1. Pwata sia tongeni apasa pwe Jiowa a lap seni meinisin chón esilefeili ewe kapas allim?

 JIOWA KOT, i ewe áeménún Chón Esilefeili ewe kapas allim. Me i a lap seni meinisin chón esilefeili ewe kapas allim. Lupwen Atam me Efa ra ú ngeni Jiowa, mwittir chék Jiowa a esilesil pwe Satan ewe Tefil epwe ninniiló. (Ken. 3:15) Seni ena atun feffeito, Jiowa a áweweei ifa usun epwe eitéchú itan we, ifa usun epwe pwákini ekkewe osukosuk Satan a efisatá, me ifa usun epwe tongeni suuksefál ngeni aramas ar repwe tufichin kúna manaw esemuch. Meinisin ekkeei pwóróus allim ra mak lón án Kot we Kapas, ewe Paipel.

2. (a) Met popun sia tongeni erá pwe ekkewe chónláng, pwal iir chón esilefeili ewe kapas allim? (b) Ifa usun Jesus a eú leenien áppirú fán iten ekkewe chón esilefeili ewe kapas allim?

² Ekkewe chónláng, pwal iir chón esilefeili ewe pwóróus allim. Ra afalafala ewe kapas allim, me ra pwal álisi ekkewe ekkóch pwe repwe achéúfetálei ewe kapas allim wóón fénúfan. (Luk. 1:19; 2:10; Föf. 8:26, 27, 35; Pwär. 14:6) Nge ifa usun ewe meilapen chónláng Mikael? I pwal emén chón esilefeili ewe kapas allim. Lupwen Jesus a nóm wóón fénúfan, ewe angangen afalafala ewe kapas allim ina ewe angang mi lamot seni meinisin lón manawan. An leenien áppirú a pwáraatá pwe itá ewe angangen afalafal ina ewe angang epwe pwal lamot seni meinisin lón manawach.​—Luk. 4:16-21.

3. (a) Ifa ewe kapas allim sia afalafala? (b) Ikkefa ekkewe kapas eis mi lamot sipwe pélúweni?

³ Jesus a allúkú ngeni néún kewe chón káé pwe repwe chón esilefeili ewe kapas allim. (Mat. 28:19, 20; Föf. 1:8) Ewe aposel Paulus a ereni Timoty: “Kopwe föri angangen emon chon afanafana ewe Kapas Allim o föri unusen wisom ussun noun God chon angang.” (2 Tim. 4:5, KG) Ifa ewe kapas allim sia afalafala? Sia afalafala aramas pwe Semach we lón láng, Jiowa, a tongekich. (Joh. 3:16; 1 Pet. 5:7) Án Kot we Mwú, ina eú pisekin pwáraatá pwe Kot a tongei aramas. Ina popun, sia éúréúra aramas pwe ika ra chóni án Kot we Mwú, álleasochisi  i me féri minne mi pwúng, iwe, repwe tongeni wiliti chiechian. (Kölf. 15:1, 2) Jiowa epwe áwesaaló meinisin riáfféú me epwe amóeló metekin letipen aramas ren minne a fen eriáfféwúr me lóóm. A ifa me múrinnéén ei kapas allim! (Ais. 65:17) Ren kich chón esilefeili ewe kapas allim, mi lamot sipwe pélúweni ekkeei ruu kapas eis mi aúchea: Met popun a lamot án aramas repwe rongorong ewe kapas allim ikenái? Me ifa usun sipwe apwénúetáéchú wisach le esilefeili ewe kapas allim?

4. Met sókkun pwóróus mi chofona usun Kot aramas ra kan rongorong?

⁴ Anchangei pwe itá emén a chofona ngonuk pwe semom we a péútukoló me chón óm famili. Eménna a erá pwe semom we ese mochen silei pwóróusom, a amonomonaló mettóch sonuk me a kirikiringaw. Ena emén a pwal erá pwe semom we a fen máló, iwe esor popun óm kopwe sótun kútta. Ekkóch aramas ra pwal achéwú ekkena esin pwóróus usun Kot. Ra erá pwe ese fókkun tufich án aramas repwe silei Kot, are i emén mi kirikiringaw. Ekkóch néúwisin lamalam ra afalafala pwe Kot epwe eriáfféwú aramas mi ngaw lón ell tori feilfeiló chék. Ekkóch ra erá pwe Kot a efisi ekkewe taifun are ekkóch feiengaw watte mi eriáfféwú aramas. Ra erá pwe inaamwo ika aramas mi múrinné fengen me ekkewe mi ngaw ra máló ren ekkeei feiengaw watte, nge Kot a kan áeá pwe epwe apwúngú aramas.

5, 6. Ifa usun án ekkewe lamalam afalafal mi chofona me ewe ekiek usun evolution a kkúú manawen aramas?

⁵ Ekkóch aramas ra erá pwe ese wor Kot. Chókkewe mi lúkú ewe afalafal itan evolution ra erá pwe ese wor emén Chón Fératá, me ménúmanaw meinisin ra pwisin fisitá, esor emén a anapanaper. Ekkóch ra lúkú pwe aramas ra feito seni man. Iwe ren chókkewe ra lúkú ei, rese máirú pwe fán ekkóch aramas ra arochoroch me mwacho. Ra lúkú pwe pwúkún napanapen aramas pwe chókkewe mi péchékkúl repwe nemenemengaw wóón ekkewe mi apwangapwang. Ina popun ese ámáirú an ekkóch erá pwe epwe chék wokkor pwúngúngaw. Ina minne, chókkewe mi lúkú evolution ese wor ar ápilúkúlúk allim.

⁶ Án ekkewe lamalam afalafal mi chofona me ewe ekiek usun evolution, ikkena ekkóch me lein ekkewe popun aramas ra riáfféú lón ekkeei ránin le sópwólóón. (Rom 1:28-31; 2 Tim. 3:1-5) Ekkena sókkun afalafal esap iir pwóróus mi allim. Nge, usun met ewe aposel Paulus a apasa, ra efisi án aramas “rochopwak lon letiper. Resap etikich le manaueni ewe manau mi fö Kot a ngenikich.” (Ef. 4:17-19) Pwal och, evolution me an ekkewe lamalam afalafal mi chofona ra fen pinei aramas ar repwe etiwa ewe pwóróus allim seni Kot.​—Álleani Efisos 2:11-13.

7, 8. Ifa ewe chék alen án aramas repwe silei ewe pwóróus allim?

⁷ Ren án aramas repwe tongeni riri ngeni Kot, mi lamot repwe akkomw wesewesen lúkú pwe mi wor emén Kot itan Jiowa, me a wor chómmóng popun ar repwe mochen silei i. Sia tongeni álisiir ar repwe silei Kot ren ach pese ngeniir ar repwe káé usun férian kewe. Lupwen aramas ra nennengeni férien Kot kewe mi pwellifeiliir me ekiekifichi minne ra kúna, iwe ra tongeni káé usun án Kot tipachem me manaman. (Rom 1:19, 20) Ifa usun sipwe álisi aramas le weweiti amwararen férien Kot kewe meinisin? Sia tongeni néúnéú ewe Leenien Mas minen February 1, 2011 p. 12-16. Nge mi wor ekkóch kapas eis emén esap tongeni pélúweni seni an chék kákkáé usun férien Kot kewe. Áwewe chék, emén esap tongeni silei ewe popun Kot a mutatá riáfféú, met Kot a tipeni fán iten fénúfan, are ika Kot a tongei emén me emén leich.

 ⁸ Ewe chék alen ach sipwe káé ewe kapas allim usun Kot me met a tipeni, ina ach sipwe káé ewe Paipel. A eú wis mi aúchea ach sipwe álisi aramas ar repwe silei ewe kapas allim! Nge ika sia mochen álisi emén an epwe lúkú pwe mi wor Kot me wiliti chiechian, ese chék naf ach sipwe áiti ngeni ewe pwóróus mi enlet, nge mi pwal lamot sipwe áweweéchú ngeni lamoten an epwe lúkú Kot. (2 Tim. 3:14) Ina minne sipwe káé ifa usun sipwe áweweéchú ngeni aramas ewe pwóróus allim, usun chék Jesus. Met popun Jesus a kon angéch lón ei angang? Eú popun, pún a lipwákéch le áeá kapas eis. Ifa usun sipwe tongeni áppirú?

9. Met mi lamot sipwe féri ika sia mochen álisi aramas le lúkú ewe kapas allim?

⁹ Pwata a lamot ach sipwe áeá kapas eis lón ach angangen afalafal, usun chék Jesus? Anchangei pwe noum we tokter a erenuk pwe a lamot kopwe reirei. Neman kopwe lúkú i. Nge met ika a apasa ena nge ese akkomw eisinuk usun nónnómun are péchékkúlen inisum? Iwe, eli kosap lúkúlúk wóón. Pwal mwo nge ekkewe tokter mi lipwákéch a lamot repwe eáni kapas eis me rongorong meefien ewe chón semmwen mwen ar repwe tongeni álisi. Ina minne, ika sia mochen álisi aramas ar repwe lúkú ewe kapas allim usun ewe Mwú, mi lamot sipwe káé ifa usun sipwe eáni ekkewe kapas eis mi fichitiir pwe sipwe tongeni weweiti met ra osupwangan.

10, 11. Met sia tongeni féri ika sia áppirú napanapen án Jesus asukula aramas?

¹⁰ Jesus a silei pwe emén chón asukul a tongeni áeá kapas eis esap chék ren an epwe sissilei néún we chón káé, nge a pwal álisi ewe chón káé le anganga an ekiek me uwawu meefian. Áwewe chék, lupwen Jesus a mochen asukula néún kewe chón káé usun tipetekison, a akkomw eisiniir eú kapas eis pwe repwe ekieki. (Mark. 9:33) Lón eú fansoun, Jesus a eisini Petrus eú kapas eis, a epiietá ruu pwóróus epwe tongeni pélúweni ena kapas eis, mwirin a ereni Petrus epwe filatá menni leir a pwúng. Ei mettóch a álisi Petrus an epwe káé eú lesen mi lamot. (Mat. 17:24-26) Lón pwal eú fansoun, a mochen silei meefien néún kewe chón káé, iwe a eáni chómmóng kapas eis epwe álisiir le uwawu meefier seni letiper. (Álleani Mateus 16:13-17.) Jesus ese chék ereni aramas met repwe féri. Nge ren napanapen an eáni kapas eis, a amwékútú aramas ar repwe etiwa ewe kapas allim me féri ekkóch siwil lón manawer.

¹¹ Lupwen sia áppirú napanapen án Jesus áeá kapas eis, sia silei ifa usun sipwe álisi emén me emén aramas sia chuuri lón eú napanap mi fichiiti. Sia pwal silei ifa usun sipwe áweweéchú ach lúkú ngeni chókkewe rese tipeeú ngeni minne sia lúkú. Sia pwal áiti ngeniir ifa usun repwe pwisin kúna feiéch. Iei sipwe fós usun úlúngát pwóróus ren ifa usun sipwe áeáfichi kapas eis.

12-14. Ifa usun kopwe álisi noum we an esap pireir le afalafala ewe kapas allim? Áweweei.

¹² Pwóróus 1: Áwewe chék noum we sáráfé a war me sukul nge a apwóróusa pwe chienan kewe chón sukul ra pwóppwóróus usun napanapen ekkewe mi máló me ifa usun ekkewe chón tipis ra riáfféú lón ell. Noum we a mochen afalafal ngeniir nge ese silei met epwe apasa. Iwe, ifa usun kopwe  álisi? Kosap fen ákkápii are mwittir chék ereni met epwe apasa, kopwe tongeni eáni ekkewe kapas eis epwe álisi le uwawu meefian, usun met Jesus a fen áitingenikich. Ifa usun kopwe féri ena?

¹³ Áwewe chék, ka tongeni állea ngeni noum we fitu parakraf seni ewe puk Paipel A Apasa lón sópwun 6. Mwirin ka tongeni eisini ika menni pwóróus lón ewe sópwun a fókkun ánnetatá pwe ekkewe mi máló rese riáfféú lón ell. Pesei an epwe uwawu meefian ika pwata a pwúng ena mettóch. (Rom 12:2) Áweweei ngeni pwe ekkewe popun a ekiekietá a tongeni sókko seni met ka ekieki.

¹⁴ Áweweei ngeni noum we pwe lupwen a fós ngeni chienan we chón sukul, a tongeni áppirú minne ka áiti ngeni. Oua tongeni praktis me noum we an afalafal ngeni chienan kewe chón sukul. Noum we a tongeni eáni eú kapas áwewe me kapas eis ngeni chienan kewe pwe epwe silei meefier. Áwewe chék, a tongeni áeá ewe pwóróus lón parakraf 17 lón ena puk, me apasa: “Emén sam epwe tongeni sikaalong péún néún we mi lúkúmach lón ewe ekkei?” Mwirin an aúseling ngeni meefien chienan kewe, epwe pwal apasa: “Ika aramas resap tongeni ina usun ngeni néúr kewe, iwe itá Kot, ewe mi fératá aramas, a tongeni eriáfféúr lón ekkei tori feilfeiló?” Ren óm kopwe álisi noum we an esap pireir le fós ngeni ekkóch usun an lúkú, oua tongeni praktisfengen. Ika ka asukula noum we an epwe angéch le áeá kapas eis, epwe álisi le apwénúetá wisan we emén chón afalafala ewe kapas allim.

15. Ifa usun sipwe tongeni áeá kapas eis lón ach fós ngeni emén ese lúkú Kot?

¹⁵ Pwóróus 2: Lón ach angangen afalafal, eli sipwe chuuri emén mi tipemwaramwareiti woren Kot, are ese fen wesewesen lúkú pwe mi wor emén Kot. Nge sia chúen tongeni achocho le fós ngeni. Sia tongeni eisini ika ineet a poputá eáni ena ekiek are pwata a filatá an esap lúkú Kot. Mwirin ach aúseling  ngeni meefian, sia tongeni ereni pwe ese mwáál a ekiekiéchú minne a lúkú. Iwe, sia tongeni eisini ika a mochen katol eú puk mi pwáraatá pwe mi wor emén chón fératá ménúmanaw meinisin. Ika a tipeeú ngeni sia tongeni áiti ngeni ewe lesen itelapan “Angangen än Kot we Manaman lon Fförütään Mettoch!” lón ewe Leenien Mas minen February 1, 2011. Lupwen sia lipwákéch le áeá kapas eis, sia tongeni achchúngú letipen aramas ren ewe kapas allim.

16. Met popun sipwe túmúnú pwe néúch kewe chón káé resap chék álleani seni néúch puk lupwen ra pélúweni kapas eis?

¹⁶ Pwóróus 3: Lupwen sia káé ewe Paipel ngeni emén, met epwe tongeni fis ika sia chék mut ngeni an epwe álleanawu pélúwen ekkewe kapas eis seni lón ewe puk? Eli esap tongeni feffeitá lón ewe enlet. Pwata? Pún ika a chék pélúweni ekkewe kapas eis nge ese ekieki usun, iwe a usun chék efóch irá ese warar. A tongeni weires ngeni an epwe kamwéchúnnúk wóón ewe enlet lupwen aramas ra oputa an káé Paipel. (Mat. 13:20, 21) Ren ach sipwe álisi ewe chón káé, mi lamot sipwe eisini meefian ren minne a kákkáé. Achocho óm kopwe silei ika a tipeeú ngeni minne a kákkáé me pwata a ina usun meefian. Mwirin, álisi an epwe ekiek wóón ekkewe wokisin lón Paipel pwe minne a lúkú epwe lóngólóng wóón Paipel. (Ipru 5:14) Ika sia áeáéchú ekkewe kapas eis, ese mwáál néúch chón káé epwe péchékkúleló lón ewe enlet me epwe tongeni amwéchú an tuppwél lupwen aramas repwe oputa are sótun erikaló. (Kol. 2:6-8) Ren ach sipwe tongeni wiliti chón afalafal mi lipwákéch, met sia pwal tongeni féri?

17, 18. Atun chienom we chón afalafal a fós ngeni ewe chón imw, ifa usun ka tongeni álisi?

¹⁷ Jesus a tinaló néún kewe chón káé ar repwe afalafal nge ra akkarúúemén. (Mark. 6:7; Luk. 10:1) Mwirin, ewe aposel Paulus a fós usun chienan kewe chón angang, iir kewe ra ‘eti’ lón ewe angangen afalafala ewe kapas allim. (Fil. 4:3) Iwe lón 1953, ach we mwicheich a poputááni eú kókkót mi kkóló aúchean, ina án ekkewe chón afalafal repwe asukula ekkewe ekkóch lón ewe angangen afalafal.

¹⁸ Lupwen oua mwin me emén chón afalafal, met ka tongeni féri atun a wisen fós ngeni ewe chón imw? (Álleani 1 Korint 3:6-9.) Lupwen chienom na a fós usun ekkóch wokisin lón Paipel, kopwe pwal pwisin suuki lón noum Paipel. Aúselingéch atun a fós pún kopwe álisi ika mi lamot. (SalAf. 4:12) Nge kopwe túmúnú pwe kete angolong me atai án chienom na afalafal atun a áwewefichi och pwóróus ngeni ewe chón imw are atai án ewe chón imw fós. Ika ka pékú ar pwóróusfengen, ka tongeni elichippúngú chienom na are orukoruka ewe chón imw. Ese wor ngawen óm kopwe uwawu meefiom fán ekkóch, nge mwirin kopwe mut ngeni chienom we an epwe sópweló an afalafal.

19. Mi lamot sipwe chechchemeni met, iwe pwata?

¹⁹ Atun en me chienom we chón afalafal oua afalafal imw me imw, ifa usun oupwe álillisfengen pwe oupwe chón afalafal mi lipwákéch? Áeá ena fansoun le pwóróusfengen wóón ifa usun oua tongeni amúrinnéló ámi afalafal. Túmúnú pwe oute fósongaw usun ekkewe aramas lón ámi leenien afalafal. Me ousap ngúnúngúnúngawa chón ewe mwichefel. (Kal. 5:5) Mi lamot sipwe chechchemeni pwe kich meinisin sise unuséch. Jiowa a fókkun kirekiréch me a liffang ngenikich eú feiéch mi aúchea, ina ewe angangen afalafala ewe kapas allim, me a éúréúrakich ach sipwe esilefeili. (Álleani 2 Korint 4:1, 7.) Ina minne, sipwe pwáraatá ach aúcheani ewe kapas allim ren ach achocho úkúkún ach tufich le wiliti emén chón afalafal mi lipwákéch.