1, 2. (a) O pondola ndati oku nõlapo oku vumba Suku? (b) Apulilo api tu sukila oku linga atiamẽla kocipiñalo cetu?

 VALUA pokati ketu, tua siata oku nõla onjila yiwa oco tu vumbe Yehova Suku, loku kuama ongangu ya Yesu Kristu. (Mat. 16:24; 1 Pet. 2:21) Omo liaco, tu sukila oku velisapo elitumbiko lietu ku Suku. Ka tua nõlele onjila yaco noke yoku lilongisa lika ovina vimue viatiamẽla Kembimbiliya. Pole, tua ci linga noke yoku lilongisa lutate Embimbiliya, kuenje, tua pamisa ekolelo lietu kocipiñalo Yehova a likuminya ku vana va yongola oku u ‘kũlĩha eye, kuenda Yesu Kristu una a tuma.’—Yoa. 17:3; Va Rom. 12:2.

² Oco tu amameko lukamba wetu la Yehova, tu sukila oku nõla onjila yu sanjuisa. Vocipama cilo, tu konomuisa apulilo amue ndeci: Ocipiñalo cetu ci lomboloka nye? Tu ci tenda ndati? Tu limbuka ndati okuti tua tambula ocipiñalo cetu? Nye ci tu kuatisa oku nõla lutate onjila tu kuama?

3. (a) Ocipiñalo cipi olombuavekua vi ka tambula? (b) Ocipiñalo cipi olomeme vikuavo vi ka tambula?

³ Etendelo litito lia vamanji vamue, va lavoka oku tambula ‘ocipiñalo cavo coku viala la Kristu kilu otembo ka yi pui.’ (1 Pet. 1:3, 4) Oco va tambule ocipiñalo caco, va sukila oku ‘citiwa onjanja yavali.’ (Yoa. 3:1-3) Nye ci popiwa catiamẽla kolohuluwa ‘violomeme vikuavo’ via Yesu vi talavayela kumosi lolombuavekua kupange woku kunda olondaka viwa Viusoma wa Suku? (Yoa. 10:16) Olomeme vikuavo, vi lavoka oku tambula ocipiñalo cina Adama la Heva va pumba, coku kala voluali luokaliye palo posi okuti ka mu ka kala vali ohali, oku fa, ale oku lila. (Esit. 21:1-4)  Yesu wa likuminya kondingaĩvi yina ya fila kumosi laye hati: “Etaili hu sapuila okuti, o ka kala kumue lame Voluali Luokaliye.”—Luka 23:43, NW.

4. Asumũluho api tu kuete?

⁴ Esanju tu kuete cilo, li panga onepa kocipiñalo cetu. Omo okuti tua kolela ‘kocisembi ca fetiwa la Yesu Kristu,’ tu kuete ombembua kuenda ukamba la Suku. (Va Rom. 3:23-25) Tu kuetevo elomboloko liasuapo liolohuminyo vi sangiwa Vondaka ya Suku, lesanju lioku kuata ukamba la vamanji voluali, kuenda esumũlũho lioku kala Olombangi Via Yehova. Omo liaco, tu kuete ocipiñalo cimue ci komohisa!

5. Satana wa siata oku seteka ndati afendeli va Suku? Nye ci tu kuatisa oku yuvula olonjanjo viaye?

⁵ Oco tu amameko oku kala vocipiñalo cetu, tu sukila oku yuvula olonjanjo via Satana. Eye wa siata oku seteka oku yapuisa afendeli va Suku oco va nõle onjila yi nyõla ocipiñalo cavo. (Ate. 25:1-3, 9) Omo Satana wa kũlĩha okuti ndopo o nyõliwa, wa siata oku sandiliya onjila yoku tu yapuisa. (Tanga Esituluilo 12:12, 17.) Nda tu yongola oku ‘pandikisa kayonjo Eliapu,’ tu sukila oku amamako oku velisapo ocipiñalo cetu. (Va Efe. 6:11) Omo liaco, ulandu wa pita la Esau omõla wa Isake, u tu kuatisa oku lavulula.

6, 7. Helie wa kala Esau? Ocipiñalo cipi a laikele oku tambula?

⁶ Eci pa pita 4.000 kanyamo, Rebeka la Isake, va cita omãla volonjamba okuti, Esau la Yakoba. Osimbu va kala oku kula, va kuata ovisimĩlo via litepa, kuenda va enda oku linga ovopange a litepa. “Esau wa solele oku kala vusenge, kuenje wa linga enyanga, pole, Yakoba wa kala embombe, kuenda wa solele oku kala konjo.” (Efet. 25:27, NW) Kelimi lio Heveru ondaka “embombe” ndomo ya tukuiwa la Robert Alter wa pongolola Embimbiliya, yi lomboloka “epandi ale oku pua eko.”

⁷ Avirahama sekulu ya Esau la Yakoba, wa fa eci va kuata 15 kanyamo. Pole, Yehova ka ivaleleko ohuminyo a lingile ku Avirahama. Noke, Yehova wa pitulula ohuminyo yaco ku Isake poku popia hati, apata osi o kilu lieve, a ka sumũlũisiwa lombuto ya Avirahama. (Tanga Efetikilo 26:3-5.) Yehova wa sapuila Avirahama hati, “ombuto” ya tukuiwa kelivulu Liefetikilo 3:15 okuti Mesiya, yi keyilila kocitumbulukila caye. Omo okuti Esau wa kala omõla uveli wa Isake, wa kuatele omoko yoku tambula ohuminyo Suku a lingile ku Avirahama. Esau wa laikele oku tambula ocipiñalo cimue ci komõhisa! Eye wa sanjukilile hẽ ocipiñalo caco?

8, 9. (a) Nye Esau a nõlapo oku linga catiamẽla kocipiñalo caye? (b) Noke lianyamo amue, nye Esau a linga catiamẽla konjila a nõlapo?

⁸ Eteke limue eci Esau a tiuka kepia, wa sanga Yakoba wa kala oku ‘teleka ombelela.’ Kuenje, wa pinga ku Yakoba hati: ‘Nyihe lonjanga okambelela aka ka kusuka, momo onjala yimbala!’ Yakoba wo tambulula hati: ‘Tete ndi landise unuñulu wove!’ Nye Esau a nõlapo? Eye wa tambulula hati: ‘Unuñulu waco u kuete esilivilo lie kokuange?’ Esau wa nõlapo elonga liohale, momo ka velisilepo unuñulu waye! Oco Esau a landise unuñulu waye Yakoba wo sapuila hati: ‘Linga tete ohuminyo!’ Kuenje, Esau wa linga ohuminyo yoku eca unuñulu waye. Noke, ‘Yakoba wa eca ku Esau ombolo lombelela yohale. Eci Esau a mala oku lia loku nyua, wa katuka, noke wa enda. Momo Esau ka kapeleko unuñulu waye.’—Efet. 25:29-34.

 ⁹ Noke lianyamo amue, eci Isake a limbuka okuti o lavoka oku fa, Rebeka wa linga eliangiliyo liokuti, Yakoba o tambula unuñulu Esau a landisile kokuaye. Eci Esau a limbuka okuti wa nõla onjila ka ya sungulukile, wa pinga ku Isake hati: ‘A tate, lamevo ndi sumũlũise!’ Anga hẽ o kuete lika esumũlũho limosi a tate?’ Eci Isake a popia hati, ka pongolola esumũlũho a eca ku Yakoba, ‘Esau wa kaluka loku lila.’—Efet. 27:30-38.

10. Yehova wa tendele ndati Esau la Yakoba, kuenda momo lie?

¹⁰ Ovituwa via Esau vi tu longisa nye, ndomo ca lekisiwa Vovisonehua? Eye wa lekisa okuti, oku tẽlisa olonjongole viaye oco ocina ca velapo okuti asumũluho a laikele oku tambula a tunda kocipiñalo caye a sule. Esau ka velisilepo unuñulu waye kuenda ka solele Suku lutima wosi. Esau ka sokoluile okuti ocitumbulukila caye ci ka kuata ovitangi omo lionjila a nõla. Pole, Yakoba wa velisilepo ocipiñalo caye. Eye wa pokola kelungulo liolonjali viaye liatiamẽla koku nõla ukãi. (Efet. 27:46–28:3) Ndaño okuti Yakoba wa sukilile oku lekisa epandi loku likolisilako oco a pokole kelungulo liaco, pole, weya oku linga kukulu ya Mesiya. Suku wa tendele ndati Esau la Yakoba? Vonduko yuprofeto Malakiya, Yehova wa popia hati: ‘Ndi sole Yakoba, pole, nda suvuka Esau.’—Mal. 1:2, 3.

11. (a) Momo lie oku kapako ovina Esau a linga ci kuetele esilivilo Kakristão vocili? (b) Momo lie Paulu a tukuila ukahonga eci a situlula ovina Esau a linga?

¹¹ Ovina Embimbiliya li popia viatiamẽla ku Esau vi kuete hẽ esilivilo Kakristão vocili koloneke vilo? Vi kuete esilivilo. Momo upostolo Paulu wa sapuila Akristão hati: ‘Lavululi oco pokati kene ka pa ka kale ukuokahonga, ale umue ka sumbile ovina vi kola ndeci Esau a linga okuti, wa landisa unuñulu waye loku lia onjanja yimuamue.’ (Va Hev. 12:16) Elungulo eli li kuete esilivilo kokuetu. Omo liaco, tu sukila oku kapako ovina vi kola, oco ka tu ka yapuisiwe loloñeyi vietimba okuti, vi tu tateka oku tambula ocipiñalo cetu. Momo lie upostolo Paulu a tukuila ondaka ukahonga poku situlula ovilinga via Esau? Momo oku kuama ocituwa ndeci ca Esau coku tẽlisa oloñeyi vietimba, ci vetiya omunu oku tomba ovina vi kola, kuenje, o tiamisila utima kovina ka via sungulukile ndeci ukahonga.

12. (a) Satana wa siata oku seteka ndati oku tu yonja? (b) Tukula ovolandu amue Embimbiliya a pondola oku tu kuatisa eci tu liyaka locitangi coku nõla onjila tu kuama.

¹² Omo okuti tuafendeli va Yehova, tu sukila oku yuvula ovina vi tu vetiya oku linga ukahonga.  Nda umue o tu yonja oco tu linge ovina vĩvi, tu sukila oku likutilila ku Yehova Suku oco a tu kuatise oku yuvula ovina ka via sungulukile. (Mat. 6:13) Pole, Satana wa siata oku seteka oku nyõla ekolelo lietu osimbu tu amamako oku pandikisa voluali lulo lua vĩha. (Va Efe. 6:12) Omo okuti Satana Eliapu eye osuku yoluali lulo lua vĩha, wa kũlĩha ndomo a pondola oku tu yapula, oco tu tẽlise oloñeyi vĩvi viekambo lioku lipua. (1 Va Kor. 10:8, 13) Nye o sukila oku linga nda o kasi oku yonjiwa oco o tẽlise oñeyi yoku linga ovina vĩvi? Onjila yipi o kuama? Anga hẽ o kuama ongangu ya Esau wa popia hati: ‘Nyihe lonjanga? Ale o yuvula eyonjo kuenje, o tila ndeci Yosefe omõla a Yakoba a linga poku yonjiwa lukãi wa Potifara?—Tanga Efetikilo 39:10-12.

13. (a) Koloneke vilo, vamanji valua va siata oku kuama ndati ongangu ya Yosefe? Vamue va siata oku kuama ndati ongangu ya Esau? (b) Nye tu sukila oku linga oco ka tu ka kuame ongangu ya Esau?

¹³ Vamanji valua eci va liyaka layonjo, va siata oku sokolola nda va kuama ongangu ya Esau, ale ya Yosefe. Pole, valua va siata oku kuama onjila ya sunguluka oco va sanjuise utima wa Yehova. (Olosap. 27:11) Vamanji vamue poku liyaka layonjo, va siata oku ñola onjila ndeyi ya Esau, kuenje, va kapa kohele ocipiñalo cavo. Unyamo lunyamo, vamanji valua va siata oku tundisiwa vekongelo omo liukahonga. Eli olio esunga lieci tu sukilila oku pongiya utima wetu, osimbu ka tua pitile locitangi cimue ci kapa voseteko ekolelo lietu. (Osa. 78:8) Omo liaco, tu konomuisi ovina vivali vi tu kuatisa oku tamalãla kayonjo, oco tu nõle lutate onjila tu kuama.

14. Apulilo api tu sukila oku sokolola lutate oco a tu kuatise oku ‘yuvula ovina vĩvi okuti, tu kakatela kovina viwa’?

¹⁴ Ocina catete, tu sukila oku sokolola ovitangi viyilila kekandu. Ocisola tu kuetele Yehova, ci tu kuatisa oku sanjukila ocipiñalo cetu. Nda tu sole omunu umue, ka tu lingi ovina viu sumuisa. Pole, tu likolisilako oku linga ovina viu sanjuisa. Tu sukila oku sokolola esumuo li tunda koku linga ekandu, kuenda ndomo tu sumuisa vakuetu, nda tua ecelela oku tẽlisa oloñeyi vĩvi vietimba. Omo liaco, tu sukila oku lipula ndoco: ‘Ovituwa ndi lekisa vi pondola ndati oku nyõla ukamba wange la Yehova? Ovituwa viange vĩvi vi pondola ndati oku sumuisa epata liange? Vi sumuisa ndati vamanji? Ovituwa viange vi kapela hẽ ocilondokua vamanji?’ (Va Fil. 1:10) Tu sukilavo oku lipula ndoco: ‘Esanju lioku linga ovina via vĩha vakukutu atito lia velapo hẽ ovitangi ndi ka kuata kovaso yoloneke? Ndi yongola hẽ oku kuama ongangu ya Esau wa lila calua eci a limbuka ovitangi vieyilila kekandu a linga?’ (Va Hev. 12:17) Oku sokolola apulilo a lingiwa ndeti, ci tu kuatisa oku ‘yuvula ovina vĩvi, pole, tu kakatela kovina viwa.’ (Va Rom. 12:9) Ocisola tu kuetele Yehova, ci tu vetiya oku teyuila ocipiñalo cetu.—Osa. 73:28.

15. Nye ci tu kuatisa oku tamãlala kayonjo oco tu amameko oku teyuila ukamba wetu la Yehova?

¹⁵ Cavali, tu sukila oku lipongiya oco tu tamalãle kayonjo. Yehova wa linga aliangiliyo alua a pondola oku tu pamisa, oco tu tamalãle kovina vi kapa kohele ekolelo lietu. Valiangiliyo aye mua kongela oku lilongisa Embimbiliya, olohongele, upange woku kunda kuenda olohutililo. (1 Va Kor. 15:58)  Oku likutilila ku Yehova otembo yosi loku endaenda kupange woku kunda, ci tu kuatisa oku pandikisa kayonjo. (Tanga 1 Timoteo 6:12, 19.) Pole, tu sukila oku likolisilako oco tu liteyuile kayonjo aco. (Va Gal. 6:7) Ovina viaco via tukuiwa kocipama cavali celivulu Liolosapo.

16, 17. Tu kuata ndati uloño woku linga ovina via sunguluka?

¹⁶ Ocipama cavali celivulu Liolosapo, ci tu vetiya oku kuata olondunge lukũlĩhĩso. Ovituwa viaco vi tu kuatisa oku tepisa pokati keci ciwa leci cĩvi, kuenda vi tu vetiya oku yuvula oku tẽlisa oloñeyi vĩvi. Pole, tu ci linga lika nda tu likolisilako oku yuvula ovina vĩvi. Eli olio esunga lieci Embimbiliya li popela hati: ‘Amõlange, nda o tava kolondaka viange, loku seleka vutima ovihandeleko viange okuti o vonguila etũi liove kolondunge, loku tiamisila utima wove kuloño, nda o sandiliya ukũlĩhĩso, loku lipilikila uloño, nda o vi sanda ndeci va sanda opalata kolomina, kuenda o vi vanjiliya ndeci va vanjiliya ukuasi wa selekiwa, o kũlĩha ndomo o sumbila Yehova, kuenje o kuata ukũlĩhĩso waye. Momo Yehova eye ukuakueca olondunge. Vomẽla waye mu tunda ukũlĩhĩso luloño.’—Olosap. 2:1-6.

¹⁷ Nda tua kapako elungulo lia tukuiwa kelivulu Liolosapo, ci tu kuatisa oku nõla onjila ya sunguluka. Tu pondola lika oku pandikisa keyonjo, nda tu pokola kovina Yehova a siata oku tu sapuila okuti vi tu kuatisa oku linga apongoloko. Nda tu likutilila ku Yehova oco a tu songuile, tu sandiliya ukũlĩhĩso waye, ndeci tu sanda ondiamande.

18. Nye wa nõlapo oku linga, kuenda momo lie?

¹⁸ Yehova wa siata oku eca ukũlĩhĩso, elomboloko, uloño, kuenda olondunge komanu vana va likolisilako oku sandiliya ovina viaco. Momo, vi tu kuatisa oku pamisa ukamba wetu la Yehova. Nda tua ci linga, ukamba wetu la Yehova Suku u tu teyuila poku liyaka layonjo. Nda tua pamisa ukamba wetu la Yehova, loku lekisa esumbilo kokuaye, ci tu kuatisa oku yuvula ekandu. (Osa. 25:14; Tia. 4:8) Ukamba wetu la Yehova kuenda olondunge a tu ĩha, vi tu kuatisa oku nõla lutate onjila yu sanjuisa oco tu teyuile ocipiñalo cetu.