1, 2. Ala me na ũnyanya na Yeova me na mwanya wa kwĩka ata?

MWĨĨTU-A-ASA ũmwe wĩtawa Monika aisye: “Nĩthĩĩtwe nĩ mũtwae vakuvĩ myaka 35.” Aendee kwasya, “Nĩ na mũemewa nĩtwĩsene nesa vyũ. Ĩndĩ o na ĩtina wa myaka ĩsu yonthe, no tũendee kũmanyana nesanga!” Vai nzika kana kwĩthĩawa kũilyĩ oou nthĩnĩ wa mĩtwaano mingĩ na katĩ wa andũ aingĩ me ndũũ.

² Nĩtwĩw’aa mũyo ĩla twaendeea kũmamanya nesa ala twendete. Ĩndĩ katĩ wa ndũũ ila tũtonya kũtuma, vai ĩmwe ya vata ta kwĩthĩwa na ũnyanya na Yeova. Vai ĩvinda twĩĩsa kũmanya maũndũ onthe ĩũlũ wake. (Alo. 11:33) Tũkeethĩawa na mwanya mũseo wa kwĩmanyĩsya ĩũlũ wa ndaĩa sya Yeova tene na tene, na kwonaa syĩ sya vata kĩla ĩvinda.—Mũta. 3:11.

3. Twĩĩmanyĩsya kyaũ ĩsomonĩ yĩĩ?

³ Ĩsomo yĩla yĩnavĩtie nĩyĩnatũtetheeisye twone ndaĩa ii ilĩ sya Yeova syĩ sya vata mũno—ũnyanya na kwĩthĩwa ate mwendeesya wa andũ. Ekai yu tũneenee ndaĩa ingĩ ilĩ nzeo sya Yeova, ila nĩ ũlau na kwĩthukĩĩsya andũ angĩ. Tweeka ũu tũkoona nesa ki kana “Yeova nĩ mũseo kwa onthe; na matei make mololo me ĩũlũ wa mawĩa make onthe.”—Sav. 145:9.

4. Mũndũ ũlaĩte kuma ngoonĩ ethĩawa ailyĩ ata?

⁴ Mũndũ mũlau ethĩawa ailyĩ ata? Ũsũngĩo wĩ nthĩnĩ wa ndeto ii sya Yesũ ĩvukunĩ ya Meko ma Atũmwa 20:35: “Kwĩ mũyo kũnengane kwĩ kwosa.” Ndeto o isu nini sya Yesũ nĩsyoonanisye ũndũ mũndũ ũlaĩte kuma ngoonĩ wĩthĩawa ailyĩ. Mũndũ mũlau nĩwumasya ĩvinda yake, akanengane malĩ yake, na akatũmĩa vinya wake kũtetheesya angĩ, na nũtanĩaa mũno kwĩka ũu. Ũu wĩonany’a kana ũlau ũthimawa na kĩeleelo kya ũla ũkũnengane, ĩndĩ ti ũnene wa kĩla wanengane. (Soma 2 Akolintho 9:7.) Vai mũndũ mũlau ta Ngai witũ, Yeova.

5. Yeova onanasya ũlau ata?

 ⁵ Yeova onanasya ũlau ata? Nĩwĩanĩasya mavata ma andũ onthe, o na ala matamũthaithaa. Nĩ w’o, ‘Yeova nĩ mũseo kwa onthe.’ We “nũmaumĩasya syũa yake athũku na aseo, na kũmauĩsya mbua ala mekaa ũlũngalu na ala matekaa ũlũngalu.” (Mt. 5:45) Nĩkyo kĩtumi ĩla mũtũmwa Vaulo waneenaa na ala mataĩ etĩkĩli waisye kana Yeova “eekie nesa aimũnenga mbua kuma ĩtunĩ, na mavinda ma ũketha, aimusũĩsya lĩu na ũtanu ngoonĩ syenyu.” (Meko 14:17) Vate nzika, Yeova nĩ mũlau kwa andũ onthe.—Luka 6:35.

6, 7. (a) Yeova atanĩaa kwĩanĩsya mavata ma aaũ? (b) Nengane ngelekany’o ĩkwonany’a ũndũ Yeova wĩanĩasya mavata ma athaithi make ala aĩkĩĩku.

⁶ Yeova nũtanĩaa mũno kwĩanĩsya mavata ma athaithi make ala aĩkĩĩku. Mũsumbĩ Ndaviti aandĩkie ũũ: “Naĩ mũnini, na yu nĩ mũkũu; ĩndĩ ndyaaona mũlũngalu atiĩtwe, kana ũsyao wake ũkĩvoya lĩu.” (Sav. 37:25) Aklĩsto aingĩ aĩkĩĩku nĩmonete Yeova aimasũvĩa kwa nzĩa ta ĩsu. Kwasũanĩa ngelekany’o ĩĩ ĩatĩĩe.

⁷ Myaka kauta mĩvĩtu, mwĩĩtu-a-asa ũmwe vainia wĩtawa Nancy nĩwakwatiwe nĩ thĩna mũna. Nancy easya ũũ: “Naĩ na vata wa ndola 66 sya kũĩva nyũmba, na naaĩle kũĩva mũthenya ũla waatĩĩe.” Aendee kwasya: “Ndyeesĩ ndonya kũkwata mbesa isu ata. Nĩnavoyie ĩũlũ wa ũndũ ũsu na nathi wĩanĩ ũla naandĩkĩtwe wa mũkaawa. Ndyataĩĩaa kana nĩndonya kũnengwa nĩ andũ mbesa mbingĩ sya kũndũngĩa mũvea, nũndũ yaĩ mĩthenya ya kyumwa ĩla yĩthĩawa yĩ myũmũ mũno. Ĩndĩ ũndũ waũsengy’o nĩ kana wĩoo ũsu andũ aingĩ nĩmookie kũya mũkaawanĩ ũsu, na maithi nĩmandiĩaa mbesa sya kũndũngĩa mũvea. Nauma wĩanĩ nĩnongelanilye mbesa isu nanengiwe na neethĩa nĩ na ndola 66.” Nancy nĩwĩsĩ nesa ki kana Yeova nĩwamwonisye ũlau kwa kũmũmanthĩa o kĩla waĩ na vata nakyo.—Mt. 6:33.

8. Nĩ mũthĩnzĩo wĩva Yeova ũtũnengete wonanasya kana we nĩ mũlau vyũ?

⁸ Mũthĩnzĩo ũla mũnene Yeova waanengane kwonany’a kana we nĩ mũlau vyũ, aũnenganie kwondũ wa andũ onthe. Mũthĩnzĩo ũsu nĩ wĩva? Nĩ nthembo ya wovosyo ya Mwana wake. Yesũ aisye: “Nũndũ Ngai nĩwendete nthĩ, nĩwanenganie Mwana wake e ũmwe, nĩ kana o ũla ũmwĩtĩkĩlaa ndakae, ĩndĩ ethĩwe na thayũ ũtathela.” (Yoa. 3:16) “Nthĩ” ĩla ĩwetetwe ĩandĩkonĩ yĩu nĩ andũ. Kwoou, mũthĩnzĩo ũsu mũnene wa Yeova aũnengete onthe ala mawĩtĩkĩlaa. Ala mamũĩkĩĩaa Yesũ makakwata thayũ mwingĩ, naw’o nĩ thayũ wa tene na tene. (Yoa. 10:10) Mũthĩnzĩo ũsu nĩw’o ũĩkĩĩthyo mũnene vyũ wa kana Yeova nĩ mũlau.

9. Tũtonya ata kwĩthĩwa twĩ alau ta Yeova?

 ⁹ Tũtonya ata kwĩthĩwa twĩ alau ta Yeova?  Yeova nĩwe ‘ũtũnengae syĩndũ syonthe na wingĩ, tũtanaw’e nĩsyo’; kwoou twaĩlĩte kwĩthĩwa twĩ na “mũamba wa ngoo na ala angĩ,” na ũu nĩ kwasya twaĩle kwĩthĩwa twĩyũmbanĩtye kunenga angĩ syĩndũ sitũ. Ĩla tweeka ũu tũtumaa matana. (1 Tim. 6:17-19) Nĩtũtanĩaa kũnenga ala tũmendete mĩthĩnzĩo na kũtethya ala me na thĩna. (Soma Kũtũngĩlĩlwa Kwa Mĩao 15:7.) Nĩ kyaũ kĩtonya kũtũtetheesya tũlilikane kũnenga angĩ syĩndũ? Aklĩsto amwe mekaa ũũ: Ĩla manengwa mũthĩnzĩo, o namo mamanthaa mũndũ ũngĩ mamũnenge mũthĩnzĩo. Kĩkundi kya Kĩklĩsto kĩ ana-a-asa na eĩtu-a-asa aingĩ me veva wa ũlau.

10. Nĩ nzĩa yĩva nzeo yonanasya kana twĩ alau?

¹⁰ Nzĩa ĩla nzeo yonanasya kana twĩ alau nĩ kwĩsĩla ndeto na meko maitũ. Tũtonya kwĩka ũu ata? Kwa kũtũmĩa ĩvinda na vinya witũ nĩ kana twake ala angĩ. (Aka. 6:10) Wenda kũmanya ethĩwa wĩ mũlau kwa nzĩa ĩsu, no wĩkũlye: ‘Ala angĩ nĩmonaa nĩyũmbanĩtye kũmethukĩĩsya? Mũndũ angũlya nĩmũtetheesye wĩanĩ mũna kana andũme vandũ, nyie nĩnĩtĩkĩlaa ethĩwa nĩnĩtonya? Nĩla kũkatha mũndũ ĩndĩĩ kuma ngoonĩ, ethĩwe nĩ wa mũsyĩ kana nĩthaithaa nake?’ Tweethĩwa na kĩmanyĩo kya ‘kũnengane,’ tũkeethĩwa na mũamba mũseo vamwe na Yeova na anyanya maitũ.—Luka 6:38; Nth. 19:17.

11. Nĩ maũndũ meva tũtonya kwĩka tũkony’a Yeova ũlau?

 ¹¹ O na no tũmwony’e Yeova ũlau. Maandĩko matwĩĩte ũũ: “Mũtaĩe Yeova na syĩndũ syaku.” (Nth. 3:9) Imwe sya “syĩndũ” isu nĩ ĩvinda yitũ, vinya, na malĩ, na nĩtũtonya kũitũmĩa ĩla tũũmũthũkũma Yeova. Syana nini o nasyo no imwony’e Yeova ũlau. Mũsyai ũmwe wĩtawa Jason aĩtye atĩĩ: “Ĩla twavanga  kumya mĩvothi Nyũmbanĩ ya Ũsumbĩ, tũnengae syana sitũ imĩkĩe ĩsandũkũnĩ ya mĩvothi.” Aendee kwasya, “Nitanĩaa kwĩka ũu nũndũ ĩla syeekĩa mĩvothi ĩsandũkũnĩ, syĩthĩawa ‘iimũnenga Yeova kĩndũ.’” Ĩla syana syoona syĩ nini kana kũmũnenga Yeova nĩkũetae ũtanu, nĩvatonyeka ikaendeea kwĩka ũu o na syaima.—Nth. 22:6.

12. Mũndũ wĩthukĩĩasya mawoni ma andũ angĩ ethĩawa ailyĩ ata?

¹² Ũndũ ũngĩ mũseo ĩũlũ wa Yeova nĩ kana we nĩwĩthukĩĩasya mawoni ma angĩ. Mũndũ wĩthukĩĩasya mawoni ma andũ angĩ ethĩawa ailyĩ ata? (Tito 3:1, 2) Ethĩawa eyũmbanĩtye kwĩtĩkĩlana na andũ angĩ. Ndakwatĩĩaa mĩao mũno mavinda onthe ũkethĩa ndaalyũka, na ndethĩawa e mũkalĩ, kana e mũmũ. Vandũ va ũu, nũtataa ethĩwe e mũuu na e mũvoo ĩla wĩ na andũ ala angĩ na nũtataa kũmaelewa. Nĩwĩthĩawa eyũmbanĩtye kwĩthukĩĩsya angĩ, na vatonyeka aiatĩĩa woni woo.

13, 14. (a) Yeova onanasya ata nĩwĩthukĩĩasya mawoni ma andũ angĩ? (b) Tũtonya kwĩmanyĩsya kyaũ kumana na ũndũ Yeova weekie ĩvinda ya Loto?

¹³ Yeova onanasya ata nĩwĩthukĩĩasya mawoni ma andũ angĩ? Nũsũanĩaa ĩũlũ wa ũndũ athũkũmi make mekwĩw’a, na mavinda maingĩ nĩwĩanĩasya maũndũ kwosana na mawoni moo. Kwa ngelekany’o, sũanĩa ũndũ weekie ĩvinda ya mũndũ mũlũngalu ũla weetawa Loto. Ĩla Yeova watwie kwananga mũsyĩ wa Sotomo na wa Ngomola, nĩweeaĩe Loto akĩĩe iĩmanĩ. Ĩndĩ nũndũ wa kĩtumi kĩna, Loto nĩwamwĩsũvie akĩĩe vandũ vangĩ. Kwamba ũsũanĩa, aĩ Loto akũlĩtye Yeova aalyũle mĩvango Yake!—Soma Mwambĩlĩlyo 19:17-20.

¹⁴ Nĩ laisi kwasya kana mũĩkĩĩo wa Loto waĩ mwonzu na ndaĩ mwĩwi. Yeova aĩ atonya kũmũsũvĩa o na athi va, na kwoou Loto ndaĩ na kĩtũmi kya kwĩthĩwa na wia. Ĩndĩ o na twasya ata, we Loto aĩ na wia na Yeova nĩwamwĩthukĩĩisye. Nĩwamwĩtĩkĩlilye akĩĩe ndũa ĩngĩ o na kau nĩwavangĩte kũmyananga. (Soma Mwambĩlĩlyo 19:21, 22.) Ũu wĩonany’a nesa vyũ kana Yeova ti mũmũ. Nĩwĩthĩawa eyũmbanĩtye kwĩthukĩĩsya mawoni ma angĩ.

15, 16. Ĩla Mĩao ya Mose yonanĩtye ata kana Yeova nũeleawa na kwĩthukĩĩsya angĩ? (Sisya visa ũla wĩ ĩthangũnĩ ya 13.)

¹⁵ Kwasũanĩa ĩũlũ wa ngelekany’o ĩngĩ ĩeleetw’e Mĩaonĩ ya Mose ĩkwonany’a kana Yeova nũelewa andũ make. Ethĩwa Mũisilaeli aĩ ngya ũkethĩa ndamba kũthemba katena ka ĩlondu kana mbũi, nĩwanengetwe mwanya wa kũthemba ndumbũ kana mavũĩ elĩ. Nao nata ethĩwa aĩ ngya ũkethĩa ndona mavũĩ elĩ? Yeova nĩwamwĩtĩkĩlĩtye aumye mũtu mũnini. Ĩndĩ lilikana ũndũ ũũ: Mũtu ũsu ndwaĩ o mũtu tũ, ĩndĩ yaĩ no nginya wĩthĩwe “mũtu mũseo” ũla wauĩawa aeni ma ndaĩa. (Mwa. 18:6) Nĩkĩ ũndũ ũsu nĩ wa vata?—Soma Alivai 5:7, 11.

¹⁶ Kwasũanĩa wĩ Mũisilaeli na wĩ ngya vyũ. Nayu mũthenya ũmwe ũithi wĩkalonĩ vala vaumĩaw’a nthembo ũkuĩte mũtu waku mũnini wa kũthemba, na ũyona Aisilaeli athwii namo maetete indo syoo. No wambĩĩe kwĩw’a nthoni nũndũ wĩona ta ũkuĩte kĩndũ kĩte kya vata. Ĩndĩ ũililikana kana methonĩ ma Yeova, nthembo yaku nĩ ya vata. Nĩkĩ? Nũndũ Yeova eeaĩte kana no nginya mũtu ũsu wĩthĩwe ne ũla mũseo vyũ. Kwoou no ta weeaa Aisilaeli ala ngya atĩĩ: ‘Nĩnĩsĩ kana ndwamba kumya nthembo nene ta ala angĩ, ĩndĩ nĩnĩsĩ wĩnenga kĩla kĩseo vyũ.’ Ĩĩ nĩ w’o ki, Yeova nũmaeleawa andũ angĩ na kwoou ndeĩaĩaa  athũkũmi make meanĩsye maũndũ matatonya.—Sav. 103:14.

17. Yeova etĩkĩlaa ũthaithi ũilyĩ ata?

 ¹⁷ Nĩtwĩkĩawa vinya nĩ kũmanya kana nũndũ Yeova nĩwĩthukĩĩasya mawoni ma angĩ na nũtũeleawa, nĩwĩtĩkĩlaa ũthaithi witũ wa ngoo yonthe. (Ako. 3:23) Mwĩĩtu-a-asa ũmwe mũkũũ kuma Italy wĩtawa Constance aisye ũũ: “Nĩw’aa nendete mũno kũtavya andũ ĩũlũ wa Mũmbi wakwa. Kyu nĩkyo kĩtumaa ndaeka kũtavany’a na kũmanyĩsya andũ Mbivilia. Mavinda angĩ nĩnĩw’aa woo nĩkwĩthĩwa nditavany’a mũno nũndũ wa mathĩna ma mwĩĩ. Ĩndĩ nyie nĩnĩsĩ nesa ki kana Yeova nĩwĩsĩ mawonzu makwa, nũmbendete, na nĩwonaa kĩla kyonthe neeka kĩ kya vata.”

18. Nĩ kwa nzĩa yĩva asyai matonya kũatĩĩa ngelekany’o ya Yeova?

¹⁸ Tũtonya kũatĩĩa ngelekany’o ya Yeova ata? Kwasũanĩa ĩngĩ ũndũ Yeova weekie ĩvinda ya Loto. Nĩwamwĩthukĩĩisye Loto o na kũtw’ĩka nĩwe waĩ na ũkũmũ ĩũlũ wake. Nĩweetĩkĩlilye Loto eke ũndũ wendaa. Ethĩwa wĩ mũsyai, tyo ũatĩĩe ngelekany’o ya Yeova? Wĩona ata ũkethukĩĩsya woni wa syana syaku na vatonyeka, ũyĩka kwosana na ũndũ syĩkwenda? Ĩkaseti ya Mũsyaĩĩsya ya Kĩswaili ya Ĩtukũ 1, Mwei wa 9, 2007, yĩyĩelesya ĩũlũ wa ũndũ ũsu yaisye kana ĩla asyai meũneena ĩũlũ wa mĩao ya mũsyĩ, no mathokye syana syumye woni wasyo. Kwa ngelekany’o, asyai no mende kwĩkĩa mwĩao ĩũlũ wa saa ila syana syaĩle kwĩnũka, na ũu nĩw’o waĩle nũndũ nĩmo me na kĩanda kyu. Ĩndĩ asyai Aklĩsto nĩmatonya kwĩthukĩĩsya woni wa syana syoo ĩũlũ wa saa ila mavanga. Mavinda amwe, asyai no mavĩndũe saa ila matw’ĩte ethĩwa kwĩka ũu kũitũla mĩao ya Mbivilia. Ĩla asyai methukĩĩsya woni wa syana syoo kwelekela mĩao ya mũsyĩ, ũu nũtumaa syana ielewa mĩao ĩsu nesa na iyĩthĩwa na wendi wa kũmĩatĩĩa.

19. Atumĩa matonya ata kwĩkĩa kĩthito maatĩĩe ngelekany’o ya Yeova ya kũmaelewa angĩ?

¹⁹ Atumĩa ma kĩkundi nĩmatataa kũatĩĩa ngelekany’o ya Yeova kwa kũmaelewa Aklĩsto ala angĩ mate kwenda meke maũndũ matatonya. Lilikana kana o na nthembo sya Aisilaeli ala ngya syaĩ sya vata methonĩ ma Yeova. O ta ũu, ana-a-asa na eĩtu-a-asa amwe maitonya kwĩka maũndũ maingĩ wĩanĩ wa ũtavany’a, nũndũ nĩmatonya kwĩthĩwa me na mathĩna ma mwĩĩ kana me akũũ. Nata ana-a-asa na eĩtu-a-asa asu makakw’a ngoo nĩkwĩthĩwa maitonya kwĩanĩsya maũndũ maingĩ ũndũ mekwenda? Atumĩa no mamaĩkĩĩthye kana Yeova nũmendete nũndũ mamumĩasya kĩla kĩseo vyũ.—Mko. 12:41-44.

20. Kwĩthĩwa tũtatonya kwĩanĩsya maũndũ maingĩ, nĩkwasya kana tũyaĩle kwĩkĩa kĩthito ĩla tũũmũthũkũma Ngai? Elesya.

²⁰ Kwĩthĩwa tũtatonya kwĩanĩsya maũndũ maingĩ ti kwasya kana tũyaĩle kwĩkĩa kĩthito ĩla tũũmũthũkũma Ngai, nĩ kana atĩ tũikenosye. (Mt. 16:22) Tũyaĩle kwĩka maũndũ manini ethĩwa nĩtũtonya kwĩanĩsya maũndũ maingangĩ. Vandũ va ũu, twaĩle kũlilikana ndeto sya Yesũ ĩla waisye kana no nginya ‘tũthetheesye’ wĩanĩ wa Ũsumbĩ. (Luka 13:24) Kwoou nĩtwaĩle kwĩanany’a maũndũ aa elĩ. Ũndũ wa mbee twaĩle kwĩkĩa kĩthito vyũ ũthũkũminĩ witũ. Ĩndĩ, tũyĩka ũu nĩtwaĩle kũlilikana ũndũ ũũ wa kelĩ, kana Yeova ndendaa twĩanĩsye maũndũ tũtatonya. Yeova nũtanaa mũno ĩla woona twamũnenga kĩla kĩseo vyũ. We tyo ũtanaa kũmũthũkũma Vwana ũilyĩ ũu, ũeleawa angĩ na kũmethukĩĩsya? Nthĩnĩ wa ĩsomo yĩla yĩatĩĩe nĩtũũneenea maũndũ angĩ elĩ maseo ĩũlũ wa Yeova.—Sav. 73:28.