SWESWO i swin’wana swa swilo swa khale leswi ndza ha n’wi tsundzukaka ha swona Tatana, loyi a a ri wanuna la titsongahataka a tlhela a tirha hi matimba. A a byi rhandza swinene vululami, hikwalaho u hatle a tsakela rungula ra le Bibeleni loko a ri twa hi 1953. Ku sukela hi nkarhi wolowo, u endle leswi a nga swi kotaka leswaku a dyondzisa hina vana va yena leswi a a swi dyondza. Eku sunguleni, Manana a a nga swi lavi ku tshika mikhuva ya yena ya Khatoliki. Kambe hi ku famba ka nkarhi na yena u sungule ku amukela tidyondzo ta le Bibeleni.

A swi va tikela vatswari va hina ku dyondza na hina. Manana a a nga swi koti kahle ku hlaya naswona Tatana a a tirha hi matimba emasin’wini ku ringana tiawara to tala siku ni siku. Minkarhi yin’wana a a va a karhele swinene lerova a a ya hi vurhongo loko hi ri karhi hi dyondza. Kambe matshalatshala ya yena ma hakeriwile. Tanihi leswi a ndzi ri mativula, a ndzi pfuneta ku dyondzisa tindzisana ta mina, yin’we ya xisati ni timbirhi ta xinuna. Ndzi va dyondzise ni nchumu lowu Tatana a a rhandza ku vulavula ha wona, ku nga ndlela leyi Nowa a a wu rhandza ha yona ndyangu wa yena ni ndlela leyi a xi yingiseke ha yona Xikwembu. A ndzi ri rhandza swinene rungula leri ra le Bibeleni! Swi nga si ya kwihi, hinkwerhu a hi ya eminhlanganweni eHolweni ya Mfumo le Roseto degli Abruzzi, ku nga doroba leri nga le ribuweni ra Adriatic le Italy.

Hi 1955, loko ndzi ri ni malembe ya 11, mina na Manana hi tsemakanye tintshava hi ya evupela-dyambu entsombanweni wa hina wo sungula eRome. Ku sukela hi nkarhi wolowo, ndzi sungule ku yi rhandza swinene mintsombano.

Ndzi khuvuriwe haxawa xa kona naswona endzhakunyana ka sweswo ndzi sungule ku phayona. Loko ndzi ri ni malembe ya 17 ndzi ve phayona ro hlawuleka le Latina, edzongeni wa Rome naswona ku nga mpfhuka wa kwalomu ka 300 wa tikhilomitara ku suka ekaya. Doroba rolero a ri ri rintshwa hikwalaho vanhu a va nga ri na mhaka ni leswi van’wana a va ta swi ehleketa loko va amukela rungula ra le Bibeleni. Mina ni munhu loyi a ndzi phayona na yena hi fambise minkandziyiso yo tala leyi sekeriweke eBibeleni, kambe leswi a ndza ha ri muntshwa a ndzi kumbuka ekaya. Nilokoswiritano, a ndzi lava ku yingisa xileriso lexi a ndzi nyikiwe xona.

Endzhakunyana ndzi averiwe ku ya eMilan leswaku ndzi ya pfuneta hi ku lunghiselela Ntsombano wa Matiko wa 1963 lowu  a wu ri ni nhloko-mhaka leyi nge, “Mahungu Lamanene Lama Nga Heriki.” Entsombanweni wolowo, ndzi tirhe hi ku tirhandzela swin’we ni van’wana vo tala, ku katsa na Paolo Piccioli, makwerhu wa xinuna loyi a ha ri muntshwa loyi a a huma eFlorence. Hi siku ra vumbirhi ra ntsombano u nyikele nkulumo yo tsakisa leyi a yi vulavula hi ku nga ngheneli vukati. Ndzi tsundzuka ndzi anakanya ndzi ku, ‘Swi vula leswaku makwerhu loyi a nge teki nsati.’ Hambiswiritano, endzhaku ka ntsombano hi sungule ku tsalelana mapapila naswona hi swi xiyile leswaku hi ni tipakani leti fanaka, hi rhandza Yehovha naswona hi tiyimisele swinene ku n’wi yingisa. Mina na Paolo hi tekane ni 1965.

Ndzi ve phayona ra nkarhi hinkwawo le Florence ku ringana khume ra malembe. A swi tsakisa ku vona ku andza loku a ku va kona emavandlheni, ngopfu-ngopfu ku vona ndlela leyi vantshwa a va endla nhluvuko ha yona. Mina na Paolo a hi tsakela ku heta nkarhi na vona hi bula hi timhaka leti sekeriweke eBibeleni hi tlhela hi tihungasa, leswi a swi vula leswaku Paolo a a tala ku tlanga bolo ya milenge na vona. A ndzi swi tsakela ku heta nkarhi ni nuna wa mina, kambe ndzi tlhele ndzi swi twisisa leswaku mindyangu ni vantshwa evandlheni a va lava nkhathalelo ni nkarhi wa yena naswona va vuyeriwile.

Ndza tsaka swinene loko ndzi anakanya hi tidyondzo to tala ta Bibele leti hi koteke ku ti fambisa. Yin’wana ya tona a ku ri Adriana, loyi a vulavuleke ni mindyangu yin’wana yimbirhi malunghana ni leswi a a swi dyondza. Mindyangu leyi yi hlele ku hlangana ni mufundhisi leswaku yi ta bula hi tidyondzo tin’wana ta le kerekeni to tanihi Vunharhu-un’we ni moya-xiviri lowu nga fiki. Vafundhisi vanharhu va tile eka nhlangano wolowo. Ndlela leyi va hlamuseleke tidyondzo ta vona ha yona a yi pfilunganya, naswona swichudeni swa hina swa Bibele swi hatle swi swi vona leswaku tidyondzo ta vona a ti nga fambisani ni leswi Bibele yi swi vulaka. Nhlangano wolowo wu endle leswaku ku va ni ku cinca. Hi ku famba ka nkarhi, swirho swa 15 swa mindyangu yoleyo swi ve Timbhoni.

Ndlela leyi hi chumayelaka ha yona masiku lawa yi hambanile. Emalembeni wolawo, Paolo a a ri ni vuswikoti bya ku burisana ni vafundhisi—naswona u burisane ni vo tala. Siku rin’wana u burisane ni ntlawa wa vanhu lava a va nga ri Timbhoni. Swi ve erivaleni leswaku vakaneti a va hlele ka ha ri emahlweni leswaku van’wana eka vayingiseri volavo va vutisa swivutiso leswi a swi tekiwa swi tika swinene. Hambiswiritano, swilo a swi fambanga hi ndlela leyi vafundhisi a va kunguhate ha yona. Munhu un’wana u vutisile loko swi fanerile leswaku vafundhisi va nghenelela etimhakeni ta politiki, hilaha va endleke hakona ku ringana madzana ya malembe. Vafundhisi a va nga swi tivi leswaku va hlamula va ku yini. Hi xitshuketa, mavoni ma timekile, ivi nhlangano wu yimisiwa. Endzhaku ka malembe yo tala hi twe leswaku a ku kunguhatiwe leswaku munhu un’wana a tima mavoni loko bulo rolero ri nga fambi hi ndlela leyi a va anakanya leswaku ri ta famba ha yona.

Endzhaku ka loko mina na Paolo hi ri ni malembe ya khume hi tekanile, hi rhambiwile leswaku hi ya endla ntirho wo endzela mavandlha. Paolo a a tirha ntirho wa kahle, hikwalaho a swi nga olovi ku endla xiboho xolexo. Kambe endzhaku ka loko hi khongerile hi tlhela hi anakanya hi mhaka leyi, hi xi amukerile xiavelo xolexo. Hi swi tsakerile ku tshama ni mindyangu leyi a yi hi amukela emakaya ya yona. Nimadyambu a hi tala ku dyondza hi ri ntlawa, kutani Paolo a a pfuna vana va mindyangu yoleyo hi ntirho wa vona wa xikolo lowu endliwaka ekaya, ngopfu-ngopfu loko ku ri tinhlayo. Ku tlula kwalaho, Paolo a a rhandza ku hlaya naswona minkarhi hinkwayo a a tsakela ku vulavula hi swilo leswi tsakisaka ni leswi khutazaka leswi a swi hlayeke. Hi Musumbhunuku a hi tala ku ya chumayela emadorobeni lawa a ku nga ri na Timbhoni, hi rhamba vanhu leswaku va ta yingisela nkulumo leyi a yi va kona nimadyambu.

Endzhaku ko heta malembe mambirhi hi endzela mavandlha, hi rhambiwile leswaku hi ya tirha eBethele ya le Rome. Paolo a a tirha eka ndzawulo ya swa le nawini kutani mina a ndzi tirha eka Ndzawulo ya Timagazini. A swi nga olovi ku endla ku cinca koloko, kambe a hi tiyimiserile ku yingisa. A swi tsakisa ku vona ntirho wo tala wu endliwa erhavini ni ku vona vamakwerhu va andza swinene eItaly. Hi nkarhi wolowo, Timbhoni ta Yehovha le Italy ti tekiwe tanihi vukhongeri lebyi nga enawini. A hi tsake swinene exiavelweni xa hina lexintshwa.

Loko hi ri karhi hi tirha eBethele, xivangelo xa hina lexi sekeriweke eBibeleni malunghana ni ngati xi ve lexi dumaka le Italy. Eku sunguleni ka va-1980, ku ve ni nandzu wa ngati lowu pfuxeke hasahasa. Mpatswa lowu a wu ri Timbhoni a wu hehliwa hileswaku hi wona wu vangeleke rifu ra n’wana wa wona wa nhwanyana, hambileswi n’wana loyi a feke hikwalaho ka vuvabyi bya ngati lebyi nga ni khombo lebyi a byi khome vanhu vo tala endhawini ya Mediteraniya. Vamakwerhu va xinuna ni va xisati endyangwini wa Bethele va pfune magqweta lawa a ma yimela vatswari volavo lava va nga Vakreste. Ku kandziyisiwe xiphephana ni nkandziyiso wo hlawuleka wa Xalamuka! kutani swi nyikiwa vanhu leswaku swi va pfuna va tiva leswi nga humelela hakunene ni ku twisisa leswi Rito ra Xikwembu ri swi vulaka hi ngati. Etin’hwetini toleto, hakanyingi Paolo a a tirha tiawara ta 16 hi siku. Ndzi endle leswi ndzi nga swi kotaka leswaku ndzi n’wi seketela eka matshalatshala ya yena ya nkoka.

A hi ri ni malembe ya 20 hi tekanile loko ku endleka nchumu wun’wana lowu a hi nga wu langutelanga. A ndzi ri ni malembe ya 41 kasi Paolo a a ri ni malembe ya 49 loko ndzi n’wi byela leswaku ndzi anakanya leswaku ndzi tikile. Eka dayari ya yena u tsale marito lawa hi siku rolero: “Xikhongelo: Loko ku ri ntiyiso, hi pfune leswaku hi tshama entirhweni wa nkarhi hinkwawo, hi nga debyisi voko hi tlhelo ra moya naswona hi pfune leswaku hi va vatswari lavanene hi ku veka xikombiso lexinene. Xa nkoka swinene, ndzi pfune ndzi tirhisa swin’wana swa swilo hinkwaswo leswi ndzi swi vuleke epulatifomo eka malembe ya 30 lama hundzeke.” Loko ndzi anakanyisisa hi mhaka yoleyo sweswi, ndza swi  vona leswaku Yehovha u xi hlamurile hakunene xikhongelo xa Paolo ni xa mina.

Vutomi bya hina byi cince swinene endzhaku ka loko Ilaria a velekiwile. Ku vula ntiyiso, a hi pfa hi hela matimba hilaha swi hlamuseriweke hakona eka Swivuriso 24:10 leyi nge: “Xana u tikombise u hele matimba hi siku ra maxangu? Matimba ya wena ma ta va matsongo.” Kambe a hi seketelana, hi swi tsundzuka leswaku i swa nkoka ku khutazana.

Namuntlha Ilaria u tala ku vula leswaku wa tsaka leswi a velekiweke hi vatswari lava nga Timbhoni lava a va khomekile entirhweni wa nkarhi hinkwawo. A a titwa a rhandziwa naswona a khathaleriwa. Ninhlikanhi a a khathaleriwa hi mina. Nimadyambu loko Paolo a vuyile ekaya, hakanyingi a a ri ni ntirho lowu a a fanele a wu hetisa; kambe a a tinyika nkarhi wo va na yena, a tlanga na yena a tlhela a n’wi pfuna hi ntirho wa yena wa xikolo lowu endliwaka ekaya. A a endla tano hambileswi minkarhi yin’wana a a boheka ku hetisa ntirho wa yena ku kondza ku va awara ya mbirhi kumbe ya nharhu hi matakuxa. Ilaria a a tala ku vula a ku, “Papa i munghana wa mina lonkulu.”

Leswaku hi pfuna Ilaria a tshama endleleni ya Vukreste, hi boheke ku n’wi tshinya, nkarhi wun’wana a hi tiyisa voko. Ndzi tsundzuka siku rin’wana loko a ri karhi a tlanga ni munghana wa yena ivi a endla swilo leswi humeke endleleni. Hi n’wi hlamuserile hi ku ya hi Bibele leswaku ha yini a nga fanelanga a swi endla sweswo. Hi tlhele hi n’wi byela leswaku a kombela ku rivaleriwa eka munghana wa yena emahlweni ka hina.

Ilaria u vula leswaku leswi vatswari va yena a va rhandza ntirho wa nsimu swi n’wi pfunile leswaku na yena a wu rhandza. Sweswi leswi se a tekiweke, u yi twisisa kahle ndlela leyi swi nga swa nkoka ha yona ku yingisa Yehovha ni ku landzela nkongomiso wa yena.

Hi 2008, Paolo u byeriwe leswaku u ni vuvabyi bya khensa. Eku sunguleni a swi vonaka onge Paolo u ta antswa naswona u ndzi khutaze swinene. Hi ringete ku kuma madokodela lamanene leswaku ma n’wi khathalela naswona mina na Ilaria a hi endla swikhongelo swo leha eka Yehovha hi ri swin’we hi kombela mpfuno wa yena leswaku hi va ni matimba naswona hi tiyisela. A swi ndzi tikela swinene ku vona munhu loyi a a ri ni matimba swinene a ri karhi a tsana. Ku fa ka yena hi 2010 ku ndzi twise ku vava swinene. Kambe ndza chaveleleka loko ndzi anakanya hi swilo hinkwaswo leswi hi koteke ku swi endla eka malembe ya 45 hi tekanile. Hi endlele Yehovha leswi nga ematimbeni ya hina. Ndza swi tiva leswaku a nge wu rivali ntirho wa hina. Naswona ndzi swi langutele hi mahlo-ngati ku vona Paolo loko a pfuxiwa eku feni, hi ku pfumelelana ni marito ya Yesu lama kumekaka eka Yohane 5:28, 29.

Embilwini ya mina, ndza ha ri xinhwanyatana lexi a xi rhandza rungula ra Nowa. Ku tiyimisela ka mina a ku si cinca. Ndzi lava ku yingisa Yehovha, ku nga khathariseki leswaku u kombela yini. Ndzi dyondze leswaku xiphiqo xihi ni xihi lexi hi nga na xona, swilo leswi hi bohekeke ku titsona swona kumbe ku lahlekeriwa loku hi bohekeke ku ku tiyisela i kutsongo loko hi ku ringanisa ni mikateko leyikulu leyi Xikwembu xa hina lexi nga ni rirhandzu xi hi nyikaka yona. Ndzi swi vonile evuton’wini bya mina leswaku ku yingisa Yehovha swa vuyerisa minkarhi hinkwayo.