1. Vhudavhidzano havhuḓi ho thusa hani dzimbingano?

MUṄWE wahashu wa tshinnani wa ngei Canada o amba u ri: “Ndi vhona zwi khwine u fhedza tshifhinga na mufumakadzi wanga u fhira u tshi fhedza na muṅwe muthu. Dakalo ḽiṅwe na ḽiṅwe vhutshiloni ḽi a engedzea, fhedzi vhuṱungu vhu a fhungudzea musi ndi tshi vhu tshenzhela na mufumakadzi wanga.” Munna wa ngei Australia o ṅwala u ri: “Kha miṅwaha ya 11 ndi na mufumakadzi wanga a hu na ḓuvha na ḽithihi ḽe ḽa fhira ndi songo amba nae. Nṋe nae a ri na mbilaelo nga ha u khwaṱha ha mbingano yashu. U davhidzana nga ha zwithu zwa ndeme tshifhinga tshoṱhe ndi tshone tshiitisi tsha zwenezwo.” Muṅwe wahashu wa tshisadzini ngei Costa Rica o amba u ri: “Vhudavhidzano havhuḓi a ho ngo sokou tou khwaṱhisa mbingano yashu fhedzi; fhedzi ho ri sendedza tsini na Yehova, ha ri tsireledza kha milingo, ha ita uri ri vhe na vhuthihi sa vhavhingani nahone ha ita uri lufuno lwashu lu engedzee.”

2. Ndi zwithu zwifhio zwine zwa nga thivhela vhudavhidzano havhuḓi?

² Naa inwi na mufarisi waṋu ni a takalela vhudavhidzano havhuḓi, kana ni wana u davhidzana nga ha zwithu zwa ndeme zwi khaedu? Zwi a pfesesea uri vhuleme vhu nga vha hone, ngauri mbingano ndi ya vhathu vhavhili vha songo fhelelaho vha re na vhumuthu ho fhambanaho, u katela na vhuḓifari vhune ha sumbedza mvelele na nḓila ye muthu a aluswa ngayo. (Vharoma 3:23) Zwiṅwe hafhu, vhavhingani vha nga vha na nḓila dzi sa fani dza u davhidzana. Ndi ngazwo vhaṱoḓisisi vha mbingano John M.Gottman na Nan Silver vho ri: “Zwi ṱoḓa tshivhindi, u ḓiimisela na u konḓelela u itela u dzula u na vhushaka ha tshoṱhe.”

3. Ndi mini zwo thusaho vhavhingani u khwaṱhisa mbingano yavho?

³ Mbingano i bvelelaho i ṱoḓa u shumelwa vhukuma. Fhedzi mvelele dza hone dzi katela dakalo ḽihulwane. Vhavhingani vhane vha funana vha nga ḓiphina nga vhutshilo.  (Muh. 9:9) Ṱhogomelani mbingano i re na lufuno ya Isaka na Rebeka. (Genesi 24:67) Naho vho no fhedza tshifhinga tshilapfu vho vhingana, a hu na vhuṱanzi vhu sumbedzaho uri lufuno lwavho lwo ḓa lwa fhungudzea. Zwo tou ralo na kha vhavhingani vhanzhi ṋamusi. Tshiphiri tshavho ndi mini? Vho guda u bula mahumbulele avho na maḓipfele avho nga mbilu yoṱhe, fhedzi nga vhulenda, nga u ṱahulela na u sumbedza u pfesesana, lufuno, ṱhonifho yo dzikaho na vhuthu. Musi ri tshi vhona dzenedzi pfaneleo dzavhuḓi dza mbingano, zwi ḓo ni lelutshela uri ni dzule ni tshi davhidzana.

4, 5. Vhavhingani vha nga pfesesana hani nga vhuḓalo? Ṋeani tsumbo.

⁴ Mirero 16:20 i ri: “Mu-tenda-u-vhudzwa u wana lupfumo.” Zwenezwi ndi ngoho musi zwi tshi ḓa kha mbingano na vhutshilo ha muṱa. (Vhalani Mirero 24:3.) Ipfi ḽa Mudzimu ndi tshone tshisima tshine tsha ita uri ri kone u pfesesa na u vha na vhuṱali. Genesi 2:18 i ri vhudza uri Mudzimu o ita mufumakadzi uri a vhe mufarisi wa munna wawe, hu si uri a vhe zwine munna wawe a vha zwone. Zwenezwo zwi vhonala nga nḓila ine a davhidzana ngayo na munna wawe. Vhukuma, vhathu a vha fani, kanzhi vhafumakadzi vha funesa u amba nga maḓipfele avho, nga vhathu na nga vhukonani. Vha takalela vhudavhidzano havhuḓi, ha lufuno ngauri zwenezwo zwi vha ṋea khwaṱhisedzo ya uri vha a funiwa. Kha ḽiṅwe sia, vhanna vhanzhi a vha takaleli u amba nga ha maḓipfele avho, fhedzi vha funesa u amba nga ha mitambo, dzithaidzo na nḓila dza u dzi tandulula. Nahone vhanna vha ṱoḓa u ṱhonifhiwa.

⁵ Muṅwe wahashu wa tshisadzini wa ngei Britain o ri: “Munna wanga u ṱoḓa u tandulula dzithaidzo nga u ṱavhanya nṱhani ha u thoma u nthetshelesa. Zwenezwi zwi a ntsinyusa vhukuma, samusi ndi tshi ṱoḓa u ‘ṋewa nḓevhe na u pfelwa vhuṱungu’.” Muṅwe munna o ṅwala u ri: “Musi nṋe na mufumakadzi wanga ri tshi kha ḓi tou bva u vhingana, ndo vha ndi na nḓowelo ya u ṱoḓa u tandulula thaidzo iṅwe na iṅwe ine a vha nayo nga u ṱavhanya. Naho zwo ralo, ndo mbo ḓi zwi ṱhogomela uri o vha a tshi ṱoḓa ndi uri ndi mu thetshelese.” (Mir. 18:13; Yak. 1:19) Munna ane a pfesesa u a dzhiela nṱha maḓipfele a mufumakadzi wawe, nahone u lingedza u amba nae nga nḓila yo teaho. Zwiṅwe hafhu, u mu khwaṱhisedza uri na ene u kwamea nga mahumbulele awe na maḓipfele awe. (1 Pet. 3:7) Mufumakadzi na ene u lingedza u pfesesa mavhonele a munna wawe. Musi munna na mufumakadzi vha tshi pfesesa, u dzhiela nṱha na u ḓadzisa mishumo yavho ya lwa Maṅwalo, mbingano yavho i ḓo vha yavhuḓi vhukuma. Zwiṅwe hafhu, vha a kona u shumisana vhoṱhe musi vha tshi khou ita phetho dza vhuṱali.

6, 7. (a) Ndi maitele afhio a wanalaho kha Muhuweleli 3:7 ane a nga thusa vhavhingani uri vha pfesesane? (b) Mufumakadzi a nga sumbedza hani u vha na ṱhalukanyo, nahone ndi vhuḓidini vhufhio vhune munna a fanela u vhu ita?

⁶ Vhavhingani vhane vha pfesesana vha dovha vha ḓivha uri “u fhumula hu na tshifhinga tshaho, na u amba hu na tshifhinga tshaho.” (Muh. 3:1, 7) Muṅwe wahashu wa tshisadzini o no fhedzaho miṅwaha ya fumi o vhingwa o amba u ri: “Zwino ndi a zwi ṱhogomela uri hu na zwifhinga zwine u amba nga ha maṅwe mafhungo zwa vha zwi songo tea. Arali munna wanga o farakanea nga mushumo kana vhuṅwe vhuḓifhinduleli, ndi a tendela uri hu thome hu fhele tshifhinganyana musi ndi sa athu amba nae nga ha eneo mafhungo. Nga nṱhani ha zwenezwo, ri ambedzana nga nḓila yavhuḓi vhukuma.” Vhafumakadzi vhane vha vha na ṱhalukanyo vha amba nga vhulenda, vha a ḓivha uri “fhungo ḽe ḽa bulwa nga tshifhinga tshaḽo” ḽi a takadza nahone ḽi a ṱanganedzwa.—Vhalani Mirero 25:11.

⁷ Munna wa Mukriste u fanela u hwala vhuḓifhinduleli hawe nga u thetshelesa zwine mufumakadzi wawe a amba na nga u lwela u bvisela maḓipfele awe khagala. Muhulwane ane a vha na miṅwaha ya 27 o vhinga o ri: “Ndi fanela u shumela kha sia ḽa u vhudza mufumakadzi wanga zwi re mbiluni yanga.” Wahashu wa tshinnani o no fhedzaho miṅwaha ya 24 o vhinga o amba zwi tevhelaho: “Ndo vha ndi tshi litshelela zwithu nga ngomu, ndi tshi humbula uri, ‘arali ndi sa ambi nga zwine zwa khou nndina zwi a fhira.’ Fhedzi ndo zwi ṱhogomela  uri u bula maḓipfele anga hu vha hu si vhushayanungo. Musi ndi tshi kundelwa u bula maḓipfele anga, ndi a rabela uri ndi wane maipfi o teaho ane nda tea u a shumisa na nḓila ya u a amba. Nahone nda thoma nda fhumulanyana, nga murahu nda kona u amba.” Zwiṅwe zwi thusaho ndi u wana tshifhinga tsho teaho, khamusi musi vhavhingani vho dzula vhe vhoṱhe vha tshi khou vhala ndimana ya ḓuvha kana Bivhili.

8. U ita uri mbingano yavho i vhe i bvelelaho, ndi zwiṱuṱuwedzi zwifhio zwine vhavhingani vha Vhakriste vha vha nazwo?

⁸ Tsha ndeme vhukati ha munna na mufumakadzi ndi thabelo na lutamo lu hulwane lwa u lwela u khwinisa nḓila ine vha davhidzana ngayo. Zwi re zwone ndi uri zwi a konḓa u shandula nḓowelo dza kale. Fhedzi arali vhavhingani vha tshi funa Yehova, u humbela muya wawe na u dzhia mbingano yavho sa yo khetheaho, vha a ṱuṱuwedzea ita zwine vhanzhi vha zwi shaya. Mufumakadzi a re na miṅwaha ya 26 o vhingwa o ṅwala u ri: “Nṋe na munna wanga ri dzhiela nṱha mavhonele a Yehova nga ha mbingano, ngauralo a ri vhuyi ra humbula nga ha u fhandekana. Zwenezwi zwi ita uri ri shume vhukuma kha u tandulula dzithaidzo nga u haseledza roṱhe.” U fulufhedzea ho raloho na u ḓiṋekedzela kha Mudzimu zwi a mu takadza nahone zwi ita uri ri wane phaṱhutshedzo khulwane.—Ps. 127:1.

9, 10. Ndi ifhio nḓila ine vhavhingani vha nga khwaṱhisa ngayo lufuno lwavho?

⁹ Lufuno ndi “mbofho yo fhelelaho,” nahone ndi yone pfaneleo ya mbingano ya ndeme vhukuma. (Vhakol. 3:14) Lufuno lwa vhukuma lu a khwaṱha musi vhavhingani vha fulufhedzeaho vha tshi tshenzhela vhoṱhe madakalo a vhutshilo na dzikhaedu. Vha vha dzikhonani khulwane nahone vha takalela u ṱwa vhoṱhe. Mbingano dzo raloho a dzi khwaṱhiswi nga zwiito zwihulwane zwi si gathi fhedzi, sa zwine zwa sumbedzwa kha zwa vhuhashi, fhedzi dzi khwaṱhiswa na nga zwithu zwiṱuku zwinzhi-zwinzhi—zwi ngaho u kuvhatedza, u khoḓa, u itelana zwithu zwavhuḓi, u ṅwethuwa, kana mbudziso ya vhulenda ya uri “ḽo vha hani ḓuvha ḽaṋu?” Zwenezwi zwithu zwiṱuku zwi nga khwaṱhisa vhukuma mbingano. Vhavhingani vhane vha vha na miṅwaha ya 19 vho takala mbinganoni yavho, vha a rwelana luṱingo kana u rumelana milaedza musi vhe si vhoṱhe, wa munna o amba uri, ri zwi ita “u itela u ḓivha uri zwithu zwi khou tshimbila hani hune muṅwe a vha hone.”

¹⁰ Lufuno lu ṱuṱuwedza vhavhingani uri vha bvele phanḓa vha tshi ḓivhana khwine. (Vhafil. 2:4) Nga hu fanaho, u ḓivhana khwine zwi ita uri lufuno lwavho lu khwaṱhe vhukuma hu sa londwi u sa fhelela havho. Mbingano i bvelelaho a i imi fhethu huthihi, i bvela phanḓa i  tshi aluwa nahone i a khwaṱha nga u ya ha tshifhinga. Arali ni mbinganoni, ḓivhudziseni u ri: ‘Ndi ḓivha mufarisi wanga lungafhani? Naa ndi a pfesesa nḓila ine a ḓipfa ngayo na nḓila ine a dzhia ngayo maṅwe mafhungo? Ndi humbula lungana nga ha mufarisi wanga, khamusi ndi tshi elekanya nga ha pfaneleo dzawe dze dza nkunga?’

11. Ndi ngani u ṱhonifhana zwi zwa ndeme mbinganoni? Fanyisani.

¹¹ Na vhathu vho takalaho vhukuma mbinganoni a vho ngo fhelela, nahone vhavhingani vhane vha funana, nga zwiṅwe zwifhinga a vha tendelani. Abrahamu na Sara vho vha vha sa tendelani tshifhinga tshoṱhe. (Gen. 21:9-11) Naho zwo ralo, u sa tendelana havho a zwo ngo vha fhandekana. Ndi ngani? Vho vha vha tshi sumbedzana tshirunzi na ṱhonifho. Sa tsumbo, Abrahamu o amba na Sara nga vhulenda. (Gen. 12:11, 13) Kha ḽiṅwe sia, Sara o vha a tshi ṱhonifha Abrahamu nahone a tshi mu vhidza “muṋe wanga.” (Gen. 18:12) Musi vhavhingani vha sa ṱhonifhani, kanzhi zwenezwi zwi vhonala nga nḓila ine vha amba ngayo kana nga maipfi ane vha a shumisa. (Mir. 12:18) Arali vha sa tandululi thaidzo dzavho, mbingano yavho i ḓo vha na makhaulambilu.—Vhalani Yakobo 3:7-10, 17, 18.

12. Ndi ngani vhathu vhane vha kha ḓi bva u vhingana vha tshi fanela u ḓidina vhukuma u itela u ṱahulela nḓila ya u amba nga u ṱhonifhana?

¹² Vhavhingani vhane vha kha ḓi tou bva u vhingana vha fanela u shumela kha u amba nga vhuthu na u ṱhonifhana, vha tshi itela uri zwi vha lelutshele u davhidzana zwi tshi bva mbiluni. Muṅwe munna o ri: “Miṅwaha ya u thoma ya mbingano i a takadza, naho nga zwiṅwe zwifhinga hu tshi nga vha na zwithu zwine zwa dina. Fhedzi musi ni tshi thoma u pfesesa maḓipfele a mufumakadzi waṋu, mikhuvha yawe, na zwishaiwa zwawe—na ene a tshi vho pfesesa zwenezwo zwithu nga ha iṅwi—zwi nga ita uri mbingano i thenga-thenge! Naho zwo ralo, i ḓo khwaṱha arali ni tshi kona u davhidzana zwavhuḓi, ni tshi dzula no ḓi takalela na u sumbedzana vhuthu, u sa fhela mbilu na u ḓitika nga Yehova.” Zwenezwo ndi ngoho lungafhani!

13. Ndi ngani u ḓiṱukufhadza zwi zwa ndeme u itela uri mbingano i vhe i takadzaho?

¹³ Vhudavhidzano havhuḓi mbinganoni vhu fana na mulambo une wa elela ngadeni nga vhulenda, hu si na tshi u thivhelaho. U ‘ḓiṱukufhadza’ ndi zwa ndeme vhukuma u itela uri mulambo u dzule u tshi khou elela. (1 Pet. 3:8) Muṅwe wahashu wa tshinnani ane a vha na miṅwaha ya 11 o vhinga o ri: “U ḓiṱukufhadza ndi  nḓila i ṱavhanyaho vhukuma ya u tandulula u sa pfana, ngauri i ni ita uri ni ambe uri, ‘ndi khou humbela pfarelo.’” Muṅwe muhulwane a re na miṅwaha ya 20 o vhinga o ri: “Nga zwiṅwe zwifhinga maipfi ane a ri ‘ndi khou humbela pfarelo’ ndi a a ndeme u fhira ‘ndi a ni funa.’” O dovha a ri: “Nḓila ya khwine ya u kona u ḓiṱukufhadza ndi u rabela. Musi nṋe na mufumakadzi wanga ri tshi rabela roṱhe, ri humbula nga ha u sa fhelela hashu na vhuthu vhuhulu ha Mudzimu. Yeneyo khumbudzo ya vhuṱali i ita uri ndi ite zwithu nga nḓila yo teaho.”

14. U ḓikukumusa zwi nga kwama hani mbingano?

¹⁴ U ḓikukumusa a zwi tshimbidzani na u pfumedzana. Zwi thivhela vhudavhidzano ngauri hu vha hu si na ane a ṱoḓa u humbela pfarelo. Nṱhani ha u amba nga u ḓiṱukufhadza wa ri, “ndi khou humbela pfarelo,” muthu a ḓikukumusaho zwi a mu konḓela u ita nga u ralo. Nṱhani ha u ṱanganedza vhukhakhi hawe, u amba vhukhakhi ha muṅwe. Musi o pfiswa vhuṱungu, nṱhani ha u ita uri hu vhe na mulalo, u a sinyuwa, khamusi a lifhedza nga maipfi a ṱhavhaho kana a si tsha ṱoḓa u amba na muṅwe. (Muh. 7:9) Ndi ngoho uri u ḓikukumusa zwi nga vha na khombo mbinganoni. Ndi zwa ndeme u humbula uri “Mudzimu u lwa na vha u ḓihudza, fhedzi u ṋea vhuthu vhuhulu vhane vha ḓiṱukufhadza.”—Yak. 4:6.

15. Ṱalutshedzani uri u shumisa maitele a re kha Vhaefesa 4:26, 27 zwi nga thusa hani vhavhingani u tandulula thaidzo dzine dza nga vha hone.

¹⁵ Zwi ḓo vha zwi vhutsilu u humbula uri ri nga si vhuye ra ḓikukumusa. Arali ra ṱhogomela uri ri a ḓikukumusa, ri tea u dzhia vhukando nga u ṱavhanya. Paulo o vhudza Vhakriste ngae a ri: “Ḓuvha ḽi songo kovhela ni tshee no sinyuwa, ni songo ṋea Diabolo tshibuli.” (Vhaef. 4:26, 27) U sa thetshelesa Ipfi ḽa Mudzimu zwi nga ḓisa mutsiko u sa ṱoḓei. Muṅwe wahashu wa tshisadzini o ri: “Nga zwiṅwe zwifhinga nṋe na munna wanga ro vha ri sa shumisi Vhaefesa 4:26, 27. Zwenezwo zwo vha na mbuyelo mmbi vhukuma!” Ndi zwavhuḓi lungafhani u haseledza mafhungo nga u ṱavhanya, tshipikwa hu u pfumedzana! Vhukuma, vhavhingani vha nga fanela u thoma vha ṋeana tshifhinga tsha u thoma vha dzika. Zwi a dovha zwa vha zwavhuḓi u rabela Yehova uri ri vhe na mavhonele o teaho. Hezwi zwi katela u vha na muya wa u ḓiṱukufhadza, une wa ḓo ni thusa u tandulula thaidzo dzaṋu, hu si u ḓihumbulela inwi muṋe fhedzi, ngauri zwenezwo zwi ḓo ṋaṋisa vhuimo.—Vhalani Vhakolosa 3:12, 13.

16. U ḓiṱukufhadza zwi nga thusa hani vhavhingani uri vha dzhiele nṱha vhutsila na vhukoni ha muṅwe?

¹⁶ U ḓiṱukufhadza na u ḓifhima zwi thusa muthu o vhingaho uri a khwaṱhise mbingano yawe na mufarisi wawe. Sa tsumbo: Mufumakadzi a nga kha ḓi vha e na vhutsila vhune a vhu shumisa u itela u vhuyedza muṱa. Arali munna wawe a tshi ḓiṱukufhadza na u ḓifhima, a nga si vhone u nga mufumakadzi wawe u khou mu dzhiela mushumo, fhedzi u ḓo mu ṱuṱuwedzela u shumisa honoho vhukoni hawe, a mu sumbedza uri u wa ndeme nahone u a mu dzhiela nṱha. (Mir. 31:10, 28; Vhaef. 5:28, 29) Naho zwo ralo, mufumakadzi a ḓiṱukufhadzaho na ane a ḓifhima a nga si ṱongise vhukoni hawe kana u nyadza munna wawe. Vhuvhili havho ndi “ṋama nthihi” nahone tshine tsha vhaisa muṅwe tshi vhaisa vhoṱhe.—Mat. 19:4, 5.

17. Ndi mini zwine zwa nga ita uri vhathu vha dzule vho takala mbinganoni ṋamusi nahone vha takadze Mudzimu?

¹⁷ A zwi timatimisi uri ni ṱoḓa uri mbingano yaṋu i vhe i takadzaho vhukuma, i vhe ya tshoṱhe na i hulisaho Yehova u fana na ya Abrahamu na Sara kana ya Isaka na Rebeka. Arali zwo ralo, dzhiani mbingano nga nḓila ine Yehova a i dzhia ngayo. Ṱoḓani u pfesesa na vhuṱali kha Ipfi ḽawe. Ṱahulelani lufuno lwa vhukuma—lune lwa vha “mulilo wa Yehova”—nga u humbula nga ha zwithu zwavhuḓi fhedzi nga ha mufarisi waṋu. (Ngosha 8:6) Ṱahulelani u ḓiṱukufhadza. Ṱhonifhani mufarisi waṋu. Arali ni tshi ita zwenezwo zwithu, ni ḓo takala mbinganoni na takadza na Khotsi aṋu wa ṱaḓulu. (Mir. 27:11) I ngoho, ni ḓo ḓipfa u fana na wahashu wa tshinnani a re na miṅwaha ya 27 o vhinga, we a ṅwala u ri: “A thi vhoni ndi tshi nga kona u tshila ndi si na mufumakadzi wanga. Mbingano yashu i khou bvela phanḓa i tshi khwaṱha ḓuvha ḽiṅwe na ḽiṅwe. Hezwi zwi itiswa ngauri ri funa Yehova nahone ri dzula ri tshi davhidzana tshifhinga tshoṱhe.”