Mulelanshanya Bwino Pa Kuti Mulekosha Icupo Cenu
Mulelanshanya Bwino Pa Kuti Mulekosha Icupo Cenu
“Ifyaba ama-apele yapangilwa na golde ayabikilwe pa mbale sha silfere e fyaba na mashiwi ayasoswa pa nshita iilingile.”—AMAPI. 25:11.
KUTI MWAYASUKA SHANI?
Bushe ukuba abashilimuka kuti kwa-afwa shani abaupana ukulalanshanya bwino?
Mulandu nshi abaupana balingile ukulapeelana umucinshi?
Bushe ukuba abaicefya kuti kwalenga icupo ukuba shani?
1. Bushe ukulanshanya bwino kwayafwa shani abaupana?
MUNYINEFWE umo ku Canada atile: “Nalitemwapo ukuba pamo no mwina mwandi ukucila ukuba no muntu umbi. Ukuba pamo no mwina mwandi kulalenga naba sana ne nsansa kabili nga namweba ubwafya nkwete, ubwafya bulacepako.” Umwaume uwaupa uwikala ku Australia atile: “Pa myaka 11 ukutula apo twaupanina, tapatala apapita ubushiku nangu bumo ukwabula ukulandapo no mwina mwandi. Twalicetekelana kabili tatusakamana pantu icupo cesu calikosa. Kanshi ukulanshanya lyonse no kulanda ifisuma e kwalenga ukuti icupo cesu cikose.” Nkashi uwa ku Costa Rica atile: “Ukulanshanya bwino takwalenga fye ukuti tube ne nsansa mu cupo, lelo kwalenga no kuti tupalame kuli Yehova, tucingililwe ku matunko, twikatane no kutemwana nga nshi.”
2. Finshi fingalenga abaupana ukufilwa ukulalanshanya bwino?
2 Bushe mulomfwa bwino ukulanshanya na bena mwenu nelyo bushe mulafilwa ukulanshanya bwino? Amafya yena kuti yabamo mu cupo pantu abaupana tabapwililika, balipusana imibele kabili pa mulandu wa kuti balipusana intambi ne fikulilo, ifyo bacita filapusana. (Rom. 3:23) E lyo kabili inshila abaume na banakashi balandilamo ifintu ilapusana. E mulandu wine abafwailisha pa fyupo ba John M. Gottman na ba Nan Silver batile: “Pa kuti icupo citwalilile, abaupana bakabila ukushipa, ukubombesha e lyo no kuitemenwa ukucita ifintu.”
3. Finshi fya-afwa abaupana ukukosha icupo cabo?
3 Pa kuti mu cupo mube insansa, abaupana bafwile ukukosapo. Nga babombesha balaba ne nsansa nga nshi. Abaupana abatemwana balaipakisha ukuba pamo. (Luk. Mil. 9:9) Tontonkanyeni pa cupo ca kwa Isaki na Rebeka abatemwanene sana. (Ukute. 24:67) Nangu ca kuti balikele imyaka iingi mu cupo, tapaba apo twabelenga ukuti balilekele ukutemwana. Ifi fine e fyo caba na ku baupana abengi muno nshiku. Cinshi cabafwa ukutwalilila ukutemwana? Balisambilila ukulanshanya cikuuku cikuuku kabili mu bufumacumi pa fyo baletontonkanya na pa fyo baleumfwa pali fimo. Balishilimuka, balitemwana, balacindikana kabili bali-icefya. Nga fintu twalasambilila, nga ca kuti abaupana bali ne yi mibele, kuti balelanshanya bwino.
MULEBA ABASHILIMUKA
4, 5. Bushe ukushilimuka kuti kwa-afwa shani abaupana ukwishibana bwino? Langilileni.
4 Amapinda 16:20 yatila: “Uwaba no kushilimuka mu fintu akasanga ubusuma.” E fyo caba na mu lupwa, abaupana bafwile ukuba abashilimuka. (Belengeni Amapinda 24:3.) Icebo ca kwa Lesa e cingatwafwa ukuba abashilimuka kabili aba mano. Ukutendeka 2:18 kutweba ukuti Lesa abumbile umwanakashi ukuba umunankwe wa mwaume. Ici cilolele mu kuti umwaume no mwanakashi balipusana mu fyo babumbwa pa kuti baleafwana. E mulandu wine imilandile ya mwanakashi yapusanina ne ya mwaume. Ca cine ukuti fwe bantu twalipusana, lelo abanakashi balitemwa ukulanda ifyo baleumfwa, ukulanda pa bantu na pa malyashi ya cintemwa. Balomfwa bwino ukubabikako sana amano ilyo mulelanshanya nabo pantu cilenga baishiba ukuti balitemwikwa. Lelo abaume abengi tabatemwa ukulanda ifyo baleumfwa, batemwa ukulanda pa milimo, pa mafya, na pa fya kupwisha amafya. Kabili abaume balafwaya ukubacindika.
5 Nkashi umo uwa ku Britain atile: “Abena mwandi balafwaya ukupwisha bwangu ubwafya ukucila ukukutika ku fyo ndelanda. Ifi bacita filanenga ukumfwa sana ububi, pantu ninshi ine ndefwaya fye ukuti bakutike ku fyo ndelanda.” Abalume nabo batile: “Ilyo fye twaupene, umukashi wandi nga nakwata ubwafya, nalefwaya ukubupwisha apo pene fye. Lelo naishilesanga ukuti ico alefwaya sana kumukutika ilyo alelanda.” (Amapi. 18:13; Yako. 1:19) Umulume uwashilimuka alesha ukwishiba ifyo umukashi wakwe aleumfwa kabili pa kulanda nankwe alatontonkanya na pa fyo aleumfwa. Alamweba no kuti alabika amano ku fyo atontonkanya ne fyo omfwa. (1 Pet. 3:7) Umukashi na o afwile ukwishiba ifyo umulume atontonkanya. Nga ca kutila abaupana baleishiba ifyo abena mwabo baletontonkanya, balebatasha, no kubomba imilimo iyo cila muntu afwile ukubomba, bakaba ne nsansa. Na kabili, bakalabombela pamo ilyo balepingula pa fintu kabili ifyo bakalapingulapo fikalaba bwino.
6, 7. (a) Bushe amashiwi yaba pali Lukala Milandu 3:7 kuti ya-afwa shani abaupana ukuba abashilimuka? (b) Bushe umukashi kuti alanga shani ukuti alishilimuka, kabili finshi umulume afwile ukwesha na maka ukucita?
6 Abaupana abashilimuka balishiba no kuti kwaliba “inshita ya kwikala tondolo ne nshita ya kusosa.” (Luk. Mil. 3:1, 7) Nkashi umo uwaikala mu cupo pa myaka 10 atile: “Nasanga ukuti kulaba inshita ilyo cishingawama ukulanda pa fintu fimo. Abena mwandi nga nabasakamana pa ncito nelyo pa milimo imbi, ndaleka papita inshita e lyo nabeba ifyo ndefwaya ukuti tulanshanye. Ne ci calenga tulelanshanya bwino.” Abakashi abashilimuka balalanda ifyebo ifisuma, balishiba ukuti amashiwi “ayasoswa pa nshita iilingile” kuti yalenga abalume ukutemwa no kufwaya ukukutika.—Belengeni Amapinda 25:11.
7 Abalume Abena Kristu nabo balingile ukwesha ukulanda ifyo baleumfwa te kukutika fye ku bena mwabo iyo. Eluda uwaikala mu cupo pa myaka 27 atile: “Cilangafya ukweba umwina mwandi ifyo ndeumfwa.” Munyinefwe uwaikala mu cupo pa myaka 24 atile: “Ilingi line nshifwaya ukulanda pa bwafya, ntontonkanya ukuti ‘nga nshilandilepo bukasuka bukapwe.’ Nomba nalishiba ukuti caliba bwino ukulanda ifyo ndeumfwa. Nga cangafya ukulanda, ndapepa ukuti nande amashiwi ayasuma no kuti nande bwino. Lyena ndesha icefu no kutendeka ukulanda.” Na kabili calicindama ukusala inshita iisuma, nalimo ilyo abaupana bali fye babili balelanshanya ilembo lya bushiku nelyo balebelenga Baibolo.
8. Finshi Abena Kristu abaupana bengacita pa kuti balelanshanya bwino?
8 Icacindama ico abaupana bafwile ukucita, kupepa no kufwaisha ukwishiba ifya kulanshanya bwino. Ukulanda fye icishinka, tacayanguka ukwalula inshila tulandilamo kuli bambi. Lelo nga ca kutila abaupana balitemwa Yehova, balalomba umupashi wakwe uwa mushilo, kabili balamona icupo cabo ukuti ca mushilo, bakalalanshanya bwino. Umwanakashi umo uwaikala mu cupo pa myaka 26 atile: “Ine na bena mwandi twalicindamika sana ifyo Yehova amona icupo, kanshi tatutontonkanya na pa kupaatukana. Ici cilenga ukuti tulelanshanya ilyo twakwata amafya no kubombesha ukuti tuyapwishe.” Abaupana nga bali ne cishinka kuli Lesa balamulenga ukusekelela kabili alabapaala.—Amalu. 127:1.
LEKENI UKUTEMWA KWENU KULEKULILAKO
9, 10. Finshi ifyo abaupana bafwile ukulacita pa kutila baletemwana sana?
9 Ukutemwa, “icikakilo cafikapo ica kwikatana,” kwalicindama sana mu cupo. (Kol. 3:14) Ukutemwa kwa cine cine kulakulilako ilyo abaupana baletwalilila ukuba pamo lyonse, na lintu bali ne nsansa nelyo bali na mafya. Balaba ifibusa fya pa mutima kabili balatemwa ukuba pamo. Pa kuti abaupana batemwane, te kutila kano balecitila abena mwabo ifintu ifikalamba nga filya balanga mu mafilimu, lelo kubacitila fye utuntu utunono utwingi, pamo nga ukubakumbata, ukubeba amashiwi ayasuma, ukubalangulukilako, ukumwentula nelyo ukubepusha fye ati “mwacibomba shani?” Utuntu twa musango uyu utumoneka kwati tatwacindama kuti twalenga abaupana ukutemwana sana. Umulume no mukashi abaupana pa myaka 19 balatumishanya foni nelyo ukulembeshanya amameseji lyonse akasuba pa kuti “beshibe ifyo abena mwabo bali.”
10 Na kabili, ukutemwa kulalenga abaupana ukutwalilila ukwishibana. (Fil. 2:4) Ne ci, cilalenga batemwana sana nangu ca kuti tabapwililika. Icupo umo abaupana baba ne nsansa cilaya cilekoselako mu kupita kwa nshita. Kanshi nga mwalyupa nelyo ukuupwa yipusheni amuti: ‘Bushe nalibeshiba bwino abena mwandi? Bushe ndomfwa ifyo balanda ne fyo batontonkanya pa fintu fimo? Bushe ndatontonkanya pa bena mwandi, nalimo na pa mibele iyalengele ukuti mbatemwe?’
MULECINDIKANA
11. Mulandu nshi ukucindikana kwacindamina? Langilileni.
11 Nangu fye ni balya ababa ne nsansa mu cupo nabo bene balakwata amafya kabili na batemwana sana nabo te lyonse basuminishanya pa fintu. Abrahamu na Sara limo tabalesuminishanya pa fintu. (Ukute. 21:9-11) Lelo tabalekele ukutemwana. Mulandu nshi? Pantu balecindikana. Ku ca kumwenako, Abrahamu pa kulanda kuli Sara abomfeshe amashiwi ayalelanga ukuti alimucindike. (Ukute. 12:11, 13) Sara na o aleumfwila umulume wakwe Abrahamu, kabili alemwita no kuti “shikulu.” (Ukute. 18:12) Abaupana nga tabacindikana, kuti mwamwena fye ku milandile yabo. (Amapi. 12:18) Nga ca kuti abaupana tabalecindikana, mu cupo cabo kuti mwaba amafya.—Belengeni Yakobo 3:7-10, 17, 18.
12. Mulandu nshi abantu abopene fye balingile ukubombesha pa kuti balelanshanya mu mucinshi?
12 Ilyo abantu baupana fye, bafwile ukubombesha pa kuti balelanshanya cikuuku cikuuku kabili mu mucinshi, ne ci kuti calenga ukuti balelanshanya bwino. Umulume umo atile: “Nangu ca kutila mu myaka ya kubalilapo abaupana balaba ne nsansa sana lelo limo iyi nshita ilafya. Ilyo mwatendeka ukwishibana bwino, limo ifintu kuti fyabipa! Lelo, kuti mwalenga icupo cenu ukukosa nga tamulepampamina fye pa cintu cimo, nga mulesekako ilyo fimo fyalubana, nga muleicefya, nga muli abatekanya, kabili nga muleshintilila sana pali Yehova.” Uku kufunda kusuma icine cine!
MULEICEFYA
13. Mulandu nshi ukuba uwaicefya kwacindamina pa kuti mu cupo mube insansa?
13 Ukulanshanya kusuma mu cupo kwaba kwati tumenshi utwa mu mulonga utukonkoloka busaka busaka. Abaupana nga ‘bali-icefya mu mitima,’ kuti balelanshanya bwino. (1 Pet. 3:8) Munyina umo uwaikala mu cupo pa myaka 11 atile: “Ukuicefya kulalenga mwapwisha bwangu amafya pantu tacafya ukulanda ati ‘Munjeleleko.’” Munyinefwe eluda uwaikala mu cupo pa myaka 20 atile: “Limo ukulanda ukuti ‘munjeleleko’ kwalicindama ukucila ukulanda ukuti ‘nalimutemwa.’” Alandile no kuti: “Cimo icafwa sana ukuba uwaicefya, lipepo. Ine no mwina mwandi nga twapepela pamo, tulebukisha ukuti tuli babembu no kuti Lesa alikwatisha icikuuku. Ukucita ifi kulalenga nilaimona ukuti nalicila umwina mwandi kabili ndeshiba ne fya kupwisha bwino ubwafya.”
14. Bushe icilumba kuti calenga icupo ukuba shani?
14 Ukuba ne cilumba kulalenga cayafya ku baupana ukupwisha amafya. Icilumba cilalenga abaupana ukukanalanshanya pantu balafilwa ukulomba ubwelelo. Mu nshita ya kuicefya no kusoso kuti, “njeleleniko nindufyanya,” umuntu wa cilumba alafwaya umwa kubepekesha. Mu nshita ya kusumina ukuti nalufyanya, alapeela bambi umulandu. Nga bamukalifya, tafwaya ukupanga umutende, alafulwa sana ica kuti alalanda amashiwi ayabi nelyo ukuleka fye no kusosha uumulufyenye. (Luk. Mil. 7:9) Ukwabula no kutwishika, icilumba kuti caonaula icupo. Cisuma ukulaibukisha ukuti “Lesa acincintila aba matutumuko, lelo alanga icikuuku cakwe ku baicefya.”—Yako. 4:6.
15. Londololeni ifyo ukukonka amashiwi yaba pa Abena Efese 4:26, 27 kwingafwa abaupana ukupwisha amafya.
15 Kwena tatufwile ukulatontonkanya ukuti te kuti tube ne cilumba. Nga twamona ukuti natutendeka ukuba ne cilumba tufwile ukubombelapo ilyo line. Paulo aebele Abena Kristu banankwe ukuti: “Mwileka akasuba kawe mucili abakalipa, kabili mwipeela Kaseebanya apa kwikala.” (Efes. 4:26, 27) Abaupana nga tabalekonka ukufunda kwaba mu Cebo ca kwa Lesa, kuti baleiletela amafya. Nkashi umo atile: “Ine na bena mwandi limo tatukonka ukufunda kwaba pa Abena Efese 4:26, 27. Icifumamo ca kuti ndacula icine cine ica kuti ndafilwa no kulaala!” Kanshi cisuma sana ukulanda pa bwafya mukwete ilyo line fye pa kuti mupange umutende! Kwena, abaupana bafwile ukuleka ubukali bwatontoloka mu bena mwabo ilyo bashilatendeka ukulanshanya pa bwafya bakwete. Na kabili calicindama ukupepa kuli Yehova pa kuti abafwe ukuicefya. Ukucita ifi kukabafwa ukulatontonkanya pa fyo bengapwisha ubwafya mu nshita ya kulatontonkanya fye pa fyo cila muntu alefwaya.—Belengeni Abena Kolose 3:12, 13.
16. Bushe ukuicefya kuti kwa-afwa shani abaupana ukubika amano ku fisuma ifyo abena mwabo bacita?
16 Ukuicefya no kufuuka kulalenga abaupana ukulabika amano ku fisuma ifyo abena mwabo bacita. Ku ca kumwenako: Nalimo umukashi alicenjela muli fimo ifilenga imikalile mu lupwa ukuba bwino. Nga ca kuti abalume bali-icefya kabili balifuuka, tabakalemona ukuti abakashi nababacila lelo bakalabakoselesha ukulaishibilapo na fimbi ifyo bacenjelamo. Nga bacita ifi ninshi balelanga ukuti balicindika abakashi kabili balibatemwa. (Amapi. 31:10, 28; Efes. 5:28, 29) Umukashi na o tafwile ukulayumfwa nelyo ukulamona kwati tapali ifyo umulume aishiba. Apo abaupana baba “umubili umo,” umo nga ali ne cilumba ninshi bonse balaculilamo.—Mat. 19:4, 5.
17. Cinshi cingalenga abaupana ukuba ne nsansa no kulenga Lesa ukucindikwa?
17 Ukwabula no kutwishika, mufwaya ukuba ne nsansa mu cupo cenu, mufwaya ukuti ciikapwa, no kuti cilelenga Yehova ukucindikwa nga filya fyali icupo ca kwa Abrahamu na Sara nelyo ica kwa Isaki na Rebeka. Kanshi mulemona icupo nge fyo Lesa acimona. Mulekonka ukufunda ukwaba mu Cebo cakwe pa kuti muleba abashilimuka. Muletontonkanya pa fisuma ifyo abena mwenu bacita pa kuti ukutemwa kwenu kulekulilako fye. (Ulwimbo 8:6) Mule-esha na maka ukuba abaicefya. Mulecindika abena mwenu. Nga mulecita ifi, mu cupo cenu mukaba insansa kabili mukalenga Shinwe wa mu muulu ukusekelela. (Amapi. 27:11) Na imwe kuti mwaumfwa nge fyo umwaume uwaikala mu cupo pa myaka 27 omfwa, uwatile: “Katwishi ifyo ningekala ukwabula umukashi wandi. Icupo cesu cilakoselako fye cila bushiku. Icalenga, mulandu wa kuti twalitemwa Yehova kabili tulalanshanya lyonse.”
[Ifipusho]
