Ku bokona mu madisá

Ku bokona mu madisá

Kolokotesa o Ukaza Uê mu ku dI Zuelesa Kiambote

Kolokotesa o Ukaza Uê mu ku dI Zuelesa Kiambote

“Mukonda kima se u ki zuela bhu thembu iê ia tokala, kila kala jimasá ja ulu bhu mabandeja ma phalata.”—JISA. 25:11.

1. Kiebhi o ku di zuelesa kiambote, ku kuatekesa o ukaza?

SAÍ phange ia diiala ku ixi ia Canadá uambe: “Eme ngi divua dingi kiambote kioso ki ngi kala ni muhatu uami, o athu a mukuá ndenge. Kioso ki ngi kala ni muhatu uami, ku sanguluka kuami kuvula dingi, ngi tena ué ku dibhana ni ibhidi mu ukexilu uambote.” Saí diiala mu ixi ia Australia ua soneka: “Ku 11 dia mivu i tua bhiti kumoxi, nuka nga bhitile kizuua sé ku zuela ni muhatu uami. O ku di zuelesa kiambote mu ithangana ioso kua tu kuatekesa ku di dielela mu dietu ni ku kala ni ukaza ua suína.” Saí phange ia muhatu ku ixi ia Costa Rica, uambe: “O ku di zuelesa kiambote, kua tu kuatekesa ku sanguluka mu ukaza, ni ku zukama kua Jihova, kua tu lange mu iluezu, tua suína dingi mu ukaza, kua tu bhangesa ué o henda ietu ku di bandekesa dingi.”

2. Ima iahi i tena ku fidisa o makaza ku di zuelesa kiambote?

2 O kuila eie ni kaza diê mua mu di zuelesa kiambote, mba ki bhonza kiavulu ku di zuelesa kiambote mu dienu? Mu kidi mua-nda di bhana ni ibhidi mukonda o ukaza uongeka o kiiadi kia athu, a kua ituxi, ala ni maukexilu ka difu mukonda kala muthu a mu vualela kididi kiéngi ni ku mu sasela mu maukexilu ka difu. (Loma 3:23) Mu kiki, kala muthu uala ni ukexilu uê ua ku di zuelesa. Mukonda dia kiki, John M. Gottman ni Nan Silver, uambe kuila: “Ku bhinga ku suína, ni muanhu phala o ukaza u nangenena.”

3. Ihi ia kuatekesa o makaza ku kolokotesa o ukaza uâ?

3 Ku bhinga nguzu phala ku kala ni ukaza ua kolokota. Maji o ukaza ua kolokota u bheka kisangusangu kia dikota. O makaza a di zolo mu diâ a tena ku sanguluka mu ukaza uâ. (Ndo. 9:9) Xinganeka o ku di zola kua Izake ni Bebeka. (Dim. 24:67) Ene a kolokotele mu ku di zola mu diâ, sumbala kua bhitile kiá thembu iavulu. Lelu ué, saí makaza a kolokota mu ukaza uâ. Ihi ia a kuatekesa? Ene a di longo ku di zuelesa mu ukexilu uambote mu ima ia kidi ia divua ku muxima. Ene a londekesa o unjimu, o henda, o ku lenduka, ni ku di xila. Kála ki tua-nda di longa, se tu londekesa o maukexilu iâ mu ukaza, tua-nda di zuelesa kiambote mu ithangana ioso.

LONDEKESA O UNJIMU

4, 5. Kiebhi o unjimu u tena ku kuatekesa o dikaza ku di tendela kiambote? Bhana phangu.

4 O divulu dia Jisabhu 16:20, diambe: ‘Uoso u londekesa o unjimu mu ku tetulula o maka, u sanga mbote.’ Ku bhinga unjimu phala ku kala ni ukaza ua zediua ni muiji ua zediua. (Tanga Jisabhu 24:3.) O Mak’â Nzambi a tu bhana o unjimu iú. O divulu dia Dimatekenu 2:18 di zuela kuila, Nzambi ua bhange o muhatu phala ku kuatekesa o diiala, ene kiiadi kiá muthu umoxi ngó. Mukonda dia kiki o muhatu ka zuela mu ukexilu u zuela o diiala. Mu kidi o athu ka difu, maji o ahatu a uabhela ku zuela ia lungu ni ima ia a kala ku muxima, ni ima ia lungu ni athu ni ukamba. Kioso kia a zuelesa mu ukexilu uambote ene a mona kuila a a zolo. Maji o maiala ka uabhela ku zuela ia lungu ni ima ia a kala ku muxima, ene a uabhela ku zuela ima ia lungu ni kikalakalu, ni maka, ni kiebhi kia a batula.

5 Saí phange ia muhatu mu ixi ia Grã-Bretanha, uambe: “O muadi uami ua uabhela ku batula o maka ni lusolo mu veji dia ku ng’ivua. Ngi divua kia iibha mukonda eme nga mesena kuila muéne uivua o ima ia ngi kala ku muxima ni ku i tendela.” Muadi uê ua soneka: “Kioso ki tua kazala eme nga mesenene ku batula ni lusolo o maka a kexile mu bhita nau. Mu ku bhita kithangana, nga mono kuila muéne ua mesenene kuila ngi mu ivua.” (Jisa. 18:13; Tiia. 1:19) O diiala diala ni unjimu uejiia kiebhi kia divua o muhatu uê, muéne u bhanga ima i mu bhangesa ku divua kuila a mu zolo. Muéne u bhanga ioso phala ku londekesa kuila ua mu bhana valolo ku ima ia mu kuívua ni ia mu banza muhatu uê. (1 Phe. 3:7) O muhatu u bhanga ué nguzu phala ku tendela o ima i banza o muadi uê. Se o diiala ni muhatu ejiia kiambote o ima ia tokala o ku bhanga, n’a bhana valolo mu ibhangelu iâ, o ukaza uâ u sanguluka. Ene a tena ku kalakala kumoxi ni ku batula o maka mu ukexilu uambote.

6, 7. (a) Kiebhi o divulu dia Ndongixi 3:7, di tena ku kuatekesa o makaza kulondekesa o unjimu? (b) Kiebhi o muhatu kia tena ku londekesa o unjimu ni nguzu iahi ia tokala o ku bhanga o diiala?

6 O dikaza diala ni unjimu diejiia ué kuila, “sai kithangana kia kuzuela ni kithangana kia ku di xibha.” (Ndo. 3:1, 7) Saí phange ia muhatu ua kazala kiá mu dikuinhi dia mivu, uambe kuila “mu kiki ngejiia o kithangana kia tokala phala ku zuela ni muadi uami. Se muadi uami ua thandanganha ni kikalakalu kiê, eme ngi kingila katé kia kala ni kithangana. Mu kiki tu tena ku di zuelesa mu ukexilu uambote.” O muhatu uala ni unjimu uzuela mu ukexilu uambote mukonda muéne uejiia kuila o “kima se u ki zuela bhu thembu iê ia tokala” o diiala uivua, anga u sanguluka.—Tanga Jisabhu 25:11.

O ima iofele i tena ku suínisa o ukaza

7 O diiala dia Kidistá ka tokala kuívua ngó o muhatu uê, maji ua tokala ué ku zuela o ima ia mu kala ku muxima uê. Saí kafunga uala kiá mu ukaza mu 27 dia mivu uambe: “Ngene mu bhanga nguzu phala ku tangela muhatu uami o ima ia ngi kala ku muxima.” O phange ia mukuá uala kiá mu ukaza mu 24 ia mivu uambe: “Ki ngi uabhela ku zuela ia lungu ni maka a moneka, mukonda ngi xinganeka kuila, ‘Se ki ngi zuela ia lungu ni maka enhá, o mu ku bhita ithangana, tua-nda kua jimba.’ Maji eme nga mono kuila ku zuela o ima ia ngi kala ku muxima ki ki londekesa kuila nga kambe ku suína. Kioso ki ngi mesena ku zuela o ima ia ngi kala ku muxima, kia dianga ngi samba phala ku zuela o izuelu ia tokala, ni ku i zuela mu ukexilu uambote. Kiene ki ngi mateka o ku zuela.” Kima kiambote ué ku sola o kithangana kia tokala phala o dikaza ku di zuelesa, nange a tena ku di zuelesa kioso kia mu tanga o kibatulu kia Bibidia kia kizuua.

8. Ihi i kuatekesa o makaza ku kala ni ukexilu uambote ua ku di zuelesa?

8 O diiala ni muhatu a tokala ku samba ni ku bhanga nguzu phala ku kala ni ukexilu uambote ua ku zuela. Ki bhonza phala o dikaza kueha o ukexilu ua uokulu ua ku di zuelesa. Maji se o dikaza di zola Jihova, di bhinga o nzumbi iê ikola a-nda kuijiia kuila o ukaza uâ ukôla, a-nda kala ni vondadi ia ku di zuelesa kiambote. O phange ia muhatu uala mu ukaza mu 26 a mivu uambe: “Eme ni muadi uami tu bhana valolo ku ukaza ua uidikisa Jihova, mu kiki ki tuala ni kibanzelu kia ku di xisa. Kiki ki tu bhangesa ku bhanga nguzu phala ku batula o maka mu ku di zuelesa.” O dikaza di kumbidila o ukaza uâ ni ufiiele uoso di sangulukisa Jihova, ni ku tambula mabesá.—Jisá. 127:1.

LONDEKESA O HENDA

9, 10. Ihi ia tokala ku bhanga o dikaza phala ku bandekesa o henda?

9 O henda ‘o dijikita diongeka o ukaza’ iene ia beta-o-kota mu ukaza. (Kol. 3:14) Mu bhita kithangana kioso o dikaza kia dibhana ni ibhidi mba ku sanguluka, o henda iâ i di bandekesa dingi. A kala makamba mudiâ, a uabhela ku kala kumoxi. O ukaza uâ ki u suína ngó mukonda dia ima iofele ia di bhangela kála ki tu mona mu mutelembe ua izunzumbia, maji u suína mukonda dia ima iavulu iofele ia di bhangela mudiâ—kála o ku di bhabha, ku ximana, ku bhanga kima kiambote, kuelela, mba kuibhula ni muxima kala, “kiebhi ki ua bhiti o kizuua?” O ima íii iofele, i tena ku suínisa o ukaza. Saí dikaza ala kiá mu ukaza mu 19 dia mivu, a di xinda mba a di tumikisa jinjimbu izuua ioso mu mitelembe ia kafuetele, a bhanga kiki phala kuijiia ngó “kiebhi kia mu bhita o kizuua.”

10 O diiala ni muhatu a di zolo, a kolokota mu ku bhanga nguzu phala ku dijiia o ídifua. (Fil. 2:4) Mu ku bhanga kiki, ne muene tu akua ituxi, o henda ia dikaza i di bandekesa dingi. Ku bhinga kithangana phala ku kala ni ukaza ua suína, ni uambote. Se eie u dikaza dibhuidise: ‘O kuila ngejiia kiambote kaza diami? O kuila ngejiia o ima ia mu kala ku muxima ni ima ia banza kioso ki ku moneka maka? O kuila ngi xinganeka mu ima ia ngi bhangesa ku tangesa kaza diami?’

LONDEKESA O KU XILA

11. Mukonda diahi o ku di xila kima kia tokala mu ukaza ua zediua? Bhana kifika.

11 Katé muéne ni makaza a sanguluka, ka xikina o ima ioso i zuela mba i bhanga kaza diê. Mu kifika, Mbalahamu ka xikinine o kima kia mu bhingile Sala. (Dim. 21:9-11) Maji o maka enhá ka zozesa o ukaza uâ. Mukonda diahi? Ene a kexile mu ku di xila. Mu kifika, Mbalahamu ua tumbula o kizuelu “nga ku diondo-phe” kua Sala. (Dim. 12:11, 13) Sala ua kexile ué mu xila Mbalahamu mukonda ua kexile mu mu exana ‘ngana iami.’ (Dim. 18:12) O dízui ni ukexilu ua ku zuela ni kaza diê ku lombolola se ene mu di xila mba kana. (Jisa. 12:18) Se o dikaza di kamba ku di xila, o ukaza uâ ua-nda bhua.—Tanga Tiiaku 3:7-10, 17, 18.

12. Mukonda diahi o dikaza dia ubhe dia tokala ku bhanga nguzu phala ku di xila ni ku di zuelesa mu ukexilu uambote?

12 O dikaza dia ubhe dia tokala ku bhanga nguzu phala ku di zuelesa mu ukexilu uambote, se a bhanga kiki a-nda tena ku di zuelesa ni kidi kioso. Saí diiala diambe: “Sumbala o dikaza di sanguluka kioso kia diongeka, o mivu ia dianga i bhonza phala o dikaza ku di tendela mu diâ, mu kiki ene a thandanganha. Kioso ki uia ni kuijiia o ima iala ku muxima ua muhatu uê, o ídifua iê ni ibhindamu iê—o muhatu uijiia uê o ídifua ia muadi uê—kia-nda bhonza hanji ku dimatekenu ku kala ni ukaza ua tululuka! Maji mua-nda kala ni ukamba uambote se mu di zuelesa kiambote, se mu lenduka, se mu kala ni muanhu ni ku dielela kua Jihova.” O kiki, kidi muene.

LONDEKESA O KULENDUKA KUA KIDI

13. Mukonda diahi o kulenduka kima kia tokala phala ku zediua mu ukaza?

13 O ku di zuelesa kiambote mu ukaza, kua difuangana kála menha a kunguluka mu jaludim ni ku tululuka kuoso. O ku kala ni ‘mixima, ia batâma’ kima kia tokala phala ku tululuka mu ukaza. (1 Phe. 3:8) Saí phange iala kia mu ukaza mu 11 dia mivu uambe: “O ku lenduka ku kuatekesa o dikaza ku batula o maka a moneka mukonda kia a bhangesa ku bhinga, ‘muloloki.’” Saí kafunga kala kiá mu ukaza mu 20 a mivu uambe: “Saí ithangana o izuelu ‘ngi loloke’ ia beta-o-kota, o izuelu ‘nga ku zolo’ ndenge.” Muéne uambe dingi: “O musambu u kuatesa o muthu kulenduka. Kioso eme ni muhatu uami ki tu samba kua Jihova, tuijiia kuila tu akua ituxi ni kuila tua bhindamena o henda ia Nzambi. Kiki, ki ngi kuatekesa ku bhanga o ima mu ukexilu ua tokala.”

Kolokota mu ku di zuelesa kiambote ni kaza diê

14. Ihi i bhanga o ukumbu mu ukaza?

14 O ukumbu ki u difu ni kulenduka. O ukumbu u fidisa o ku di zuelesa kiambote, mukonda u bhangesa o muthu ku kamba ku kala ni vondadi ni ku bhanga nguzu phala ku bhinga muloloki. Mu veji dia ku bhinga ‘muloloki,’ o muthu uala ni ukumbu ka xikina kuila ua te kituxi. Mu kiki, muéne uamba kuila o mukua muéne uala ni kikuma. O muthu uala ni ukumbu se u divua kia iibha mukonda dia kima kia mu bhange, muéne ka bhange nguzu phala ku batula o maka mu ukexilu uambote, mu veji dia kiki, muéne u vutula phonzo mba ka mesena ku zuela dingi ni muthu ua mu te kituxi. (Ndo. 7:9) Mu kidi, o ukumbu u zanga o ukaza. Kima kiambote ku lembalala kuila, ‘Nzambi ka uabhela akua izala, maji oso a batama o muxima u a kuatekesa ni mbote iê ki i tu tokala.’—Tiia. 4:6.

15. Jimbulula kiebhi o divulu dia Efezo 4:26, 27 di tena ku kuatekesa o dikaza ku batula o maka.

15 O muthu u banza kuila o ukumbu ki ua-nda tukuluka, kala ni unjimu. Tua tokala kuijiia o kidi kiki, ni ku bhanga nguzu phala ku batula o maka ni lusolo a lungu ni ukumbu. Phaulu ua tangela o Jikidistá akua Kolindo: “Kumbi ki di ku bhuile mu njinda. Diabhu kana ku mu bhana kididi.” (Efe. 4:26, 27) Se o dikaza ki di kaiela o milongi iala mu Mak’â Nzambi, a-nda di bhana ni ibhidi iavulu. Saí phange ia muhatu uambe: “Saí kithangana eme ni muadi uami ki tu kexile mu kaiela o itendelesu i tu sanga mu divulu dia Efezo 4:26, 27. Mukonda dia kiki, nga bhiti izuua iavulu sé ku zeka!” Mu kiki, kima kiambote ku batula o maka mu ukexilu uambote ni lusolo! Maji o dikaza dia tokala ku di bhana kithangana phala kiiadi kiâ a tululuka, ande dia ku di zuelesa phala ku ­batula o maka. O dikaza dia tokala ué ku samba kua Jihova phala ku a kuatekesa ku lenduka. Kiki ki lombolola ku kala ni muxima ua batâma, kua-nda ku a ­kuatekesa ku sota ndunge phala ku batula o maka mu veji dia ku xinganeka ngó mu ima ia a kala ku muxima.—Tanga Kolose 3:12, 13.

16. Kiebhi o kulenduka ki ku kuatekesa o dikaza ku bhana valolo ku uhete uala nau mu diâ?

16 O ku lenduka ni ku kamba o ukumbu ku kuatekesa o dikaza ku bhana valolo ku ídifua iambote ni uhete uala nau mu diâ. Mu kifika, o muhatu nange u kala ni uhete u kuatekesa o muiji. O diiala dia kambe o ukumbu, ua lenduka, ka tokala mu xinganeka kuila muéne ua tokala ku kala dingi ni uhete mu ima ioso, o muhatu ndenge, mu veji dia kiki muéne ua tokala ku suínisa o muhatu uê phala ku kolokota mu ku kuatekesa o muiji ni uhete uala nau. (Jisa. 31:10, 28; Efe. 5:28, 29) Mukonda, ene kiiadi kia ‘xitu imoxi ngó,’ mu kiki, o muhatu ni diiala a divua kia iibha, se a londekesa o ukumbu mu maukexilu enhá.—Mat. 19:4, 5.

17. Ihi i kuatekesa o makaza ku zediua ni ku bhana kijingu kua Nzambi?

17 Sé phata eie ua mesena ku zediua mu ukaza kála kia zediuile Mbalahamu ni Sala, ni Izake ni Bebeka—ene a sangulukile, o ukaza uâ ua nangenene, mu kiki ene a bhana kijingu kua Jihova. Mu kiki, ua tokala u mona o ukaza kála ki mona Jihova. Tanga o Mak’â Nzambi phala ni u kale ni unjimu. Kala muthu ua tokala ku xila o ídifua iambote ia mukua, mu kiki o henda ienu ia-nda di bandekesa dingi. (Miku. 8:6) Bhanga nguzu phala ku londekesa o ku lenduka. Xila kaza diê. Se u bhanga o ima íii o ukaza ué ua-nda zediua, ua-nda sangulukisa ué Tata iê ia diulu. (Jisa. 27:11) Mu kidi, ua-nda divua kála kia divu o phange uala kiá mu ukaza mu 27 a mivu uambe: “Ki ngi tena ku kala se muhatu uami. Izuua ioso, o henda ietu i di bandekesa dingi, mukonda tua zolo Jihova, ni kuila tu di zuelesa kiambote mu ukexilu uambote mu ithangana ioso.”