1. Ntak emi ẹkemede ndikot Jehovah ata akpa ye akakan Ọkwọrọ Eti Mbụk?

ATA akpa ye akakan Ọkwọrọ Eti Mbụk edi Jehovah Abasi. Ke ndondo oro akpa ete ye eka nnyịn ẹkesọn̄de ibuot, Jehovah ama atan̄a eti mbụk ete ke ẹyesobo urụkikọt, oro edi, Satan kpa Devil. (Gen. 3:15) Ke ediwak isua emi ẹkebede, Jehovah ama ọnọ mme anam-akpanikọ irenowo odudu spirit man ẹwet ekese n̄kpọ ẹban̄a nte ẹdinamde enyịn̄ esie asana, nte ẹdidiọn̄de se Satan akabiatde, ye nte ubonowo ẹdifiakde inyene mme ifet oro Adam ye Eve ẹketopde ẹduọk.

2. (a) Nso udeme ke mme angel ẹnyene ke utom edikwọrọ eti mbụk? (b) Nso uwụtn̄kpọ ke Jesus ekenịm ọnọ mme ọkwọrọ eti mbụk?

² Mme angel n̄ko ẹdi mme ọkwọrọ eti mbụk. Mmọ ẹsitan̄a eti mbụk ẹnyụn̄ ẹn̄wam mme owo ẹkwọrọ eti mbụk. (Luke 1:19; 2:10; Utom 8:26, 27, 35; Edi. 14:6) Nso kaban̄a Michael etubom mme angel? Enye n̄ko edi ọkwọrọ eti mbụk. Ke ini Jesus okodude ke isọn̄, ata akpan utom esie ekedi ndikwọrọ eti mbụk. Uwụtn̄kpọ esie anam ifiọk ke ukwọrọikọ edi ata akpan utom nnyịn.—Luke 4:16-21.

3. (a) Nso idi eti mbụk emi nnyịn ikwọrọde? (b) Sia idide mme ọkwọrọ eti mbụk, mme mbụme ewe ke idibọrọ?

³ Jesus okowụk mme mbet esie ete ẹdi mme ọkwọrọ eti mbụk. (Matt. 28:19, 20; Utom 1:8) Apostle Paul eketeme Timothy nsan̄autom esie ete: “Nam utom ọkwọrọ eti mbụk, nam utom fo ọyọhọ ọyọhọ ma.” (2 Tim. 4:5) Nso idi eti mbụk emi nnyịn mme anditiene Jesus ikwọrọde? Enye esịne etop oro nte ke Jehovah, Ete nnyịn eke heaven, ama nnyịn. (John 3:16; 1 Pet. 5:7) Obio Ubọn̄ edi akpan usụn̄ kiet emi Jehovah Abasi owụtde ke imama nnyịn. Mmọdo, imesikop idatesịt ndisian mme owo ke kpukpru mbon oro ẹsụkde ibuot ẹnọ ukara Obio Ubọn̄, ẹkopde uyo Abasi, ẹnyụn̄ ẹnamde se inende ẹkeme ndidi ufan esie. (Ps. 15:1, 2) Ke akpanikọ, Jehovah aduak nditre kpukpru ndutụhọ. Enye aduak n̄ko ndinam nnyịn  ifre kpukpru n̄kpọ emi edide ima iti nnyịn ifụhọ. Ata eti mbụk edi emi! (Isa. 65:17) Sia nnyịn idide mme ọkwọrọ eti mbụk, ẹyak ibọrọ akpan mbụme iba emi: Ntak emi anade ẹkwọrọ eti mbụk ẹnọ mme owo mfịn? Ndien didie ke ikeme ndinam utom nnyịn nte mme ọkwọrọ eti mbụk?

⁴ Da nte ke mme owo ẹdọhọ ke ete fo efefehe ọkpọn̄ mbufo. Ndien mbon emi ẹdọhọde ke ima idiọn̄ọ enye ẹdọhọ ke enye ikamaha mbufo, ke enye ekesidedịp n̄kpọ, ke enye ekedi ibak. Ndusụk mmọ ẹdọhọ ke ufọn idụhe ndiyom enye sia enye ama akpa. Ẹkeme ndidọhọ ke se ẹtịn̄de ẹnọ ediwak owo ẹban̄a Abasi edi emi. Ẹkpep ediwak owo ke owo ikemeke ndifiọk Abasi, mîdịghe ẹdọhọ mmọ ke Abasi edi ibak. Ke uwụtn̄kpọ, ediwak mme adaiso ido ukpono ẹdọhọ ke Abasi oyotụhọde mme idiọkowo ke nsinsi ke hell. Mbon en̄wen ẹdọhọ ke Abasi esida oto-obot afanikọn̄ otụhọde mme owo. Okposụkedi emi mme afanikọn̄ emi ẹsiwotde nti ye idiọk, mmọ ẹsidọhọ ke edi ufen Abasi.

5, 6. Nso ke ukpepn̄kpọ oro ẹdọhọde ke n̄kpọ okofoforo ye nsu oro ido ukpono ẹkpepde ẹnam mme owo?

⁵ Ndusụk owo ẹdọhọ ke Abasi idụhe. Kere ban̄a ukpepn̄kpọ oro ẹdọhọde ke n̄kpọ okofoforo. Ediwak mbon oro ẹsikpepde enye ẹdọhọ ke owo ikobotke-bot n̄kpọ. Mmọ ẹdọhọ ke Andibot idụhe. Ndusụk owo ẹkam ẹdọhọ ke owo edi unam, ntre ke ikpanaha akpa nnyịn idem ndikụt owo odude uwem nte unam. Oro anam mmọ ẹdọhọ ke ufịk edisụk idodu ke ererimbot emi, koro mmọ ẹnịm ke ana mbon emi ẹkopde odudu ẹka iso ẹfịk mbon oro ẹmemde ẹkan mmọ. Ntem, mbon emi ẹnịmde ke n̄kpọ okofoforo inyeneke ata idotenyịn.

⁶ Imenen̄ede ifiọk ke ukpepn̄kpọ oro ẹdọhọde ke n̄kpọ okofoforo ye nsu oro ido ukpono ẹkpepde ẹtiene ẹtịp ẹsịn ke mme mfịna emi mme owo ẹnyenede ke mme akpatre usen emi. (Rome 1:28-31; 2 Tim. 3:1-5) Mme ukpepn̄kpọ emi idịghe eti mbụk ke usụn̄ ndomokiet. Utu ke oro, nte apostle Paul ọkọdọhọde, mmọ ẹkam ẹnanam mme owo ẹdu “ke ekịm ke ekikere, ẹnyụn̄ ẹdian̄arede ẹkpọn̄ uwem oro enyenede Abasi.” (Eph. 4:17-19) Ke adianade do, ukpepn̄kpọ oro ẹdọhọde ke n̄kpọ okofoforo ye nsu oro ido ukpono ẹkpepde iyakke mme owo ẹnyịme eti mbụk emi Abasi ọnọde.—Kot Ephesus 2:11-13.

7, 8. Nso idi n̄kukụre usụn̄ emi eti mbụk ekemede ndin̄wan̄a mme owo?

⁷ Edieke mme owo ẹyomde ndidi ufan Jehovah, ana mmọ ẹbem iso kan̄a ẹnịm ke enye do, ndien ke eyenen̄ede ọfọn mmimọ idi ufan esie. Imekeme ndin̄wam mmọ ẹkpep n̄kpọ ẹban̄a Abasi ke ndisịn udọn̄ nnọ mmọ ẹkpep n̄kpọ ẹban̄a se enye okobotde. Edieke mme owo ẹnyịmede ndikpep n̄kpọ mban̄a mme edibotn̄kpọ nnyụn̄ nsụhọde ntie n̄kere mban̄a se mmọ ẹkpepde, mmọ ẹyekụt ke Abasi okop odudu onyụn̄ enyene ọniọn̄. (Rome 1:19, 20) Imekeme ndin̄wam mme owo ẹfiọk ke kpukpru se Abasi obotde ẹnyene ndyọ ke ndida n̄wed San̄a Kpere Jehovah nneme nneme ye mmọ. Kpa ye oro, ndineme n̄kpọ mban̄a mme edibotn̄kpọ kpọt idibọrọke mme akpan mbụme emi ẹsinen̄erede ẹfịna mme owo, utọ nte: Ntak emi Abasi ayakde mme owo ẹbọ ufen? Nso ke Abasi aduak aban̄a isọn̄? Ndi Abasi ekere aban̄a mi?

⁸ Ndikpep Bible edi n̄kukụre usụn̄ emi eti mbụk emi aban̄ade Abasi ye uduak esie ekemede ndin̄wan̄a mme owo. Edi ata akwa n̄kpọ nditiene n̄n̄wam mme  owo ẹnyene ibọrọ mbụme emi afịnade mmọ! Edi edieke iyomde se nnyịn ikpepde osụhọde odụk mme owo esịt, ana ikọkọk ibuot ye mmọ utu ke nditeteme mmọ se ẹkpenamde. (2 Tim. 3:14) Ntre, ana ikpep ndikọk ibuot ye mme owo nte Jesus ekesikọkde. Nso ikanam enye enen̄ede ọfiọk ndikọk ibuot ye mme owo? Akpan n̄kpọ kiet edi ke enye ama enen̄ede ọfiọk ndibụp mbụme. Didie ke ikeme ndikpebe enye?

9. Edieke iyomde ndin̄wam mme owo ẹnyịme eti mbụk, nso ke ana ibem iso inam?

⁹ Ntak emi ikpobụpde mme owo mbụme nte Jesus ekesibụpde ke ini ikwọrọde eti mbụk? Kere ban̄a uwụtn̄kpọ emi: Abiausọbọ ọdọhọ ke imenyene ata eti mbụk ndinọ fi. Enye ọdọhọ ke edieke enyịmede imọ isiak fi idem, ke udọn̄ọ fo ọmọn̄ okụre. Ekeme ndidi eyenịm se enye etịn̄de. Edi ndi okposụk enịm ikọ esie edieke enye ọdọhọde ke iyọsọbọ fi idem ke ini enye mîkam ibụpke-bụp fi mbụme ndomokiet iban̄a se inamde fi? Etie nte ukpunịmke. Inamke n̄kpọ m̀mê abiausọbọ ọfiọk usọbọ adan̄a didie, ana enye ebem iso kan̄a obụp fi mbụme man ọfiọk se inamde fi mbemiso enye ekeme ndikọk udọn̄ọ fo. Ukem ntre, edieke iyomde ndin̄wam mme owo ẹnyịme eti mbụk Obio Ubọn̄, ana ikpep ndibụp mmọ nti mbụme man ifiọk nte ikpan̄wamde mmọ.

10, 11. Nso ke idikeme ndinam edieke ikpebede nte Jesus ekesikpepde owo n̄kpọ?

¹⁰ Jesus ama ọfiọk ke edieke ẹbụpde nti mbụme, ke oro ayanam andikpep ọfiọk se isịnede eyen ukpepn̄kpọ esie ke esịt onyụn̄ anam eyen ukpepn̄kpọ oro etiene esịn uyo ke nneme. Ke uwụtn̄kpọ, ke ini Jesus okoyomde ndikpep mbet esie nsụhọdeidem, enye ekebem iso kan̄a obụp mmọ mbụme emi anamde mmọ ẹtịn̄ ekikere mmọ. (Mark 9:33) Jesus ama obụp Peter mbụme emi ẹkemede ndinọ nsio nsio ibọrọ, ndien emi ama ekpep Peter ata akpan n̄kpọ. (Matt. 17:24-26) Isan̄ en̄wen, ke ini Jesus okoyomde ndinam mbet esie ẹtịn̄ se isịnede mmọ ke esịt, enye ama obụp mmọ mbụme emi anamde mmọ ẹtịn̄ ekikere mmọ. (Kot Matthew 16:13-17.) Jesus iketemeke-teme mme owo se ẹkpenamde. Nte enye okobụpde mbụme ama anam mme owo ẹnyịme eti mbụk ẹnyụn̄ ẹkpụhọde uwem mmọ.

¹¹ Ke ini ibụpde mme owo mbụme nte Jesus ekesibụpde, iyanam akpan n̄kpọ ita. Iyọfiọk mfọnn̄kan usụn̄ ndin̄wam mme owo, iyekeme ndikọk ibuot ye mme owo ke ini mmọ ẹfan̄ade n̄kpọ ye nnyịn, iyonyụn̄ ikeme ndikpep mbon nsụhọdeidem mme n̄kpọ emi ẹdinyenede ufọn inọ mmọ. Ẹyak ineme uwụtn̄kpọ ita emi ẹdin̄wamde nnyịn ifiọk nte ikpesibụpde mbụme.

12-14. Didie ke ekeme ndin̄wam eyen fo ọkwọrọ eti mbụk uko uko? Nọ uwụtn̄kpọ.

¹² Akpa uwụtn̄kpọ: Nso ke akpanam edieke ekpri eyen fo ọdọhọde fi ke imọ ifiọkke nte ikpanamde an̄wan̄a nditọ ufọkn̄wed mmimọ ntak emi imọ inịmde ke Andibot mmọdo? Imọfiọk ke emenen̄ede oyom ndin̄wam enye ọkwọrọ eti mbụk uko uko. Ntre, utu ke ndisua nnọ enye m̀mê ndida ke ebe oro nteme enye se ekpetịn̄de, kam nam nte Jesus ekesinamde; bụp enye mme mbụme emi ẹdinamde enye etịn̄ ekikere esie. Didie ke ekeme ndinam emi?

 ¹³ Tie ye eyen fo kot ibuot 17 ke n̄wed San̄a Kpere Jehovah. Ke ama okokot ama, bụp enye m̀mê nso ke enye enen̄ede ama ke se ẹnemede do. Bụp enye mme n̄kpọ en̄wen emi ẹnamde enye enịm ke Andibot do ye se inamde enye oyom ndinam uduak Esie. (Rome 12:2) Nam eyen fo ọfiọk ke se inamde enye enịm inyeneke ndidi ukem ye se inamde fi enịm.

¹⁴ Dọhọ eyen fo ke enye ekeme ndineme nneme ye eyen ufọkn̄wed mmọ nte imọ inyụn̄ inemede emi ye enye. Oro edi, ke enye ekeme nditie ye eyen ufọkn̄wed oro ntịn̄ n̄kpọ mban̄a edibotn̄kpọ, ekem ọdọhọ enye etịn̄ ekikere esie. Ke uwụtn̄kpọ, enye ekeme ndidọhọ eyen ufọkn̄wed mmọ okot page 172, ikpehe ekikere 11 ye 12, ke n̄wed San̄a Kpere Jehovah. Ekem enye ekeme ndibụp enye ete, “Ndi emenịm ke idụhe n̄kpọ ndomokiet ke ererimbot emi emi ekemede ndimụm ntọt awak nte mfre nnyịn ekemede ndimụm?” Anaedi eyen ufọkn̄wed oro eyenyịme ke idụhe. Ndien eyen fo ekeme ndibụp enye ete, “Ndi ukereke ke ẹkebobot mfre nnyịn emi ekemede ndimụm n̄kpọ ntem?” Edieke ọdọhọde eyen fo anam n̄kpọ emi owụt fi, oro ekeme ndinam enye enyene uko ndikwọrọ ikọ. Edieke ekpepde eyen fo ndibụp mbụme ọfọn, emi ayan̄wam enye anam utom esie nte ọkwọrọ eti mbụk.

15. Didie ke ikeme ndida mbụme n̄kọk ibuot ye owo emi mînịmke ke Abasi do?

¹⁵ Ọyọhọ uwụtn̄kpọ iba: Ndusụk ini, imesisobo mbon emi mînịmke ke Abasi do. Ke uwụtn̄kpọ, owo ekeme ndidọhọ nnyịn ke imọ isikaha ufọkabasi inyụn̄ inyeneke n̄kpọ ndomokiet ndinam ye Abasi. Utu ke ndiyak ikọ esie akpan nnyịn ndikwọrọ ikọ, imekeme ndibụp owo oro ukpono ukpono m̀mê ebịghi didie enye ọkọtọn̄ọ ndikere n̄kpọ ntre ye se inamde enye ekere ntre. Ke ima ikakpan̄ utọn̄ ikop se enye etịn̄de, imekeme  ndidọhọ ke anaedi enye etịm ekere n̄kpọ emi. Imekeme ndien ndibụp m̀mê enye akpama ndikot n̄wed emi enemede mme n̄kpọ emi ẹwụtde ke ẹkebobot n̄kpọ. Edieke enye enyịmede, imekeme ndinọ enye n̄wed San̄a Kpere Jehovah. Edieke ifọnde ido inyụn̄ idade mbufiọk ibụp owo mbụme, imekeme ndinam eti mbụk osụhọde odụk enye esịt.

16. Ntak emi mîkpanaha iyak eyen ukpepn̄kpọ nnyịn esikokot ibọrọ ke n̄wed?

¹⁶ Ọyọhọ uwụtn̄kpọ ita: Ke ini inịmde ukpepn̄kpọ Bible, nso iditịbe edieke inamde eyen ukpepn̄kpọ nnyịn okokot ibọrọ ke n̄wed emi idade ikpep enye n̄kpọ? Etie nte emi idiyakke enye ọkọri. Ntak-a? Koro eyen ukpepn̄kpọ emi esikotde-kot ibọrọ, edi itiehe ikere se enye etịn̄de etie nte eto emi orụn̄ mînen̄ekede idụk isọn̄. Ekeme ndisọn̄ utọ eyen ukpepn̄kpọ oro ndisọn̄ọ ndu ke esop Abasi ke ini osobode ukọbọ. (Matt. 13:20, 21) Ntre, ana isibụp owo emi nnyịn ikpepde Bible nte enye adade se enye ekpepde. Domo ndifiọk m̀mê enye enịm se enye ekpepde. Akpan n̄kpọ akam edi ndiyak enye etịn̄ ntak emi enye enịmde m̀mê ntak emi enye mînịmke se ekpepde. Ekem, da N̄wed Abasi kọk ibuot ye enye ke usụn̄ emi enye ke idemesie edikemede ndikụt se Bible ekpepde. (Heb. 5:14) Edieke ifiọkde ndibụp mbụme, mbon emi nnyịn ikpepde Bible ẹyesọn̄ idem ke esop ẹnyụn̄ ẹka iso ẹnam n̄kpọ Abasi idem ke ini ẹkọbọde mmọ m̀mê ke ini ẹdomode nditụn mmọ usụn̄. (Col. 2:6-8) Ewe usụn̄ en̄wen ke ikeme ndinam utom nnyịn nte mme ọkwọrọ eti mbụk?

17, 18. Didie ke ekeme ndin̄wam owo emi asan̄ade kiet ọkwọrọ ikọ?

¹⁷ Jesus ekesidian mbet esie iba iba ẹka ukwọrọikọ. (Mark 6:7; Luke 10:1) Nte ini akakade, apostle Paul ama etịn̄ aban̄a “nsan̄autom” esie emi “ẹkesan̄ade ye [enye] ẹn̄wana ẹban̄a eti mbụk.” (Phil. 4:3) Ntem, ke 1953, ẹma ẹtọn̄ọ san̄asan̄a ndutịm man mme asuanetop ẹkpep mme asuanetop en̄wen ndikwọrọ ikọ.

¹⁸ Ke ini asan̄ade ye asuanetop en̄wen ke an̄wautom, nso ke ekeme ndinam man an̄wam enye ke ini enye ọkwọrọde ikọ ọnọ owo? (Kot 1 Corinth 3:6-9.) Kụbọde Bible fo ka ebiet emi nsan̄a fo okotde. Wụk ntịn̄enyịn ke nsan̄a fo ye ke enyeneufọk ini ekededi emi mmọ ẹtịn̄de ikọ. Nen̄ede kpan̄ utọn̄ man ọfiọk ini emi ediyomde an̄wam nsan̄a fo ọkọk ibuot ye enyeneufọk. (Eccl. 4:12) Edi mbọk kpeme: Ke ini nsan̄a fo osụk odomode ndikọk ibuot ye enyeneufọk, kûbọ enye ikọ utịn̄, kûnyụn̄ usịbe ikọ usịn enyeneufọk ke idịbi. Edieke anamde ntem, nsan̄a fo ekeme ndikere ke imọ idiọn̄ọke n̄kpọ ndomokiet, mîdịghe emekeme nditịmede enyeneufọk. Edi enyene ini emi ekemede nditiene nsịn uyo ke nneme. Ndien edieke anade etịn̄ ikọ, tịn̄ ata ekpri ekpri. Yak nsan̄a fo aka iso ke nneme esie.

19. Nso ke nnyịn inyene nditi, ndien ntak-a?

¹⁹ Didie ke afo ye nsan̄a fo ẹkeme ndin̄wam kiet eken ke ini ẹkwọrọde ikọ ke ufọk ke ufọk? Ẹda ini oro ẹneme nte ẹkemede ndinen̄ede n̄kwọrọ ikọ ọfọn. Ẹkpeme mbak se ẹnemede edinam etie nte ke mme owo ke efakutom mbufo ẹdiọk etieti. N̄ko, ẹkûda ini oro ẹtịn̄ nte nditọete ẹdiọkde. (N̄ke 18:24) Akpana iti ke kpukpru nnyịn idi esombat. Ata akwa mfọn ke Jehovah ọfọn nnyịn ke ndinọ nnyịn n̄kpọuto emi, oro edi, utom edikwọrọ eti mbụk. (Kot 2 Corinth 4:1, 7.) Ntem, yak kpukpru nnyịn iwụt esịtekọm ke n̄kpọuto emi ẹnọde nnyịn mi inyụn̄ ida ofụri ukeme nnyịn inam utom nnyịn nte mme ọkwọrọ eti mbụk.