1. Omokonda yatyi Jeova aihanenwa okuti Omuivisi wotete wavilapo?

 OMUIVISI oyouna upopia onondaka onongwa. Omuivisi wotete wavilapo o Jeova Huku. Etyi Andau na Eva vakala onomphuki, Jeova wapopile okuti Satanasi Eliapu makahanyuako. (Gênesis 3:15) Mokueenda kuomanima omanyingi, Jeova wapopile oñgeni masukukisa enyina liae, noñgeni matetulula ovitateka viaetuako na Satanasi, noñgeni ovanthu vapondola okukala vali nomuenyo wahapu. Onondaka ombo ambuho onongwa, mbuvasiwa Mondaka ya Huku, Ombimbiliya.

2. (a) Omonkhalelo patyi onoandyu ovaivisi? (b) Omokonda yatyi Jesus ongeleka ongwa pala ovaivisi?

² Onoandyu tupu ovaivisi. Mbuivisa onondaka onongwa, nokukuatesako ovanthu okuyandyanesa onondaka onongwa pano pohi. (Lucas 1:19; 2:10; Atos 8:26, 27, 35; Revelação 14:6) Iya Mingeli arkandyu? Nae omuivisi. Etyi ankho ekahi pano pohi nenyina Jesus, otyilinga tyae tyakolela vali ankho okuivisa onondaka onongwa. Ongeleka yae ilekesa okuti tupu otyilinga tyetu tyakolela vali, okuivisa!​—Lucas 4:16-21.

3. (a) Onondaka patyi onongwa tuivisa? (b) Omapulo patyi tuesukisa okukumbulula?

³ Jesus watumine ovalongwa vae vakale ovaivisi. (Mateus 28:19, 20; Atos 1:8) Apostolu Paulu walondolele mundyila yae Timoteo okuti: “Linga ovilinga viomuivisi, fuisapo nawa ovilinga viove viokuivisa.” (2 Timóteo 4:5) Onondaka patyi onongwa tuivisa? Tupopila ovanthu okuti Tate yetu keulu, Jeova, utuhole. (João 3:16; 1 Pedro 5:7) Ouhamba wa Huku oo ulekesa okuti Jeova Huku uhole ovanthu. Moluotyo, tupopila ovanthu nehambu okuti vana vaama koutumini Wouhamba, nokutavela ku Huku, nokulinga etyi tyaviuka, mavakala omapanga ae. (Salmo 15:1, 2) Jeova makamanako ononkhumbi ambuho,  noluihamo lutundilila kokuhinangela ononkhumbi mbokohale. Onondaka ombo onongwa unene ngatyi! (Isaías 65:17) Mokonda tuvaivisi, tuesukisa okukumbulula omapulo aa evali akolela: Omokonda yatyi ovanthu hono vesukisila okutehelela onondaka onongwa? Oñgeni tupondola okufuisapo nawa ovilinga vietu viokuivisa?

4. Ounkhembi patyi ovanthu vapopia konthele ya Huku?

⁴ Soka ñgeno omunthu umwe ukutolela okuti tate yove wekusapo kumwe nombunga yove. Apopi okuti tate yove ankho kekuhole, ukuholeka ovipuka, iya omukalavi. Tupu ekupopila okuti tate yove wankhia, ngotyo kuesukisile okumuovola. Vamwe otyo vapopia konthele ya Huku. Vapopia okuti katupondola okunoñgonoka Huku, ine vati omukalavi. Mongeleka, ononkhalamutwe mbumwe mbonongeleya mbulongesa okuti Huku uhitisa ovanthu ovakalavi moifelunu. Ovakuavo vapopia okuti Huku umonesa ovanthu ononkhumbi novinimawe, novikuavo vali. Namphila oviponga ovio viipaa ovanthu ovawa, novakalavi, ovanthu vapopia okuti o Huku ukahi nokuvietako.

5, 6. Oñgeni elongeso liokuti tuatuka kovinyama, nomalongeso onongeleya mbomatutu akalesa ovanthu?

⁵ Ovakuavo vapopia okuti kutupu Huku, iya onthue tuatuka kovinyama. Vana vetavela kounkhembi oo, vapopia okuti kutupu Omutungi, iya ovipuka vina omuenyo vieyako vala avike. Vamwe, alo umwe vapopia okuti ovanthu ovakalavi nokuna elungavi mokonda vatuka kovinyama. Vapopia okuti ovivi mavitualako, mokonda vetavela okuti tyavasiwale ovanthu vokuapama okulinga onya vana vahapamene. Moluotyo, vana vetavela okuti tuatuka kovinyama, vetupu ekevelelo liotyotyili.

⁶ Tyotyili, elongeso liokuti tuatuka kovinyama, nomalongeso onongeleya mbomatutu, ovio vikahi nokuetako ononkhumbi mbovanthu mokueenda kuononthiki mbahulililako. (Romanos 1:28-31; 2 Timóteo 3:1-5) Omalongeso oo hanondakako onongwa. Mahi ekahi nokutyilika ovanthu okutavela onondaka onongwa mba Huku.—Tanga Efésios 2:11-13; 4:17-19.

7, 8. Onkhalelo patyi ike vala ovanthu vapondola okunoñgonoka onondaka onongwa?

⁷ Opo ovanthu vakale omapanga a Huku, vesukisa tete okutavela okuti Jeova okuekahi iya kuna omahunga omawa opo vaovole okumunoñgonoka. Tupondola okuvekuatesako okulilongesa konthele ya Huku mokuveavela ondundo opo velilongesile kovipuka atunga. Tyina ovanthu velilongesa ovipuka Huku atunga, nokusoka kuvio, vanoñgonoka ounongo, nepondolo liae. (Romanos 1:19, 20) Oñgeni matukuatesako ovanthu okunoñgonoka okuti atyiho Huku atunga tyihuvisa? Tupondola okuundapesa onombrochula A Vida—Teve um Criador? no A Origem da Vida​—Cinco Perguntas Que Merecem Resposta. Mahi pena omapulo amwe omunthu ahamevili okukumbulula mokutala vala etyi Huku atunga, ngaa: Omokonda yatyi Huku ayekelako ononkhumbi? Olipi ehando lia Huku konthele yohi? Okuti Huku wesuka umwe naame?

⁸ Onkhalelo ike vala yokunoñgonoka onondaka onongwa mba Huku, nevangelo liae, okulilongesa Ombimbiliya. Tuna elao limwe enene liokukuatesako ovanthu okuvasa omakumbululo omapulo avo! Mahi inkha tuhanda tyilityili okukuatesako omunthu okutavela ku Huku nokukala epanga Liae, tuesukisa  okumukuatesako okuyumba onthumbi muetyi ekahi nokulilongesa, nokunoñgonoka omokonda yatyi esukisila okutyitavela. (2 Timóteo 3:14) Opo tutyivile, tuesukisa okuhetekela Jesus. Oñgeni etyivilile okukuatesako ovanthu okuyumba onthumbi muetyi ankho alongesa? Ankho ulinga nawa omapulo. Oñgeni tupondola okumuhetekela?

9. Oityi tuna okulinga, inkha tuhanda okukuatesako ovanthu okutavela onondaka onongwa Mbouhamba?

⁹ Omokonda yatyi tuesukisila okulinga omapulo movilinga viokuivisa, ngetyi tyalingile Jesus? Soka ñgeno ondotolo yove ikupopila okuti una ouvela umwe iya wesukisa okutandwa. Momutavela. Mahi inkha ukupopila vala okuti motandwa, ehekupulile konthele yekongoko liove? Hamwe kumemutavela. Alo umwe ondotolo omunongo, wesukisa okulinga omapulo, nokutehelela omunthu opo etyivile okumukuatesako. Tupu inkha tuhanda okukuatesako ovanthu okutavela onondaka onongwa Mbouhamba, tuna okulilongesa okulinga omapulo nounongo.

10, 11. Oityi matuvili okulinga inkha tuhetekela onkhalelo ya Jesus yokulongesa?

¹⁰ Jesus ankho utyii okuti omulongesi kalingi vala omapulo pala okunoñgonoka omulongwa, mahi tupu pala okumukuatesako okupopia etyi asoka. Mongeleka, etyi Jesus ahandele okulongesa ovalongwa vae konthele yokuliola omutima, tete wevelinga epulo lievekuatesako okusoka. (Marcos 9:33) Jesus walingile epulo Petulu, epulo ankho lina omakumbululo evali, iya aiti Petulu aholovonepo eli liaviuka. Otyo tyakuatesileko unene Petulu. (Mateus 17:24-26) Otyikando otyikuavo, Jesus wahandele okutala etyi ankho tyikahi momutima wovalongua vae, moluotyo, evelingi omapulo omanyingi evekuatesileko okupopia etyi ankho vasoka. (Tanga Mateus 16:13-17.) Jesus ankho kapopi vala etyi ovanthu vena okulinga. Onkhalelo ankho alinga omapulo, yaavelele ondundo ovanthu okutavela onondaka onongwa, nokulinga omapiluluko.

¹¹ Inkha tuhetekela Jesus mokulinga omapulo nounongo, matutyivili okukuatesako vali nawa ovanthu movilinga viokuivisa, nokukumbulula vana vetuteta ondaka, nokulongesa ovanthu oñgeni ovo muene vapondola okupolako ouwa. Tutalei onongeleka ononthatu mbulekesa oñgeni tupondola okulinga omapulo nounongo.

12-14. Oñgeni mokuatesako omona wove okukala vali nonthumbi konthele yetyi aivisa? Popiapo ongeleka.

¹² Ongeleka 1: Oityi molingi inkha omona wove una owoma wokupopia navana alongeswa navo kosikola konthele yovipuka Huku atunga? Tyotyili momukuatesako akale nonthumbi konthele yetyi evepopila. Wehemukandukile, ine okumupopila etyi makapopia, mahi mulinga omapulo maemukuatesako okusoka, ngetyi tyalingile Jesus. Oñgeni upondola okutyilinga?

¹³ Tanga nomona wove ononthele mbumwe mombrochula A Origem da  Vida​—Cinco Perguntas Que Merecem Resposta. Tyina wamatale omapulo etano mombrochula, mupula olipi asoka okuti liapepuka vali. Muavela ondundo opo asoke omokonda yatyi etavelela okuti kuna Omutungi, nomokonda yatyi ahandela okuumbila Huku. (Romanos 12:2) Hangununina omona wove okuti olusoke lwae lupondola okulikalela no luove.

¹⁴ Popila omona wove okuti upondola okutomphola nauna alongeswa nae kosikola monkhalelo ngei watomphola nae. Omona upondola okupopila una alongeswa nae kosikola ovipuka vimwe Huku atunga iya emupulu etyi asoka. Mongeleka, upondola okumuita atange okakasa pefo 21 mombrochula. Omona wove upondola okupula okuti: “Otyili okuti o DNA ina epondolo enene liokupaka nawa onondaka tyipona okomputadole?” Una alongeswa nae kosikola makumbulula okuti eenga. Iya omona wove upondola okupula okuti: “Inkha ongotyo, ngetyi okomputadole yalingwa nomunthu umwe tupu katyaviukile okutavela okuti o DNA pena ou weilinga?” Wesukisa okulipongiya nomona wove opo umukuateseko okukala vali nonthumbi tyina atomphola navakuavo konthele yomatavelo ae. Inkha umulongesa okulinga omapulo nounongo, momukuatesako okukala omuivisi omuwa.

15. Oñgeni tupondola okulinga omapulo opo tupopie nomunthu uhetavela okuti kuna Huku?

¹⁵ Ongeleka 2: Movilinga vietu viokuivisa, tupondola okuvasa umwe wehetavela okuti kuna Huku. Mahi nkhele tupondola okupopia nae, atumupulu nonthilo onalupi ahimbika okuhetavela okuti kuna Huku iya oityi tyemukalesa nolusoke olo. Konyima yokutehelela etyi apopia, tupondola okunoñgonoka okuti oe wasoka nawa konthele yomatavelo ae. Iya tupondola okupula inkha uhanda  okutanga ombrochula imwe ilekesa okuti omuenyo waetuako. Inkha uhanda, tupondola okumuavela ombrochula A Vida​—Teve um Criador? ine ombrochula A Origem da Vida​—Cinco Perguntas Que Merecem Resposta. Matutyivili okuhika komitima viovanthu nonondaka onongwa, inkha tulinga omapulo nonthilo, nounongo.

16. Omokonda yatyi tuesukisila okukuatesako ovalongwa vetu opo vahatange vala omakumbululo momukanda ine omombrochula?

¹⁶ Ongeleka 3: Tyina tulongesa omunthu Ombimbiliya, oityi matyimonekapo inkha tumuyeka atange vala omakumbululo ekahi momukanda ine omombrochula? Inkha tulinga ngotyo, omulongwa kamalongoka nawa motyili. Mokonda yatyi? Mokonda omulongwa utanga vala omakumbululo otyo ahanoñgonokele etyi ekahi nokutanga, ukala ngomuti una omii viahaile kohi. Omulongwa oo kamatualako motyili inkha umoneswa ononkhumbi ine okukondyeswa. (Mateus 13:20, 21) Opo tukuateseko omulongwa wetu, tuesukisa okumupula oityi asoka konthele yetyi ekahi nokulilongesa. Ovola okunoñgonoka inkha utavela etyi ekahi nokulongeswa iya omokonda yatyi asokela ngotyo. Mukuatesako okusoka Kovihonekwa opo etavele okuti etyi elilongesa tyikahi Mombimbiliya. (Hebreus 5:14) Inkha tulinga omapulo nounongo, ovalongwa vetu mavapame motyili, nokutualako nekolelo tyina vakuavo vevekondyesa ine vaovola okuveyapula. (Colossenses 2:6-8) Oityi tupondola okulinga opo tukale ovaivisi ovanongo?

17, 18. Tyina ukaivisa Nomukristau mukuenyi, oityi upondola okulinga opo umukuateseko?

¹⁷ Jesus watumine ovalongwa vae vevali-vevali movilinga viokuivisa. (Marcos 6:7; Lucas 10:1) Konyima, apostolu Paulu wapopile konthele yavana ankho “aundapa navo” okuti ‘vaundapela kumwe [nae] movilinga viokuivisa onondaka onongwa.’ (Filipenses 4:3) Moluotyo, mo 1953, eongano liahimbika novilinga viokuonganeka ovaivisi opo vakuateseko vakuavo movilinga viokuivisa.

¹⁸ Tyina ukaivisa Nomukristau mukuenyi, oityi upondola okulinga opo umukuateseko putyina apopia nomunthu umwe? (Tanga 1 Coríntios 3:6-9.) Landula onotestu Mombimbiliya yove. Tehelela nawa tyina mukuenyi ekahi nokupopia opo umukuateseko inkha tyesukisa. (Eclesiastes 4:12) Mahi tala nawa opo uhatyopole mukuenyi inkha ukahiale nokupopia nawa ine tyina omunthu muavasa ekahi nokupopia. Inkha utyopola etompho, upondola okusoyesa mukuenyi ine okunguanguanesa una mukahi nokupopia nae. Katyapengele okuava ekumbululo like ine evali, mahi konyima, oyeke omuivisi mukuenyi atualeko netyi ankho ekahi nokupopia.

19. Oityi tuesukisa okuhinangela, iya omokonda yatyi?

¹⁹ Oñgeni ove nomuivisi mukuenyi mamulikuatesako putyina mukahi nokuundapa umbo na umbo? Popiei oñgeni mupondola okutomphola vali nawa novanthu. Liyunga opo uhapopie ovipuka visoyesa mukuenyi konthele yovanthu motelitoliu. Weheliyave konthele yovakuatate nonomphange. (Provérbios 18:24) Tuesukisa okuhinangela okuti atuho tuvakuankhali. Jeova noluembia wetuavela otyilinga tyakolela tyokuivisa onondaka onongwa, nokutulongesa oñgeni matuivisa. (Tanga 2 Coríntios 4:1, 7.) Moluotyo, tulekesei okuti tuapandula otyilinga otyo, mokulinga ononkhono mbokukala ovaivisi ovanongo.