1, 2. (a) Nĩ maũndũ marĩkũ marabatarania nĩguo tũgĩe na ũrata wa hakuhĩ na Jehova? (b) Tũkũgunĩka atĩa twathuthuria maũndũ thĩinĩ wa Bibilia marĩa monanagia ũrĩa andũ maamũkĩrire ũtongoria wa Jehova?

“NO NIĨ-RĨ, gũkuhĩhĩria Ngai, nĩkuo kũnjagĩrĩire; Mwathani Jehova nowe nduĩte irahĩro rĩakwa.” (Thab. 73:28) Nĩ kĩĩ gĩatũmire mwandĩki wa Thaburi oige ũguo igũrũ rĩgiĩ mwĩhoko wake harĩ Ngai? Hau kabere, nĩ ũndũ wa kuona ta andũ aaganu maagacĩrĩte, nĩ aaiguĩte ũũru ngoro. Oigĩte ũũ: “Ti-itherũ, ’theretie ngoro yakwa tũhũ, na no tũhũ ngĩthambia moko rĩĩthambĩro-inĩ rĩa kũnina ũũru.” (Thab. 73:2, 3, 13, 21) O na kũrĩ ũguo, rĩrĩa aatonyire “handũ harĩa haamũre ha Mũrungu,” nĩ aahotire kũrũnga mwĩcirĩrie wake na kũgitĩra ũrata wake hamwe na Ngai. (Thab. 73:16-18) Mũthuri ũcio mwĩtigĩri Ngai nĩ eerutire ũndũ wa bata: Atĩ gũkorũo gatagatĩ-inĩ ka andũ a Ngai, gwĩtĩkĩra ũtaaro, na kũũrũmĩrĩra nĩ maũndũ ma bata harĩ gũtũũria ũrata wa hakuhĩ na Jehova.—Thab. 73:24.

² O na ithuĩ nĩ twĩriragĩria gũkorũo na ũrata wa hakuhĩ na Jehova. Nĩguo kũhoteke, harĩ bata twĩtĩkagĩre gũtongorio nĩ ũtaaro wake nĩguo tũmũkenagie. Nĩ ũndũ wa tha ciake, tene Ngai nĩ aaheaga mũndũ ũmwe ũmwe kana ndũrĩrĩ mĩeke ya kuonania kana nĩ mangĩetĩkĩrire gũtongorio nĩwe. Maũndũ ma kuonania ũrĩa maamũkagĩra ũtongoria wake nĩ maandĩkirũo thĩinĩ wa Bibilia marĩ ma “kwĩruta na ithuĩ” na ma “gũtũtaara [gũtũkaania] ithuĩ, o ithuĩ tũkinyĩrĩirũo nĩ marigĩrĩrio ma mahinda maya ma ndũire.” (Rom. 15:4; 1 Kor. 10:11) Gũthuthuria maũndũ macio wega nĩ gũgũtũteithia gũtaũkĩrũo makĩria nĩ ngumo cia Jehova na gũtuonie ũrĩa tũngĩgunĩka kuumana na ũtongoria wake.

3. Nĩ ngerekano ĩrĩkũ ĩheanĩtwo ya kuonania kĩhooto kĩa Jehova gĩa gũtongoria andũ thĩinĩ wa Isaia 64:8 na Jeremia 18:1-6? (Rora mbica kĩambĩrĩria-inĩ gĩa gĩcunjĩ gĩkĩ.)

³ Rĩandĩko rĩa Isaia 64:8 rĩkĩonania ũrĩa Jehova akoragwo na kĩhooto gĩa gũtongoria mũndũ ũmwe ũmwe o hamwe na ndũrĩrĩ, riugaga ũũ: “No rĩrĩ, wee Jehova, nĩwe ithe witũ; ithuĩ twĩ rĩũmba, nawe nĩwe mũtũũmbi, na ithuothe tũrĩ wĩra wa moko maku.” Mũmbi wa indo cia rĩũmba nĩwe ũkoragwo na kĩhooto gĩa gũkũmbania ndoro athondeke kĩrĩa ekwenda. Ndoro ndĩngĩra mũmbi kĩrĩa egũthondeka. Ũguo noguo harĩ mũndũ na Ngai. O ta ũrĩa ndoro ĩtaangĩra mũmbi kĩrĩa ekũmĩthondeka no taguo mũndũ ataangĩra Ngai ũrĩa ekũmũtongoria.—Thoma  Jeremia 18:1-6.

4. Hihi Jehova nĩ atindĩkagĩrĩria andũ kana ndũrĩrĩ metĩkĩre gũtongorio nĩwe? Taarĩria.

⁴ Kũgerera Isiraeli ya tene Jehova nĩ onanirie ũhoti wake wa gwĩka ta ũrĩa mũmbi wa indo cia rĩũmba ekaga. No Jehova nĩ ngũrani na mũmbi wa indo cia rĩũmba. Akoragwo ahete andũ na ndũrĩrĩ kĩheo kĩa mwanya gĩa gwĩthurĩra, ũguo nĩ kuuga nĩ ametĩkagĩria metuĩre matua mao. Ndatũmaga andũ amwe makorũo marĩ ega na arĩa angĩ makorũo marĩ oru. Ningĩ ndatindĩkagĩrĩria andũ mamwathĩkagĩre. Ithenya rĩa ũguo, andũ nĩo methuragĩra kana nĩ mekwenda gũtongoragio nĩ Jehova Mũũmbi wao.—Thoma Jeremia 18:7-10.

5. Rĩrĩa andũ momia ngoro marega gũtongorio nĩ Jehova-rĩ, ahũthagĩra kĩhooto gĩake atĩa arĩ we Mũũmbi wao?

⁵ Ĩ andũ mangĩũmia ngoro marege gũtongorio nĩ Mũũmbi Ũrĩa Mũnene? Kũngĩkinya hau-rĩ, hihi ahũthagĩra kĩhooto gĩake atĩa arĩ we Mũũmbi? Wĩcirie ũrĩa mũmbi wa indo cia rĩũmba ekaga rĩrĩa ndoro yaga gũkũmbĩka ũrĩa ekwendaga. No agerie kũmĩhũthĩra gũthondeka kĩndũ kĩngĩ kana amĩte! Kaingĩ nĩ gũthiaga ũguo nĩ ũndũ wa mũmbi kwaga gũkũmbania ndoro na njĩra ĩrĩa yagĩrĩire. Jehova Mũũmbi witũ ndangĩka ũguo. (Gũcok. 32:4) Rĩrĩa mũndũ arega gwĩtĩkĩra ũtongoria wa Jehova, hingo ciothe mahĩtia makoragwo marĩ ma mũndũ ũcio. Jehova ahũthagĩra andũ kũringana na ũrĩa maretĩkĩra gũtongorio nĩwe. Rĩrĩa maramwathĩkĩra makoragwo marĩ a bata mũno maitho-inĩ make. Kwa ngerekano, Akristiano arĩa aitĩrĩrie maguta matariĩ ta indo “njiguĩre tha” iria ithondeketwo irĩ ‘cia gũtĩo.’ Nao arĩa momagia ngoro makarega gũtongorio nĩ Jehova nĩo indo “cia kũrakarĩrũo, iria ciagĩrĩire o kũũragwo.”—Rom. 9:19-23.

6, 7. Harĩ na ngũrani ĩrĩkũ harĩ ũrĩa Mũthamaki Daudi na Mũthamaki Saulu maamũkĩrire ũtaaro wa Jehova?

 ⁶ Njĩra ĩmwe ĩrĩa Jehova atongoragia andũ nayo nĩ kũgerera kũmahe ũtaaro na kũmarũithia. Nĩ tũkuona ũrĩa ahũthagĩra kĩhooto gĩake gĩa gũtongoria andũ tũkĩarĩrĩria ũhoro wa athamaki erĩ a mbere a Isiraeli, Saulu na Daudi. Rĩrĩa Mũthamaki Daudi aatharirie na Bathi-sheba, mehia make nĩ maarehire mathĩna manene harĩ we na harĩ andũ angĩ. O na gũtuĩka Daudi aarĩ mũthamaki, Jehova ndaagire kũmũrũithia. Ngai nĩ aatũmire Nathani mũnabii wake athiĩ kũrĩ Daudi arĩ na irũithia iritũ. (2 Sam. 12:1-12) Daudi aamũkĩrire irũithia rĩu atĩa? Nĩ aahutirio ngoro mũno na akĩĩrira. Nĩ ũndũ ũcio Ngai akĩmũiguĩra tha.—Thoma 2 Samueli 12:13.

 ⁷ Ngũrani na ũguo, Mũthamaki Saulu ũrĩa warĩ mbere ya Daudi ndaigana kwamũkĩra ũtaaro. Kũgerera mũnabii Samueli Jehova aathĩte Saulu ĩmwe kwa ĩmwe ũũ: Thiĩ ũkaniine biũ Aamaleki othe na mahiũ mao. Saulu ndaathĩkĩire watho ũcio wa Ngai. Akĩrega kũũraga Agagi mũthamaki wa Aamaleki, o hamwe  na mahiũ marĩa marĩ mega mũno. Nĩkĩ gĩatũmire eke ũguo? No kũhoteke gĩtũmi kĩmwe nĩ kwenda gwĩcarĩria igweta. (1 Sam. 15:1-3, 7-9, 12) Rĩrĩa aarũngagwo, Saulu aagĩrĩirũo nĩ kũreka ngoro yake yororoe, atongorio nĩ Mũũmbi Ũrĩa Mũnene. Ithenya rĩa ũguo, Saulu ndeetĩkĩrire. Aambĩrĩirie kũruta itũmi iria ciatũmĩte eke ũguo. Eteteire atĩ ũrĩa eekĩte warĩ ũndũ mwĩtĩkĩrĩku tondũ nyamũ icio nĩ cingĩarutirũo magongona, na kwoguo akĩhũthia ũtaaro wa Samueli. Jehova nĩ aamũregire, na Saulu ndaigana kũgĩa na ũrata rĩngĩ na Ngai ũrĩa wa ma.—Thoma 1 Samueli 15:13-15, 20-23.

8. Tũreruta atĩa kuumana na ũrĩa rũrĩrĩ rwa Isiraeli rwamũkĩrire ũtongoria wa Jehova?

⁸ Jehova aheaga nginya ndũrĩrĩ mweke wa gwĩthurĩra kana nĩ igwĩtĩkĩra gũtongorio nĩwe. Thutha wa ciana cia Isiraeli gũkũũrũo ũkombo-inĩ Misiri, nĩ ciaingĩrire thĩinĩ wa kĩrĩkanĩro hamwe na Ngai mwaka wa 1513. Aisiraeli maarĩ rũrĩrĩ rũthuure rwa Ngai na maarĩ na mweke wa mwanya wa gũtongorio nĩwe. O na kũrĩ ũguo, maathire na mbere gwĩka maũndũ marĩa moonagwo marĩ mooru nĩ Jehova, nginya magĩthathaiya ngai cia ndũrĩrĩ iria ciamarigicĩirie. Maita maingĩ Jehova nĩ aatũmĩire Aisiraeli anabii nĩguo mamateithie merire, ĩndĩ matigana gũthikĩrĩria. (Jer. 35:12-15) Nĩ ũndũ wa kũũmia ngoro, no mũhaka mangĩaherithirio. Ũthamaki wa rũgongo wa Isiraeli nĩ waniinirũo nĩ Ashuri naguo ũthamaki wa mũhuro wa Juda wa makabira merĩ ũkĩanangwo nĩ Babuloni. Ũndũ ũcio ũratũruta atĩa? Tũrĩgunĩkaga  nĩ ũtongoria wa Jehova angĩkorũo tu nĩ tũrĩũrũmagĩrĩra.

9, 10. Andũ a Nineve maamũkĩrire atĩa ituĩro rĩa Jehova?

⁹ Ningĩ Jehova nĩ aaheire andũ a Nineve, itũũra inene rĩa Ashuri mweke wa kwĩrira. Eerire Jona ũũ: “Ũkĩra, ũthiĩ Nineve, itũũra rĩrĩa inene, wanĩrĩre ũkĩrĩgũũthũkagĩra; amu ũũru wa ene rĩo wambatĩte ũgakinya o harĩ niĩ.” Itũũra rĩu nĩ rĩatuĩrĩirũo kũniinwo.—Jona 1:1, 2; 3:1-4.

¹⁰ Ona kũrĩ ũguo, rĩrĩa Jona aanĩrĩire ituĩro rĩu, “andũ acio a Nineve magĩgĩĩtĩkia Ngai; makĩanĩrĩrithia atĩ kũgĩe hĩndĩ ya kwĩima irio, na makĩĩhumba nguo cia makũnia, kuuma o ũrĩa mũnene wao othe kinya ũrĩa mũnyinyi wao othe.” Nake mũthamaki wao “agĩũkĩra akiuma gĩtĩ-inĩ gĩake kĩa ũnene, na akĩĩaũra nguo yake ya ũnene, akĩĩhumba nguo ya ikũnia, agĩgĩikara thĩ mũhu-inĩ.” Andũ acio a Nineve nĩ meetĩkĩrire kũrũngwo nĩ Jehova na makĩĩrira. Nĩ ũndũ ũcio, Jehova ndaamaninire.—Jona 3:5-10.

11. Nĩ ngumo ĩrĩkũ Jehova onanirie matuĩro-inĩ make kwerekera Isiraeli na Nineve?

¹¹ Gũkorũo Aisiraeli marĩ rũrĩrĩ rũthuure gũtiagiririe Jehova amaherithie. Ngũrani nao, andũ a Nineve matiaingĩrĩte thĩinĩ wa kĩrĩkanĩro na Ngai. O na kũrĩ ũguo, Jehova nĩ aamaiguĩrĩire tha rĩrĩa meeririre na magĩtĩkĩra kũrũngwo nĩwe. Hatarĩ nganja, ngerekano icio cierĩ ironania atĩ Jehova Ngai witũ ‘ndathuuranagia gĩthiithi kĩa ũrĩa mũndũ atariĩ.’—Gũcok. 10:17.

12, 13. (a) Ngai acenjagia mĩbango yake andũ macenjia ciĩko ciao nĩkĩ? (b) Gũkorũo Jehova nĩ ‘eriraga’ kwarĩ na moimĩrĩro marĩkũ harĩ Saulu? Harĩ Nineve?

¹² Jehova no acenjie mĩbango yake kũringana ciĩko cia andũ. Kwa ngerekano, Bibilia ĩtwĩraga atĩ Jehova nĩ ‘eeririre nĩ ũndũ wa gũkorũo atuĩte Saulu mũthamaki’ wa Isiraeli. (1 Sam. 15:11) Ningĩ rĩrĩa andũ a Nineve meeririre magĩtigana na mĩthiĩre yao mĩũru, Bibilia yugaga: “Ngai agĩkĩĩricũkwo agĩtiga ũũru ũrĩa oigĩte akũmeka; na ndaigana kũwĩka.”—Jona 3:10.

¹³ Kiugo gĩa Kĩhibirania kĩrĩa gĩtaũrĩtwo “nĩ ngwĩrira” nĩ kuuga gũcenjia ũrĩa mũndũ abangĩte gwĩka. Mũbango wa Jehova wa gũtua Saulu mũthamaki nĩ wacenjirie na akĩmũrega. Jehova ndaacenjirie mũbango wake atĩ tondũ nĩ aahĩtĩtie agĩthuura Saulu, ĩndĩ nĩ tondũ Saulu nĩ onanirie kwaga wĩtĩkio na agĩtuĩka mũremi. Ningĩ Ngai nĩ eeririre nĩ ũndũ wa andũ a Nineve, ũguo nĩ kuuga, agĩcenjia mũbango wake kũmerekera. Ũcio nĩ ũndũ wa gũtwĩkĩra ngoro mũno kũmenya atĩ Jehova nĩ mũcayanĩri na nĩ akoragwo eharĩirie gũcenjia mĩbango yake rĩrĩa andũ macenjia ciĩko ciao!

14. (a) Jehova atũtongoragia na njĩra irĩkũ ũmũthĩ? (b) Twagĩrĩirũo kwamũkĩra ũtongoria wa Jehova atĩa?

¹⁴ Mahinda-inĩ maya Jehova atũtongoragia kũgerera Kiugo gĩake Bibilia, na ithondeka rĩake. (2 Tim. 3:16, 17) Na githĩ tũtiagĩrĩirũo gwĩtĩkĩra ũtaaro o wothe tũngĩheo kũgerera njĩra icio? O na angĩkorũo twabatithirio mĩaka mĩingĩ mĩhĩtũku kana nĩ tũheetwo mĩeke mĩingĩ ya ũtungata, twagĩrĩirũo gũthiĩ na mbere gũtongorio nĩ ũtaaro wa Jehova, tũkarekaga ũtũteithagie gũtuĩka indo cia kũmũtĩithagia.

15, 16. (a) Mũndũ angĩigua atĩa angĩrũithio na njĩra ya kwehererio mĩeke ya ũtungata? Heana ngerekano. (b) Nĩ kĩĩ kĩngĩtũteithia tũtigatoorio nĩ thoni na gũconoka rĩrĩa twarũithio?

¹⁵ Rĩmwe na rĩmwe no tũrũithio na  njĩra ya kũrutwo kana kũrũngwo. O na kũrĩ ũguo, kũrĩ hĩndĩ tũngĩbatara kũrũithio tondũ wa gũkorũo tũhĩtĩtie. Nĩ ũndũ ũcio, twahota kwehererio mĩeke ĩrĩa tũheetwo ya ũtungata. Kwa ngerekano, ta wĩcirie ũhoro wa Dennis * ũrĩa watungataga arĩ mũthuri wa kĩũngano. Nĩ aaingĩrire mehia-inĩ nĩ ũndũ wa gũtua matua mooru maũndũ-inĩ ma kĩĩbiacara na nĩ ũndũ ũcio akĩrũithio. Ũgwĩciria Dennis aaiguire atĩa mũthenya ũrĩa kĩũngano kĩamenyithirio atĩ nĩ atigithio gũtungata arĩ mũthuri wa kĩũngano? Oigire ũũ: “Ndaiguire nguĩte ngoro mũno. Kwa ihinda rĩa mĩaka 30, nĩ ndakoretwo na mĩeke mĩingĩ ya ũtungata. Nĩ ndatungatĩte ndĩ painia wa hĩndĩ ciothe, ngatungata Betheli, ngatuĩka mũteithia wa ũtungata na thutha ũcio mũthuri wa kĩũngano. Ningĩ no hĩndĩ ndakoretwo ndaruta mĩario yakwa ya mbere thĩinĩ wa kĩrũrũngano kĩa ng’ongo. Maũndũ macio mothe, maathirire o rĩmwe ta kũbucia kwa ritho. Makĩria ma kũigua thoni na gũconoka, ndoonire ta itaarĩ na bata rĩngĩ thĩinĩ wa ithondeka rĩa Jehova.”

¹⁶ Ma nĩ atĩ, no mũhaka Dennis angĩacenjirie mĩthiĩre yake, atigane na ciĩko iria ciatũmĩte abatare kũrũngwo. No nĩ kĩĩ kĩamũteithirie ndagatoorio nĩ thoni na gũconoka? Oigire ũũ: “Ndatuire itua rĩa gũthiĩ na mbere gwĩka maũndũ ma kĩĩroho. Ningĩ, aarĩ na ariũ a Ithe witũ nĩ maandeithirie na ngĩũmĩrĩrio nĩ mabuku maitũ. Ndoonire gĩcunjĩ kĩrĩa kĩarĩ na kĩongo ‘Umewahi Kuwa na Mapendeleo ya Utumishi? Je, Unaweza Kutumikia Tena?’ thĩinĩ wa ngathĩti ya Mnara wa Mlinzi ya Agosti 15, 2009 gĩtariĩ ta macokio ma mahoya makwa. Ũtaaro ũrĩa wangenirie mũno nĩ ũrĩa woigaga ũũ: ‘Ihinda rĩrĩa ũtehokeirũo mawĩra maingĩ thĩinĩ wa kĩũngano, rĩhũthĩre biũ gwĩkĩra wĩtĩkio waku hinya.’” Dennis agunĩkĩte atĩa nĩ ũndũ wa gwĩtĩkĩra irũithia rĩu? Thutha wa mĩaka ĩigana ũna, oigire ũũ: “Jehova nĩ andathimĩte rĩngĩ, akahe mweke wa gũtungata ndĩ mũteithia wa ũtungata.”

17. Kweherio kĩũngano-inĩ kũngĩteithia atĩ ũrĩa wĩhĩtie erire? Heana ngerekano.

¹⁷ Kweherio thĩinĩ wa kĩũngano nĩ njĩra ĩngĩ Jehova ahũthagĩra kũrũithia andũ. Ũndũ ũcio nĩ ũgitagĩra kĩũngano gĩtigathũkio na ũgateithia mũndũ ũrĩa wĩhĩtie erire. (1 Kor. 5:6, 7, 11) Kwa ihinda rĩa mĩaka 16 ĩrĩa Robert eeheretio kĩũngano-inĩ, aciari na ariũ a nyina nĩ maathĩkĩire biũ marĩ na wĩhokeku ũtaaro wa Kiugo kĩa Ngai wa kwaga kũnyitanĩra na arĩa mehĩtie, o na kwaga kũmageithia. Robert rĩu nĩ arĩkĩtie gũcokio thĩinĩ wa kĩũngano na nĩ arathiĩ na mbere wega kĩĩroho. Rĩrĩa oririo nĩ kĩĩ gĩatũmire acokerere Jehova na ithondeka rĩake thutha wa mĩaka mĩingĩ ũguo, oigire atĩ ikinya rĩrĩa andũ a famĩlĩ yao moete nĩ rĩamũteithirie. Oigire ũũ: “Korũo andũ a famĩlĩ itũ nĩ maanyitanĩire naniĩ o hanini tu, monaniĩ ta maranũmbũiya, ũndũ ũcio nĩ ũngĩatũmire ndĩigue njiganĩire na ndingĩerirĩirie gũcokerera Ngai.”

18. Twagĩrĩirũo gũkorũo na mwerekera ũrĩkũ rĩrĩa tũratongorio nĩ Jehova?

¹⁸ No twage kũbatara irũithia ta rĩu, no nĩ wega kwĩyũria kana nĩ tũrĩtĩkagĩra gũtongorio nĩ Mũũmbi witũ. Hihi nĩ tũrĩtĩkagĩra kũrũngwo? Hihi tũrĩkaga ta Daudi kana ta Saulu? Ithe witũ Jehova nĩwe wagĩrĩirũo nĩ gũtũrũnga. Nĩ wega kũririkana atĩ “Jehova arũithagia ũrĩa endete, o ta ũrĩa ithe wa mũndũ arũithagia mũriũ o ũcio akenagĩra.” Nĩ ũndũ ũcio “menya gũgatirika ihũra rĩa Jehova, kana ũnoge nĩ kũrũithio nĩwe.”— Thim. 3:11, 12.