1, 2. (a) Ka nyi akaa sé er keng ve se ya ikyar a Yehova kôôsôô? (b) Aluer se ôr akaa a i nger ken Ruamabera sha kwagh u ior yange ve er zum u Yehova tsaha ve la yô, se zua a mtsera nena?

ORPASALMI yange suur sha Yehova, nahan a kaa ér: “Kpa mo yô, doom u mgbôghom a Aôndo; m gema Ter AÔNDO hingir mo ijiir yam i yeren ker.” (Ps. 73:28) Ka nyi yange i na ve tsua u eren kwagh nahana? Er a nenge mbaaferev lu ken mkpeyol yô, ishima vihi un ker sha hiihii la. A vaa iyol ér: “Mimi je, m gbe wanger ishima yam, man m nyian ishô iyol gbilin tsô.” (Ps. 73:2, 3, 13, 21) Kpa za nyer “ken icighanjiir u Aôndo” yô, kwagh ne wase un u kôôm mhen na, nahan za hemen u lun a Aôndo kôôsôô. (Ps. 73:16-18) Kwagh u yange er or u cian Aôndo ne, tese un kwagh u vesen, ér: gba hange hange u se luun vea ior mba Aôndo imôngo, se lumun kwaghwan shi se eren sha mi ve, se za hemen u lun a Yehova kôôsôô ye.—Ps. 73:24.

² Se kpa sar se u yan ikyar a Aôndo u mimi man u uma la kôôsôô. Kpa saa se de ser kwaghwan na shin tsaha na u maa se ken jijingi sha er se lu ior mba doon un ishima ve, se fatyô u yan ikyar a na ye! Ken ashighe a ken ijime la, Aôndo yange a zungwe gbenge or shin ikyurior jimin cii mhôônom, a na ve ian i lumun tsaha na. I nger kwagh u yange ve er la ken Bibilo “sha ci u ityesen yase,” man sha u a lu se icintan, “se mba mkur u ashighe a ve sha a vese ne.” (Rom. 15:4; 1 Kor. 10:11) Aluer se time sha akaa a i nger ne vighe vighe yô, aa wase se u kaven mlu u Yehova, shi se fa er se er ve zua a mtsera sha tsaha na la yô.

3. I ôr injakwagh i pasen tahav mbu Yehova a lu a mi sha ior la ken Yesaia 64:8 man Yeremia 18:1-6 nena? (Nenge foto u sha mhii la)

³ Yesaia 64:8 pase tahav mbu Yehova a lu a mi sha ior asange asange man akuraior la sha injakwagh,  kaa ér: “TERE, U ngu Ter wase je, se mba inyatyuu man We U ngu Ormaan se; se cii se mba tom u ave Ou.” Ormaan ngu a tahav mbu maan kwagh u a soo cii a inyatyuu. Inyatyuu ngi a tahav mbu vendan ga. Kape kwagh u orumace vea Aôndo kpa a lu je la. Or a fatyô u nyiman kwagh a Aôndo ga, vough er inyatyuu ia fatyô u hendan kwagh a ave a ormaan, a a lu maan i er a soo la ga nahan.—Yeremia 18:1-6.

4. Aôndo gbe humbur maan ior shin akuraior er a soo la tsôô? Ta iwanger.

⁴ Yehova yange tese Mbaiserael mba tsuaa mbara ér un ngu a tahav mbu eren kwagh u ormaan ka nan er a inyatyuu la. Nahan kpa, Yehova ngu kposo a ormaan. Ormaan nana fatyô u tôôn inyatyuu, maan nyityôkwagh i nan soo cii. Yehova gbe maan ior shin akuraior er a soo la, eren mbagenev ér ve doo, mbagenev di ve vihii? Bibilo na mlumun ér ei. Yehova na uumace iyua i doon tsung. A na uumace ian i tsuan kwagh u ve soo cii. Á hemba sha won cii, kpa eren tahav sha gbenda u yangen ve u eren tom a iyua i a ne ve la ga. Gba kpee u uumace vea tsua ér Yehova, u a gbe ve la a maa ve.—Yeremia 18:7-10.

5. Uumace ka vea venda ér Yehova a de maan ve ga yô, a tese tahav mbu a lu a mi sha a ve la nena?

⁵ Kpa aluer uumace nômbo ikyôr, ve venda ér Ormaan u Tamen la a de maan ve ga di ye? Kwagh ka una lu nahan yô, a er nena a tahav nav mbu hemban laa? Hen ase kwagh u ka a za hemen zum u inyatyuu i kera doo u maan kwagh u ormaan nan we ishima la ga yô. Ormaan la nana maa ikyagh kigen a mi, shin nana gema inya la nana ta kera. Ashighe kpishi, inyatyuu ka ia saa ishe yô, i lu ibo i ormaan. Kpa Yehova yô, kwagh na ngu nahan ga. (Dut. 32:4) Shighe u or vende ér Yehova a de maan nan ga cii, ka i lu ibo i nan. Ka er ior ve nenge tsaha u Yehova la ka a gema gbenda u a soo u maan ve la ye. Mba ve ongo imo na yô, ka ve lu un a iwasen. Ikyav i tesen yô, Mbakristu mba i shigh ve mkurem la mba “ikyav mbi i zungu mbi mhôônom,” mbi i maa mbi mbi hingir ‘ikyav mbi eren kwagh u icivirigh a mi’ yô. Kpa mba ve taver ityough, ve hendan a Aôndo la yô, ka ve hingir “ikyav mbi iyughuv mbi i ver mbi sha ci u mtim” yô.—Rom. 9:19-23.

6, 7. Tor Saulu man Tor Davidi yange ve lu kposo sha gbenda u ve nenge kwaghwan u Yehova la nena?

 ⁶ Gbenda môm u Yehova a maan ior yô, ka sha kwaghwan shin tsaha. Se fatyô u nengen gbenda u a eren tahav sha mba a maan ve la, sha u timen sha kwagh u Saulu man Davidi, mba ve lu utor mba hiihii ken Iserael la. Shighe u Davidi er idya a Betesheba la, kwagh la va un a zayol tsung kua mbagenev kpaa. Shin er Davidi lu tor nahan kpa, Yehova tsaha un tsung. Yange tindi profeti Natan ér a za ôr un loho u taver. (2 Sam. 12:1-12) Tsô Davidi er nena? Kwagh la kôr un ken ishima, nahan a gema ishima. Nahan Aôndo zungwe Davidi mhôônom.—Ôr 2 Samuel 12:13.

 ⁷ Kpa Saulu, tor u hemen cii man Davidi va hemen la yange ungwa kwaghwan ga. Yehova tindi profeti Samuel za kaa a Saulu jighilii ér: Tim Mbaamaleki kua ilev vev cii kera. Kpa Saulu ungwa imo i Aôndo ga. A de tor Agagu lu uma, shi a tsegha ilev mbi lun dindim dindim. Sha ci u nyi? Ityôkyaa i môm yô, yange soo u zuan a icivir. (1 Sam. 15:1-3, 7-9, 12) Shighe u i wa Saulu kwagh la, yange ma gba shimi, ma de ér Ormaan u Tamen la a kôôm un. Kpa Saulu er nahan ga. A ker ishô. Lu kôron ave kaan  ér un er kwaghbo ga sha ci u, á fatyô u nan nagh a ilev mbira, nahan lu lahan kwaghwan u Samuel la. Kwagh ne na yô, Yehova venda un, shi kera tsa hime a Aôndo u mimi la ga.—Ôr 1 Samuel 15:13-15, 20-23.

8. Ka nyi se fatyô u henen sha gbenda u ikyurior i Iserael nenge tsaha u Yehova laa?

⁸ Yehova na ior asange asange man akuraior cii ian i lumun ér a maa ve. Ken inyom i 1513 cii man shighe u Yesu la, i due a ônov mba Iserael ken kpan, ken tar u Igipiti, nahan ve ya ikyur a Yehova, ve lu a na kangenaa. Iserael lu ikyurior i yange tsua yô, shi tôndo zwa ér una maa ve ken jijingi, kpa ve venda, ve za hemen u eren un kwaghbo sha ishigh nagh, je yô, ve hingir u civir mbaaôndo mba akuraior a a kase ve la. Yehova zer tindin uprofeti nav sha u ve za wa Mbaiserael kwagh, kpa ve ungwa her ga. (Yer. 35:12-15) Kpa er Mbaiserael nômbo ikyôr her yô, Yehova tsaha ve tsusee. Er ikyagh ki ki kom u a hembe ki nahan, a de Mbaashiria va tim ikwe i pue i tartor u Iserael la i i lu vegher u imbusutariyan la kera, Mbababilon di va tim ikwe ihiar i tartor u Yuda la. Se zua a ityesen ken kwagh ne kpishi! Saa se lumun tsaha u Yehova ve, una maa se ye.

9, 10. Ior i Ninive yange i ungwa icintan i Aôndo nena?

⁹ Ior i Ninive, gartamen u tar u Ashiria la kpa, Yehova yange na ve ian i ungwan icintan na. Kwaghôron na yange va hen Yona kaa ér: “Mough sha, za hen Nineve,  zegegar la, za ôr kwagh sha a na, gadia iferkwagh ve kôndo ar her a Mo.” Yehova yange nenge wener gar u Ninive kuma u a tim un.—Yona 1:1, 2; 3:1-4.

¹⁰ Nahan kpa, Yona za yee loho u mtim yô, “Ior i Nineve gema na Aôndo jighjigh; nahan ve yôô kwaghyan u hôron man ve ta akondo uya, hii hen mbavesen vev zan zan ar hen mbakiriki.” Tor ve kpa “mough sha ikyônough nagh ki torough kera, a er riga na, a ta ikyondo uya, a za tema shin mtwe.” Ior i Ninive yange i lumun tsaha u Yehova, shi ve gema ishima kpaa. Nahan Yehova kera tim ve ga.—Yona 3:5-10.

11. Ka ieren i Yehova i nyi i dugh tseer tseer ken gbenda u yange eren kwagh a Mbaiserael man Mbaninive laa?

¹¹ Er Mbaiserael lu ikyurior i Aôndo tsua i nahan kpa, ve gande mtsaha ga. Mbaninive yô, lu ior mba Aôndo ya ikyur a ve ga yô. Nahan kpa, er i pase ve kwagh u ijirôron na man ve lumun ér Yehova a kôôm ve yô, a zungwe ve mhôônom. Kwagh ne tese wang ér Aôndo “sangen a sange ga.”—Dut. 10:17.

12, 13. (a) Aôndo ka a gema gbenda u a eren kwagh shighe u ior ve lumun tsaha na shin ve vende u la sha ci u nyi? (b) Ieren i Yehova i geman kwagh u a we ishima u eren la tese se nyi sha gbenda u yange er kwagh a Saulu man Mbaninive laa?

¹² Gbenda u Aôndo ka a kegh iyol u kôôm se la, tese ér eren kwagh akuma akuma shi nômbon ikyôr ga. Se nenge a kwagh ne sha ashighe a Yehova ka a wa ishima u eren kwagh a ior kpa a gema ishima shighe u ve er kwagh kposo yô. Bibilo pase er yange lu Yehova ken ishima sha kwagh u tor u hii hemen ken Iserael la, ér: “Vihim er M ver Saulu Mer a̱ tema tor yô.” (1 Sam. 15:11) Shighe u ior i Ninive gema asema ve undu aeren a ve a bo la di, Bibilo kaa ér: “Aôndo de kwagh u bo u A wa ishima u eren ve la; A kera er un ga.”—Yona 3:10.

¹³ Yehova yange tsua Saulu ér a lu tor, kpa va gema awashima na sha kwagh u Saulu, a venda un. Yange kwagh lu nahan sha ci u Yehova tsua Saulu sha inja ga ze, kpa lu sha ci u Saulu kera er kwagh sha jighjigh u nan ga, shi hingir u hemban ato. Aôndo u mimi la gema ishima na sha kwagh u Mbaninive kpaa, inja na yô, yange gema awashima na sha kwagh ve. Er se fe ser Yehova, Ormaan u Tamen la ngu ishima legh legh shi eren kwagh akuma akuma shi nômbon ikyôr ga, zungu mhôôm, shi gem gbenda u a eren kwagh a mba ve tsum, kpa ve gema ishima la yô, kwagh ne na se msurshima kpishi.

14. (a) Yehova tsahan se nyian sha nyi igbenda? (b) Doo u se nenge mtsaha u Yehova nena?

¹⁴ Gbenda u vesen u Yehova a maan se ken jijingi nyian yô, ka sha Bibilo, i̱ i̱ lu Mkaanem nam la, kua sha ikyev i nongo na. (2 Tim. 3:16, 17) Nahan doo u se ngohol hanma kwaghwan shin mtsaha u a ne se sha igbenda i ihiar ne ga he? Sea er batisema anyom a ngee, shin sea lu a ityom ave ken tiônnongo nan nan kpa, se za nen hemen u lumun kwaghwan u Yehova shi den ser a maa se se lu ikyav mbi eren kwagh u icivirigh a mi.

15, 16. (a) Shighe u i tsaha or je i ngohol ityom i nan kera yô, ishima ia fatyô u lun nan ker nena? Tese ikyav. (b) Aluer se va ahenge shin ishima vihi se ker shighe u i tsaha se yô, ka nyi ia wase se u wan ishima?

¹⁵ Ashighe agen a tsaha se sha u wan se kwagh shin kôôm se. Kpa ashighe agen di yô, a gba u a tsaha se sha ci u se er kwagh shami ga. Alaghga a tsaha  se sha u ngohol ityom i se lu a mi ken tiônnongo la. Nengen ase kwagh u yange er ortamen ugen yô, mba yer un ér Dennis. * Yange er kwaghbo sha ci u a nzughul angahar sha kwagh u kpenga u eren, nahan i kôôm un ken iuv. Zum u Dennis ungwa i yôô ken tiônnongo ér un kera ngu ortamen ga la, lu un ken ishima nena? A kaa ér: “Yange m va ahenge kpishi. M er ityom kpishi ken tiônnongo ken anyom 30 a a kar ne. M er pania u keke shi m er tom shin Betel, i va nam diakon shi m va hingir ortamen kpaa. Shi yange m na kwaghôron wam u hiihii sha mkohol u vesen ica lu a gba kpaa ga. Akaa ne cii yem kwa môm kpoo. Dugh kunya u yange m ya la kera yô, shi m hen mer a tsa kpa me kera lu nongo u Yehova a iwasen ga.”

¹⁶ Nahan kpa, Dennis yange undu kwaghbo u er ve gba u a kôôm un la. Kpa lu nyi i wase un ve ishima vihi un gande ga? A kaa ér: “Yange m kange ishima mer me za hemen u eren akaa a ken jijingi vough vough. Shi kwagh u hange hange ugen u wasem yô, anmgbianev mba ken tiônnongo suem, shi m zua a ishimataver ken ityakerada yase. Ngeren u ken Iyoukura i Agusutu 15, 2009, u a lu a itinekwagh ér, ‘Yange U Vande Eren Tomoo? Ú fatyô u Hiden shi Eren U Kpa?’ la yange lum er ka washika u i nger hen a mo jighilii nahan. Kwaghwan u yange hemba wasen mo je yô, ka u a kaa ér, ‘Er hegen i lu a seer nan we ityom ken tiônnongo ga yô, hemba veren ishima sha u nôngon taver mlu wou vea Yehova’ la.” Tsaha ne wase Dennis nena? Anyom nga karen yô, a kaa ér: “Yehova verem doo doo, nahan m hide m ngu diakon.”

17. Ka a dugh or ken tiônnongo kera yô, kwagh la a wase nan u hiden taver ken jijingi nena? Tese ikyav.

¹⁷ U̱ dughun or ken tiônnongo kera la kpa ka gbenda ugen u Yehova a tsahan se yô. Kwagh ne ka a yange or u nan er isholibo la u vihin aeren a mbagenev ken tiônnongo, shi a wase nan u geman ishima kpaa. (1 Kor. 5:6, 7, 11) Yange i dugh anmgbian ugen ken tiônnongo kera kuma anyom 16. Mba yer un ér Robert. Shighe u i dugh un la, mbamaren nav man angôôv nav dondo kwaghwan u ken Mkaanem ma Aôndo, u a kaa ér se de zough kwagh a iferor ga, ishughun kpa se de sughun nan ga la. Hegen i hide a Robert ken tiônnongo, ngu taver ken jijingi seer a seer. Yange mba pin un kwagh u mgbegha un ve hide hen Yehova man ior mba Yehova, shin er tsa ken inya anyom imôngo nahan kpaa yô, a kaa ér ka mtil u tsombor na yange u tile a na la. A pase wener: “Tsombor wam yange ua zuan kwagh a mo côhiin tseegh, er u va sôron mo nahan kpa, ma kumam, nahan ma kera sarem u hiden hen Yehova sha er me shi me lu vea anmgbianev av man tsombor wam imôngo ga.”

18. Ka inyatyuu i nyi nahan i doo u se lu ken uwegh ku Ormaan u Tamen laa?

¹⁸ Alaghga a gba u a na se imba mtsaha la ga, kpa ka nyi inyaatyuu se soo ser se lu ken uwegh ku Ormaan u Tamen laa? Shighe u i tsaha se yô, se er nena? Se er kwagh er Davidi nahan shin se er er Saulu nahana? Ormaan u Tamen la ka Ter wase. Umbur wer “or u nan doo TER ishima yô, ka nan A tsahan nan ye, er ter ka nan er a wan u doon nan nahan.” Nahan de “lahan mtsaha u [Yehova] ga, ishima i̱ de vihin we sha myange Na kpaa ga.”—Anz. 3:11, 12.