Inda koshikalimo

Inda koshikalimo

Pamekeni ohombo yeni mokukala hamu kundafana nawa

Pamekeni ohombo yeni mokukala hamu kundafana nawa

“Eendjovo da popiwa mefimbo lado odo da fa [oiyapula] yoingoldo moshiyasha shoshingoldo.” — OMAYEL. 25:11.

1. Ongahelipi okukundafana kuwa kwa kwafela ovalihomboli?

OMUMWATATE umwe wokuKanada okwa ti: “Ondi hole okukala efimbo lonhumba pamwe nomukulukadi wange, shi dulife okukala nomunhu umwe e lili. Ohandi kala nda hafa neenghono ngeenge handi mu lombwele oshinima shihafifa nohandi kala nda pepelelwa ngeenge handi mu lombwele sha osho sha yahameka nge.” Omushamane umwe wokuAustralia okwa shanga ta ti: “Oule womido 11 odo twa kala twa hombola, kape na nande efiku limwe la pitile po inandi popya nomukulukadi wange.” Okwa ti yo kutya eenghundafana tadi ti sha odo hava ningi alushe odo de va kwafela va kale ve lineekelafana filufilu nova pameke ekwatafano lavo mohombo. Omumwameme umwe wokuCosta Rica okwa ti: “Okuninga eenghundafana diwa inaku pameka ashike ohombo yetu, ndele okwe tu ehenifa yo popepi elela naJehova, kwe tu amena komayeleko, kwe tu hanganifa tu li ovalihomboli nokwa kulika ohole yetu.”

2. Oinima ilipi tai dulu okwiimba ovalihomboli va kale hava kundafana nawa?

2 Mbela ove nakaume koye kopahombo ohamu hafele ngoo eenghundafana diwa ile ohamu mono shi li eshongo okuninga eenghundafana tadi ti sha? Oshi shii okuudiwa ko eshi omafimbo amwe tashi dulika shi kale shidjuu okukundafana molwaashi ovalihomboli inava wanenena, ove na omaukwatya a yoolokafana nakeshe umwe womuvo oku na eenghedi de likolelela keputuko lavo nokonghedi omo a tekulwa. (Rom. 3:23) Shikwao vali, ovalihomboli otashi dulika va kale hava kundafana monghedi ya yoolokafana. Nomolwaasho ovakonakoni vamwe voinima i na sha neehombo, John M. Gottman naNan Silver, ova ti kutya ovalihomboli ove na okukala va halelela okulonga noudiinini ngeenge ova hala okukala hava kundafana nawa nohombo yavo i kalelele.

3. Oshike hashi kwafele ovalihomboli va pameke eehombo davo?

3 Otashi pula lela okulonga noudiinini opo ohombo i pondole, ndele osho ohashi etifa ehafo linenenene. Ovalihomboli ovo ve holafane otava dulu okukala va hafa neenghono mohombo yavo. (Omuud. 9:9) Diladila ashike kohombo yaIsak naRebekka.  (Gen. 24:67) Nokuli nokonima eshi va kala mohombo oule wefimbo, kape na osho tashi ulike kutya ekwatafano lavo ola li tali tengauka. Ovalihomboli vahapu vokunena navo osho naanaa ve li ngaho. Oshike mbela she va kwafela? Ove lihonga okuhololelafana omadiladilo avo nosho yo omaliudo avo paushili noneyavelelo, mokukulika eendunge dokuyoolola, ohole, efimaneko lomoule nosho yo elininipiko. Ngeenge ovalihomboli ove na omaukwatya a tya ngaho, otashi ke va ningila shipu okukala hava kundafana va manguluka, ngaashi hatu ke shi mona moutendo tava landula.

KALA U NA EENDUNGE DOKUYOOLOLA

4, 5. Ongahelipi eendunge dokuyoolola tadi dulu okukwafela ovalihomboli opo keshe umwe a kale ha udu ko filufilu omaliudo amukwao? Yandja oshihopaenenwa.

4 Omayeletumbulo 16:20 okwa ti: “Ou [e na eendunge dokuyoolola NW], ote ke limonena ouwa.” Osho osho naanaa shi na okukala mohombo nosho yo moukwaneumbo. (Lesha Omayeletumbulo 24:3.) Eendjovo daKalunga odo odjo ya denga mbada younongo neendunge dokuyoolola. Genesis 2:18 ote tu lombwele kutya Kalunga okwa shita omukainhu a kale ekwafo tali wapelele lomulumenhu, ndele hakopi yomulumenhu. Onghandangala yaye ohai ulikwa konghedi omo ha ningi eenghundafana. Oshoshili kutya keshe umwe okwa yooloka ko kumukwao, ndele ovakainhu ove hole okupopya kombinga yomaliudo avo, yovanhu nosho yo yomakwatafano. Ohava kala va hala okuungaungwa navo nohamu nokukundafanwa navo monghedi iwa, nokungaho, opo ashike tava kala ve udite kutya ove holike. Kakele kaasho, ovalumenhu vahapu kave hole naanaa okupopya shi na sha nomaliudo avo ndele ove hole unene okupopya kombinga yomalipyakidilo, omaupyakadi nosho yo ekandulepo lao. Ashike ohava kala va halelela okuulikilwa efimaneko.

5 Omumwameme umwe wokuBritania okwa ti: “Omushamane wange oha kala a hala okukandula po omaupyakadi meendelelo, ponhele yokupwilikina komaliudo ange.” Okwa yelifa ta ti kutya osho ohashi mu udifa nai molwaashi oha kala a hala ngeno omushamane waye a kale he mu pwilikine nokuuda ko omaliudo aye. Omushamane umwe okwa ti: “Eshi ame nomukulukadi wange opo twa hombola, onda li handi kendabala alushe okukandula po oupyakadi keshe oo a li e na. Ndele onde ke shi mona mo diva kutya, okwa li ashike a pumbwa oo ta pwilikine.” (Omayel. 18:13; Jak. 1:19) Omushamane oo e na eendunge dokuyoolola ota ka kala e shii omaliudo omukulukadi waye nota ka kendabala okupopya naye she likolelela kuo. Ndele ohe mu shilipaleke yo kutya okwa fimaneka omadiladilo nosho yo omaliudo aye. (1 Pet. 3:7) Omukulukadi naye oku na okukendabala okuuda ko etaleko lomushamane waye. Ngeenge omushamane nomukulukadi waye ohava kala keshe umwe e udite ko omaliudo amukwao, hava pandulafana nohava wanifa po onghandangala yavo yopamishangwa, otava ka kala ve na ekwatafano liwa. Kakele kaasho, otava ka dula okulongela kumwe mokuninga omatokolo e li pandunge noku li pandjele.

6, 7. (a) Omonghedi ilipi efinamhango olo li li mOmuudifi 3:7 tali dulu okukwafela ovalihomboli va kale ve na eendunge dokuyoolola? (b) Ongahelipi omukulukadi ta dulu okuulika kutya omunaendunge, neenghendabala dilipi omushamane e na okuninga?

6 Ovalihomboli ovo ve na eendunge dokuyoolola ove shii yo kutya ope na “efimbo lokumwena nefimbo lokupopya.” (Omuud. 3:1, 7) Omumwameme oo a kala a hombolwa oule womido 10 okwa ti: “Paife onda mona kutya ope na omafimbo amwe itaa wapalele okweeta po oshikundafanwa. Ngeenge omushamane wange okwa wililwa po koilonga ile koinakuwanifwa imwe vali, ohandi efa pa pite efimbo fimbo inandi eta po eenghundafana doshinima shonhumba. Osho ohashi tu kwafele tu ninge eenghundafana tadi mbilipaleke.” Ovakulukadi ovanaendunge ohava popi yo neyavelelo molwaashi ove shii kutya eendjovo da hoololekeka nosho yo ‘da popiwa pefimbo lado’ ohadi kala dihokwifa nohadi tambulwa ko. — Lesha Omayeletumbulo 25:11.

Okulongelafana oilonga yanafangwa ohaku xwepopaleke ohombo

7 Omushamane Omukriste ke na ashike okukala ha pwilikine komukulukadi waye ndele oku na yo okukendabala okukala ha holola omaliudo aye monghedi ya yela. Omukulunhuongalo umwe oo a kala a hombola oule womido 27 okwa ti: “Kashipu kwaame okulombwela omukulukadi wange omaliudo ange omoule.” Omumwatate umwe oo a kala a  hombola oule womido 24 okwa ti: “Onda li handi fitikinine mo oinima momutima wange, handi diladila kutya oshixwepo okukala inandi i popya opo ndi i dimbwe. Ndele onda ka mona kutya, mboli kashi fi ounghundi okuholola omaliudo ange. Ngeenge onda mono kutya itandi dulu okuholola omaliudo ange, ohandi ilikana opo ndi dule okulongifa oitya tai wapalele noku i popya monghedi iwa. Opo nee, ohandi fuda mokule ndele handi tameke okupopya.” Shimwe vali osho hashi kwafele, okutala kutya opomhito ilipi mu na okukundafana, ngaashi nande ongeenge tamu konakona omushangwa wefiku ile tamu lesha Ombibeli pamwe.

8. Ovalihomboli Ovakriste ove na okuninga shike opo ohombo yavo i pondole?

8 Osho sha fimanenena kovalihomboli osho okwiilikana nosho yo okukala va halelela okuxwepopaleka onghedi yavo yokukundafana. Ndele kala u shi shii kutya otashi dulu okukala shidjuu okulundulula eenghedi deni donale. Ashike ovalihomboli ovo ve hole Jehova, ohave mu pula e va pe omhepo yaye iyapuki, hava kala va hala oku mu hafifa nohava tale ko ohombo yavo iyapuki. Omukulukadi umwe oo a kala a hombolwa oule womido 26 okwa ti: “Ame nomushamane wange otu shii kutya etaleko laJehova li na sha nohombo oli li oshinima sha kwata moiti, onghee hano, ihatu diladila nokuli okutopoka. Eshi oshe tu kwafela tu longe noudiinini opo tu kale hatu kandula po omaupyakadi mokukala hatu kundafana kombinga yao.” Oudiinini wa tya ngaho neliyandjo lometilokalunga ohai hafifa Kalunga nohai etifa omanangeko noupuna mahapu. — Eps. 127:1.

KULIKA OHOLE YOYE

9, 10. Omeenghedi tadi longo dilipi ovalihomboli tava dulu okupameka ekwatafano lavo lopahombo?

9 Ohole oyo i li ‘oshimangifo sha wana shoku tu manga kumwe,’ oi li oukwatya wa fimanenena mohombo. (Kol. 3:14) Ohole yashili ohai kulu eshi ovalihomboli tava hafele pamwe monghalamwenyo nosho yo eshi tava ungaunga nomashongo pamwe. Ohava ningi ookaume kopofingo nohava kala va lenga ekwatafano lavo. Ekwatafano la tya ngaho ihali pamekwa ashike kokulongelafana oilonga inene lwoikando inini ngaashi hashi ulikwa kee-TV nomeekino, ndele ohali pamekwa kokulongelafana oilonga yanafangwa pandjikilile, ngaashi okupapatelafana, okupandulafana, okuninga omaudi taa tu omukumo, okulimemesha ile okupula mukweni kutya, “efiku ola enda ngahelipi?” Oilonga yanafangwa ya tya ngaho otai ti sha lela mohombo. Ovalihomboli vamwe ovo va kala va hombola oule womido 19 ova kala hava dengelafana nokutuminafana omatumwalaka momukokomoko wefiku “opo va tale kutya oinima otai ende ngahelipi.”

10 Ohole ohai kwafele ovalihomboli va twikile okushiivafana nawa. (Fil. 2:4) Okukala ve shaafane  nawa otaku va kwafele va kale ve holafane neenghono nonande inava wanenena. Ohombo ohai ende tai xwepopala nokupama mokweendela ko kwefimbo. Onghee hano, ngeenge owa hombola ile wa hombolwa, lipula kutya: ‘Kaume kange kopahombo ondi mu shii shi fike peni? Ohandi udu ko ngoo omaliudo aye nomadiladilo aye moinima yonhumba? Olungapi handi diladila kombinga yakaume kange kopahombo, tashi dulika mokudimbuluka oukwatya waye oo nda li nda hokwa unene eshi twa li hatu endelafana?’

KALENI MWA FIMANEKAFANA

11. Omolwashike ovalihomboli va pumbwa okufimanekafana opo ohombo yavo i pondole? Yandja oshihopaenenwa.

11 Ovalihomboli ovo va hafa navo kave na ekwatafano la wanenena, novalihomboli ovo ve holafane otashi dulika haalushe hava udafana. Pomhito imwe, Abraham naSara navo ova li itava tu kumwe moshinima shonhumba. (Gen. 21:9-11) Ndele okuhaudafana kwavo inaku eta etukauko pokati kavo. Omolwashike mbela? Ova li va ungaungafana monghedi iwa nonefimaneko. Pashihopaenenwa, eshi Abraham a li ta popi naSara okwa li a longifa outumbulilo “alikana.” (Gen. 12:11, 13, NW) Sara naye okwa li ha dulika kuAbraham nokwa li e mu ifana “omwene” waye. (1 Pet. 3:6) Ngeenge ovalihomboli inava fimanekafana, luhapu ohashi limonikila monghedi omo hava popi ile momutono wewi. (Omayel. 12:18) Ndele ngeenge itava kandula po oupyakadi wa tya ngaho, ohombo yavo oi li moshiponga. — Lesha Jakob 3:7-10, 17, 18.

12. Omolwashike ovo opo va hombola ve na okulonga noudiinini opo va kale hava kundafana tava popi nefimaneko?

12 Ovo opo va hombola ove na okulonga noudiinini opo va kale hava popi monghedi yombili nonefimaneko, naasho tashi ke va kwafela va kale hava kundafana paushili nova manguluka. Omushamane umwe okwa ti kutya, momudo wotete oo va hombola, ye nomukulukadi waye keshe umwe ka li ha udu ko omaliudo amukwao, eenghedindjikilile nosho yo eemhumbwe daye. Osho omafimbo amwe osha li hashi va kenyananeke. Ashike ova li va dula okukala nekwatafano liwa mokukala ve na ondjele nova hafa. Okwa popya yo kutya osha fimana okukala u na elininipiko, elididimiko nokulineekela muJehova. Oo kae fi tuu omayele mawa kufyeni atusheni!

ULIKENI ELININIPIKO LASHILI

13. Omolwashike elininipiko la fimanenena opo ovalihomboli va kale va hafa?

13 Ovalihomboli otava ka dula ashike okukundafana monghedi iwa nonombili ngeenge aveshe ‘ovalininipiki.’ (1 Pet. 3:8) Omumwatate umwe oo a kala a hombola oule womido 11 okwa ti, elininipiko  ohali kwafele ovalihomboli va kandule po omaupyakadi avo molwaashi ohali ve linyengifa ve lipe ombili. Omukulunhuongalo umwe oo a hombola oule womido 20 okwa ti: “Omafimbo amwe osha fimana okutya, ‘Ombili’ shi dulife okutya, ‘Ondi ku hole.’” Okwa yelifa yo nghee eilikano le va kwafela va ulike elininipiko. Okwa ti: “Ngeenge ame nomukulukadi wange otwa ilikana pamwe kuJehova, ohashi tu dimbulukifa okuhawanenena kwetu nosho yo olune linene laKalunga.” Osho ohashi va kwafele va kale ve na etaleko liwa li na sha navo vene nosho yo nomaupyakadi avo.

Kaleni hamu kundafana mohombo yeni

14. Ounhwa ohau kumu ngahelipi ohombo?

14 Ounhwa ohau nyono oinima. Ohau imbi ovalihomboli va kundafane molwaashi ngeenge omunhu oku na ounhwa iha kala a hala okutya, “ombili, dimine nge po.” Ndele ponhele yokudimina epuko laye oha kala ta ningi omalipopilo ile a yandje ombedi kuumwe omolwepuko laye. Ngeenge okwa handukifwa, iha kendabala okupanga ombili. Oha popi ta hanyauka ile a kale ashike a ngunya. (Omuud. 7:9) Onghee hano, ounhwa otau dulu okuteya po ohombo. Ndele oshiwa okudimbuluka kutya “Kalunga oku tonde ovalinenepeki, ndelenee ovalininipiki te va file onghenda.” — Jak. 4:6.

15. Ongahelipi Ovaefeso 4:26, 27 tava dulu okukwafela ovalihomboli va pongolole po omaupyakadi avo?

15 Ngeenge ovalihomboli itava tu kumwe moshinima shonhumba, ove na okulonga noudiinini opo va kandule po oupyakadi meendelelo ponhele yokukwatwa kounhwa. Paulus okwa li a lombwela Ovakriste vakwao a ti: “Inamu efa etango li ningine mu nehandu. Ndele inamu pa Satana onhele.” (Ef. 4:26, 27) Oshike tashi ka ningwa po ngeenge ovalihomboli ova kala inava tula moilonga omayele oo Eendjovo daKalunga? Omumwameme umwe okwa ti: “Oshidjemo, kanda li handi kofa nandenande omaufiku amwe.” Oshixwepo okukendabala okukandula po oupyakadi diva nombili. Oshoshili kutya omushamane nomukulukadi otashi dulika va pumbwa okweefa pa pite efimbo opo va lotele fimbo inava kundafana shi na sha noupyakadi. Ove na yo okwiilikana kuJehova opo e va kwafele ve lininipike. Osho otashi ka kwafela keshe umwe womuvo aha kale ashike e na ko nasha nomaliudo aye, ndele ove na okudiladila nghee tava ka kandula po omaupyakadi avo. — Lesha Ovakolossi 3:12, 13.

16. Ongahelipi elininipiko tali dulu okukwafela ovalihomboli va kale va lenga omaukwatya nokudula kwookaume kavo kopahombo?

16 Elininipiko ohali kwafele ovalihomboli va kale tava yandje elitulemo komaukwatya mawa nokokudula kwookaume kavo kopahombo. Pashihopaenenwa, omukulukadi otashi dulika a kale e na ounghulungu wonhumba oo hau etele oukwaneumbo wavo ouwa. Ngeenge omushamane omulininipiki, ita ka kala e udite kutya oku na okukala e dule omukulukadi waye moinima aishe, ndele ponhele yaasho, ota ka twa omukumo omukulukadi waye a twikile okulongifa ounghulungu waye. Mokuninga ngaho, ota ka ulika kutya oku mu hole nokwe mu lenga. (Omayel. 31:10, 28; Ef. 5:28, 29) Sha faafana, omukulukadi omulininipiki ita ka kala te litade ile a yole omushamane waye eshi ehe na ounghulungu wa fa waye. Okukala nounhwa moshinima sha tya ngaho otashi dulu okuyahameka ovalihomboli aveshe molwaashi ova ninga “omunhu umwe.” — Mat. 19:4, 5.

17. Oshike tashi dulu okukwafela ovalihomboli vokunena va kale va hafa notava fimanekifa Kalunga?

17 Kape na omalimbililo kutya nanye omwa hala okukala nohombo ya fa yaAbraham naSara ile yaIsak naRebekka. Omwa hala mu kale nohombo ihafifa, tai kalelele notai fimanekifa Jehova. Ngeenge osho, kala wa tala ko ohombo ngaashi Jehova he i tale ko nokukonga omayele mEendjovo daye. Kala wa lenga omaukwatya mawa akaume koye kopahombo opo ohole yeni yokuholafana i kule. (Eimb.lela. 8:6) Longeni noudiinini opo mu kulike elininipiko. Kala ho ungaunga nefimaneko nakaume koye kopahombo. Ngeenge omwa ningi ngaho, ohombo yeni otai ke mu etela ehafo notashi ka hafifa xo yeni yomeulu. (Omayel. 27:11) Omumwatate umwe oo a hombola paife oule womido 27 okwa ti: “Itandi dulu okukala monghalamwenyo nopehe na omukulukadi wange. Ohombo yetu otai twikile okupama efiku keshe. Ohole yetu yokuhola Jehova nokukundafana alushe oyo hai pameke ohombo yetu.” Nanye ohombo yeni otai dulu okukala ya pama ngaashi oyo.