1, 2. Unsay kasagarang pagbati sa ginikanan ug anak sa usag usa, apan unsang problema ang ilang maatubang usahay?

GATOSAN ka bata sa United States ang gipangutana: “Kon mamatay ugma ang imong ginikanan, unsay gusto nimong isulti kanila karon?” Imbes bahin sa ilang problema ug dili pagsinabtanay, mga 95 porsiyento kanila mitubag nga gusto nilang sultihan ang ilang ginikanan nga “Pasayloa ko” ug “Gimahal mo nako pag-ayo.”—For Parents Only, ni Shaunti Feldhahn ug Lisa Rice.

² Kasagaran, ang mga anak nahigugma sa ilang ginikanan, ug ang ginikanan sa ilang mga anak. Tinuod kini ilabina sa Kristohanong pamilya. Siyempre, tinguha sa ginikanan ug mga anak nga magkasuod, apan usahay lisod ang komunikasyon. Bisag prangka ug bukas ang komunikasyon sa pamilya, nganong gilikayan nilang hisgotan ang pipila ka butang? Unsa ang pipila ka babag sa maayong komunikasyon? Sa unsang paagi kini mabuntog?

3. (a) Nganong nalisdan ang daghang pamilya karon nga magkaestoryahay pag-ayo? (b) Sa karaang Israel, nganong dili lisod ang paggahin ug panahon alang sa pamilya?

³ Daghang pamilya karon ang malisdan sa paggahig igong panahon aron magkaestoryahay pag-ayo. Apan lahi ang situwasyon sa karaang Israel. Giingnan ni Moises ang Israelinhong mga amahan: “Isilsil mo [ang mga pulong sa Diyos] sa imong anak ug magsulti ka mahitungod niini sa maglingkod ikaw sa imong balay ug sa maglakaw ikaw sa dalan ug sa imong paghigda ug sa imong pagbangon.” (Deut. 6:6, 7) Ang mga anak kauban sa ilang inahan sa balay o kaha sa ilang amahan sa uma o sa trabahoan, maong daghan silag panahon nga magkaestoryahay. Nianang paagiha, dali rang  mahibaloan sa ginikanan ang panginahanglan, tinguha, ug personalidad sa ilang mga anak. Ang mga anak usab dakog panahon ug kahigayonan nga mailhan pag-ayo ang ilang ginikanan.

4. Nganong problema sa daghang pamilya karon ang komunikasyon?

⁴ Pagkalahi sa kinabuhi karon! Sa pipila ka nasod, ang mga bata mag-preschool na, nga usahay 2 anyos pa lang. Daghang amahan ug inahan nagtrabaho sa layo. Kon may mubong panahon man nga magkauban ang pamilya, mawala pa gyod ang komunikasyon tungod sa TV, computer, o ubang gadyet. Sa daghang pamilya, ang ginikanan ug mga anak mag-iyahay nga morag dili magkaila. Halos wala na silay komunikasyon.

5, 6. Sa unsang paagi ‘mipalit’ ug dugang panahon ang ubang ginikanan aron makauban ang ilang mga anak?

⁵ ‘Makapalit’ ka bag panahon gikan sa ubang butang aron gugolon kana uban sa imong pamilya? (Basaha ang Efeso 5:15, 16.) May mga pamilya nga nagkauyong limitahan ang ilang pagtan-awg TV o pag-computer. Ang uban naningkamot nga magkauban sa pagpangaon bisag kausa matag adlaw. Ug pagkanindot nga kahigayonan ang pamilyahanong pagsimba aron ang ginikanan ug mga anak magkasuod samtang maghisgot sa espirituwal nga mga butang! Maayo na kaayo ang paggahig usa ka oras o kapin pa matag semana alang niini. Apan labaw pa ang gikinahanglan aron mapauswag ang komunikasyon. Ang pamilya kinahanglan gayod nga magkaestoryahay kada adlaw. Sa dili pa moadto ang imong anak sa eskuylahan, pagsultig butang nga makapadasig, hisgoti ang inadlawng teksto, o pag-ampo uban kaniya. Dako kaayo kinig ikatabang kaniya sa tibuok adlaw.

⁶ Gihimo sa ubang ginikanan ang pipila ka kausaban aron makagahig dugang panahon sa ilang mga anak. Pananglitan, si Laura, * nga duhay anak, miundang sa iyang full-time nga trabaho alang niini. Siya miingon: “Kada buntag, magdalidali mi sa pag-adto sa trabahoan o sa eskuylahan. Inigpauli  nako sa gabii, gipatulog na sa yaya ang akong mga anak. Karon, bisag gamay na lang ang kinitaan, mas masayran nako ang hunahuna ug problema sa akong mga anak. Ako makapamati sa ilang pag-ampo, makagiya, makadasig, ug makatudlo kanila.”

7. Unsay komon nga reklamo sa mga anak ug mga ginikanan?

⁷ Human mainterbiyo ang daghang batan-on, ang mga awtor sa librong For Parents Only naghisgot ug laing babag sa komunikasyon. Matod nila: “Ang pangunang reklamo sa mga anak ngadto sa ilang ginikanan mao, ‘Dili sila maminaw.’” Apan kini usab ang reklamo sa mga ginikanan ngadto sa ilang mga anak. Busa aron bukas kanunay ang komunikasyon, ang matag membro sa pamilya kinahanglang maminaw sa usag usa.—Basaha ang Santiago 1:19.

8. Sa unsang paagi ang ginikanan maminaw pag-ayo sa ilang mga anak?

⁸ Mga ginikanan, naminaw ba mo pag-ayo sa inyong mga anak? Tingali lisod kini dihang ikaw gikapoy o morag dili kaayo importante ang ilang isulti. Apan ang daw dili importante kanimo basin hinungdanon kaayo kanila. Ang ‘pagkaabtik sa pagpaminaw’ nagpasabot nga imong tagdon dili lang kon unsay ilang gisulti apan kon giunsa nila kini pagsulti. Ang tono sa tingog ug lihok maghatag kanimog ideya kon unsay ilang gibati. Importante usab ang pagsuknag mga pangutana. “Ang hunahuna sa tawo samag tubig diha sa lalom nga atabay,” miingon ang Bibliya, “apan ang tawong may pagsabot makakalos niini.” (Prov. 20:5, Today’s English Version) Ang kaalam ug pagsabot ilabinang ipakita dihang tugkaron nimo ang hunahuna sa imong mga anak bahin sa sensitibong mga butang.

9. Nganong angayng maminaw ang mga anak sa ilang ginikanan?

⁹ Mga anak, kamo ba masinugtanon sa inyong ginikanan? Ang Pulong sa Diyos nag-ingon: “Anak ko, pamatia ang disiplina sa imong amahan, ug ayaw talikdi ang balaod sa imong inahan.” (Prov. 1:8) Hinumdomi, ang imong ginikanan nahigugma kanimo ug nagtinguha sa imong kaayohan. Busa maalamon nga ikaw maminaw ug magmasinugtanon kanila. (Efe. 6:1) Mas sayon nga magmasinugtanon kon imong hunahunaon nga ikaw gimahal ug may maayong komunikasyon. Busa sultihi ang imong ginikanan sa imong pagbati ug hunahuna. Makatabang kini aron ila kang masabtan, sa baylo, sabta usab sila.

10. Unsay atong makat-onan kang Rehoboam?

¹⁰ Namati ka ba sa tambag sa imong isigkabatan-on? Pagbantay! Tingali para nimo maayo ang ilang tambag, pero basin dili kini makatabang o makadaot pa. Kay walay kaalam ug kasinatian sama nianang sa mga hamtong, kadaghanan kanila mubog panglantaw ug wala masayod sa sangpotanan sa ilang desisyon. Tagda si Rehoboam nga anak ni Haring Solomon. Dihang nahimong hari, angay unta niyang sundon ang tambag sa mga ansiyano sa Israel. Apan iyang gisunod ang dili maalamong tambag sa iyang katalirongang mga batan-on. Ingong resulta, mirebelde ang kadaghanan sa iyang ginsakpan. (1 Hari 12:1-17) Busa ayaw sundoga si Rehoboam, ug paningkamoting bukas kanunay ang komunikasyon ninyo sa imong ginikanan. Ipahayag kanila ang imong hunahuna ug pagbati, sunda ang ilang tambag, ug kat-oni ang ilang kaalam.—Prov. 13:20.

11. Unsay mahimong resulta kon ang ginikanan dili daling estoryahon?

¹¹ Mga ginikanan, kon dili ninyo buot nga ang inyong mga anak magpakitambag sa ilang isigkabatan-on, paningkamoti nga dali kamong duolon ug estoryahon. Misulat ang tin-edyer nga sister: “Madunggan lang gani kong maghisgot ug ngalan sa lalaki, mabalaka na dayon ang akong ginikanan.  Maong dili na ko ganahang mopadayon sa pag-estorya.” Laing batan-ong sister misulat: “Daghang batan-on buot magpatambag sa ilang ginikanan, apan kon ang ginikanan dili ra magpakabana, ang mga anak moadto sa laing tawo, bisan sa wala kaayoy kasinatian.” Kon ikaw andam ug mabinationg mamati sa imong mga anak bisag unsa pay ilang gustong hisgotan, sila dili magpanuko sa pagpakigsulti ug sa pagpamati sa imong tambag.

12. Sa unsang paagi ang reaksiyon sa ginikanan makababag sa komunikasyon?

¹² Makababag usab sa komunikasyon kon ang ginikanan masuko dayon sa isulti sa ilang anak. Siyempre, buot sa ginikanan nga proteksiyonan ang ilang mga anak. Niining “kataposang mga adlaw” daghan kaayog kapeligrohan—sa espirituwal ug uban pa. (2 Tim. 3:1-5) Apan ang giisip sa ginikanan nga proteksiyon mahimong isipon sa mga anak ingong restriksiyon.

13. Nganong maalamon nga dili dayon mopahayag ang ginikanan sa ilang opinyon?

¹³ Maalamon nga dili dayon mopahayag ang ginikanan sa ilang opinyon. Tinuod, dili sayon nga maghilom dihang makapasakit kanimo ang ilang gisulti. Apan importanteng maminaw una pag-ayo. Ang maalamong Haring Solomon misulat: “Kon ang usa magahatag ug tubag sa usa ka butang nga wala pa niya madungog, kana maoy kabuangan sa iyang bahin ug usa ka kaulawan.” (Prov. 18:13) Kon ikaw magpabiling kalmado, mas daghan kag masayran ug ang imong anak makapadayon sa pagsulti. Makatabang ka lang kon imong masabtan ang tibuok situwasyon. Kay luyo sa ‘pinasagad nga mga pulong’ sa imong anak, basin ang iyang kasingkasing nagmagul-anon. (Job 6:1-3) Ingong mahigugmaong ginikanan, paminawa ug sabta ang imong mga anak aron imo silang matabangan.

14. Nganong ang mga anak angayng magmahinay sa pagsulti?

¹⁴ Mga anak, kamo usab angayng “magmahinay sa pagsulti,” nga dili dayon mosupak sa isulti sa inyong ginikanan, kay sila gisugo sa Diyos sa pagbansay kaninyo. (Prov. 22:6) Tingali ilang nasinati ang mga situwasyon nga inyong gisagubang karon ug gibasolan usab ang ilang mga nahimong sayop. Tungod niana, matinguhaon sila nga kamo panalipdan aron dili ninyo maagian ang susamang kapakyasan. Busa isipa sila ingong higala, dili kaaway; ingong magtatambag, dili kontrabida. (Basaha ang Proverbio 1:5.) ‘Pasidunggi ang inyong amahan ug inahan,’ ug ipakitang kamo nahigugma kanila ingon nga sila nahigugma kaninyo. Sa ingon, dili sila malisdan ‘sa pagmatuto kaninyo sa disiplina ug sa pagdumala sa kaisipan ni Jehova.’—Efe. 6:2, 4.

15. Unsay makatabang kanato nga dili mawad-ag pailob ug masuko sa atong mga minahal?

¹⁵ Dili kita kanunayng makapailob bisan sa atong minahal. “[Ngadto] sa mga balaan ug matinumanong mga igsoon nga nahiusa kang Kristo sa Colosas,” si apostol Pablo misulat: “Kamong mga bana, magpadayon sa paghigugma sa inyong mga asawa ug ayaw pagkasuko nga hilabihan kanila. Kamong mga amahan, ayaw palagota ang inyong mga anak, aron sila dili masubo.” (Col. 1:1, 2; 3:19, 21) Siya nagtambag sa mga taga-Efeso: “Isalikway ninyo ang tanang mapangdaot nga kayugot ug kasuko ug kapungot ug sininggitay ug mapasipalahong sinultihan.” (Efe. 4:31) Ang pag-ugmad sa hataas nga pailob, kalumo, ug pagpugong sa kaugalingon—mga bahin sa bunga sa balaang espiritu—makatabang kanatong magpabiling kalmado bisan sa lisod nga mga situwasyon.—Gal. 5:22, 23.

16. Sa unsang paagi gitul-id ni Jesus ang iyang mga tinun-an, ug unsay nakapatalagsaon niini?

 ¹⁶ Tagda pananglit si Jesus. Mahanduraw ba nimo kon unsa ka bug-at ang iyang gihunahuna sa kataposang panihapon uban sa mga apostoles? Si Jesus nasayod nga pipila na lang ka oras iya nang masinati ang anam-anam ug sakit nga kamatayon. Siya nahibalo nga ang pagbalaan sa ngalan sa iyang Amahan ug ang kaluwasan sa mga tawo nagdepende sa iyang pagkamatinumanon. Apan makapasubo, nga nianang tungora ‘nahitabo ang mainit nga panaglalis sa [mga apostoles] bahin sa kon kinsa kanila ang labing dako.’ Imbes mapungot ug mangasaba, si Jesus malumong nagtul-id kanila. Giingnan usab sila ni Jesus nga sila nagpaluyo kaniya bisan pa sa malisod nga mga kahimtang. Bisag naningkamot si Satanas nga ayagon sila sama sa trigo, si Jesus masaligon nga sila magmatinumanon. Gani, siya mihimog pakigsaad uban kanila.—Luc. 22:24-32.

17. Unsay makatabang sa mga anak nga magpabiling kalmado?

¹⁷ Ang mga anak usab angayng magpabiling kalmado. Inigkatin-edyer nila, basin isipon nila ang giya sa ilang ginikanan ingong kakulag pagsalig kanila. Bisan tinuod kini usahay, kini maoy pagpakitag kahangawa ug gugma kanimo. Kon ikaw maminaw ug mokooperar kanila, imong maani ang ilang pagtahod ug pagsalig kanimo ingong responsableng tawo. Sa ingon, ang imong ginikanan lagmit mohatag kanimog dugang kagawasan sa pipila ka butang. Lain pa, gipakita sa Bibliya nga maalamon ang usa ka tawo kon siya magpugong sa kaugalingon. Kini nag-ingon: “Nagpagula ang hungog sa tibuok niyang espiritu, apan siya nga maalamon nagpakalma niini hangtod sa kataposan.”—Prov. 29:11.

18. Sa unsang paagi ang gugma magpauswag sa komunikasyon?

¹⁸ Busa minahal nga mga ginikanan ug mga anak, ayaw kawalag paglaom kon ang inyong komunikasyon dili bukas kay sa inyong gidahom. Padayon sa pagpaningkamot ug sa pagsunod sa tambag sa Pulong sa Diyos. (3 Juan 4) Sa bag-ong kalibotan, kita mahimong hingpit ug wala na unyay problema sa komunikasyon. Apan sa pagkakaron, kita makahimog mga butang nga atong mahayan. Busa ayaw pagpanuko sa pagpangayog pasaylo ug magpasaylo usab sa uban. Paningkamot nga “mahugpong diha sa gugma.” (Col. 2:2) Ang gugma gamhanan. Kini ‘hataas ug pailob ug maluloton. Kini dili mapasuko. Kini dili maghupot ug talaan sa kadaot. Kini moantos sa tanang butang, motuo sa tanang butang, molaom sa tanang butang, molahutay sa tanang butang.’ (1 Cor. 13:4-7) Padayong ugmara ang gugma aron mouswag ang inyong komunikasyon. Kini makapalipay sa inyong pamilya ug makapasidungog kang Jehova.