1, 2. Sa pangkagabsan, ano an namamatian kan mga magurang asin mga aki sa lambang saro, pero anong kadipisilan an inaatubang ninda kun minsan?

“KUN maaraman mo na an saimong mga magurang magagadan na sa aga, ano an pinakagusto mong sabihon sa sainda ngunyan?” Iyan an ihinapot sa ginatos na aki sa Estados Unidos. Imbes na magpokus sa ano man na problema asin dai pagkakauyon ninda, mga 95 porsiyento an nagsabi na gusto nindang sabihon: “Patawadon po nindo ako” asin “Namumutan ko po kamong marhay.”—For Parents Only, ni Shaunti Feldhahn asin Lisa Rice.

² Sa pangkagabsan, namumutan kan mga aki an saindang mga magurang, asin namumutan kan mga magurang an saindang mga aki. Nangurugnang totoo ini sa Kristiyanong mga pamilya. Minsan ngani mawot kan mga magurang asin mga aki na magin dayupot sa lambang saro, kun minsan masakit an pakikikomunikar. Dawa pa tibaad prangka asin bukas an pag-urulay, taano ta may mga bagay na biyong linilikayan na pag-ulayan? Ano an nagkapirang ulang sa marahay na komunikasyon? Paano iyan puwedeng mapangganahan?

3. (a) Taano ta nadidipisilan an dakul na pamilya na magkaigwa nin marahay na komunikasyon? (b) Taano ta bakong problema sa mga pamilya sa suanoy na Israel na magkaigwa nin panahon na magkairibanan?

³ Dakul na pamilya an nasasakitan na magkaigwa nin igong panahon para sa makahulugan na komunikasyon. Bakong arog kaiyan kaidto. Si Moises nagtao nin instruksiyon sa mga Israelitang ama: ‘Ulit-uliton mo [an mga tataramon nin Diyos] sa saimong mga aki, asin magtataram ka dapit diyan kun idtuon ka sa saimong harong, asin kun naglalakaw ka sa dalan, asin sa paghigda, asin kun ika magbangon.’ (Deut. 6:6, 7) Sa maghapon, an mga aki kaibanan kan saindang ina sa harong o kan saindang ama sa uma o sa saiyang pinagtatrabahuhan. Dakul an panahon kan mga aki asin magurang tanganing magkaibanan asin makapag-ulay. Kaya madaling maaraman kan mga magurang an mga pangangaipo, kamawutan, asin personalidad kan  saindang mga aki. An mga aki igwa man nin panahon asin supisyenteng oportunidad na mamidbid na marhay an saindang mga magurang.

4. Taano ta nadidipisilan an dakul na pamilya ngunyan na magkaigwa nin komunikasyon?

⁴ Lain nanggad an buhay ngunyan! Sa nagkapirang nasyon, an mga aki nag-eeskuwela na nin kinder sa amay na edad, kun minsan duwang taon pa sana. Dakul na ama asin ina an nagtatrabaho harayo sa saindang harong. Sa dikit na panahon na magkairibanan an mga magurang asin mga aki, an panahon na para kutana sa pag-urulay parating nagagamit sa pagkompyuter, paghiling nin telebisyon, asin sa iba pang elektronikong gadyet. Sa dakul na pamilya, an mga aki asin mga magurang may kanya-kanyang buhay; garo sinda estranghero sa lambang saro. Tibaad haros mayo na nin makahulugan na pag-urulay.

5, 6. Paano ‘tinutubos’ kan ibang mga magurang an mas dakul na panahon tanganing ikatao iyan sa saindang mga aki?

⁵ Magigibo mo daw na ‘tubuson’ an panahon hali sa ibang mga bagay tanganing makatao ka nin mas dakul na panahon sa saimong pamilya? (Basahon an Efeso 5:15, 16.) May mga pamilya na nagkauruyon na bawasan an paghiling nin telebisyon o paggamit nin kompyuter. Pinagmamaigutan kan iba na magkakan nin sarabay kisiyera sarong beses kada aldaw. Asin marahayon na oportunidad an itinatao kan pampamilyang pagsamba sa mga magurang asin mga aki tanganing magin dayupot sa lambang saro asin pag-ulayan an espirituwal na mga bagay sa relaks na kamugtakan! Marahay na magtao nin sarong oras o mas dakul pa kada semana para digdi, pero urog pa an kaipuhan tanganing magkaigwa nin hararom na pag-urulay. Tanganing magibo iyan, dapat na igwa nin regular asin parating komunikasyon. Bago mag-eskuwela an saimong aki, magsabi nin nakakapakusog na bagay, pag-ulayan an teksto kan aldaw, o mamibi kaiba niya. Dakulaon an magigibo kaiyan para sa saiya sa aldaw na iyan.

⁶ May mga magurang na nakagibo nin mga pagbabago sa saindang pamumuhay tanganing makatao nin mas dakul na panahon sa saindang mga aki. Halimbawa, si Laura, * na may duwang aki, binayaan an saiyang bilog na panahon na trabaho tanganing magibo iyan. Sinabi niya: “Kada aga, gabos  kami naghihiridaling maglaog sa trabaho o sa eskuwelahan. Pag-uli ko sa harong sa banggi, turog na an mga aki, pinaturog na kan yaya. Huling naghali ako sa trabahong iyan, dikit na sana an badyet mi, pero pagmati ko aram ko na ngunyan kun ano an iniisip asin problema kan mga aki ko. Dinadangog ko an saindang mga pamibi asin nagigiyahan ko sinda, napapakusog an buot, asin natutukduan.”

7. Ano an sarong parating reklamo kan mga aki sagkod mga magurang?

⁷ Pagkatapos interbiyuhon an dakul na hoben, sinambit kan mga awtor kan librong For Parents Only an saro pang ulang sa komunikasyon. Sinabi ninda: “An panginot na pinakaparating reklamo kan mga aki manungod sa saindang mga magurang iyo na ‘Dai sinda nagdadangog.’” Bako sana an mga aki an igwa kan problemang iyan. Iyan man an parating reklamo kan mga magurang manungod sa saindang mga aki. Tanganing mapagdanay na bukas an linya nin komunikasyon, an mga miyembro kan pamilya dapat na magdangog—magdangog na marhay—sa lambang saro.—Basahon an Santiago 1:19.

8. Paano magigibo kan mga magurang na talagang dangugon an saindang mga aki?

⁸ Mga magurang, talaga daw na dinadangog nindo an saindong mga aki? Puwedeng masakit ini kun kamo pagal o kun an pinag-uulayan garo baga bako man mahalaga. Pero an garo baga bakong mahalaga sa saimo tibaad mahalagang marhay sa saimong aki. An pagigin ‘listo sa paghinanyog’ nangangahulugan nin pagigin atentibo bako sana sa sinasabi kan saimong aki kundi pati man sa kun paano niya iyan sinasabi. Maririsa sa tono nin boses asin hiro-hiro kun ano an namamatian kan sarong aki. Importante man an paghapot. “An kaisipan nin sarong tawo siring sa tubig sa hararom na bubon,” an sabi kan Bibliya, “pero masasakdo iyan nin saro na may pakarurop.” (Tal. 20:5, Today’s English Version) An pakarurop asin pakabatid nangurugnang kaipuhan kun kinakaulay an saindong mga aki manungod sa sensitibong mga bagay.

9. Taano ta maninigong maghinanyog an mga aki sa saindang mga magurang?

⁹ Mga aki, sinusunod daw nindo an saindong mga magurang? ‘Paghinanyog, sakuyang aki, sa ipinaghuhulit kan saimong ama,’ an sabi kan Tataramon nin Diyos, asin ‘dai mo pagbasang-basangon an pasunod kan saimong ina.’ (Tal. 1:8) Tandaan na namumutan kamo kan saindong mga magurang asin gusto ninda an pinakaikakarahay nindo, kaya sarong kadunungan an maghinanyog asin magkuyog sa sainda. (Efe. 6:1) Mas madali na magin makinuyog kun may marahay na komunikasyon asin kun aram nindo na kamo namumutan. Sabihon sa saindong mga magurang kun ano an sabuot nindo manungod sa mga bagay-bagay. Makakatabang ini sa sainda na masabutan kamo. Siyempre, maninigo man na pagmaigutan nindo na masabutan sinda.

10. Ano an manunudan niyato sa pagkasaysay kan Bibliya manungod ki Rehoboam?

¹⁰ Kun manungod sa paghinanyog sa sadol kan mga hoben na kaedad nindo, kaipuhan nindong magin maingat. Puwedeng sabihon ninda sa saindo kun ano an gusto nindong madangog, pero an saindang sadol tibaad dai talaga makatabang sa saindo. An totoo, puwedeng ikapahamak pa nindo iyan. Huling mayo kan kadunungan asin eksperyensiya arog kan mga may edad na, dai naiisip kan kadaklan na hoben an kaaabtan nin mga bagay-bagay asin tibaad dai ninda mabatid an magigin resulta kan saindang mga ginigibo. Girumdumon an nangyari ki Rehoboam na aki ni Hading Solomon. Kan siya magin hadi kan Israel, sarong kadunungan kuta kun sinunod niya an konseho kan kamagurangan na lalaki. Pero, an sinunod niya iyo an sa mangmang na konseho kan hoben na mga lalaki na kaiba niyang nagdakula. Kaya nawara sa saiya an suporta kan kadaklan sa mga nasasakupan kan saiyang kahadian. (1 Ha. 12:1-17) Imbes na arugon an bakong madunong na ginibo ni Rehoboam, magmaigot na mapagdanay na bukas an linya nin komunikasyon sa saindong mga magurang. Sabihon sa sainda an mga iniisip nindo. Makinabang sa saindang konseho, asin makanuod sa saindang kadunungan.—Tal. 13:20.

11. Ano an puwedeng magin resulta kun an mga magurang bakong madaling dulukon?

 ¹¹ Mga magurang, kun habo nindo na an dulukan kan saindong mga aki tanganing maghagad nin konseho iyo an mga kaedad ninda, magin kamong madaling dulukon, madaling kaulayon. Sarong tin-edyer na sister an nagsurat: “Magsambit lang ako nin pangaran nin sarong lalaki, hadit na an mga magurang ko. Kaya dai na ako komportable saka nag-aalangan na lugod akong mag-istorya pa.” Saro pang hoben na sister an nagsurat: “Gusto kan dakul na tin-edyer an konseho kan saindang mga magurang, pero kun dai man sinda dinadangog kan saindang mga magurang, an mga aki madulok sa iba na madangog sa sainda, dawa sa mga mayo pang gayong eksperyensiya.” Kun andam kamong magdangog na may pagmalasakit sa saindong mga aki ano man an ipakipag-ulay ninda, posibleng marhay na sinda magigin komportable na makipag-ulay asin madangog sa saindong konseho.

12. Paano puwedeng makaulang sa komunikasyon sa mga aki an reaksiyon kan mga magurang?

¹² An sarong ulang sa komunikasyon minalataw man kun an mga magurang nagigin emosyonal asin negatibo an reaksiyon sa sinasabi kan saindang mga aki. Natural sana na gustong protektaran kan Kristiyanong mga magurang an saindang mga aki. An ‘mga huring aldaw’ na ini pano nin peligro—sa espirituwal asin iba pa. (2 Tim. 3:1-5) Pero, an ibinibilang kan mga magurang na proteksiyon tibaad sobra man kaestrikto sa paghiling kan saindang mga aki.

13. Taano ta maninigong magin maingat an mga magurang na dai tulos-tulos ipahayag an saindang opinyon?

¹³ Sarong kadunungan kun dai tulos-tulos ipapahayag kan mga magurang an saindang opinyon. Totoo, bako pirming pasil na dai magtaram kun nakakapurisaw an sinasabi kan saindong mga aki. Pero mahalaga na maghinanyog ngunang marhay sa sainda bago magtaram. An madunong na si Hading Solomon nagsurat: ‘An minasimbag nin tataramon bago maghinanyog, kamangmangan asin kasusupgan saiya.’ (Tal. 18:13) Kun magdadanay kamong kalmado, mas dakul kamong maaaraman asin padagos na mataram an saindong mga aki. Kaipuhan nguna nindong maaraman an bilog na istorya bago kamo makakapagtao nin tabang. Tibaad grabe an problema kan aki kaya ‘mayong kanultulan an mga tataramon’ niya. (Job 6:1-3, BPV) * Bilang mamumuton na mga magurang, maghinanyog tanganing masabutan an saindong mga aki asin magtaram tanganing tabangan sinda.

14. Taano ta maninigong magin maluway sa pagtaram an mga aki?

¹⁴ Mga aki, kamo man kaipuhan na magin ‘maluway sa pagtaram,’ na dai tulos-tulos minakontra sa sinasabi kan saindong mga magurang, huling sinda tinawan nin Diyos nin paninimbagan na sanayon kamo. (Tal. 22:6) Posibleng naagihan na ninda an mga situwasyon na kapareho kan naeeksperyensiyahan nindo. Apuwera diyan, pinagbasulan ninda an mga salang nagibo ninda kan sinda hoben pa asin habo nanggad ninda na mangyari man iyan sa saindo. Kaya, ibilang an saindong mga magurang na mga katuod, bakong kaiwal; mga parakonseho, bakong parakontra. (Basahon an Talinhaga 1:5.) ‘Galangan mo an saimong ama asin ina,’ asin ipahiling sa sainda na namumutan nindo sinda kun paanong kamo namumutan ninda. Huli kaiyan, magigin mas madali sa sainda na ‘padakulaon kamo sa pagsagwi asin sa hatol nin Kagurangnan.’—Efe. 6:2, 4.

15. Ano an makakatabang sa sato na dai mawaran nin pasensiya asin dai maanggot sa satong mga namumutan?

¹⁵ Kun minsan, dai kita nagigin mapasensiya sa satong mga namumutan. ‘Sa mga banal asin mga maimbod na tugang diyan ki Cristo na nasa Colosas,’ si apostol Pablo nagsurat: ‘Mga agom na lalaki, mamutan nindo an saindong mga agom na babayi, asin dai kamo magin mapait sainda. Mga ama, dai nindo pagpaangguton an saindong mga aki, tanganing dai sinda mangluya.’ (Col. 1:1, 2; 3:19, 21) Sinadol ni Pablo an mga taga Efeso: ‘An gabos na kapaitan, asin kaanggutan, asin kaungisan, asin karibukan, patin rilibakan magkaharali sa saindo.’ (Efe. 4:31) An pagkultibar kan pakatios, kahuyuan, asin pagpupugol sa sadiri—mga  aspekto kan bunga kan espiritu nin Diyos—makakatabang sa sato na magdanay na kalmado dawa kun nakakatensiyon an situwasyon.—Gal. 5:22, 23, BPV.

16. Paano itinanos ni Jesus an saiyang mga disipulo, asin taano ta pambihirang marhay ini?

¹⁶ Isip-isipon an halimbawa ni Jesus. Imahinara an grabeng tensiyon na namamatian niya kan huring pamanggihan na kaiba an saiyang mga apostol. Aram ni Jesus na mga oras na sana an bibilangon bago siya umagi nin luway-luway asin makulog na kagadanan. Nakadepende sa saiyang kaimbudan an pagpakangbanal kan ngaran kan saiyang Ama asin an kaligtasan kan katawuhan. Pero, kan mismong pamanggihan na iyan, may ‘nangyaring pagpasuruhay sa mga apostol kun siisay sa sainda an ibinibilang na nangungurog kadakula.’ Dai sinda kinurahawan o inanggutan ni Jesus. Imbes, kalmado siyang nakipangatanusan sa sainda. Ipinagirumdom sa sainda ni Jesus na sinda nagdanay na kaiba niya kan siya nag-agi nin masakit na mga situwasyon. Minsan ngani gusto ni Satanas na saligsigon sinda siring kan trigo, nagpahayag si Jesus nin kumpiyansa na sinda magdadanay na maimbod. Nakipagtipan pa ngani siya sa sainda.—Luc. 22:24-32.

17. Ano an makakatabang sa mga aki na magdanay na kalmado?

¹⁷ Kaipuhan man kan mga aki na magdanay na kalmado. Nangurugna kun tin-edyer na sinda, puwedeng mamatian ninda na an mga susundon na itinatao kan saindang mga magurang nagpaparisa nin kawaran nin tiwala sa sainda. Dawa pa maglataw kun minsan na totoo iyan, tandaan na an pagigin hadit kan saindong mga magurang sarong kapahayagan kan saindang pagkamuot sa saindo. Kun kalmado kamong madangog sa sainda asin makikikooperar, igagalang ninda kamo asin ibibilang na responsable. Kun kamo magawi nin siring, posibleng marhay na matawan kamo nin urog na katalingkasan sa nagkapirang bagay. Sarong kadunungan an pagkaigwa nin pagpupugol sa sadiri. “Hayag kun maanggot an mangmang,” an sabi kan sarong talinhaga, ‘alagad mayong girong na pinupugol kan madunong an saiyang kaanggutan.’—Tal. 29:11, BPV.

18. Paano nagbubunga nin marahay na komunikasyon an pagkamuot?

¹⁸ Kaya namumutan na mga magurang asin mga aki, dai mangluya an buot kun an komunikasyon sa laog kan saindong pamilya bakong arog karahay siring sa gusto nindo. Padagos na pagmaigutan iyan, asin padagos na lumakaw sa katotoohan. (3 Juan 4) Sa bagong kinaban, an perpektong mga tawo makakapakikomunikar sa perpektong paagi, na mayo nin dai pagkasinabutan asin pagpasuruhay. Pero sa ngunyan, kita gabos nakakagibo nin mga bagay na pinagbabasulan ta sa huri. Kaya dai mag-alangan na maghagad nin dispensa. Lubos na magpatawad. Magin ‘burugkos sa pagkamuot.’ (Col. 2:2) Makapangyarihan an pagkamuot. ‘An pagkamuot matinios asin mabuot; dai napapaanggot, dai naggigirumdom kan maraot; nagtitios kan gabos na bagay, nagtutubod kan gabos, naglalaom kan gabos, nagtatagal kan gabos.’ (1 Cor. 13:4-7) Kun padagos na papatalubuon an pagkamuot, mauswag an saindong komunikasyon, na matao nin kagayagayahan sa saindong pamilya asin nin kaumawan ki Jehova.