1, 2. Ano an kasagaran nga inaabat han mga kag-anak ngan han mga anak ha usa kag usa, kondi ano an usahay makuri nira buhaton?

“KON pananglitan hibaroan mo nga an imo mga kag-anak mamamatay na buwas, ano an karuyag mo gud igsiring ha ira yana?” Ito an iginpakiana ha ginatos nga kabataan ha United States. Mga 95 porsyento ha ira an binaton nga diri nira karuyag pag-istoryahan an mga problema o diri pagsinabtanay. Lugod, ini an karuyag nira igsiring ha ira mga kag-anak: “Pasayloa ako” ngan “Hinigugma ko gud kamo.”—For Parents Only, nira Shaunti Feldhahn ngan Lisa Rice.

² Kasagaran nga hinigugma han mga anak an ira mga kag-anak, ngan hinigugma liwat han mga kag-anak an ira mga anak. Tinuod ini labi na ha Kristiano nga mga pamilya. Bisan kon karuyag gud han mga kag-anak ngan mga anak nga magin duok ha usa kag usa, usahay makuri an pagkomunikar. Bisan kon bangin prangka ngan maopay an ira pag-istorya, kay ano nga may mga topiko nga ginlilikyan gud nira? Ano an pipira nga ulang ha maopay nga komunikasyon? Paonan-o ito malalamposan?

3. (a) Kay ano nga makuri magkaada maopay nga komunikasyon an damu nga pamilya? (b) Kay ano nga diri problema ha mga pamilya ha kadaan nga Israel an pagkaada panahon basi magkaupod?

³ Damu nga pamilya an nakukurian nga magkaada igo nga panahon para ha maopay nga komunikasyon. Pero ha panahon han mga Israelita, diri sugad hito an kahimtang. Hi Moises nagsiring ha mga amay: “Igtutdo mo [an mga pulong han Dios ha] kamainuyatmon ha imo mga anak, ngan maghimangraw ka mahitungod hini kon malingkod ka ha imo balay, ngan kon maglalakat ka ha dalan, ngan kon ikaw mahigda, ngan ha imo pagbuhát.” (Deut. 6:6, 7) Ha bug-os  nga adlaw nakakaupod han mga anak an ira nanay ha balay o an ira tatay ha uma o ha iya trabaho. Daku gud an panahon nga nagkakaupod ngan nagkakaistorya an mga anak ngan mga kag-anak. Tungod hito, masayon hibaroan han mga kag-anak an mga panginahanglan, hingyap, ngan personalidad han ira mga anak. May panahon liwat ngan igo nga higayon an mga anak nga makilala hin maopay an ira mga kag-anak.

4. Kay ano nga problema han damu nga pamilya yana an pagkaada panahon ha pag-iristorya?

⁴ Iba na gud an panahon yana! Ha pipira nga nasud, an kabataan naeskwela na ha preschool bisan kon bata pa hinduro, usahay dos anyos pa la. Damu nga tatay ngan nanay an nagtatrabaho hirayo ha ira pamilya. Durante han halipot nga panahon nga magkaupod an mga kag-anak ngan mga anak, an ira panahon ha pag-istorya kasagaran nga nagagamit ha pagkompyuter, pagkita hin TV, ngan ha iba pa nga mga gadyet. Ha damu nga pamilya, an mga anak ngan mga kag-anak nanhinlugaring la; baga hin diri hira magkiriglala. Bangin haros waray na hira maopay nga pag-iristorya.

5, 6. Ano nga mga paagi an ginhihimo han iba nga mga kag-anak basi magkaada dugang nga panahon ha ira mga anak?

⁵ May nahuhunahuna ka ba nga mga paagi basi maggahin hin dugang nga panahon ha imo pamilya? (Basaha an Efeso 5:15, 16.) An iba nga pamilya nagsarabot nga iibanan nira an panahon ha pagkita hin TV o pagkompyuter. An iba nangangalimbasog nga magdurungan pangaon bisan usa la ka beses kada adlaw. Ngan an pagsingba han pamilya maopay gud nga higayon para ha mga kag-anak ngan mga anak nga magin duok ha usa kag usa ngan kalmado nga maghisgot han espirituwal nga mga butang! Maopay nga tinikangan an pag-eskedyol hin usa ka oras o sobra pa kada semana para hini, pero labaw pa hito an ginkikinahanglan basi magkaada mas maopay nga pag-istorya. Nagkikinahanglan ini hin regular ngan agsob nga komunikasyon. Antes kumadto ha eskwelahan an iyo anak, dasiga hiya, hisguti an inadlaw nga teksto, o pag-ampo upod ha iya. Daku gud an maibubulig hito ha iya ha bug-os nga adlaw.

⁶ An iba nga mga kag-anak nakahimo hin mga pagbag-o ha ira pagkinabuhi basi magkaada  dugang nga panahon ha ira mga anak. Pananglitan, ginbayaan ni Laura * an iya bug-os-panahon nga trabaho basi magkaada dugang nga panahon ha iya duha nga anak. Siring niya: “Kada aga kami ngatanan nagdadagmit pagkadto ha trabaho o ha eskwelahan. Pag-uli ko ha gab-i, nakaturog na an akon mga anak, kay ginpakaturog na han yaya. Tungod han akon pagbaya ha trabaho naibanan an amon kità, pero ha akon pag-abat hinbabaroan ko na yana an panhunahuna ngan mga problema han akon mga anak. Namamati ako ha ira ginsisiring ha pag-ampo ngan nagigiyahan ko hira, nadadasig, ngan natututdoan.”

7. Ano an kasagaran nga reklamo han mga anak ngan mga kag-anak?

⁷ Katapos mag-interbyu hin damu nga kabataan, an mga awtor han libro nga For Parents Only may nahibaroan nga usa pa nga ulang ha komunikasyon. Hira nasiring: “An numero uno nga reklamo han kadam-an nga kabataan mahitungod ha ira mga kag-anak amo ini, ‘Diri hira namamati.’” Diri la mga anak an may sugad hito nga problema. Agsob nga ito liwat an reklamo han mga kag-anak mahitungod ha ira mga anak. Basi pirme abrido an komunikasyon han pamilya, an mga membro hito kinahanglan mamati—mamati hin maopay—ha usa kag usa.—Basaha an Santiago 1:19.

8. Paonan-o mamamati hin maopay an mga kag-anak ha ira mga anak?

⁸ Mga kag-anak, namamati gud ba kamo ha iyo mga anak? Bangin makuri ini kon kapoy kamo o kon baga hin diri importante an gin-iistoryahan. Kondi an baga hin diri importante ha iyo bangin importante gud ha iyo anak. An pagin “andam mamati” nangangahulogan hin pagin atentibo diri la ha ginsisiring han iyo anak kondi kon paonan-o liwat niya ito ginsisiring. An tono han tingog ngan mga gios han bata naghahatag hin ideya kon ano an iya inaabat. Importante liwat an pagpakiana. “An kanan tawo panhunahuna sugad hin tubig dida hin hilarom nga atabay, kundi an tawo nga maaram magbibiling hin paagi hin pagkuha han tubig,” siring han Biblia. (Prob. 20:5, Maopay nga Sumat) Ginkikinahanglan gud an hilarom nga pagsabot ngan husto nga pagturotimbang kon karuyag niyo hibaroan an inaabat han iyo mga anak ha mga topiko nga diri nira karuyag pag-istoryahan.

9. Kay ano nga an mga anak sadang mamati ha ira mga kag-anak?

⁹ Mga anak, nasugot ba kamo ha iyo mga kag-anak? An Pulong han Dios nasiring: “Anak ko, pamati han pagtutdo han imo amay, ngan ayaw bayai an balaud han imo iroy.” (Prob. 1:8) Hinumdumi nga hinigugma kamo han iyo mga kag-anak ngan karuyag gud nira an pinakamaopay para ha iyo, salit maopay nga mamati ngan sumugot kamo ha ira. (Efe. 6:1) Mas masayon an pagsugot kon may maopay nga komunikasyon ngan kon maaram ka nga hinigugma ka. Isumat ha imo mga kag-anak an imo inaabat. Mabulig ini ha ira nga masabtan ka. Syempre, sadang ka liwat mangalimbasog nga masabtan hira.

10. Ano nga leksyon an aton hibabaroan ha asoy han Biblia mahitungod kan Rehoboam?

¹⁰ Kinahanglan maghirot ka kon mamamati ka ha sagdon han mga batan-on nga kaedad mo. Bangin para ha imo maopay an ira sagdon, pero bangin diri gud ito makakabulig ha imo. Ha pagkamatuod, bangin makadaot pa ngani ito ha imo. An mga batan-on waray han kinaadman ngan eksperyensya han mga edaran, ngan kadam-an ha ira an diri naghuhunahuna han posible magin resulta han ira ginbubuhat. Hinumdumi hi Rehoboam nga anak ni Hadi Solomon. Han nagin hadi hiya han Israel, maopay gud unta kon ginsunod niya an sagdon han mga tigurang. Lugod, ginsunod niya an linurong nga sagdon han batan-on nga kalalakin-an nga iya kadungan-dungan. Salit waray na hiya suportahi han kadam-an nga sakop han iya ginhadian. (1 Hadi 12:1-17) Ayaw pagsubad ha diri maaramon nga hi Rehoboam. Lugod, pangalimbasog  gud nga magin abrido pirme an komunikasyon ha imo mga kag-anak. Isumat ha ira an aada ha imo hunahuna. Sunda an ira sagdon, ngan mahibaro tikang ha ira kinaadman.—Prob. 13:20.

11. Ano an posible mahitabo kon an mga kag-anak diri masayon madaop?

¹¹ Mga kag-anak, kon diri niyo karuyag nga an iyo mga anak mangaro hin sagdon ha ira mga igkasi-batan-on, ipaabat ha ira nga masayon kamo madaop ngan makaistorya. Usa nga tin-edyer nga sister an nagsurat: “Bisan makayakan la ako hin ngaran hin lalaki, tensyonado na an akon mga kag-anak. Salit ginkukulba ako ngan nadiri na pag-istorya.” Usa pa nga batan-on nga sister an nagsurat: “Damu nga tin-edyer an naruruyag han sagdon han ira mga kag-anak, pero kon ginbabalewaray hira han ira mga kag-anak, napakadto hira ha andam mamati ha ira, bisan ha mga kulang hin eksperyensya.” Kon mapinairon nga mamamati kamo ha iyo mga anak anoman an ira isisiring, posible gud nga diri hira mag-aalang pakiistorya ha iyo ngan susundon nira an iyo sagdon.

12. Kay ano nga an reaksyon han mga kag-anak mahimo makaulang ha ira pakigkomunikar ha ira mga anak?

¹² Nauulang liwat an komunikasyon kon nagigin emosyonal ngan negatibo an reaksyon han mga kag-anak ha ginsisiring han ira mga anak. Syempre, karuyag han Kristiano nga mga kag-anak nga panalipdan an ira mga anak. Inin “kataposan nga mga adlaw” puno hin mga peligro—ha espirituwal ngan iba pa. (2 Tim. 3:1-5) Pero an pagpanalipod han mga kag-anak bangin hunahunaon han mga anak sugad nga pag-istrikto ha ira.

13. Kay ano nga sadang maghirot an mga kag-anak ha pagpahayag dayon han ira opinyon?

¹³ Sadang maghirot an mga kag-anak nga diri dayon magpahayag han ira opinyon. Oo, makuri gud an paghilom kon an iyo mga anak nasisina ngan nagyayakan hin nakakasakit ha iyo. Kondi importante nga mamati hin maopay antes magyakan. An maaramon nga hi Hadi Solomon nagsurat: “Hiya nga nahatag han baton nga diri pa hiya nakakabati, amo an kalurongan ngan kaalohan ha iya.” (Prob. 18:13) Kon magigin kalmado kamo ngan mamamati, magpapadayon pag-istorya an iyo mga anak. Mabubuligan la niyo hira kon masasabtan anay niyo an bug-os nga istorya. Kon an ira “mga pulong magpintas,” bangin daku gud an ira problema. (Job 6:1-3) Sugad nga mahigugmaon nga mga kag-anak, pamati ngan pangalimbasog nga masabtan an iyo mga anak basi may maisiring kamo nga makakabulig gud ha ira.

14. Kay ano nga an mga anak diri sadang magdali-dali pagyakan?

¹⁴ Mga anak, ayaw liwat kamo ‘pagdali-dali pagyakan.’ Hinumdumi nga an iyo mga kag-anak gintagan han Dios hin responsabilidad ha pagbansay ha iyo, salit ayaw dayon pagriwa ha ira ginsisiring. (Prob. 22:6) Bangin naeksperyensyahan na nira an iyo naieksperyensyahan yana. Ginbabasolan liwat nira an ira mga sayop han batan-on pa hira ngan karuyag gud nira nga panalipdan kamo basi diri niyo ito mabuhat. Salit, tagda an iyo mga kag-anak sugad nga mga sangkay, diri kaaway; sugad nga magsaragdon, diri kakontra. (Basaha an Proberbios 1:5.) ‘Pasidunggi an iyo tatay ngan an iyo nanay,’ ngan ipakita ha ira nga hinigugma niyo hira sugad han ira paghigugma ha iyo. Mabulig ito nga magin mas masayon ha ira an ‘pag-ataman ha iyo uyon ha disiplina ngan sagdon ni Jehova.’—Efe. 6:2, 4.

15. Ano an mabulig ha aton basi diri mawarayan pasensya ngan diri masina ha aton mga hinigugma?

¹⁵ Usahay nawawarayan kita pasensya ha aton mga hinigugma. “Ha mga baraan ngan matinumanon nga kabugtoan ha Colosas nga kahiusa han Kristo,” hi apostol Pablo nagsurat: “Mga bana, padayon nga higugmaa an iyo asawa ngan ayaw kasina hin sobra ha iya. Mga amay, ayaw pag-aringita an iyo mga anak, basi diri hira masubo.” (Col. 1:1, 2; 3:19, 21) Hi Pablo nagsagdon ha mga taga-Efeso: “Bayai niyo an ngatanan nga klase hin pagdumot, kasina, kangalas, pagsinggit, ngan nakakasakit nga pulong.”  (Efe. 4:31) An pagkultibar han hilawig nga pagpailob, pagkamalumo, ngan pagpugong ha kalugaringon—mga bahin han bunga han espiritu han Dios—mabulig ha aton nga magpabilin nga kalmado bisan ha tensyonado nga mga sitwasyon.—Gal. 5:22, 23.

16. Paonan-o gintadong ni Jesus an iya mga disipulo, ngan kay ano nga urusahon gud an iya reaksyon?

¹⁶ Mga kag-anak, tagda an susbaranan ni Jesus. Hunahunaa an duro nga kasakit nga iya inabat ha ultimo nga panihapon upod an iya mga apostol. Maaram hiya nga pipira ka oras na la mag-aantos hiya hin hinay-hinay ngan makuri nga kamatayon. Nakadepende ha iya pagkamatinumanon an pagbaraan han ngaran han iya Amay ngan an katalwasan han ngatanan nga katawohan. Pero hito mismo nga panihapon, “nagdiskusyon . . . [an mga apostol] kon hin-o ha ira an may gidadakui nga awtoridad.” Hi Jesus waray gumuliat o magyakan hin maraot ha ira. Lugod, kalmado nga gintadong niya hira. Iya iginpahinumdom ha ira nga nagpabilin hira nga kaupod niya ha iya mga kasakitan. Bisan pa hira sarihan ni Satanas, o ag-agon sugad hin trigo, nasarig hi Jesus nga magpapabilin hira nga matinumanon. Naghimo pa ngani hiya hin kasabotan ha ira.—Luc. 22:24-32.

17. Ano an mabulig ha mga anak nga magpabilin nga kalmado?

¹⁷ An mga anak kinahanglan liwat magpabilin nga kalmado. Kon tin-edyer na hira, bangin hunahunaon nira nga an giya han ira mga kag-anak nagpapasabot hin kawaray pagtapod ha ira. Bisan kon usahay bangin tinuod ito, hunahunaa nga an iyo mga kag-anak nababaraka ha iyo kay hinigugma nira kamo. Kon mamati kamo hin maopay ngan makigkooperar ha ira, magkakaada hira respeto ngan pagtapod ha iyo. Tungod hito, bangin tagan kamo hin dugang nga kagawasan ha pagbuhat han pipira nga butang. Maaramon an pagpugong ha kalugaringon. An Biblia nasiring: “Iginpapadayag han mga lurong an ira kasina, kundi an tawo nga may buot maaram magpailob ngan magpugong han iya kasina.”—Prob. 29:11, Maopay nga Sumat.

18. Paonan-o an gugma nabulig basi magkaada maopay nga komunikasyon?

¹⁸ Salit hinigugma nga mga kag-anak ngan mga anak, ayaw kawad-i hin paglaom kon an komunikasyon ha iyo pamilya diri pariho kaopay han iyo karuyag. Padayon nga pangalimbasugi ito, ngan padayon nga maglakat uyon ha kamatuoran. (3 Juan 4) Ha bag-o nga kalibotan, magigin hingpit na an mga tawo ngan waray na mga problema ha pagkomunikar. Kondi yana, kita ngatanan nakakabuhat hin mga butang nga aton ginbabasolan ha urhi. Salit ayaw pag-alang ha pangaro hin pasaylo. Kinasingkasing nga magpasaylo. ‘Magkaurosa ha gugma.’ (Col. 2:2) An gugma may gahum. ‘Nagpapasensya ito ngan buotan; diri madali masina; diri nag-iihap han karat-an. Nag-aantos ito han ngatanan nga butang, natuod han ngatanan nga butang, naglalaom han ngatanan nga butang, ngan nagpapailob han ngatanan nga butang.’ (1 Cor. 13:4-7) Kon padayon nga magpapakita kamo hin gugma, magtitikaopay an iyo komunikasyon sugad nga pamilya. Magigin malipayon kamo ngan maghahatag ito hin kadayawan kan Jehova.