. 13:5). Kʼalal mi la akʼel li Colosenses 3:5-10, xi xa jakʼbe abae: «¿Mi chkakʼ persa stsalel li kʼusi chopol ta jkʼan ta jpase, o mi mu xa van stsal kuʼun lek chkaʼi li kʼusitik chopole? Kʼalal ta jtunes li Internete, ¿mi ta van jmak ta anil mi te lokʼ talel li pornografiae o mi ta van xi-och ta skʼelel yan pajinaetik ti chopol kʼusitik te chlokʼe?». Mi ta jchʼuntik li tojobtaseletik chakʼ Skʼop Dios kʼalal jaʼo jtuk oyutike tskoltautik sventa vikʼiluk jsatik li ta mantale xchiʼuk sventa jnaʼtikuk lek snopel li kʼusi ta jpastike (1 Tes. 5:6-8).

12, 13. 1) ¿Kʼusi skʼan oyuk ta koʼontontik kʼalal oy kʼusi ta jtukʼibtastike, xchiʼuk kʼuxi xuʼ jchanbetik Jesús ta sventa taje? 2) ¿Kʼusi skʼan mu xkaltik kʼalal oy buchʼu ta jtukʼibtastike?

¹² Li jpʼel griego kʼop ti chichʼ jelubtasel «tuqʼuibtasel» xie, jaʼ skʼan xal ti oy kʼusi chichʼ meltsanel o ti tsta yave. Bakʼintike skʼan oy kʼusi jtukʼibtastik kʼalal chopol kʼusi chaʼibeik smelolal yan krixchanoetik li kʼusi chkaltike o li kʼusi ta jpastike. Jech kʼuchaʼal liʼe, li jnitvanejetik ta relijion judioetike chopol laj yilik ti laj yakʼ ta ilel slekil yoʼonton Jesús ta stojolal li «jtsobpatanetic xchiʼuc yantic jpasmulileti[ke]». Xi la stakʼ li Jesuse: «Li bochʼotic tsotsique mu xtun yuʼunic jpoxtavanej, jaʼ noʼox li bochʼotic ipique. Bat nopo avaʼyic cʼusi smelol ti jech yaloj Diose: “Jaʼ ta jcʼan ti chacʼuxubinvanique; maʼuc noʼox ta jcʼan ti chavacʼbicun milbil matanale”» (Mat. 9:11-13). Ta smukʼul yoʼonton Jesús xchiʼuk ta slekil yoʼonton laj yalbe smelolal li aʼyejetik yuʼun Diose, jaʼ yuʼun li buchʼutik bikʼit laj yakʼ sbaike, laj yakʼik venta ti jech li kʼusi yaloj Jeova liʼe: «Jcʼuxubinvanejun, toj lec coʼnton, muc ta aniluc chiʼilin; toj ep cʼuxubinel cuʼun, xchiʼuc melel cʼusi chcal» (Éx. 34:6). Koliyal ti laj yakʼ yip sventa stukʼibtas kʼusitik li Xnichʼon Diose, ep buchʼutik laj yakʼ xchʼunel yoʼontonik ta sventa li lekil aʼyeje.

¹³ Li stalelal Jesuse tskoltautik sventa jnaʼtik kʼuxi xuʼ jkolta li jchiʼiltaktike. Li buchʼu kapem sjole xuʼ van xi chale: «¡Mi xanaʼe oy kʼusi chopol chapas!». Ti jech chichʼ pasele, muʼyuk jech chal li mantal ta 2 Timoteo 3:16. Li Skʼop Diose mu xakʼ ti jtsaktik ta utel li yantike. Li kʼusitik chichʼ alel ti solel «tojtoj tuchʼel xa [chkʼote]», toj ep vokolil chakʼ xchiʼuk toj jutuk onoʼox sbalil chichʼ tael (Prov. 12:18).

14-16. 1) ¿Kʼusi xuʼ spas li moletik sventa stukʼibtasik li ermanoetik kʼalal oy skʼopike? 2) ¿Kʼu yuʼun toj tsots skʼoplal ti xichʼ tunesel Vivlia kʼalal chichʼ tukʼibtasel li alab nichʼnabile?

 ¹⁴ Vaʼun chaʼa, ¿kʼuxi xuʼ xkakʼtik ta ilel ti oy smalael kuʼuntik xchiʼuk ti oy slekil koʼontontik kʼalal oy kʼusi ta jtukʼibtastike? Jnoptik ta stojolal jun nupultsʼakal ti tskʼanbe koltael jun mol ta tsobobbail sventa chchapan skʼopik ta skoj ti chkapik ta jujulikele. ¿Kʼusi van tspas? Muʼyuk chakʼ sba ta stojolal li vinike mi jaʼuk ta stojolal li antse, jaʼ noʼox van chrasonaj xchiʼuk ta sventa junantik beiltaseletik ta Vivlia, xuʼ van jaʼ chalbe skʼoplal li kʼusi chal ta kapitulo 3 li ta livro Ti kʼuyelan ta tael muyubajel ta utsʼ-alalile. Kʼalal yakal chloʼilaj li mole, stakʼ snopik ta jujuntal li beiltaseletik ta Vivlia ti skʼan xakʼ ta xkuxlejalike. Ta tsʼakale, tsjakʼbe kʼuyelan oyik, vaʼun mi jech skʼan chile chakʼbe to mas koltael.

¹⁵ Sventa stsatsub ta mantal yalab xnichʼnabik li totil meʼiletike, ¿kʼuxi xuʼ stukʼibtasik? Nopo noʼox ti chakʼan chakolta jun achex tseb sventa mu jaʼuk xamigoin li buchʼutik muʼyuk lek stalelalike. Li kʼusi baʼyel skʼan xapase, jaʼ ti xakʼel ti kʼu yuʼun lek xil sbaike. Mi laje, mi oy kʼusi chavat-o avoʼonton chavile, xuʼ xachiʼin ta loʼil, xuʼ van jaʼ xavalbe li kʼusi chal livro Lo que los jóvenes preguntan. Respuestas prácticas (volumen 2). Li ta yan kʼakʼal xtale xuʼ van skʼan mas xaloʼilaj xchiʼuk, kʼelo kʼuyelan stalelal kʼalal chlokʼ ta cholmantale o kʼalal chlokʼ akux avoʼontonik xchiʼuk avutsʼ avalalike. Mi oy smalael avuʼun xchiʼuk slekil avoʼonton ta stojolal li atsebe, ta me xakʼ venta ti akʼanoj xchiʼuk ti oy ta avoʼonton skoltaele. Ti kʼuyelan chavakʼbe li tojobtaseletike jaʼ me chkoltaat sventa mu chopoluk stʼuj li yamigotake, vaʼun jaʼ jech mu xil svokol ta tsʼakal.

¹⁶ Mi oy smalael kuʼuntik xchiʼuk slekil koʼontontike, xuʼ me jpatbetik yoʼonton li buchʼutik chat yoʼontonik ta skoj ti ip noʼox chaʼiike, ta skoj ti chʼabal xa yabtelike o ta skoj ti mu xaʼibeik lek smelolal junantik chanubtaseletik ta Vivliae. Jaʼ yuʼun, ep me sbalil  ta jtatik mi ta jtunestik Skʼop Dios kʼalal oy kʼusi ta jtukʼibtastike.

17. ¿Kʼu yuʼun skʼan jtojtik ta vokol li pʼijubtasele?

¹⁷ «Cʼalal yorail chquichʼtic nucule, muʼyuc bu xcuxet xa coʼntontic; jaʼ noʼox chacʼ at-oʼnton. Pero me lec icuch cuʼuntique, ta jtatic jun coʼntontic, chtuqʼuib coʼntontic yuʼun.» (Heb. 12:11.) Jutuk mu skotoluk li yajtsʼaklomtak Cristo ti mukʼtik xae, yakʼojik venta ti kʼalal laj yichʼik mantal yuʼun stot smeʼik ti jaʼik jchʼunolajeletike, jaʼ koltaatik-o. Kʼalal ta jchʼamtik li pʼijubtasel chakʼ Jeova ta stojolal li moletike, jaʼ tskoltautik sventa teukutik-o li ta sbelel kuxlejale (Prov. 4:13).

18, 19. 1) Sventa tukʼ xijpʼijubtasvane, ¿kʼu yuʼun toj tsots skʼoplal li beiltasel chal Proverbios 18:13? 2) Kʼalal ta smukʼul yoʼontonik xchiʼuk ta kʼanelal chchiʼinik ta loʼil jpasmulil li moletike, ¿kʼusi sbalil chichʼ tael?

¹⁸ Li buchʼu lek xtojob ta pʼijubtasvaneje lek me kʼusi chkʼot ta pasel yuʼun. Li Jeovae chalbutik ti skʼan «tucʼ» xijpʼijubtasvane (2 Tim. 3:16). ¿Kʼusi skʼan xal taje? Taje jaʼ skʼan xal ti jtunestik beiltaseletik ta Vivlia kʼalal ta jpʼijubtastik li yantike. Jun li beiltasel ti tsots skʼoplale te ta jtatik ta Proverbios 18:13: «Li bochʼo tstacʼ noʼox ta anil loʼil cʼalal muc to chaʼibe smelole jaʼ bol chcʼot, xchiʼuc jaʼ noʼox chacʼ sba ta qʼuexlal». Jaʼ yuʼun, kʼalal skʼan xchiʼinik ta loʼil junuk ermano li moletik ta skoj ti laj yaʼiik ti oy la spasoj tsots smule, skʼan me sabeik skʼoplal sventa snaʼik li kʼusi kʼot ta pasele (Deut. 13:14). Mi jech la spasike xuʼ tukʼ chpʼijubtasvanik.

¹⁹ Jech xtok, li Skʼop Diose chal ti skʼan «ta slequil yoʼnton» xtukʼibtasvanik li moletike (kʼelo 2 Timoteo 2:24-26). Melel onoʼox ti xuʼ oy buchʼu xchopol kʼoptaojbe sbi li Jeovae xchiʼuk ti syayijesojbe yoʼonton junuk krixchano ti chʼabal smule. Akʼo mi jech, mi oy jun mol ti ilinem chakʼ tojobtasele muʼyuk me sbalil. Mi la xchanbe «li cʼuxubinel yuʼun Diose», xuʼ me xtijbat-o yoʼonton sventa sutes yoʼonton li jpasmulile (Rom. 2:4).

20. ¿Kʼusi beiltasel ta Vivlia skʼan stsakik ta venta li totil meʼiletik kʼalal tstukʼibtas li yalab xnichʼnabike?

²⁰ Kʼalal tstsʼites yalab xnichʼnabik li totil meʼiletike skʼan me xchʼunik li beiltaseletik ta Vivlia sventa tukʼ stsʼitesik, stojobtasik lek, xchanubtasik lek ta sventa li Jeovae (Efes. 6:4). Mu me xavakʼbe kastigo ta anil mi muʼyuk ajakʼojbe li kʼusi kʼot ta pasel ta melele. Li ta jun utsʼ alalil ti jaʼ yajtsʼaklom Cristoe, mu me stakʼ ti oyuk utbaile. «Yuʼun li Cajvaltique oy slequil yoʼnton, jaʼ stalel Jcʼuxubinvanej o» li Jeovae, jech oxal, li buchʼu oy ta sba stukʼibtasel li ololetik xchiʼuk li kerem tsebetike skʼan me xakʼik persa ti jechuk stalelalike (Sant. 5:11).

21, 22. Kʼalal chakʼel li Salmo 119:97-104, ¿kʼusi jpʼelukal kʼop toj lek laj avaʼi ta skoj ti jaʼ jech oy ta avoʼonton li Skʼop Diose?

²¹ Oy jun tukʼil vinik laj yakʼ ta ilel jun velta ti kʼu yuʼun skʼanojbe li smantal Jeovae (kʼelo Salmo 119:97-104). Kʼalal la xchan li smantal Jeovae la sta spʼijil xchiʼuk lik yaʼibe lek smelolal li kʼusitik tsotsik ta aʼiele. Kʼalal la xchʼun li mantaletik taje, jaʼ jech muʼyuk la spas-o li kʼusitik chopole, ti ep buchʼutik jech tspasike. Li stuke, toj kʼupil laj yaʼi xchanel li Skʼop Diose. Jpʼel-o ta yoʼonton la xchʼunbe smantal li Diose, yuʼun toj ep sbalil staoj ta xkuxlejal.

²² ¿Mi oy sbalil chavil li Vivliae? Yuʼun li Vivliae tstsatsubtas xchʼunel avoʼonton ta sventa li kʼusi yaloj tspas Diose. Li tojobtaseletik chakʼ Dios ta Vivliae tskoltautik sventa mu jpastik muliletik ti chikʼutik batel ta lajelale. Jech xtok, mi xatojob lek ta yalbel smelolale, xuʼ xakolta yantik sventa stamik batel li sbelel kuxlejale xchiʼuk ti te xanavik-o batele. Kʼalal chijtun ta stojolal li Jeova ti jaʼ jun Dios ti toj lek xkʼanvan xchiʼuk ti toj ep spʼijile jtunestik Skʼop Dios jech kʼuchaʼal laj xa kalbetik tal skʼoplale.