1, 2. Ania ti gagangay a rikna dagiti nagannak ken annak iti tunggal maysa, ngem ania ti parikutda no dadduma?

“NO NAAMMUAM a matayen dagiti nagannakmo inton bigat, ania ti kayatmo nga ibaga ita kadakuada?” Kasta ti naisaludsod iti ginasut nga ubbing iti Estados Unidos. Imbes nga ibagada ti aniaman a problema wenno dida pagkinnaawatan, kuna ti agarup 95 porsiento a kastoy ti ibagada kadagiti nagannakda: “Pakawanendak kadagiti kamalik” ken “Ay-ayatendakayo unay.”—For Parents Only, da Shaunti Feldhahn ken Lisa Rice.

² Gagangay nga ay-ayaten dagiti ubbing dagiti nagannakda, ken ay-ayaten met dagiti nagannak ti annakda. Pudno daytoy nangnangruna kadagiti Kristiano a pamilia. Nupay kayat dagiti nagannak ken annak a nasingedda koma iti tunggal maysa, marigatanda no dadduma nga agtungtong. Uray no nawaya a makapagsarita dagiti nagannak ken annak, apay nga adda dagiti topiko a malikliklikan a pagsaritaan? Ania ti sumagmamano a lapped iti nasayaat a komunikasion? Kasano a marisut dagita?

3. (a) Apay a marigatan ti adu a pamilia a maaddaan iti nasayaat a komunikasion? (b) Apay a saan a parikut dagiti pamilia iti nagkauna nga Israel ti gundaway a makapagsasarita?

³ Awan umdas a tiempo ti adu a pamilia para iti makagunggona a panagsasarita. Ngem saan a kasta idi tiempo ti nagkauna nga Israel. Imbilin ni Moises kadagiti Israelita nga amma: “Masapul nga iyukuokmo [ti sasao ti Dios] iti anakmo ken sawem ti maipapan kadagita no agtugawka iti balaymo ken no magnaka iti dalan ken no agiddaka ken no bumangonka.” (Deut. 6:6, 7) Agmalmalem idi a kadua dagiti annak ti inada iti balay wenno ti amada iti talon wenno iti pagtrabahuanna. Adu idi ti panawen a makapagkakadua ken makapagsasarita dagiti annak ken nagannak. Gapu iti dayta, maammuan dagiti nagannak ti kasapulan, tarigagay, ken personalidad dagiti annakda.  Kasta met, adu ti tiempo ken gundaway dagiti ubbing a mangam-ammo a naimbag kadagiti nagannakda.

4. Apay a parikut ti komunikasion iti adu a pamilia ita?

⁴ Ngem naiduma itan ti biag! Iti sumagmamano a pagilian, nasapa a mangrugi nga ageskuela dagiti ubbing, a dua laeng ti tawen ti dadduma. Adayo iti pagtaengan ti pagtrabahuan dagiti amma ken inna. Bayat ti ababa a tiempo a makapaglalangen koma dagiti nagannak ken annak, agawen met ti kompiuter, telebision, ken dadduma pay a gadyet ti panawen a makapagsasaritada. Kaaduanna nga agduduma ti lubongda, a kasla saanda nga agaammo. Gistay saandan a makapagsasarita.

5, 6. Kasano a ‘gatgatangen’ ti dadduma a nagannak ti ad-adu a tiempo tapno makalangenda dagiti annakda?

⁵ Mabalin kadi a ‘gatangem’ ti tiempo tapno ad-adu ti panawenmo para iti pamiliam? (Basaen ti Efeso 5:15, 16.) Inkeddeng ti dadduma a pamilia a kissayan ti panagbuyada iti TV wenno panagaramatda iti kompiuter. Inkagumaan met ti dadduma ti makapagkakadua a mangan a sangapamiliaan uray maminsan laeng iti kada aldaw. Ken anian a nagsayaat nga urnos ti panagdaydayaw ti pamilia tapno dagiti nagannak ken dagiti annak agbalinda a nasinged iti maysa ken maysa ken sitatalna a mapagsasaritaanda dagiti naespirituan a bambanag! Ti panangilatang iti maysa nga oras wenno nasursurok pay para iti panagdaydayaw ti pamilia ket nasayaat a pangrugian, ngem saan la a dayta ti kasapulan tapno naan-anay a makapagtutungtong ti pamilia. Kasapulan ti regular ken masansan a komunikasion. Sakbay a mapan iti eskuelaan ti anakmo, mangibagaka iti banag a makaparegta, pagsaritaanyo ti inaldaw a teksto, wenno agkararagka a kaduam isuna. Dakkel ti maitulong dayta iti intero nga agmalemna.

⁶ Nangaramid ti dadduma a nagannak iti panagbalbaliw tapno ad-adu ti tiempo a makalangenda dagiti babassit pay nga annakda. Kas pagarigan, ni Laura * a maysa nga ina nga adda dua nga ubbingna ket nagikkat  iti trabahona tapno adda panawenna kadagiti annakna. Kunana: “No iti agsapa, agal-alistokami amin a mapan agtrabaho wenno ageskuela. No makaawidakon iti rabii, nakaturogen dagiti annakko, a ti yayada ti nangpaturog kadakuada. Nupay basbassit itan ti kuartami gapu ta nagikkatak iti trabaho, ad-addan nga ammok ti pampanunoten ken problema dagiti annakko. Dengdenggek ti ikarkararagda ket idalan, paregtaen, ken isurok ida.”

7. Ania ti agpada a reklamo dagiti annak ken nagannak?

⁷ Kalpasan ti pananginterbiuda iti adu nga ubbing, dinakamat dagiti autor ti libro a For Parents Only ti sabali pay a lapped ti komunikasion. Kunada: “Ti kangrunaan a reklamo dagiti ubbing maipapan kadagiti nagannakda ket, ‘Didak dengdenggen.’” Saan la nga isuda ti agparparikut iti dayta. Masansan met a kasta ti reklamo dagiti nagannak maipapan iti annakda. Tapno nawaya ti komunikasion, masapul a dumngeg a naimbag dagiti kameng ti pamilia iti tunggal maysa.—Basaen ti Santiago 1:19.

8. Kasano a makapagimdeng a naimbag dagiti nagannak kadagiti annakda?

⁸ Dakayo a nagannak, dumdumngegkay met la kadi kadagiti annakyo? Mabalin a narigat daytoy no nabannogka wenno kasla di napateg kenka ti ibagbaga ti anakmo. Ngem ti kasla di napateg kenka ket mabalin a nakapatpateg iti anakmo. ‘Nasiglatka iti panagdengngeg’ no atentiboka saan laeng nga iti ibagbaga ti anakmo no di pay ket iti pamay-an a panangibagana iti dayta. Madlaw iti timek ken reaksion ti ubing no ania ti marikriknana. Napateg met ti panagsaludsod. “Mayarig iti danum iti nauneg a bubon ti pampanunoten ti maysa a tao,” kuna ti Biblia, “ngem kabaelan a yaon ti tao nga addaan iti [pannakaawat].” (Prov. 20:5, Ti Naimbag a Damag Biblia) Nangnangruna a kasapulan ti pannakaawat no kasarsaritam ti anakmo maipapan kadagiti sensitibo a topiko.

9. Apay a masapul a dumngeg dagiti annak kadagiti nagannakda?

⁹ Dakayo nga annak, agtultulnogkayo met la kadi kadagiti nagannakyo? “Umimdengka, anakko, iti disiplina ni amam,” kuna ti Sao ti Dios, “ket saanmo a baybay-an ti linteg ni inam.” (Prov. 1:8) Laglagipem nga ipatpategdaka dagiti nagannakmo ken pampanunotenda ti pagsayaatam, isu a nainsiriban a dumngeg ken agtulnogka kadakuada. (Efe. 6:1) Nalaklaka ti agtulnog no adda nasayaat a komunikasion ken no ammom a maipatpategka. Ibagam kadagiti nagannakmo no ania ti panagriknam iti bambanag. Makatulong dayta tapno matarusandaka. Siempre, masapul met a tarusam ida.

10. Ania ti maadaltayo iti salaysay ti Biblia maipapan ken Rehoboam?

¹⁰ Masapul nga agannadka no maipapan iti ibalakad dagiti padam nga agtutubo. Mabalin nga ibagada ti kayatmo a denggen, ngem mabalin nga awan a pulos ti maitulong ti balakadda. Mabalin pay ketdi a pakairubuam dayta. Gapu ta awananda pay iti sirib ken kapadasan a kas kadagiti natataengan, narabaw ti panangmatmat ti kaaduan nga agtutubo ken mabalin a saanda a pampanunoten dagiti dakes nga epekto ti tignayda. Laglagipem ti napasamak ken Rehoboam nga anak ni Ari Solomon. Idi nagbalin nga ari ti Israel, nainsiriban koma no sinurotna ti balakad dagiti lallakay. Ngem sinurotna ti minamaag a balakad dagiti agtutubo a lallaki a dimmakkel a kaduana. Kas resultana, napukawna ti suporta ti kaaduan nga umili iti pagarianna. (1 Ar. 12:1-17) Imbes a tuladem ti minamaag a desision ni Rehoboam, ikagumaam ti kanayon a makisarita kadagiti nagannakmo. Ibagam kadakuada dagiti pampanunotem. Ipangagmo ti balakadda, ken agsursuroka iti sirib nga adda kadakuada.—Prov. 13:20.

11. Ania ti mabalin a resultana no saan a nalaka a maas-asitgan dagiti nagannak?

 ¹¹ Dakayo a nagannak, no saanyo a kayat nga agpabalakad dagiti annakyo kadagiti kapatadanda, nalakadakay koma nga as-asitgan ken kasarsarita. Insurat ti maysa a tin-edyer a kabsat a babai: “Makaunget a dagus dagiti nagannakko no adda ibagak a nagan ti lalaki. Isu a maawan ti gagarko a mangituloy iti ibagbagak.” Kuna pay ti sabali nga agtutubo a kabsat a babai: “Kayat ti adu nga agtutubo ti balakad dagiti nagannakda, ngem no saan nga ikankano ida dagiti nagannakda, bumirokda iti sabali a pagpabalakadan, uray dagidiay bassit pay ti kapadasanda.” Sidadaanka koma a dumngeg kadagiti annakmo ken tarusam ti rikriknada, aniaman ti kayatda nga ibaga. Iti kasta, saanda a bumdeng a makitungtong kenka ken surotenda ti balakadmo.

12. Kasano a ti reaksion dagiti nagannak lapdanna ti pannakisarita kadakuada dagiti annakda?

¹² Tumaud met ti lapped ti komunikasion no dagus a makaunget dagiti nagannak iti ibaga ti annakda. Natural laeng a kayat dagiti Kristiano a nagannak a salakniban dagiti annakda gapu ta nakaad-adu ti peggad kadagitoy “maudi nga aldaw.” (2 Tim. 3:1-5) Ngem ti ibilang dagiti nagannak kas salaknib ket mabalin a nalabes kadagiti annak.

13. Apay a saan koma a dagus nga ibaga dagiti nagannak ti opinionda?

¹³ Nasaysayaat no saan a dagus nga ibaga dagiti nagannak ti opinionda. Pudno a saan a nalaka ti agulimek no adda makaparurod nga ibagbaga ti anakmo. Ngem nasayaat no dumngegka a naimbag sakbay a sumungbatka. Insurat ni masirib nga Ari Solomon: “No ti asinoman sumungbat iti maysa a banag sakbay a mangngegna, kinamaag dayta iti biangna ken maysa a pannakaipababa.” (Prov. 18:13) No agtalinaedka a kalmado ken dumngegka, ad-adunto ti ibaga ti anakmo. Masapul nga ammuem ti amin sakbay a makaipaayka iti tulong. Mabalin a ‘nadawel ti saritana’ gapu ta marirriribukan ti pusona. (Job 6:1-3) Kas naayat a nagannak, dumngegka iti anakmo ken tarusam tapno makatulong kenkuana ti ibagam.

14. Apay a masapul a ‘nainayad ti panagsao’ dagiti annak?

¹⁴ Dakayo nga annak, nasken met a ‘nainayad ti panagsaoyo,’ a saankay a dagus a sumupiat iti ibagbaga dagiti nagannakyo. Inted ti Dios kadagiti nagannakyo ti responsabilidad a mangsanay kadakayo. (Prov. 22:6) Mabalin a ti mapaspasaranyo ket umasping iti napasaranda. Maysa pay, pagbabbabawyanda dagiti naaramidanda a kamali idi agtutuboda ket kayatda a mailiklikkayo kadagita. Ngarud, ibilangyo dagiti nagannakyo kas gagayyem ken mammagbaga, saan ket a kabusor. (Basaen ti Proverbio 1:5.) “Dayawem ni amam ken ni inam,” ken ipakitam nga ay-ayatem ida kas iti panagayatda kenka. Iti kasta, nalaklaka a ‘padakkelendaka iti disiplina ken panangiturong-panunot ni Jehova.’—Efe. 6:2, 4.

15. Ania ti makatulong tapno maanusantayo dagiti patpatgentayo?

¹⁵ No dadduma, ditay makaan-anus kadagiti patpatgentayo. “Kadagiti sasanto ken matalek a kakabsat a naikaykaysa ken Kristo [iti] Colosas,” insurat ni apostol Pablo: “Dakayo nga assawa a lallaki, itultuloyyo nga ayaten dagiti assawayo ket dikay agpungtot a sipapait kadakuada. Dakayo nga amma, dikay rurruroden ti annakyo, tapno saan a maupay ti riknada.” (Col. 1:1, 2; 3:19, 21) Indagadag ni Pablo kadagiti taga-Efeso: “Maikkat koma kadakayo ti isuamin a makadangran a kinapait ken unget ken pungtot ken panagririaw ken nabassawang a panagsasao.” (Efe. 4:31) No patanorentayo dagiti aspeto ti bunga ti espiritu ti Dios a kas iti mabayag a panagitured, kinaalumamay, ken panagteppel, agtalinaedtayo a kalmado uray no makaparurod ti kasasaad.—Gal. 5:22, 23.

16. Kasano a kinorehir ni Jesus dagiti adalanna, ken apay a nagpaiduma dayta?

 ¹⁶ Usigem ti ulidan ni Jesus. Panunotem no kasano kakaro ti pannakariribuk ni Jesus iti maudi a pangrabiina a kaduana dagiti apostolna. Ammona a dandaninan lak-amen ti in-inut ken naut-ot nga ipapatay. Agpannuray iti kinamatalekna ti pannakasantipikar ti nagan ni Amana ken ti pannakaisalakan dagiti tattao. Ngem iti dayta met la a pannangan, adda “timmaud a nabara a supiat iti nagtetengngaan [dagiti apostol] no siasino kadakuada ti kasla kadakkelan.” Saan a binugkawan wenno pinagungtan ida ni Jesus. Imbes ketdi, sikakalmado a kinorehirna ida. Impalagipna a nagtalinaedda kenkuana bayat dagiti narigat a kasasaad. Nupay kinalikaguman ni Satanas a yakayaken ida a kas iti trigo, imbaga ni Jesus nga agtalek a makapagtalinaedda a nasungdo. Nangaramid pay ketdi iti maysa a tulag kadakuada.—Luc. 22:24-32.

17. Ania ti makatulong kadagiti annak tapno agbalinda a kalmado?

¹⁷ Kasapulan met nga agbalin a kalmado dagiti annak. Nangruna no tin-edyerdan, mabalin a saanda a kayat a balbalakadan ida dagiti nagannakda ta ibilangda dayta kas kaawan panagtalek. Nupay mabalin a pudno dayta no dadduma, laglagipem a maseknan kenka dagiti nagannakmo gapu ta ay-ayatendaka. No siuulimek a dumngegka ken makikooperarka kadakuada, maalam ti panagtalekda ken mapaneknekam a responsableka. Gapu iti dayta, mabalin nga ad-adu a wayawaya ti maipaay kenka. Nainsiriban ti panagbalin a managteppel. “Isuamin nga espirituna ti iyesngaw ti maysa a maag,” kuna ti nainsiriban a proverbio, “ngem daydiay masirib patalnaenna dayta agingga iti kamaudianan.”—Prov. 29:11.

18. Kasano a ti ayat agresulta iti nasayaat a komunikasion?

¹⁸ Kadakayo a patgen a nagannak ken annak, saankay koma a maupay no ti komunikasion iti pamiliayo ket saan a kas iti tartarigagayanyo. Ikagumaanyo a pasayaaten dayta ken itultuloyyo ti magna iti kinapudno. (3 Juan 4) Inton baro a lubong, perpektonton dagiti tattao ken awanton ti problema iti pannakisarita, awanton dagiti di pagkikinnaawatan ken sakit ti nakem. Ngem iti agdama, adda latta dagiti banag a pagkamaliantayo. Isu a dikay koma bumdeng nga agpadispensar. Sibubulos koma a mamakawankayo. ‘Agkaykaysakayo koma iti ayat.’ (Col. 2:2) Nabileg ti ayat. ‘Ti ayat mabayag-panagituredna ken manangngaasi. Saan a magargari nga agpungtot. Saanna nga ing-ingpen ti pannakadangran. Anusanna ti amin a bambanag, patienna ti amin a bambanag, inanamaenna ti amin a bambanag, ibturanna ti amin a bambanag.’ (1 Cor. 13:4-7) Itultuloyyo a patanoren ti ayat tapno sumayaat ti komunikasionyo. Iti kasta, agbalin a naragsak ti pamiliayo ken maidaydayawyo ni Jehova.