TAJE jaʼ jtos li kʼusi baʼyel laj yakʼ jchan li jtote, jun vinik ti snaʼoj ti oy noʼox spajeb li kʼusi spas yuʼune xchiʼuk ti lek snaʼ x-abteje. Lek chaʼi ti oyuk tukʼilal li jtote, jaʼ yuʼun toj lek laj yaʼi li aʼyej chal Vivlia ta sjabilal 1953. Vaʼun laj yakʼ persa xchanubtasunkutik li kʼusi yakal xchanele. Vokol laj yikta komel li kʼusi nopem xaʼi spasel li ta srelijion katolika li jmeʼe, pe ta kʼunkʼun kʼot ta yoʼonton li kʼusi melel ta sventa Vivliae.

Toj tsots chaʼiik sventa xchanubtasunkutik ta mantal li jtot jmeʼkutike, yuʼun mu snaʼ lek skʼelel vun li jmeʼe, xchiʼuk li jtote ch-abtej sjunul kʼakʼal ta osiltik. Bakʼintike lubem tajek, jaʼ yuʼun mu stsʼik yuʼun vayel kʼalal chichanunajkutike. Pe lek kʼusi kʼot ta pasel ti jech la spasike. Ta skoj ti voʼon vixilune, ta jkolta ta xchanubtasel li oxvoʼ jmukobtake. Ep kʼusitik chkalbekutik skʼoplal, june jaʼ li kʼusi nopem onoʼox xaʼi chalbunkutik li jtotkutike: skʼanoj tajek yutsʼ yalal li Noee, jaʼ yuʼun la xchʼunbe smantal li Diose. ¡Toj kʼupil sba chkaʼi li sloʼil xkuxlejal Noee! Mu ta sjaliluke libat jkotolkutik ta tsobajel ta Salon sventa Tsobobbail ta Roseto degli Abruzzi (Italia), ti jaʼ jun jteklum ta tiʼ nab Adriático.

Kʼalal buluchib xaʼox jabilale, li-aykutik ta sba velta xchiʼuk jmeʼ ta jun mukʼta tsobajel ta 1955. Li echʼkutik ta vitstikaltik xchiʼuk lixanavkutik batel ta stukʼil smaleb Kʼakʼal jaʼ to ti likʼotkutik ta Romae, ti te chichʼ pasel li mukʼta tsobajele. Jaʼ te laj kakʼ venta ti jaʼ jtos li kʼusi mas lek xuʼ xkʼot ta xkuxlejal li jun yajtsʼaklom Cristoe.

Kʼalal echʼ xaʼox jun jabile, laj kichʼ voʼ xchiʼuk lik abtejkun ta tsʼakal ora. Jaʼ yuʼun, kʼalal vuklajuneb xaʼox jabilale laj kichʼ biiltasel ta prekursora espesial ta Latina, jun lum ti te xkom ta sural Roma xchiʼuk ti te van oxibuk sien kilometro xil li jnae. Jaʼ jun achʼ jteklum, jaʼ yuʼun mu kʼusi chopol chaʼiik kʼalal ta jcholkutik mantal ta snaike. Li voʼon xchiʼuk li jchiʼil ta prekursorale ep chkiktabekutik komel vunetik sventa Vivlia li krixchanoetike xchiʼuk lek xkaʼikutik spasel, pe ta skoj ti chex tsebun toʼoxe ta jnaʼ tajek li kutsʼ kalale. Akʼo mi jech, oy onoʼox ta koʼonton xchʼunel li mantal laj kichʼ albele.

 Ta tsʼakale, la stakikun batel ta Milán sventa jkolta jba ta xchapanel jun Mukʼta Tsobajel Internasional ti jaʼ sbi: «Lekil Aʼyej ta Sbatel osil», ti laj yichʼ pasel ta 1963. Te li-abtej xchiʼuk epal ermanoetik. Te abtej li ermano Paolo Piccioli eke, jun kerem ti te likem ta Florenciae. Li ta xchibal kʼakʼale la sjelubtas jun mantal ti chalbe skʼoplal li tojol kerem tsebetike. Xvul ta jol ti xi laj kale: «Li kerem leʼe muʼyuk ta xnupun-o». Pe lik jtakbe jbakutik karta, vaʼun laj kakʼkutik venta ti toj ep kʼusitik koʼol ta jnopkutik ta sventa li kʼusi ta jkʼankutike, ti jkʼanojkutik li Jeovae xchiʼuk ti jpʼel ta koʼonton ta jchʼunbekutik smantale. Linupunkutik ta 1965.

Lajuneb jabil litun ta prekursora regular ta Florencia. Toj lek laj kil ti kʼuyelan epaj li tsobobbailetike. Pe mas to lek laj kilkutik ti chchʼiik tal ta mantal li kerem tsebetike, yuʼun li voʼon xchiʼuk jmalale toj lek chkaʼikutik ti te ta jchiʼinkutike, bakʼintike chiloʼilajkutik ta sventa mantal o jaʼ noʼox ta jchʼay koʼontonkutik. Lek xaʼi xtajin ta futbol xchiʼuk kerem tsebetik li Paoloe. Melel onoʼox ti ta jkʼan ti masuk te jchiʼuk li jmalale, pe laj kakʼ venta xtok ti skʼan skolta kerem tsebetik xchiʼuk utsʼ alaliletik ta tsobobbail li jmalale.

Ximuyubaj kʼalal chvul ta jol ti ep buchʼutik la jchanubtaskutik ta Vivlia li vaʼ kʼakʼale. Jun ti buchʼu la jchanubtaskutik ta Vivliae jaʼ li Adrianae, la xchapbe yaʼi chaʼchop utsʼ alalil li kʼusi yakal chchane. Li utsʼ alaliletik taje la xchap skʼopik xchiʼuk paleetik sventa xloʼilajik ta sventa li Trinidade xchiʼuk ti mu la snaʼ xcham li jchʼuleltike. Li ta tsobajel taje te kʼot oxvoʼ bankilal paleetik. Ta ora noʼox laj yakʼik venta ti solel mu xkaʼibetik smelolal xchiʼuk ti chukul smelolal kʼuyelan chalike, mas to kʼalal chichʼ koʼoltasel xchiʼuk li chanubtaseletik ta Vivlia ti jamal lek ta aʼiele. Oy kʼusi lek kʼot ta pasel yuʼun li tsobajel taje. Yuʼun ta mas tsʼakale te van voʼlajunvoʼuk pasik ta stestigotak Jeova.

Melel onoʼox ti jelem xa tajek ti kʼuyelan ta jcholtik mantale. Pe li vaʼ kʼakʼale, li Paoloe la xchan tajek ti kʼuyelan tstakʼbe li paleetike xchiʼuk toj ep loʼilajik. Xvul ta jol jun velta, la stsob sba ep krixchanoetik ti maʼuk stestigotak Jeovae. Ta anil noʼox vinaj ti chapanbilik xaʼox junantik sventa oy kʼusi tsjakʼike, pe maʼuk ti yuʼun tskʼan chchanike. Akʼo mi jech, jel tajek li kʼusi tsloʼiltaik kʼalal oy buchʼu la sjakʼ mi lek ti tstikʼ sba ta politika li relijione, jech kʼuchaʼal spasojik tal leʼ xa ta sjayibaluk sigloe. Ta melel, chopol skʼoplal komik li paleetike. Jaʼ to kilkutike tupʼ batel lus, vaʼun te tsuts li tsobajele. Kʼalal echʼ xaʼox jayibuk jabile, laj kaʼikutik ti mi mu la jechuk lokʼ li tsobajel jech kʼuchaʼal tskʼan li paleetike, xchapanojik xa onoʼox ti akʼo la xtuchʼik li luse.

Kʼalal lajuneb xaʼox jabil jnupunelkutike, lijakʼbatkutik mi ta jkʼan chitunkutik ta sirkuito. Mu toj kʼunuk laj kaʼikutik ta snopel, yuʼun li Paoloe staoj lek yabtel. Pe kʼalal la jnopkutik xchiʼuk la jpaskutik orasion ta sventa taje, la jchʼamkutik li takel ta ikʼele. Ximuyubajkutik tajek xchiʼuk li ermanoetik ti chakʼ xivaykutik ta snaike. Nopoltik noʼox chichanunajkutik xchiʼukik li ta akʼobaltike, vaʼun mi laj koʼontonkutike tskolta ta spasel stareaik ololetik li Paoloe, pe jaʼ mas tskolta li ta matematikae. Lek xaʼi xchanunaj, jaʼ yuʼun lek xaʼi sloʼilta li kʼusi yan sba yutsil o ti tspat oʼontonal chchane. Te chbat jcholkutik mantal ta jujun lunes ti bu muʼyuk stestigotak Jeovae, vaʼun te chkalbekutik krixchanoetik ti akʼo xbat yaʼiik li mantal ti chichʼ etʼesel li ta akʼobal taje.

Kʼalal chib toʼox jabil chitunkutik ta sirkuitoe, litakatkutik ta ikʼel ta Betel ta Roma. Te ch-abtej ta Departamento de Asuntos Legales li Paoloe, li voʼone te chi-abtej ta Departamento sventa Revista. Melel onoʼox ti mu kʼunuk laj kaʼikutike, pe jpʼel ta koʼonton ta jchʼunkutik mantal. Toj lek laj kilkutik ti kʼuyelan mukʼib batel li Betele xchiʼuk ti epaj batel li stestigotak Jeova ta Italiae. Jech noxtok, oy kʼusi kʼot ta pasel li jabil taje, jaʼ ti laj yichʼ ojtikinel ta stojolal ajvalil li abtelal ta jpastik li ta mukʼta lum taje. Ximuyubajkutik ti te chitunkutik ta Betele.

Li jabiletik taje te vinaj ta jamal ta Italia ti kʼuyelan chkiltik li chʼichʼ ta sventa li kʼusi chal Vivliae. Ta slikebaltik 1980 oy kʼusi laj yichʼ chapanel li ta snail chapanobbail ti ep kʼusi kʼot ta pasel yuʼune. Jun nupultsʼakal ti jaʼ stestigotak Jeovae sabat smulik, yuʼun chalik ti yolbaj la la smil stsebike. Pe mu jechuk un, yuʼun jaʼ la xkuch jtos tsatsal chamel ta xchʼichʼel ti stalel onoʼox jech xkuchojik tal kʼalal chvokʼik li krixchanoetik ti te nopol nakalik ta nab Mediterraneoe. Ep jbetelitaetik la skoltaik li s-abogadotak li nupultsʼakal taje. Jlik vun xchiʼuk jlik ¡Despertad! laj yalbe skʼoplal li kʼusi kʼot ta pasele xchiʼuk li kʼusi chal Vivlia ta sventa li chʼichʼe. Li uetik taje, li Paoloe oy bakʼintik ti ch-abtej vuklajuneb ora jujun kʼakʼale, jaʼ yuʼun ta jpas persa ta skoltael li ta yabtele.

Kʼalal jtob xaʼox jabil jnupunelkutike oy kʼusi kʼot ta pasel ti muʼyuk jmalaojkutike. Li Paoloe yichʼoj 49 jabil, li voʼone 41 kʼalal laj kalbe ti xuʼ van oy xa kole. Li vaʼ kʼakʼale, xi la stsʼiba li ta svun sventa jujun kʼakʼale (diario): «Orasion: Mi jeche, koltaunkutik ti jechuk-o xitunkutik ta tsʼakal orae, ti lekuk tsotsunkutik ta mantale xchiʼuk ti xikʼotkutik ta lekil totil meʼil sventa jech xichanubtasvankutik-o li ta jtalelalkutike. Li kʼusi mas ta jkʼan chakoltaun-oe jaʼ ti xavakʼ jpas uni jutukuk li kʼusi laj kal ta mantaletik ti oy xa ta 30 jabil laj kal tale». Li kʼusi kʼot  ta pasele, jaʼ ti takʼbat s-orasion yuʼun Jeova xchiʼuk ti la stakʼbun eke.

Kʼalal vokʼ li Ilariae toj ep kʼusi jel ta jkuxlejalkutik. Ti xkaltik lek ta jamale, oy bakʼintik ti la jvul koʼontonkutike, jaʼ yuʼun oy kʼusi laj yakʼ jnopkutik li kʼusi chal Proverbios 24:10 ti xi chale: «Me chchibaj avoʼnton cʼalal yorail oy avocole, [...] muʼyuc stsatsal avoʼnton [chkom]». La jkolta jbakutik, yuʼun jnaʼojkutik ti toj tsots skʼoplal ti jpatbe jba koʼontonkutike.

Li Ilariae chal ta jamal ti xmuyubaj tajek ti chʼi ta jun utsʼ alalil ti chtunik ta tsʼakal orae. Muʼyuk bu stuk laj yaʼi sba xchiʼuk toj lek chʼi jech kʼuchaʼal yan utsʼ alaliletike. Voʼon ta jchabi li ta kʼakʼaltike, li Paoloe chchiʼin ta tajimol xchiʼuk tskolta ta spasel li stareatak kʼalal mi sut tal ta abtele. Akʼo mi toj ep yabtel, baʼyel tskolta mu ventauk mi jaʼ to chlaj yoʼonton ta spasel yabtel stuk ta chib o ta oxib ora sob. Xi onoʼox chal li Ilariae: «Jaʼ jlekil amigo li jtote».

Melel onoʼox chaʼa, sventa lekuk oy li ta mantale, skʼan jech-o ta jpaskutik xchiʼuk bakʼintike skʼan onoʼox tsots chkalbekutik mantal. Xvul ta jol jun velta kʼalal yakal chtajin xchiʼuk jun yamigae, oy kʼusi chopol la spasbe. Laj kalbekutik li kʼusi chal Vivlia ti muʼyuk lek li kʼusi la spase, vaʼun te jkʼelojkutik la skʼanbe perton li yamigae.

Li jtsebkutike xmuyubaj ti skʼanojik cholmantal li stot smeʼe. Li avi ti nupunem xae, mas xa xaʼibe smelolal ti toj tsots skʼoplal li xchʼunbel smantal Jeovae xchiʼuk li beiltasel chakʼe.

Albat ta 2008 ti ip ta kanser li Paoloe. Ta slikebale ch-echʼ yuʼun yileluk; jun noʼox yoʼonton xchiʼuk tspatbun koʼonton. Maʼuk noʼox la jsaʼkutik ti bu mas lek xuʼ xpoxtaate, yuʼun ta jpas orasion koxvoʼalkutik sventa jkʼanbekutik Jeova ti akʼo skoltaunkutik ta sventa li kʼusi xuʼ xkʼot ta pasele. Akʼo mi jech, kʼalal cham ta 2010 toj tsots laj kaʼikutik. Jun vinik ti toj lek tsots toʼox xchiʼuk ti mu noʼox xokobe, ta kʼunkʼun te jkʼeloj laj batel. Li kʼusi tspatbun koʼontone jaʼ ti ta jvules ta jol li kʼusitik jmoj la jpaskutik talel 45 jabile. Jaʼ laj kakʼbekutik li kʼusi mas lek oy kuʼunkutik li Jeovae xchiʼuk jnaʼojkutik ti muʼyuk chchʼay sbalil li kabtelkutike. Solel oy ta koʼonton ti xkil xchaʼkuxi talel li Paolo jech kʼuchaʼal chal Juan 5:28, 29.

Li ta yutil koʼontone xikoʼolaj-o kʼuchaʼal li uni bikʼit tseb ti solel skʼanoj tajek li sloʼil xkuxlejal Noee. Jech-o jpʼel koʼonton ta jchʼunbe smantal Jeova, mu ventauk kʼusi tskʼanbun. Jpatoj lek koʼonton ti mu ventauk kʼusi vokolal, ti kʼusi chchʼay kuʼuntike o ti kʼusi jnuptantike solel mu xkoʼolaj-o li bendisionetik chakʼbutik li jkʼanvanej Dios kuʼuntike. Jnaʼoj ta melel xchiʼuk xuʼ xkal ta jamal ti kʼalal ta jchʼunbetik smantal Jeovae, jaʼ toj lek.