1, 2. ¿Kʼusi yan sba yutsil matanal jtaojtik li stestigoutik Jeovae, xchiʼuk kʼu yelan chavaʼi aba ta sventa taje?

 EPAL krixchanoetik tsnopik ti jaʼ jun mukʼta matanal kʼalal ch-akʼbat smotonik ta skoj ti oy kʼusi toj lek la spasike. Jech kʼuchaʼal liʼe, jlome staojik li Premio Nobel ta skoj ti ta sjunul yoʼonton yakʼojik persa ti oyuk lekilal yuʼunik li buchʼutik oyik ta paskʼope. Pe mas toj mukʼ li matanal yakʼojbutik Diose, yuʼun tstakutik batel kʼuchaʼal yajkʼopojel sventa jkoltatik li krixchanoetik ti lekuk xil sbaik xchiʼuk li Jpasvanej yuʼunike.

² Li stestigoutik Jeovae jtaojtik li mukʼta matanal ti yan sba yutsil taje. Ta skoj ti jech yalojbutik Dios xchiʼuk Cristoe, ta jkʼanbetik vokol ti akʼo lekuk xil sbaik xchiʼuk Dios li krixchanoetike (2 Cor. 5:20). Tstunesutik Jeova sventa xnopajik tal krixchanoetik ta stojolal, jech nopajemik xa tal ta smiyonal xa noʼox ti mas ta 235 lumetike, lek xa xil sbaik xchiʼuk Dios xchiʼuk spatoj yoʼonton tstaik li kuxlejal sbatel osile (Tito 2:11). Ta sjunul koʼonton chkalbetik ti buchʼu tskʼane ta «[moton] ch-acʼbat li voʼ sventa cuxlejale» (Apoc. 22:17). Ta skoj ti toj ep sbalil chkiltik li abtelal akʼbilutik ti toj tsots skʼoplale xchiʼuk ti tsots chkakʼbetik yipal ta spasele, xuʼ xkaltik ta jamal ti jaʼutik jun jteklum ti ta jkʼan ta «jpastic ta sjunul coʼontic li cʼusitic leque» (Tito 2:14, SRZ). Li avi une, kalbetik batel skʼoplal kʼuxi xuʼ xnopajik-o tal ta stojolal Jeova li krixchanoetik ti ta sjunul koʼonton ta jpastik li kʼusitik leke. Jtos ti bu xuʼ xkakʼtik ta ilele jaʼ li ta cholmantale.

3. ¿Kʼusi chakʼ kiltik «ti batsʼi lec yoʼnton li Mucʼul [Diose]»?

³ Ta sventa li kʼusi tspas li Xnichʼon Dios mi lik ajvalilajuk liʼ ta Balumile, xi chal li Isaías 9:7: «Jaʼ jech tspas ta sventa ti batsʼi lec yoʼnton li Mucʼul Dios ti tspas ta mantal scotol te  ta vinajele». Taje jaʼ chakʼ ta ilel ti oy tajek ta yoʼonton Jtotik ta vinajel ti akʼo sta skolel li krixchanoetike. Ti kʼuyelan ta sjunul yoʼonton tspas kʼusitik leke jaʼ chakʼ kiltik ta melel ti skʼan xijmuyubaj noʼox jkolta jbatik ta xcholel li lekil aʼyej ta sventa li Ajvalilal yuʼun Diose. Ti kʼalal oy tajek ta koʼontontik skoltael li krixchanoetike jaʼ svinajeb ti ta sjunul yoʼonton tspas kʼusitik lek li Jeovae. Jaʼ yuʼun chaʼa, ¿mi oy tajek ta avoʼonton xcholel li lekil aʼyej ti bu kʼalal xuʼ avuʼune? (1 Cor. 3:9.)

4. ¿Kʼuxi toj lek ta chanbel stalelal Jesús ta skoj ti ta sjunul yoʼonton la spas li kʼusitik lek xchiʼuk ti kuch yuʼun xcholel mantale?

⁴ Nopo ta sventa li Jesús eke, ti toj lek ta chanbel ti ta sjunul yoʼonton la spas li kʼusitik lek xchiʼuk ti kuch yuʼun xcholel li mantale. Akʼo mi toj tsots vokol la snuptan, ta sjunul-o yoʼonton la xchol mantal jaʼ to ti laj yichʼ milel ti toj echʼ xa noʼox kʼux ti kʼuyelan milate (Juan 18:36, 37). Jech onoʼox, yuʼun kʼalal poʼot xaʼox smilike, mas to laj yakʼbe yipal skoltael krixchanoetik sventa xojtikinik li Jeovae.

5. ¿Kʼusi la spas Jesús jech kʼuchaʼal chakʼ ta ilel li lokʼolkʼop laj yal ta sventa igoe?

⁵ Jech kʼuchaʼal liʼe, li ta yorail unenaltik ta sjabilal 32 ta jkʼakʼaliltike, te laj yalbe skʼoplal Jesús li lokʼolkʼop ta sventa jun vinik ti oy jtekʼ s-igo ta yosil ti oy xa ta yoxibal jabil ti muʼyuk chakʼ sate. Kʼalal laj yal ti akʼo xichʼ bojele, li jtuchʼtsʼusube laj yalbe yajval ti akʼo to x-akʼbat kʼuk sjalil sventa chakʼbe skʼaʼale (kʼelo Lucas 13:6-9). Li vaʼ kʼakʼale, uni jutebik toʼox li yajtsʼaklom Cristo ti xkoʼolaj kʼuchaʼal sat yaʼeluk li cholmantal la spas Jesuse. Pe mas to laj yakʼbe yipal ta xcholel mantal li ta Judea xchiʼuk ta Pereae, yuʼun jech kʼuchaʼal laj yal ta lokʼolkʼope muʼyuk xa jal xokol skʼakʼal, ti te van vakibuk xa noʼox ue. Kʼalal jutuk xaʼox skʼan xchame laj yokʼita judioetik ta skoj ti «toj tsots ta aʼyel chaʼyi[ke]» (Mat. 13:15; Luc. 19:41).

6. ¿Kʼu yuʼun skʼan xkakʼ mas kipaltik li ta cholmantale?

⁶ Ta skoj ti poʼot xa xvul slajeb li kʼusitike, mas to skʼan xkakʼbetik yipal xcholel mantal (kʼelo Daniel 2:41-45). ¡Jaʼ jun mukʼta matanal ti jaʼutik stestigo Jeovae! Jaʼutik noʼox jun jteklum ti oy ta Balumil ti chkaltik ti chlaj skʼoplal ta melel li vokolil chil krixchanoetike. Jaʼtik to laj yal jun jtsʼibajom sventa periodiko ti mu stakʼ takʼel ta jyalel li kʼusi chichʼ jakʼel liʼe: «¿Kʼu yuʼun chil svokol li lekil krixchanoetike?». Jaʼ yuʼun li Diose yakʼoj jmotontik xchiʼuk yakʼoj jbaintik stakʼbel ta Vivlia krixchanoetik kʼalal oy kʼusitik tsjakʼik kʼuchaʼal taje xchiʼuk ti ta sjunul yoʼonton tskʼan chchikintaike. Oy lek srasonal kuʼuntik ti «ta sjunuluc [koʼonton]» jcholtik li mantale (Rom. 12:11, Ch). Li xcholel lekil aʼyej yakal ta jpas ta sjunul koʼontontik ti chakʼbe bendision li Diose, jaʼ me chojtikinik-o xchiʼuk tskʼanik-o Jeova li krixchanoetike.

7, 8. ¿Kʼuxi chkichʼtik ta mukʼ Jeova ti oy ta koʼontontik ti muʼyuk ta jkʼuxubin jba jtuktike?

⁷ Jech kʼuchaʼal chakʼ ta ilel li kʼusi kʼot ta stojolal jtakbol Pabloe, ta jtsʼiktik vayel xchiʼuk viʼnal ta skoj ti ta jcholtik mantale (2 Cor. 6:5, Ch). Li kʼusi laj xa kalbetik skʼoplale, jaʼ chakʼ ta ilel kʼusi skʼan xal ti muʼyuk ta jkʼuxubin jba jtuktik kʼalal ta jcholtik mantale, xchiʼuk chtal-o van ta joltik li buchʼutik chtunik ta prekursor ti jaʼ baʼyel yakʼoj ta xkuxlejalike xchiʼuk ti te tsaʼ stukik li kʼusi chtun yuʼunike. Jech xtok, jnopbetik skʼoplal li buchʼutik chtunik ta misioneroal ta namal lume, ti yakʼoj ta yoʼontonik skoltael li krixchanoetik tee (Filip. 2:17). ¿Kʼusi xuʼ xkaltik ta stojolal li moletik ta tsobobbail ti muʼyuk chkʼuxubin sba stukik kʼalal oy bu tstsʼikik viʼnal o vayel ta skoj ti tskʼelbeik li xchijtak Jeovae? Jech noxtok te skʼoplalik li mol meʼeletik o li buchʼutik tsakbilik ta chamel ti chakʼik persa chbatik ta tsobajeletik xchiʼuk ti chlokʼik ta cholmantale. Toj echʼ noʼox chkʼot ta koʼontontik skotol li yajtuneltak Dios ti oy ta yoʼontonik ti muʼyuk chkʼuxubin sba stukike. Ti kʼuyelan chakʼ ta ilel stalelalike chjel-o ti kʼuyelan tsnopik ta sventa kabteltik ta cholmantal li yan krixchanoetike.

⁸ Xi laj yal ta jlik skarta jun vinik ti la stakbe batel li periodiko Boston Target, ta Lincolnshire, (Reino Unido): «Muʼyuk xa mas spatoj yoʼonton ta srelijionik li krixchanoetike [...]. ¿Kʼusi tspasik  sjunul kʼakʼal li pastoretik ta chʼulnae? Melel onoʼox ti muʼyuk jech chbat saʼik krixchanoetik kʼuchaʼal li Cristoe [...]. Li relijion ti oy ta yoʼonton yilel li krixchanoetike jaʼik noʼox li stestigotak Jeovae, yuʼun chlokʼ saʼik xchiʼuk chakʼ ta yoʼontonik ta melel xcholel batel li kʼusi melele». Ti oy ta koʼontontik ti muʼyuk ta jkʼuxubin jba jtuktike jaʼ ta xichʼ ichʼel-o ta mukʼ li Jeovae, manchuk mi jaʼ noʼox tspas li kʼusi tskʼan stuk li balumile (Rom. 12:1).

9. ¿Kʼusi tskoltautik ta spasel ta sjunul koʼontontik li kʼusitik lek ta cholmantale?

⁹ Jaʼ yuʼun chaʼa, ¿kʼusi xuʼ jpastik mi chkakʼtik venta ti muʼyuk xa ta sjunul koʼonton ta jcholtik mantale? Li kʼusi xuʼ skoltautike jaʼ ti jnopbetik skʼoplal li kʼusi yakal chkʼot ta pasel yuʼun Jeova ta sventa li cholmantal ta jpastike (kʼelo Romanos 10:13-15). Jaʼ noʼox me tsta skolelik mi oy xchʼunel yoʼonton tskʼanbeik vokol ta sbi Jeova li krixchanoetike, pe muʼyuk me buchʼu jech tspas mi muʼyuk ta jcholtik mantale. Kʼalal chkaʼibetik smelolal taje, jaʼ tskoltautik spasel ta sjunul koʼontontik li kʼusitik leke xchiʼuk ti tsots xkakʼbetik yipal xcholel li lekil aʼyej ta sventa li Ajvalilal yuʼun Diose.

10. ¿Kʼu yuʼun xuʼ xkaltik ti chkoltavan sventa xnopajik tal krixchanoetik ta stojolal Jeova li jlekil talelaltike?

¹⁰ Akʼo mi toj jtunel ti ta sjunul koʼonton jcholtik mantale, maʼuk noʼox me toj tsots skʼoplal sventa xnopajik tal ta stojolal Dios li krixchanoetike. Li kʼusi yan chtun ti toj tsots skʼoplal sventa xkʼot ta pasel li kʼusi ta jkʼantike jaʼ li jtalelaltik kʼuchaʼal yajtsʼaklom Cristoe. Li Pabloe laj yal ti toj tsots skʼoplal kʼalal xi la stsʼibae: «Mu jcʼan bochʼo [jsokbetik] yoʼnton junuc. Yuʼun mu jcʼan chopol chbat scʼoplal li yabtel Dios [yakʼojbutike]» (2 Cor. 6:3). Ti kʼuyelan chijkʼopoj xchiʼuk li jlekil talelaltike jaʼ me tskʼupiltas-o chanubtasel yuʼun Dios, jaʼ yuʼun toj lek me chilik ti kʼuyelan chkichʼtik ta mukʼ Jeova li krixchanoetike (Tito 2:10). Yuʼun kabinojtik onoʼox ti toj lek kʼusi chkʼot ta pasel kʼalal chil krixchanoetik ti oy ta yoʼontonik mantal ti lek jtalelaltik kʼuchaʼal yajtsʼaklom Cristoe.

11. ¿Kʼu yuʼun skʼan jkʼeltik lek ta orasion ti kʼuyelan chil jtalelaltik li buchʼutik tskʼelutike?

 ¹¹ Jnaʼojtik ti kʼalal lek ta jpas jtalelaltike xuʼ lek kʼusi chkʼot ta pasel ta stojolal li krixchanoetike, pe mi muʼyuk lek li jtalelaltike muʼyuk me lek kʼusi chkʼot ta pasel. Jaʼ yuʼun, mi te oyutik ta kabteltik, ta jnatik o ta chanob vun, kakʼtik persa sventa muʼyukuk kʼusi staik ta jtalelaltik o ti kʼuyelan ta jcholtik mantale. Mi yolbaj xa ta jpastik li mulile, toj chopol me li kʼusi chkʼot ta pasel ta jtojolaltike (Heb. 10:26, 27). Li kʼusi laj xa kalbetik skʼoplale jaʼ me tstij koʼontontik sventa jkʼeltik ta orasion li kʼusi yakalutik spasele xchiʼuk li kʼusi chakʼ ta ilel li jtalelaltike. Ta skoj ti yantik xa sok batel stalelal li krixchanoetike, li buchʼutik oy ta yoʼontonik mantale mas to me chakʼik venta ti jech li kʼusi chal liʼe: «Ta xlic avilic [...] ti mu xcoʼolaj [...] ti buchʼu leque xchiʼuc ti buchʼu chopole, xchiʼuc ti buchʼutic ta snijan xchiman sbaic ta yichʼel ta mucʼ ti Diose xchiʼuc ti buchʼu mu snijan xchiman sbaique» (Mal. 3:18, Ch). Ta melel, li jlekil talelaltike toj tsots me skʼoplal sventa lekuk xil sbaik xchiʼuk Dios li jchiʼiltaktike.

12-14. ¿Kʼu yelan chalbeik skʼoplal kabteltik ta cholmantal li buchʼutik chilik ti chkuch kuʼuntik li vokolil ta skoj kʼusi jchʼunojtike? Albo junuk skʼelobil.

¹² Li Pabloe te laj yalbe batel ta jlik skarta li yajtsʼaklom Cristo ta Corinto ti laj yil jeltos tsatsal vokolile, la sta tsitsel xchiʼuk laj yichʼ chukel (kʼelo 2 Corintios 6:4, 5). Mi kuch batel kuʼuntik li vokoliletik ta skoj xchʼunel koʼontontike, xuʼ me jaʼ xtijbat-o yoʼontonik ta xchʼamel mantal li buchʼutik chilutike. Kalbetik junuk skʼelobil. Oy xa ta sjayibaluk jabil ta voʼnee, laj yalik ti tslajesik li stestigotak Jeova li buchʼutik muʼyuk lek chilutik ta jun lum ta Angolae. Sventa jeche, la sjoyibtaik chaʼvoʼ stestigotak Jeova ti yichʼojik voʼe xchiʼuk 30 ta voʼ krixchanoetik ti chkʼotik ta tsobajeletike, vaʼun la stsobik li buchʼutik te nakalik sventa xilik ti kʼuyelan tstsitsik jaʼ to ti lokʼ xchʼichʼel li krixchanoetik ti muʼyuk smulike. Muʼyuk kolik ta tsitsel li antsetik xchiʼuk li ololetik eke, yuʼun li kʼusi tskʼanike jaʼ ti sibtasik li krixchanoetik sventa mu xaʼibeik li kʼusi chalik li stestigotak Jeovae. Pe kʼalal laj yilik li kʼusi kʼot ta pasele, ¡toj ep buchʼutik la skʼanik chanubtasel ta Vivlia li ta lum taje! Jaʼ la stsak-o lek yip li cholmantale, jaʼ epajik-o xchiʼuk la staik-o epal bendision.

¹³ Taje jaʼ chakʼ ta ilel ti toj lek me kʼusi chkʼot ta stojolal yan krixchanoetik kʼalal jpʼel ta koʼonton ta jpakbetik skʼoplal li beiltaseletik ta Vivliae. ¡Mu me jnaʼtik ta melel jayvoʼ to lek laj yil sbaik xchiʼuk Dios ta skoj ti tsots yoʼonton laj yakʼik ta ilel li Pedroe xchiʼuk li yan jtakboletike! (Hech. 5:17-29.) Jaʼ jech li voʼotik eke xuʼ me jtijbetik yoʼonton jchiʼiltaktik ta abtel, ta chanun xchiʼuk kutsʼ kalaltik sventa xchʼamik li kʼusi melel kʼalal chilik ti jaʼ ta jpastik li kʼusi tukʼe.

¹⁴ Ta kʼusuk noʼox ora xuʼ xilik kontrainel li kermanotaktike. Jech kʼuchaʼal liʼe, ochemik ta chukel te van 40 ermanoetik ta Armenia ta skoj ti muʼyuk tstikʼ sbaik ta politikae xchiʼuk xuʼ van xichʼ tikʼel ta chukel yan ermanoetik ta mas tsʼakal xtok. Li ta Eritreae ochem ta chukel 55 yajtuneltak Jeova, jlome oy xa mas ta 60 sjabilalik. Li ta Corea del Sure ochemik ta chukel te van vukubuk sien stestigotak Jeova ta skoj li kʼusi xchʼunojike. Li ta mukʼta lum taje jalijem xa tal 60 jabil. Jkʼanbetik Jeova ti akʼo kʼupil kʼoptaatuk-o xchiʼuk ti akʼo skolta-o li buchʼutik skʼanojik kʼusi melel sventa xichʼik ta mukʼ Jeova kʼalal tukʼ yoʼontonik li kermanotaktik ta skoj li vokoliletik ta epal lumetike (Sal. 76:8-10).

15. Albo junuk skʼelobil ti chakʼ ta ilel ti chnopaj-o tal krixchanoetik sventa xchanik li kʼusi melel kʼalal jamal jnaʼ xijkʼopoje.

¹⁵ Ti jamal jnaʼ xijkʼopoje xuʼ me xnopaj-o tal ta mantal li krixchanoetike (kʼelo 2 Corintios 6:4, 7). Jkʼeltik avil li kʼusi kʼot ta pasel liʼe. Kʼalal yakal tstikʼbe stojol svoleto jun ermana ti yakal chanav ta autovus xchiʼuk jun ants ti xojtikine, albat ti jecheʼ tstoje yuʼun nopol noʼox ti bu chbate. Li ermanae laj yalbe ti skʼan stoj li svoletoe, akʼo mi mu toj nomuk ti bu chbate. Vaʼun li ants taje yal komel li ta autovuse. Laj une, xi jakʼbat yuʼun jtsʼot autovus li kermanatike: «¿Mi jaʼ stestigoot Jeova?». Xi la stakʼe: «Jaʼ. ¿Kʼu yuʼun ti jech chajakʼe?». Xi la stakʼ li jtsʼot autovuse: «Laj kaʼi li kʼusi laj avale, yuʼun jnaʼoj ti jaʼik noʼox li stestigotak Jeova ti muʼyuk chloʼlavanike  xchiʼuk ti jamal onoʼox snaʼ xkʼopojike». Te van jayibuk u ta tsʼakale, te nopaj tal jun vinik ta stojolal li ermana ta jun tsobajele xchiʼuk xi albate: «¿Mi xavojtikinun? Voʼon li jtsʼot autovusun ti la jchiʼinot ta loʼile. Kʼalal laj kil kʼuyelan atalelale, la jnop ti ta jchan Vivlia xchiʼuk li stestigotak Jeovae». Ta melel, tspat yoʼonton ta jtojolaltik li yan krixchanoetik kʼalal jamal jnaʼ xijkʼopoje.

16. ¿Kʼu yuʼun chkʼot ta yoʼonton krixchanoetik li talelalil ti lek xmalaj kuʼuntike, li kʼanelale xchiʼuk li slekil oʼontonale? Albo junuk skoʼoltasobil.

¹⁶ Jech xtok, ta me jkolta jbatik sventa xnopajik ta stojolal Jeova kʼalal chkakʼtik ta ilel talelaletik kʼuchaʼal liʼe: ti lek xmalaj kuʼuntike, li kʼanelale xchiʼuk li slekil oʼontonale. Yuʼun li buchʼutik chilutike xuʼ van oy jlomuk ti tskʼan chojtikinik li Jeovae, li kʼusi tspase xchiʼuk ti tskʼan chojtikinbeik li steklumale. Ti kʼuyelan stalelal li melel yajtsʼaklomtak Cristoe mu xkoʼolaj ta jyalel xchiʼuk li buchʼutik chalik ti chichʼik ta mukʼ Dios ti naka noʼox tskuy sbaike. Pasemik ta jkʼulej junantik jbabeetik ta relijion ta skoj ti sloʼlaojik li buchʼutik tstsʼakliatike, vaʼun li takʼin tstaike ep tstunesik sventa tsman-o snaik xchiʼuk skaroik ti toj toyolik stojole, yuʼun oy jun veltae la smanbe-o sna stsʼiʼ ti yichʼoj aire acondicionado. Yuʼun ep li buchʼutik chalik ti tstsʼakliik ta alel li Cristoe solel muʼyuk ta yoʼontonik ti ta moton xakʼike (Mat. 10:8). Jaʼ jechik kʼuchaʼal li jtoyba paleetik ta Israel ta voʼnee, ti «puru tojbil chchanubtasvanic», pe maʼuk noʼox taje, yuʼun jutuk mu skotoluk ti maʼuk jech chal Vivlia li kʼusi chakʼik ta chanele (Miq. 3:11). Ti kʼuyelan chloʼlavan ta stalelalike muʼyuk buchʼu xuʼ skoltaik sventa lek xil sbaik xchiʼuk li Diose.

17, 18. 1) ¿Kʼuxi chkichʼtik-o ta mukʼ Jeova kʼalal chkakʼtik ta ilel li stalelaltake? 2) ¿Kʼusi tstij koʼontontik ta spasel li kʼusitik leke?

¹⁷ Pe jaʼuk li chanubtasel chakʼ melel yajtsʼaklomtak Cristoe xchiʼuk li slekil talelalike chkʼot ta oʼontonal. Kʼalal yakal chchol mantal ta naetik jun prekursore, albat yuʼun jun yijil meʼon ants ti akʼo xbat ta orae. Xchiʼuk laj yalbe ti jaʼo luchul ta eskalera sventa tsjel ox yaʼi slus kʼalal kʼot stij timbre li ermanoe. Xi laj yal li ermanoe: «Toj xibal me sba li kʼusi chakʼan chapas atuk taje». Jech oxal la sjelbe li sluse, vaʼun bat noʼox. Kʼalal laj yaʼi kʼusi kʼot ta pasel li skerem ants taje toj echʼ noʼox lek laj yaʼi, jaʼ yuʼun lokʼ batel ta saʼel li ermano sventa tstojbe ta vokole, vaʼun ta mas tsʼakale la xchʼam jun chanubtasel ta Vivlia.

¹⁸ ¿Kʼu yuʼun jpʼel ta avoʼonton spasel li kʼusi leke? Jaʼ van ta skoj ti anaʼoj ti chkichʼtik-o ta mukʼ Dios xchiʼuk ti ta jkoltatik-o yan krixchanoetik sventa sta skolelike, jaʼ yuʼun solel oy ta koʼontontik li cholmantale xchiʼuk jech ta jpastik kʼuchaʼal tskʼan Jeovae (kʼelo 1 Corintios 10:31-33). Ti jpʼel ta koʼontontik spasel li kʼusitik lek kʼalal ta jcholtik li lekil aʼyeje xchiʼuk ti jech jtalelaltik kʼuchaʼal jun melel yajtsʼaklom Cristoe jaʼ ta skoj ti ta jkʼan chkakʼtik ta ilel ti jkʼanojtik li Diose xchiʼuk li jchiʼiltaktike (Mat. 22:37-39). Mi ta sjunul koʼonton ta jpastik li kʼusitik leke, toj ep xa onoʼox me ta jta xkuxetel koʼontontik xchiʼuk xijmuyubaj noʼox me li avie. Jech noxtok, ta me jkʼantik ti xkʼot xa yorail ti chakʼik ta ilel skotol krixchanoetik ti oy ta yoʼontonik li melel yichʼel ta mukʼ Jpasvanej kuʼuntike, ti jaʼ li Jeovae.