Kunanakas utji uk yatiñataki

Skip to table of contents

Awk taykanaka wawanakamampejj munasiñampi parltʼasipjjam

Awk taykanaka wawanakamampejj munasiñampi parltʼasipjjam

“Sapa maynis jumanakatjja jankʼakïñapaw istʼañataki, ukampis janiw jankʼaki kunsa parlañapäkiti ni colerasiñapäkarakisa.” (SANT. 1:19)

1, 2. ¿Kunjamsa awk taykasa ukat wawanakas jupanakkamajj uñjasipjje, ukat awisajj kunjamansa jikjjatasipjje?

“AWK taykaman qharüru jiwañap yatisma ukhajja, ¿kunsa jichhürojj jupanakar sañ munasma?” Ukham sasaw Estados Unidos markankir walja wayn tawaqonakar jisktʼasïna. Awk taykapampi jan waltʼayasipjjatapata jan ukajj jan sum apasipjjatapat janiw kamsapkänsa, jan ukasti akham sasaw waljanejj sapjjäna: “Jan wal luratanakajat wal amtasta” ukat “wal munasma” sasa (Solo para padres, Shaunti Feldhahn ukat Lisa Rice ukanakan qellqatapa).

2 Cheqas wawanakajj awk taykapar wal munasipjje ukat awk taykanakas ukhamarakiw wawanakapar munasipjje, yämas cristiano familianjja wal munasipjje. Ukampis awk taykanakasa ukat wawanakas sum parltʼasiñ munapkchi ukasa awisajj chʼamakiwa. Qhana ukat jan ajjsartʼas parltʼasirïpkchisa, yaqha toqenakat janiw parltʼasipkiti. ¿Kunas sum parltʼasiñatakejj jarktʼaspa? ¿Kunjamatsa sum parltʼasiñajj utjaspa?

Familiampi sum parlasiñatakejj janipuni kunatï jan wakiskirïki ukanakampi tiempo apaqayasipjjamti

PARLTʼASIÑATAKEJJ TIEMPO APSTʼASIPJJAPUNIM

3. 1) ¿Kunatsa walja familianakatakejj sum parltʼasiñajj chʼamäpacha? 2) Nayra israelit familianakatakejja, ¿kunatsa sum parltʼasiñajj jan chʼamäkäna?

3 Walja familianakatakejja, jupanakkam sum parltʼasiñatak tiempo apsuñajj chʼamawa. Ukampis nayra israelit familianakatakejj janiw ukhamäkänti. Moisesajja, akham sasaw israelit awk taykanakarojj ewjjtʼäna: “Wawanakamaruw [Diosan leyinakap] yaticharakïta; utamankkasina, thakinjam sarkasina, ukhamarakiw parlarakïta ikintañataki, sartañatakisa” sasa (Deu. 6:6, 7). Wawanakajj urunjja, taykapampiw utankapjjerïna jan ukajj awkipampiw  yapuru jan ukajj kawkintï irnaqkäna ukar sarapjjerïna. Ukat taqeniw sum parltʼasiñatakejj tiemponipjjerïna. Ukhamatwa awk taykanakajj kunsa wawanakapajj munapjje, kuna amtanïpjjesa ukat kunjam jaqëpjjesa uk sum yatipjjerïna. Ukat wawanakapas ukhamarakiw awk taykapar sum uñtʼapjjäna.

4. ¿Kunatsa walja familianakatakejj parltʼasiñajj chʼamäpacha?

4 Jichhajj taqe kunaw mayjäjje. Yaqhep markanakanjja, awk taykanakajj wawanakaparojj jiskʼatpachwa yateqañ utar khitjjapjje, awisajj pä maranëjje ukhatpachaw khitjjapjje. Waljanejja, janiw utanakapan irnaqapkiti ukat utankapjje ukhajja, televisión uñchʼukisa, computador apnaqasa jan ukajj telefonot parlasakiw tiempo aptʼasipjje. Ukat walja familianakanjja, awk taykamp wawanakapampejj janiw sum uñtʼasipkiti. Ukham familianakanjja, janiw parltʼasiñajj utjkiti.

5, 6. ¿Kunjamsa walja awk taykanakajj wawanakapampïñatak tiempo apsusipjje?

5 ¿Familiamampi parltʼasiñatakejj yaqha lurañanakat tiempo apsusismati? (Efesios 5:15, 16 liytʼasiñapawa.) Yaqhep familianakajja, televisión jan sint uñchʼukiñataki jan ukajj computador jan sint apnaqañatakiw amtapjje. Awk taykampi wawanakapamp sum uñtʼasipjjañapataki ukat Diosan Arupat sum yatjjatapjjañapatakejja, Familiana Diosar Yupaychañataki Aruma sat wakichäwiw yanaptʼi. Ukampis janiw ukürutakikejj tiempo apstʼasipjjañapäkiti, jan ukasti sapüruw parltʼasiñatakejj tiempo apstʼasipjjañapa. Ukat wawanakaman janïr yateqañ utar sarapkipanjja, arunakamp chʼamañchtʼawayam jan ukajj sapürutak Bibliat apstʼat qellqatat liytʼawayapjjam jan ukajj jupanakamp Diosat mayisipjjam. Ukaw wawanakaman uka urun sum jikjjatasipjjañapatakejj yanaptʼani.

6 Yaqhep awk taykanakajja, wawanakapampïñatak wal chʼamachasipjje. Ukatwa pä wawanakani mä warmejj uru jornala irnaqañ jaytawayi. Jupajj akham siwa: “Sapa alwaw irnaqäwiru jan ukajj yateqañ utar sarañatakejj jan tiemponi sarnaqapjjerïta. Ukat arumajj utar  kuttʼanjjerïta ukhajj wawanakajajj ikiratäjjapjjeriwa: jupanakarojj wawa uñjiriw ikintayjjatayna. Niyakejjay irnaqäw jaytjjchïyätjja, jukʼa qollqenikëjjapjjayätwa, ukampis kunsa wawanakajajj amuyapjje ukat kunas llakipajja uk sum jichhajj amuyta. Ukat Diosar mayisipki uksa istʼaraktwa, ukat ukarjamaw chʼamañchtʼta, ewjjtʼta ukat yaticharakta” sasa.

‘JANKʼAKÏÑAMAW ISTʼAÑATAKI’

7. ¿Awk taykanakasa ukat wawanakas kamsapjjesa?

7 Walja qʼajjo wayn tawaqonakar jisktʼasajja, Solo para padres sat libro qellqerinakajj akham sapjjewa: “‘Janiw istʼapkituti’ sasaw waljanejj awk taykapat sapjje”. Maysa toqetjja, awk taykanakajj ukhamarakwa wawanakapat sapjje. Ukhamasti, sum parltʼasiñ utjañapatakejja, maynejj parlki ukhajj taqeniw sum istʼapjjañapa (Santiago 1:19 liytʼasiñapawa).

8. ¿Kunjamsa awk taykanakajj wawanakapar sum istʼapjjaspa?

8 Awk taykanaka, ¿wawanakamarojj istʼapjjtati? Kunapachatï jumajj qaritäkta jan ukajj jan añcha wakiskirinakat parlapktam ukhajja, istʼañajj chʼamakïspawa. Ukampis kunatï jumanakatakejj jan wakiskirjamäki ukajj jupanakatakejj wali wakiskirïspawa. Ukat ‘jankʼak istʼañajja’, janiw kuntï siski ukak istʼañäkiti, jan ukasti kunjamsa saski uk sum amuyañawa. Wawamajj kunsa amuyi ukat kunjamsa jikjjatasi ukjja, arsutapana ukat uñnaqapanwa qhan uñachtʼayi. Ukat jisktʼañsa janirak armasimti, Bibliajj akham siwa: “Imantata amtäwi arunakajj jaqen chuymapanjja walja umar uñtatawa, ukampis khititï chʼikhi jaqëki ukajja, yatiwa kunjäm jikjjatʼañsa” (Pro. 20:5). Kuna toqenakattï wawanakamajj parlañ ajjsarapkaspa uka toqenakat yatiñamatakejja, suma amuytʼasirïñamawa.

9. ¿Kunatsa wawanakajj awk taykapar istʼapjjañapa?

9 Wawanaka, ¿awk taykamar istʼapjjtati? Bibliajj akham siwa: “Wawajjay, istʼam awkimana yatichäwinakapa, janikiy taykaman yatichäwinakapjja jiskʼachamti” sasa (Pro. 1:8). Ak amtapunim, awk taykamajj munasipjjtamwa ukat kunatï jumanakatakejj askïki ukwa munapjjaraki. Ukatwa awk taykamar istʼapjjañama ukat ukarjam lurapjjañamaraki (Efe. 6:1). Kunapachatï maynejj munatätap amuyasi ukat suma parltʼasiñajj utjki ukhajja, istʼasiñajj janiw chʼamäkiti. Ukhamajja, kunjamsa jikjjatasta uk awk taykamar sapjjam. Ukhamatwa kunjamäsktas uk amuyapjjani. Ukat kunjamäsipkis awk taykamajj uk jumanakajj amuyapjjañamarakiwa.

10. ¿Kunsa Roboam chachat yateqsna?

10 Mitanakaman ewjjanakap istʼañatjja amuyasipjjañamawa. Kuntï jupanakajj sapkätam ukajj inas jumanakatakejj askïchini, ukampis janiw yanaptʼapkätamti ukat inas jan walir purtʼayapjjeristam. Jupanakajj janiw jilïr jaqenakjam yatiñanïpkiti ni experiencianïpkisa. Walja wayn tawaqonakajja, kuntï lurañ amtapki ukajj kuna jan walirus purtʼasiyaspa uk janiw amuyasipkiti. Salomón reyin Roboam yoqaparojj kunas pasäna uk amtapjjapunim. Kunapachatï Israel marka apnaqañ qalltkäna ukhajja, jilïrinakar istʼañat sipansa, jupamp chik jilsuwayapkäna uka wayna masinakapan ewjjtʼanakapakwa istʼäna. Ukham luratapatjja, markachirinakat jila partejj jupa contraw saytʼjjapjjäna (1 Rey. 12:1-17). Jumanakajj janipun jupat yateqasipjjamti. Awk taykamamp parlañatakejj chʼamachasipjjapunim. Kunjamsa jikjjatasipjjta uk yatiyapjjapunim, ewjjtʼanakapsa katoqasipjjam ukat experienciapats yateqapjjarakim (Pro. 13:20).

11. ¿Awk taykamp parlañatï ajjsarañjamächi ukhajj kunas pasaspa?

11 Awk taykanaka, wawanakamajj wayna masinakapan ewjjtʼanakap jan thaqhapjjañapatakejja, jumanakamp parlañajj janipuniw chʼamäñapäkiti ukat istʼirïpjjañamarakiwa.  Mä qʼajjo tawaqet kullakajj akham siwa: “Kunapachatï mä waynan sutip aytirït ukhajja, awk taykajajj mayjtʼasipjjeriwa ukat nayas mayjtʼasjjarakirïtwa ukat janiw parlañ munjjerïkti” sasa. Ukat yaqha tawaq kullakajj akham sarakiwa: “Walja wayn tawaqonakaw awk taykapamp ewjjtʼayasiñ munapjje, ukampis awk taykatï jan istʼkanejja, khititï istʼkaspa ukaruw yanaptʼayasiñatak sarapjjani, jan experiencianïpkchi ukasa” sasa. Kuna toqetsay wawanakamajj parlañ munapjjchïtam, jumatï istʼäta ukhajja, jan ajjsartʼasaw kuns yatiyapjjätam ukat ewjjtʼanakams istʼapjjarakiniwa.

‘JANIW JANKʼAKI KUNSA PARLAÑAMÄKITI’

12. ¿Kunatsa wawanakajj awk taykapamp jan parlañ munjjapjjaspa?

12 Kuntï wawanakapajj sapki uk istʼasin awk taykanakajj jilamp jilampi jan ukajj jan walinak parljjapjje ukhaw wawanakajj jan parlañ munjjapjjaspati. Niyakejjay ‘qhepa urunakan’ jakstanjja, kunayman toqetwa jan waltʼañanakajj utjaspa, ukatwa cristiano awk taykanakajj wawanakapar ukanakat jarkʼaqañ munapjje (2 Tim. 3:1-5). Ukampis kunanakattï awk taykanakajj munasiñat wawanakapar jarkʼaqañ munki ukajja, wawanakapatakejj janiw walïkaspati, sinti jarkʼatäpkaspas ukhamwa amuyasipjjaspa.

13. ¿Kunatsa awk taykanakajj kuntï amuyapki uk jan jankʼak arsupjjañapäki?

13 Wawanakapan kun satasa, awk taykanakajj janiw kuntï amuyapki uk jankʼak sapjjañapäkiti. Cheqas colerata ukat chuym ustʼayirjama parlapki ukhajja, amuki istʼañajj chʼamäspawa. Ukampis janïr kun siskasajj amuyumpi istʼañajj wali askipuniwa. Wali yatiñani Salomón reyejj akham sänwa: “ Maynin arunakapa jan sum istʼkasina arsuñajja, jan amuytʼanïña, mä pʼenqarakiwa” sasa (Pro. 18:13). Jumatï jan coleraskätajja, kuntï wawamajj siskani uk sumwa istʼäta ukat jupajj parltʼaskakïtamwa. Ukat yanaptʼañatakejja, wawamajj kunatsa ukham parlasktam uk sum amuyañamawa (Job 6:1-3). Munasiri awk taykanakajja, wawanakaparojj sum istʼapjje ukat arsutapampejj sumachtʼapjjarakiwa.

14. ¿Kunatsa wayn tawaqonakajj jan jankʼak arsupjjañapäkaraki?

14 Wayn tawaqonaka, awk taykaman kun satas janiw jankʼak kuns arsupjjañamäkarakiti, kunattejj jupanakaw jumanakar yatichañapa (Pro. 22:6). Kunjamtï jikjjataskta ukham inas nayrajj jikjjatasipjjarakchïna. Ukhamarusa, kuna jan walinakarutï waynäkasin purtʼasiwayapjje ukanakat amtasisajj janiw ukhamar purtʼasipjjañam munapkiti. Ukatwa awk taykamarojj amigonakamarjama ukat suma ewjjtʼirimarjam uñjañama, janiw uñisirimäkaspasa jan ukajj juma conträkaspas ukham uñjañamäkiti (Proverbios 1:5 liytʼasiñapawa). “Awkimar taykamar jachʼañcham” ukat kunjamtï jumar munasipktam ukhamarakiw jupanakarojj wal munasiñama. Ukhamatwa jupanakatakejj Diosar iyawsapjjañamatak cheqapar yatichasina sum uywañajj jan chʼamäkaniti (Efe. 6:2, 4).

JANIW JANKʼAK ‘COLERASIPJJAÑAMÄKITI’

15. Khitinakarutï munasktan ukanakamp jan colerasiñatakejja, ¿kunas yanaptʼistani?

15 Awisajj jankʼakiw khitinakarutï munasktan ukanakampejj colerastanjja. Apóstol Pablojj akham sasaw Colosas markankir jilat kullakanakar säna: “Chachanakasti warminakamarojj munapjjarakim, janiraki jupanakatakejj qhorüpjjamti [...]. Awkinaka, jan wawanakamampejj sinti qhorüpjjamti jan jupanakan mayjtʼasipjjañapataki” sasa (Col. 1:1, 2; 3:19, 21). Ukat Éfeso markankir cristianonakarojj akham sasaw ewjjtʼarakïna: “Chuyma usuchjasiñjjatjja jitheqtapjjam, taqe thithiñanakatsa, colerat chuymampi jachʼat artʼasiñanakatsa, jan wali arunakampi toqesiñanakatsa, taqe jan wali luräwinakatsa” sasa  (Efe. 4:31). Kunapachatï colerasiñanakajj utjkani ukhajja, llampʼu chuymanïña, paciencianïña, munañasampi jan atipjayasiñaw jan colerasiñatakejj yanaptʼistani (Gál. 5:22, 23).

16. ¿Kunjamsa Jesusajj apostolonakapar cheqañchäna, ukat kunatsa ukham luratapajj muspharkañajja?

16 Jesusat amuytʼarakiñäni. Jiwañap jakʼäjjäna uka qhepa arumajja, apostolonakapamp tantachaskäna ukhajj kunjamak chuymapan jikjjataskäna uk amuysnawa. Jupajja, mä qhawqha horanakat jukʼat jukʼat wali tʼaqhesisa jiwañapjja yatisïnwa. Ukat jan jitheqtasa aguantasakiw Awkipan sutip qʼomachaspäna ukat jaqenakarus qhespiyaspäna. Ukampis uka pachpa arumajja, “discipulonakajj khitis jupanakatjja jukʼamp jilïrit uñtʼatäspa ukjjatawa chʼajjwapjjäna”. Ukampis Jesusajj janiw jupanakarojj qhoru arunakampi toqenoqkänti, jan ukasti suma chuymampiw amuytʼayäna. Jan waltʼäwinakan jikjjataskäna ukhajj kunjamsa jupat jan jitheqtapkäna ukwa amtasïna. Ukat Supayas apostolonakapar yantʼkchinejja, janiw nayat jitheqtapkaniti sasaw confiyäna ukat mä arustʼäwir kunaw mantapjjäna (Luc. 22:24-32).

¿Wawanakamarojj sumti istʼasipkta?

17. ¿Kunas wawanakarojj jan jankʼak colerasiñatak yanaptʼani?

17 Wawanakajj janiw jankʼak colerasipjjañamäkarakiti. Yamas qʼajjo wayna tawaqetästa ukhajja, awk taykajajj janiw confiykituti ukat munañaparukiw apnaqañ munitu sasin inas amuychisma. Awisajj inas ukham amuyañjamächi, ukampis uk lurasajja jumar munasitamwa uñachtʼayasipki, uk amuyañamawa. Ukat pacienciampi istʼäta ukat kuntï sapktam uks lurarakïta ukhajja, jupanakajj respetapjjätamwa ukat confiyapjjarakïtamwa. Ukhamatwa kun lurañatakis jan añch jarkʼjjapjjätamti. Bibliajj akham siwa: “Jan amuytʼan jaqejj mäkiwa kunatsa colerasi, ukampis yatiñan jaqejja colerasiñapjja mäkiwa apanuku” sasa (Pro. 29:11). Ukhamasti, jan jankʼak colerasiñatakiw chʼamachasiñama.

18. ¿Munasiñajj kunjamsa sum parltʼasiñatakejj yanaptʼi?

18 Ukatpï munata awk taykanaka ukhamaraki munat wawanaka, familiaman parltʼasiñajj kunjamtï munapkta jan ukhamäkchi ukajja, janipun aynachtʼapjjamti. Jan ukasti sum parltʼasiñataki ukat Diosan aruparjam sarnaqañatak chʼamachasisipkakim (3 Juan 4). Jutïrinjja, janiw khitis pantjasirëjjañäniti, ukat maynit maynikamas sumwa parltʼasirakiñäni. Jichhürunakanjja, taqeniw pantjastanjja ukat qhepatakwa pisayastanjja. Ukhamasti, perdón mayisiñatakisa ukat perdonañatakisa jankʼakïñasawa. Ukat ‘mayakïpjjañasaw munasiñansa’ (Col. 2:2). Cheqas munasiñani jaqejja, “llampʼu chuymaniwa, suma jaqewa [...], janiw coleraskiti, janirakiw colerasitapsa imjjasiskiti [...]. Taqe kun tʼaqhesi, taqe kun iyawsi, taqe kun llampʼu chuymampi suytʼaraki” (1 Cor. 13:4-7). Ukhamasti munasirïñatak chʼamachasisipkakim, ukhamatwa familiaman sum parltʼasiñasa ukat kusisiñasa utjarakini ukat Jehová Diosarus jachʼañchapjjarakïta.