1. ¿Tiko mbäät njënäˈänëm ko Jyobaa yëˈë diˈib tim jawyiin Käjpxwäˈkx?

TUˈUGË käjpxwäˈkxpë yëˈë diˈib nyigajpxypy ja oybyë ayuk. Jyobaa yëˈë diˈib tim jawyiin Käjpxwäˈkx. Ko tyuundëgooytyë Adán mëdë Eva, ta netyë ojts tnigajpxy ja oybyë ayuk ko jyënany kyutëgoyaˈany ja tsäˈäny o Satanás (Gén. 3:15). Ets nuˈun nyajxy ja tiempë, ta Jyobaa ojts tnigajpxy wiˈix dyajwäˈätsäˈänyë xyëë, wiˈix dyaˈoyëyaˈanyë jotmay diˈibë Satanás yajjaˈäjtypy ets wiˈix njukyˈatäˈänëm winë xëë winë tiempë. Tukëˈëyë tyäˈädë oybyë ayuk yajpääty mä Biiblyë.

2. 1) ¿Ti tyuundëbë anklës mä nˈëwäˈkx ngäjpxwäˈkxëm? 2) ¿Ti ijxpajtënë Jesus pyëjtak?

² Anklëstëjk nan käjpxwäˈkxtëp, pes nyimaytyaktëbë oybyë ayuk ets pyudëjkëdëbë Dios mëduumbë parë nanduˈun ttundët (Luk. 1:19; 2:10; Apos. 8:26, 27, 35; Diˈibʉ Jat. 14:6). ¿Ets ti tyuunë arkanklës Miguel diˈib yaˈixyˈäjt Jesus ko kyëdaky yä Naxwiiny? Yëˈë ëwäˈkx käjpxwäˈkx ets jëjpˈam ojts tpëjtaˈaky, duˈun ojts xymyoˈoyëmë ijxpajtën (Luk. 4:16-21).

3. 1) ¿Ti oybyë ayuk nigäjpx nimaytyakëm? 2) Ets mët ko nˈëwäˈkx ngäjpxwäˈkxëm, ¿tijaty yajtëˈëwënë mbäät nnijäˈäwëm?

³ Jesus ojts ttukˈaneˈemy ja yˈëxpëjkpëty ets nyëjkxtët käjpxwäˈkxpë (Mat. 28:19, 20; Apos. 1:8). Apostëlë Pablo tˈanmääyë Timoteo: “Käjxwäˈxë ja Diosë yˈayuk diˈibë yajnitsokp. Kuytyun yajxon mët ja mduunk extëmë Diosmëduumbën” (2 Tim. 4:5, OTJ). ¿Ti oybyë ayuk ngäjpxwäˈkxëm? Ko Jyobaa xytsyojkëm (Fwank 3:16; 1 Peed. 5:7). Tuk pëky wiˈix xytyukˈijxëm ko xytsyojkëm, yëˈë ko të dyajnaxkëdaˈagyë yˈAnaˈam Kyutujkën jam tsäjpotm, pääty ndukmëtmaytyakëmë jäˈäy ko pënaty pyuwäˈkëdëbë tyäˈädë anaˈamën, tmëmëdowdë Dios  ets ttundë diˈib oy, mbäät nyaymyayëdë mëdë Dios (Sal. 15:1, 2). Jyobaa të ttuknibëjtäägë dyajjëjptëgoyaˈanyë ayoˈon diˈib xyajmäˈäy xyajtäjëm ets kyaj nekyjamyatsäˈänëm wiˈix axëëk të njäjt të ngëbajtëm. ¡Jantsy oy ko duˈun nyajtuknijäˈäwëm! (Is. 65:17.) Kom ëwäˈkx käjpxwäˈkxëm, pääty oy ko nnijäˈäwëm wiˈix yaˈˈatsoojëmbityë tyäˈädë majtskpë yajtëˈëwën: 1) ¿Tiko jyëjpˈamëty parë tyamë jäˈäy tmëdowëdë oybyë ayuk? 2) ¿Wiˈix mbäät nduˈunëm ja tuunk diˈib të nyajtuknipëjkëm parë nˈëwäˈkx ngäjpxwäˈkxëm?

4. ¿Wiˈixë Dios yajniwäämbety?

⁴ Okpawinmay ko pën mˈanëˈëmxëdët ko mijts mëdë mfamilyë ojtsë mdeety mnikeˈegyëty, ko kyaj mˈixyˈatanë ets ko mëk axëkjäˈäy. Ets ta diˈib jënandëp ko nëgoobë xyˈëxtäˈäyët yëˈko të yˈoˈknë. Duˈunën mayë jäˈäy tnimaytyäˈäktë Dios. Jyënäˈändë ko tsip nˈixyˈäjtëmë Dios ets ko mëk axëkjäˈäy. Extëm nˈokpëjtakëm, nääk diˈib nyiwintsënˈäjttëbë relijyonk jyënäˈändë ko Dios tyëytyuumbyë axëkjäˈäy winë xëë mä ayoodakn. Etsë wiinkpë, yëˈë pyokyˈijxtëbë Dios ko tijaty yˈayoˈonbëjtaˈaky. Ets jyënäˈändë ko Dios yëˈë tyëytyuumbyë jäˈäy ko yˈoogyë oyjyaˈay etsë axëkjäˈäy.

5, 6. ¿Wiˈixë jäˈäy yˈaxëktunëdë ko jyaˈˈatyë tukniˈˈijxën diˈib kyaj tyëyˈäjtënëty ets ko tmëbëktë ko duˈunyë tijaty të yajtukˈijxpety?

⁵ Ta net diˈib jënandëp ko kyaj jyamëtyë Dios. Päätyë net tmëbëktë ko jam të ntsoˈonëm mä jëyujk animal. Jyënäˈändë ko kyaj pën të xyajkojëm ets ko tijaty jukyˈäjtp, duˈunyë të yajtukˈijxpety. Ta net nääk diˈib jënandëp ko pääty duˈun njäˈäyˈäjtëm extëmë jëyujk animal yëˈko jam ntsoˈonëm. Ets ko yajtëytyunyë jäˈäy diˈib kyaj tmëdatyë madakën, ta nääk jyënäˈändë ko duˈunën ja jukyˈäjtën yˈixëty. Päätyë net may wyinmaytyë ko xëmë jyaˈˈatäˈänyë naytyëytyunë. Ets pënaty duˈun myëbëjktëp, kyaj ti tˈawix tjëjpˈixtë.

⁶ Mä tyamë tiempë jyëjpkëxanë, axëktuunëdëbë jäˈäy ko jyaˈˈatyë tukniˈˈijxën diˈib kyaj tyëyˈäjtënëty ets ko jäˈäy tmëbëky ko duˈunyë tijaty të yajtukˈijxpety (Rom. 1:28-31; 2 Tim. 3:1-5). Tyäˈädë tukniˈˈijxënë kyaj yëˈëjëtyë oybyë ayuk. Yëˈë duˈun diˈibë apostëlë Pablo myaytyak ko jäˈäy dyajwëˈëmdë “kubiˈits kuˈook yëˈë tadë winmäˈänyëty, [...] kyaj ttuktëkëdë tadë jikyˈäjtën diˈibë Dios yajkypy” (Éfes. 4:17-19). Ko jyaˈˈatyë tukniˈˈijxën diˈib kyaj tyëyˈäjtënëty ets ko jäˈäy tmëbëky ko duˈunyë tijaty të yajtukˈijxpety, yëˈë diˈib yajtuˈudujkëdëp parë kyaj tˈaxäjëdët ja oybyë ayuk diˈib tsoˈomp mä Dios (käjpxë Éfesʉ 2:11-13).

7, 8. ¿Wiˈix mbäädë jäˈäy tjaygyukë yajxon ja oybyë ayuk?

⁷ Parë naxwinyëdë jäˈäy oy yˈitët mëdë Jyobaa, tsojkëp jawyiin tmëbëkët ko tam yajpääty ets tnijawët tiko mbäät tmëwingony. Ëtsäjtëm mbäät nˈanmäˈäyëmë jäˈäy parë këˈëm tnijawët wiˈix yˈixëty ja kojy pëjtaˈaky. Ets pën ja jäˈäy nyijawëyaampy, mbäädë net tˈixy wiˈixë Dios tmëdatyë wijyˈäjtën etsë mëkˈäjtën (Rom. 1:19, 20). Parë ja tsojkënë tyuktëkëdët ets tnijawët ja Diosë kyojy pyëjtaˈaky, mbäät nyajtuˈunëmë foyetë ¿Es la vida obra de un Creador? etsë El origen de la vida. Cinco cuestiones dignas de análisis. Per ko jeˈeyë tnijawët ja kojy pëjtaˈaky, kyaj mbäät yaˈˈatsoojëmbijtäˈäy tijaty nayajtëëwëp, extëm: ¿Tiko Dios tnasˈixë ayoˈon? ¿Ti tyuknibëjtakëp parë tyäˈädë Naxwinyëdë? ¿Naytyukjotmaytyuunëbë Dios mët niduˈuk niduˈuk ëtsäjtëm?

 ⁸ Parë jäˈäy tjaygyukët ja oybyë ayuk ets tijatyë Dios tyuknibëjtakëp, tsojkëp tˈëxpëkëdë Biiblyë. ¡Jantsy oyë tyäˈädë tuunk diˈib nikëjxmˈäjtëm parë nbudëjkëmë jäˈäy ets nˈatsoˈojëmbijtëm tijaty nayajtëëwëp! Per kyaj jeˈeyë tsyekyëty ndukmëtmaytyakëm wiˈix tijaty yˈixëty, tsojkëp yajxonë jäˈäy ndukjaygyujkëm parë njotjäjtëm (2 Tim. 3:14). Ets mbäät duˈun nduˈunëm pën nbanëjkxëmë Jesusë yˈijxpajtën. ¿Tiko Jesus jyajty mä jäˈäyë kyorasoon? Yëˈko nyiwinmäˈäyë tijaty yajtëëw. Min nˈokˈijxëm wiˈix mbäät nbanëjkxëmë yˈijxpajtën.

9. ¿Ti mbäät nduˈunëm parë nbudëjkëmë jäˈäy ets tnijawëdë oybyë ayuk?

⁹ ¿Tiko mbäädë jäˈäy nyajtëˈëwëm tijaty mä ngäjpxwäˈkxëm extëmë Jesus ttuuny? Okpawinmay ko tuˈugë doktoor mˈanëˈëmxëdët ko mbäät mˈagëdaˈaky pën myajtsujkp. ¿Mëbëkëp ets pën ni jeˈeyë mgayajtëyëty ti mjäjtëp? Tsip xymyëbëkët. Oy nuˈun ja doktoor tijaty tjanijawë, tsojkëp tijaty myajtëwëdët ets tmëdooˈitët wiˈix mnayjawëty mä mgaˈˈanëˈëmxëty wiˈix mtsoybyatët. Nanduˈun jyaty parë jäˈäy tˈaxäjëdë oybyë ayuk, tsojkëp nwinmäˈäyëm tijaty nyajtëwäˈänëm, pes net mbäät nnijäˈäwëm ti naybyudëkë tsyejpy.

10, 11. ¿Wiˈix xypyudëjkëm ko nbanëjkxëmë Jesusë yˈijxpajtën?

¹⁰ Jesus nyijäˈäwëbë nety ko parë tuˈugë jäˈäy yajxon yaˈëxpëkët, tsojkëp tijaty dyajtëwët ja diˈib yaˈëxpëjkypy parë tˈixyˈatët ets tnigäjpxët wiˈix wyinmay. Extëm nˈokpëjtakëm, ko Jesus ttukniˈˈijxë ja yˈëxpëjkpëty parë yˈittët yujy tudaˈaky, jawyiin dyajtëëy parë dyajwinmääytyë (Mar. 9:33). Ets ko Jesus ttukniˈˈijxë Pedro wiˈix wyinmayët, ta tuˈugë ayuk dyajtëëy diˈib mbäät kanäk pëky tˈatsoojëmbity (Mat. 17:24-26). Ets ko tëgok tnijawëyany ti nety ja yˈëxpëjkpëty myëdäjttëp mä kyorasoon, ta dyajtëëy tijaty parë tnigäjpxtët wiˈix wyinmaytyë (käjpxë Matewʉ 16:13-17). Jesus kyaj jeˈeyë tijaty ttukmëtmaytyakyë jäˈäy, nan yajtëëw tijaty, duˈun tpudëjkë parë tˈaxäjët ja oybyë ayuk ets dyajtëgatsëdë jyukyˈäjtën.

¹¹ Ko nbanëjkxëmë Jesusë yˈijxpajtën ets yajxon nwinmäˈäyëm ti nyajtëwäˈänëmë jäˈäy, ta nnijäˈäwëm wiˈix mbäät nbudëjkëm, wiˈix nˈatsoˈojëmbijtëm ko tjëjpkugäjpxët ja oybyë ayuk ets ndukniˈˈijxëm wiˈix mbäät ttukˈoyˈattë ko yˈëxpëkët. Min nˈokˈijxëm tëgëk pëky wiˈix mbäät yajxon tijaty nyajtëˈëwëm.

12-14. ¿Wiˈix mbäät xypyudëkë mˈuˈunk parë kyaj tsyëˈëgët ko tnimaytyäˈägëdë oybyë ayuk? Pëjtäˈäk tuˈugë ijxpajtën.

¹² Tuk pëky. ¿Ti mdunëp ko ja mˈuˈunk mˈanëˈëmxëdët ko tsëˈkëp ttukmëtmaytyäˈägëdë myëguˈuk diˈib mëët yˈeskuelëˈaty ko Dios yëˈë tijaty të dyajkojy? Pes mbudëkëyäˈänëp parë nyayjawëdët seguurë ko tnimaytyäˈägët ja oybyë ayuk. Kyaj xyˈoojët o xyˈanmääygyojët wiˈix ja jäˈäy tˈatsoojëmbitët, mbäät xyajtëy tijaty parë xynyijawët wiˈix wyinmay, duˈun extëmë Jesus ttuuny. ¿Wiˈix mbäät xytyuny?

¹³ Ko nety mëdë mˈuˈunk të xykyajpxy tuk pëky majtsk pëkyë foyetë El origen de la vida. Cinco cuestiones dignas de análisis, mbäät xyajtëy diˈibë mas  yˈoymyëdoopy. Anëëmë parë këˈëm tpayoˈoyët tiko yˈity seguurë ko Dios yëˈë diˈib tijaty të dyajkojy ets tiko tmëdunäˈäny (Rom. 12:2). Ets ko kyaj tiko duˈun yˈatsoojëmbitët extëm mijts mwinmay.

¹⁴ Ets nan anëëmë ko mbäät duˈun ttuny ko ttukmëtmaytyäˈägët ja myëguˈuk diˈib mët yˈeskuelëˈaty. Mbäät ttukmëtmaytyaˈaky wiˈix tijaty të kyojy ets ta net dyajtëwët wiˈix wyinmay. Extëm nˈokpëjtakëm, mbäät ja myëguˈuk tˈanëëmë ets tkäjpxëdë rekuäädrë diˈib miimp mä pajina 21 mä foyetë El origen de la vida, ets ta net dyajtëwët: “¿Këdii mas niˈigyë informasion dyajnipetyë ADN ets kyaj dyuˈunëty nituˈugë komputadoorë?”. Ja myëguˈuk mbäät yˈatsoyëty ko tëyˈäjtën. Ta net jatuˈuk dyajtëwët: “Pënë ëxpëkyjyaˈay kyaj mbäät ti duˈun dyajkojtë, ¿wiˈixë net mbäät këˈëm nyayajkojˈyëtyë ADN?”. Parë kyaj tsyëˈëk jyawët ja mˈuˈunk ko tnimaytyäˈägëdë myëbëjkën, mbäät näˈäganäˈäty mëët xytyuundaˈaky. Pën mdukniˈˈijxëp parë yajxon tijaty dyajtëwët, nëjkxëp xypyudëkë parë yˈëwäˈkx kyäjpxwäˈkxët duˈun extëm të yajtuknipëky.

15. ¿Wiˈix mbäädë jäˈäy tijaty nyajtëˈëwëm diˈib kyaj tmëbëkyë Dios?

¹⁵ Myëmajtsk pëky. Mä nˈëwäˈkx ngäjpxwäˈkxëm nbatëmë jäˈäy diˈib kyaj tmëbëktë pën jantsy jamë Dios. Extëm nˈokpëjtakëm, mbäät pën xyˈanmäˈäyëm ko kyaj tmëbëkyë Dios. Ko duˈun nyaˈˈanmäˈäyëm, kyaj tiko nyajjëjpkëjxëmë maytyaˈaky, oy ko wintsëˈkën myëët nyajtëˈëwëm extëm: “¿Desde näˈä kyaj xymyëbëkyë Dios? ¿Tiko duˈun mwinmay?”. Ko nety të tˈatsoojëmbity, ta nˈanmäˈäyëm ko oy ko tmëmay tmëdäjy, ets mbäädë net nyajtëˈëwëm pën mbäät tkajpxyë ëxpëjkpajn mä tnimaytyaˈaky  ko tam diˈib të xymyoˈoyëmë jukyˈäjtën. Pën ja jäˈäy kyupëjkypy, mbäädë net nmoˈoyëm ja foyetë ¿Es la vida obra de un Creador? o El origen de la vida. Cinco cuestiones dignas de análisis. Ko nˈëxtäˈäyëmë winmäˈäny wiˈixë jäˈäy tijaty nyajtëˈëwëm, mbäät tˈaxäjë ja oybyë ayuk ets njäjtëm mä kyorasoon.

16. ¿Tiko kyaj mbäät ndukjotkujkˈäjtëm ko ja jäˈäy yëˈëyë tˈatsoojëmbitët extëm myiny mä ja ëxpëjkpajn?

¹⁶ Myëdëgëk pëky. Ko nyaˈëxpëjkëmë jäˈäy, mbäät yëˈëyë tˈatsoojëmbity diˈib miimp mä ja ëxpëjkpajn, per ko yëˈëyë tˈatsoojëmbitët, mbäät kyaj wyimbety. ¿Tiko? Yëˈko pën yëˈëyë nyikäjpxëmbijtypy wiˈix myiny mä ja ëxpëjkpajn ets kyaj tpawinmay, mbäät duˈun jyaty extëm tuˈugë ujts diˈib kyaj kyëktëkë tyikts yˈääts. Mbäät kyaj mëk tyanë ko jäˈäy yˈaxëkˈixëdët (Mat. 13:20, 21). Parë kyaj duˈun jyatët, tsojkëp nyajtëˈëwëm wiˈix wyinmay mä tijaty yˈëxpëjkypy. Nˈokˈijxëm pën jyantsy myëbëjkypy ets tiko duˈun wyinmay. Nˈokpudëjkëm parë tjaygyukët extëmë Biiblyë jyënaˈany, net këˈëm tjaygyukët diˈib oy (Eb. 5:14). Pën nwinmäˈäyëm tijatyë jäˈäy nyajtëwäˈänëm, mbäät kyëktëkë myëbëjkën ets kyaj myëmadäˈägëdët ko ja jäˈäy yˈaxëkˈixëdët o ko wiˈixaty yˈanëˈëmxëdët (Kol. 2:6-8). ¿Tijaty mbäät nˈaktuˈunëm parë oy nˈëwäˈkx ngäjpxwäˈkxëm?

17, 18. ¿Wiˈix mbäät nnaybyudëjkëm nixim niyam ko ngäjpxwäˈkxëm?

¹⁷ Jesus nimajtskaty ojts tkexyë yˈëxpëjkpë parë nëjkx kyäjpxwäˈkxtë (Mar. 6:7; Luk. 10:1). Ok, ta Pablo jyënany ko të nety näägë myëguˈuktëjk pyudëkëdë parë të tkäjpxwaˈkxy “ja oybyë ayuk” (Filip. 4:3). Pääty mä jëmëjt 1953 nyaxkëdaky tuˈugë programë mä yajtukniˈˈijxëtsyondaktë wiˈix yˈëwäˈkx kyäjpxwäˈkxtët. *

¹⁸ ¿Wiˈix mbäät nnaybyudëjkëm nixim niyam ko nëjkxëm käjpxwäˈkxpë? (Käjpxë 1 Korintʉ 3:6-9.) Ëxtäˈäyë tekstë diˈib jamë mëguˈuk kyajpxy. Mmëdoogukë wiˈix jyënaˈany o wiˈixë jäˈäy yˈatsoy. Pën mˈijxypy ko yajpudëkëyäämp mä jam mëdë jäˈäy myaytyaˈaky, ix wiˈix mbäät xypyudëkë o wiˈix mbäät xyˈatsoy ko ja jäˈäy tjëjpkugäjpxët (Ecl. 4:12). Per diˈib kyaj yˈoyëty xytyunët, yëˈë mgajpxytyuktëkët mientrës jamë mëguˈuk dyajtuˈuyoˈoy ja maytyaˈaky. Pes ko mgajpxytyuktëkët, mbäät wiink nyayjawëty ja mëguˈuk o mbäät ja jäˈäy xykyujoˈopy. Per näˈäty, oy ko mëguˈuk xypyudëkët, pën jam wiˈix mjënäˈänäˈäny, jeˈeyë tukˈää majtskˈää mgäjpxkojët ets xynyaˈixët parë ja mëguˈuk tˈakˈyajnëjkxët ja maytyaˈaky.

19. ¿Ti mbäät njamyajtsëm, ets tiko?

¹⁹ ¿Wiˈix mbäät mëdë mëguˈuk mnaybyudëkëty mientrës mjäˈty mä ja tuˈugë tëjk? ¿Tiko xykyayajtunyë tadë tiempë parë xyˈixët wiˈix mbäät mas oy xymyëtmaytyäˈäktë jäˈäy? Oy ko nnaygyuentˈäjtëm parë kyaj axëëk nimaytyakëmë jäˈäy diˈib jam tsënääytyëp. Ets nan kyaj axëëk nimaytyakëmë nmëguˈukˈäjtëm diˈib nanduˈun käjpxwäˈkxtëp (Prov. 18:24). Nˈokjamyajtsëm ko ëtsäjtëm duˈun “extëmë naxpotsytyuˈtsën” ets mët ko Jyobaa yˈoyjyaˈayëty, ta të xytyuknipëjkëmë tyäˈädë tuunk parë ngäjpxwäˈkxëmë oybyë ayuk (käjpxë 2 Korintʉ 4:1, 7). Nˈokˈyajnigëxëˈkëm ko nmëjjäˈäwëmë tyäˈädë tuunk diˈib të nyajtuknipëjkëm, ko nduˈunëmë mëjää parë oy nˈëwäˈkx ngäjpxwäˈkxëm.