1, 2. 1) ¿Kʼusi toj tsots skʼoplal skʼan xichʼ pasel sventa lekuk xkil-o jbatik xchiʼuk li Jeovae? 2) ¿Kʼuxi ta jtabetik sbalil li loʼiletik ta Vivlia ti chalbe skʼoplal krixchanoetik ti jeltos kʼuyelan la xchʼambeik smantal li Jeovae?

 «CHINOPAJ ta atojol, yuʼun jaʼ toj lec chcaʼay. Voʼot noʼox cacʼoj jba o ta acʼob, Mucʼul Dios, voʼot li Cajvalote.» (Sal. 73:28.) Taje jaʼ jech laj yakʼ ta ilel ti spatoj yoʼonton ta stojolal Dios li jtsʼibajom yuʼun salmoe. ¿Kʼu yuʼun jech laj yal? Kʼalal laj yil ti jun noʼox yoʼonton li chopol krixchanoetike, xi chat yoʼonton laj yale: «Altic laj cacʼ persa la jchabi jba ta sventa li cʼusi chopole, ti muʼyuc bu laj quicʼubtas jcʼob ta spasel li muliletique» (Sal. 73:2, 3, 13, 21). Pe ti kʼusi koltaat sventa sjel snopben xchiʼuk ti lekuk xil-o sba xchiʼuk li Jpasvanej yuʼune jaʼ ti och ta xchʼulna Diose (Sal. 73:16-18). Oy kʼusi toj tsots skʼoplal la xchan ta skoj li kʼusi la snuptan li tukʼil vinik taje: jaʼ ti skʼan xchiʼinan li yajtuneltak Diose, ti xchʼam li tojobtaseletik mi tskʼan ti lekuk xil-o sba xchiʼuk li Jeovae xchiʼuk ti xakʼ ta xkuxlejal li tojobtaseletik yuʼune (Sal. 73:24).

² Ta jkʼan ta jkʼupintik ek ti lekuk xkil-o jbatik xchiʼuk li kuxul melel Diose. Sventa jech xkʼot ta pasel kuʼuntike toj tsots me skʼoplal ti xkakʼ akʼo spatutik ta smantaltake, vaʼun chijpas ta lekil krixchano sventa lek xilutik. Te ta jtabetik skʼoplal ta Vivlia krixchanoetik xchiʼuk jteklumetik ti albatik yuʼun Jeova mi tskʼan chchʼunik li smantaltake o mi moʼoj, ti ta xkʼuxul yoʼonton akʼbatike. Laj yichʼ tsʼibael «sventa jchanubtaseltic» xchiʼuk «jaʼ sventa jbijubtaseltic, ti mu jechuc jpastic ti slajebtic xa batel cʼacʼal liʼ cuxulotique» (Rom. 15:4; 1 Cor. 10:11, Ch). Kʼalal ta jkʼelbetik lek smelolale jaʼ me chkojtikinbetik-o mas stalelal Jeova xchiʼuk chakʼ kiltik kʼuxi ta jtabetik sbalil kʼalal chkakʼ akʼo spatutike.

3. ¿Kʼuxi chichʼ koʼoltasel ti jaʼ tspas mantal Jeova ta stojolal li krixchanoetik ta sventa li kʼusi chal Isaías 64:8 xchiʼuk Jeremías 18:1-6? (Kʼelo li lokʼol ta slikebale.)

³ Xi tskoʼoltas Vivlia kʼalal chalbe skʼoplal ti kʼuxi tspas ta mantal krixchanoetik xchiʼuk jteklumetik li Jeovae: «Mucʼul Dios, voʼot noʼox jtototcutic; li vuʼuncutique patbiluncutic noʼox ta lum. Jaʼ voʼot laj apatuncutic; voʼot yabteluncutic acʼob jcotolcutic» (Is. 64:8). Li jpatpʼine jaʼ me jech tspas ti kʼuyelan tskʼan yoʼonton ta stojolal li achʼele, jech xtok muʼyuk me kʼusi xuʼ spas li achʼel ta stojolal li jpatpʼine. Jaʼ jech chkʼot ta jtojolaltik xchiʼuk li Dios eke. Muʼyuk jderechotik ta yalbel ti kʼuyelan xuʼ spatutike, jaʼ jech kʼuchaʼal muʼyuk kʼusi xuʼ xalbe jpatpʼin li achʼele (kʼelo Jeremías 18:1-6).

4. ¿Mi jech van tspat krixchanoetik o jteklumetik kʼuchaʼal tskʼan yoʼonton stuk li Diose? Albo smelolal.

⁴ Te laj yakʼ ta ilel ta stojolal Israel ta voʼne ti xuʼ spas Jeova li kʼusi tspas jpatpʼin ta stojolal li achʼele. Pe jelel me un. Yuʼun xuʼ stsak jutebuk achʼel li jpatpʼine, vaʼun xuʼ xlik spas ti kʼuyelan tskʼan yoʼontone. Pe ta sventa li Jeova une, ¿mi jech van tspat krixchanoetik o jteklumetik kʼuchaʼal tskʼan yoʼonton stuk ti oy xa lek o ti oy xa muʼyuk lek tspase? Chalbutik Vivlia ti mu jechuke. Oy kʼusi toj ep sbalil yakʼojbe krixchanoetik li Jeovae: jaʼ ti yakʼojbe snopbenik sventa snopik ta jujuntal li kʼusi tskʼanike. Jech oxal ti kʼuyelan tspas mantale tstsak ta mukʼ li matanal taje. Jaʼ yuʼun, sventa spatutik Jeova kʼuchaʼal tskʼane skʼan me xlokʼ ta koʼontontik (kʼelo Jeremías 18:7-10).

5. ¿Kʼuxi tspas mantal Jeova kʼalal mu skʼanik patel li krixchanoetike?

⁵ Pe ¿kʼuxi tspas mantal li Mukʼta Jpatvanej kʼalal oy buchʼutik yolbaj xa mu skʼanik patele? Kʼalal oy bu mu xtun lek li achʼel sventa xichʼ patel ta jpʼejuk pʼine, xuʼ van xichʼ patel ta yan kʼusi, o mi moʼoje chichʼ chʼayel batel, pe jaʼtik onoʼox me ta smul li jpatpʼine. Pe muʼyuk jech tspas li Jpatvanej kuʼuntike (Deut. 32:4). Kʼalal mu xakʼ sba ta patel junuk krixchanoe, jaʼ me ta smul stuk. Jaʼ yuʼun, jaʼ jech tspas mantal Jeova ti kʼuyelan chil li krixchanoetike, mi tskʼanik patel o mi moʼoj. Li buchʼutik tskʼanik patele ta me stabeik sbalil. Li yajtsʼaklomtak Cristo ti chbatik ta vinajele, «li bochʼotic chapal scʼoplal chcʼuxubinati[ke]», pasatik ta «jbej bin ti tsots scʼoplal[e]». Yan li buchʼutik solel tskontrainik Diose jaʼik pʼin ti «chapal scʼoplal chichʼic ilintaele, ti chapal scʼoplalic» chlajike (Rom. 9:19-23).

6, 7. ¿Kʼu yelan jelel laj yakʼ ta ilel stalelalik ta sventa smantal Dios li David xchiʼuk li Saule?

 ⁶ Jtos ti kʼuyelan tspat krixchanoetik li Jeovae jaʼ ti tstojobtase o ti chakʼbe mantale. Jkʼeltik avil kʼuyelan tspas mantal Jeova ta stojolal li buchʼutik tspate, jkʼelbetik xkuxlejal li baʼyel chaʼvoʼ ajvalil echʼ ta Israele: li Saúl xchiʼuk Davide. Kʼalal mulivaj xchiʼuk Betsabé (Bat-seba) li Davide, laj yil-o svokol xchiʼuk laj yil svokol yan krixchanoetik. Akʼo mi jaʼ ajvalil li Davide muʼyuk bu ti jecheʼ te skʼeloj Jeova li kʼusi la spase, tsots laj yakʼbe mantal, jaʼ yuʼun la stak batel li yaj-alkʼop Natán sventa xakʼbe tsatsal mantale (2 Sam. 12:1-12). ¿Kʼu yelan laj yaʼi li Davide? Toj chopol laj yaʼi sba xchiʼuk la sutes yoʼonton, jech oxal kʼuxubinat yuʼun li Jeovae (kʼelo 2 Samuel 12:13).

 ⁷ Yan li baʼyel ajvalile, ti jaʼ li Saule, muʼyuk lek la stsak ta venta li tojobtasele. Albat yuʼun Jeova ta stojolal j-alkʼop Samuel li kʼusi skʼan spase: milo skotol li krixchanoetik ta Amaleque xchiʼuk li xchonbolomike. Muʼyuk la xchʼun li Saule, yuʼun muʼyuk la smil li ajvalil Agag xchiʼuk li chonbolometik ti bu toj lekike. ¿Kʼu yuʼun? June jaʼ ti tskʼan tajek ichʼel ta  mukʼe (1 Sam. 15:1-3, 7-9, 12). Kʼalal och xchiʼin ta loʼil ajvalil li Samuel sventa xrasonaj xchiʼuke, muʼyuk la skʼunibtas yoʼonton li ajvalil sventa xpate yuʼun li Mukʼta Jpatvaneje. Muʼyuk bu tsots skʼoplal laj yaʼi li mantale xchiʼuk la spak skʼoplal, yuʼun laj yal ti xuʼ xichʼ akʼbel ta smoton Dios li chonbolometike. Jaʼ yuʼun, mu xa xkʼanat yuʼun Jeova sventa x-ajvalilaj xchiʼuk muʼyuk xa lek laj yil-o sba xchiʼuk li melel Diose (kʼelo 1 Samuel 15:13-15, 20-23).

8. ¿Kʼusi chakʼ jchantik ti kʼuyelan laj yakʼ ta ilel stalelal li jteklum Israel ta sventa ti chpateik yuʼun li Jeovae?

⁸ Maʼuk noʼox tspat krixchanoetik li Jeovae, yuʼun tspat xtok li jteklumetike. Li ta 1513 kʼalal maʼuk toʼox jkʼakʼaliltike, la spas jun trato li Dios xchiʼuk li j-israeletik kʼalal mu toʼox jaluk slokʼelik ta mosoil ta Egiptoe. Jaʼ tʼujbil steklumal Dios echʼ li Israele xchiʼuk la sta smotonik, jaʼ ti xuʼ ox xichʼik patel lek yuʼun li Mukʼta Jpatvaneje. Pe jaʼ laj yakʼ ta yoʼontonik spasel li kʼusi toj chopol chil Jeovae; maʼuk noʼox, yuʼun laj yichʼbeik ta mukʼ li sdiostak jyanlumetike. Ep ta velta takbatik tal j-alkʼopetik yuʼun Jeova sventa x-ochik ta rason, pe muʼyuk bu la xchikintabeik (Jer. 35:12-15). Ta skoj li stoyobbailike laj yichʼik akʼbel tsatsal mantal. Xkoʼolajik kʼuchaʼal pʼin li lajunvokʼ nitilulal ta Israel ti chapal skʼoplal chichʼik lajesele, yuʼun lajik ta tsalel yuʼun j-asiriaetik, jaʼ jechik ek li chaʼvokʼ nitilulal ta Israel ta Judá ti lajik ta tsalel yuʼun jbabiloniaetike. ¡Toj tsots me skʼoplal kʼusi chakʼ jchantik taje! Jaʼ noʼox me ta jtabetik sbalil li mantal chakʼ Jeova mi chkakʼ akʼo spatutike.

9, 10. ¿Kʼu yelan laj yaʼiik li pʼijubtasel laj yakʼ Dios li jniniveetike?

 ⁹ Li Jeovae laj yakʼ xtok ti akʼo xaʼiik pʼijubtasel li jnaklejetik ta Ninivee, ti jaʼ skapital Asiriae. Xi laj yalbe li Jonase: «Lican, batan ta mucʼta lum Nínive; albo yaʼay ti ta jlajes li lume, icʼot xa cʼalal ta jtojol li smulique». Sta-o ti xichʼ lajesel li Ninivee (Jon. 1:1, 2; 3:1-4).

¹⁰ Pe kʼalal laj yal mantal li Jonase, «li cristianoetic ta lum Ninivee la xchʼunic cʼusi laj yal li Diose, jech lic yictaic ixim ta sjunul slumalic, xchiʼuc la slapic cʼuʼil sventa at-oʼnton ti cʼux ta lapele. Cʼalal ta biqʼuit ta mucʼ la slapic». «Li ajvalil te ta lume [...] la snit loqʼuel li scʼuʼ sventa ajvalilale; la slap cʼuʼil sventa at-oʼnton ti cʼux ta lapele, xchiʼuc iyal ta xchotleb, ichoti ta tantic.» Ta skoj ti laj yakʼ sbaik ta patel li jniniveetik xchiʼuk ti la sutes yoʼontonike, muʼyuk xmilatik yuʼun Jeova (Jon. 3:5-10).

11. ¿Kʼusi talelalil laj yakʼ ta ilel Jeova ta stojolal li Israel xchiʼuk li Ninivee?

¹¹ Akʼo mi jaʼ jun jteklum ti tʼujbil yuʼun Jeova li Israele, akʼbat onoʼox mantal. Pe jaʼuk li jniniveetik ti muʼyuk spasoj trato Jeova xchiʼukike, laj yakʼbe ta ilel slekil yoʼonton ta skoj ti jechik kʼuchaʼal achʼel ti lek stakʼik patele. Li chib jteklum taje jamal chakʼ ta ilel ti «muc tʼujbiluc noʼox» buchʼu chkʼuxubin li Diose (Deut. 10:17).

12, 13. 1) ¿Kʼu yuʼun tsjel li kʼusi snopoj tspasbe jpasmulil li Dios kʼalal chakʼ sba ta patel chile? 2) ¿Kʼuxi laj yakʼ ta ilel ti tsjel snopben Jeova ta sventa li kʼusi la spasbe Saule? ¿Xchiʼuk ta sventa li jniniveetike?

¹² Ti kʼuyelan oy ta yoʼonton tspatutik li Diose jaʼ te chakʼ ta ilel ti lek snaʼ xrasonaj xchiʼuk ti tsjel snopben jech kʼuchaʼal skʼan chile. Bakʼintike, tsjel snopben kʼalal mi laj xaʼox yal junuk tukʼil chapanele, jaʼ ti kʼuyelan chchʼamik mantal li buchʼutik ch-albatike. Jech kʼuchaʼal liʼe, xi laj yal li Diose: «Manchuc cani jaʼ la jticʼ ta ajvalil li Saule» (1 Sam. 15:11). Jech xtok, kʼalal laj yil ti la sutes yoʼonton li jniniveetike «lic lecubuc yoʼnton ta stojolic, muc spasbe o li cʼusi snopoj xaʼox tspasbee» (Jon. 3:10).

¹³ Li jpʼel kʼop ta hebreo ti «lic lecubuc yoʼnton», xie, jaʼ skʼan xal ti jel snopbene o li kʼusi oy ta yoʼontone. Jel snopben ta stojolal Saúl li Jeovae, yuʼun la stʼuj ta ajvalil, pe ta mas tsʼakale la slokʼes. Maʼuk me ti muʼyuk xtojob ta stʼujele, moʼoj, yuʼun chʼay xchʼunel yoʼonton li Saule, jaʼ yuʼun muʼyuk xa la xchʼun mantal. Jech xtok, la sjel snopben li melel Dios ta stojolal li jniniveetike, jaʼ xkaltik, jel li kʼusi oy ta yoʼonton ta stojolalike. Toj echʼ xa noʼox tspat koʼontontik ti lek snaʼ xrasonaj li Jeovae, ti jaʼ li Mukʼta Jpatvanej kuʼuntike, maʼuk noʼox taje, yuʼun tsjel snopben, toj lek yoʼonton xchiʼuk chkʼuxubinvan. Jaʼ yuʼun, oy ta yoʼonton tsjel li kʼusi snopoj tspasbe li jpasmulil mi la sutes yoʼontone.

14. 1) ¿Kʼuxi tspatutik Jeova li avie? 2) ¿Kʼu yelan skʼan jchʼamtik ti tspatutik li Jeovae?

¹⁴ Ti kʼuxi tspatutik li Jeova avie, jaʼ li ta Skʼope xchiʼuk li ta s-organisasione (2 Tim. 3:16, 17). Jaʼ yuʼun skʼan jchʼuntik li tojobtaseletik o li mantaletik te chakʼe. Mu me ventauk ti kʼu xa sjalil kichʼojtik voʼe o ti kʼusitik jbainojtik ta tsobobbaile, skʼan onoʼox me jchʼuntik li tojobtaseletik chakʼbutik Jeovae xchiʼuk ti xkakʼtik akʼo spatutik sventa kʼupiluk xilutike.

15, 16. 1) ¿Kʼusi xuʼ chopol xkʼot ta nopel kuʼuntik kʼalal chkichʼtik akʼbel mantal ti chchʼay-o li jmotontik ta tsobobbaile? Alo kʼusi kʼotem ta pasel. 2) ¿Kʼuxi tstsal kuʼuntik li kʼusi chopol ta jnoptik ta skoj ti chkichʼtik akʼbel mantale?

¹⁵ ¿Kʼuxi chakʼbutik mantal li Jeovae?  Bakʼintike chakʼ jchantik li kʼusi tskʼan akʼo jpastik o tskoltautik ta stukʼibtasel jnopbentik. Pe bakʼintike skʼan xkichʼtik akʼbel tsatsal mantal ta skoj ti oy kʼusi toj chopol la jpastike. Taje xuʼ van xchʼay-o li kʼusitik jbainojtik ta tsobobbaile. Kalbetik skʼoplal jun ermano ti jaʼ sbi Dennis, * ti chtun toʼox ta mol ta tsobobbaile. La spas jtos mulil ti te tsakal skʼoplal ta takʼine, jaʼ yuʼun laj yichʼ akʼbel tsatsal mantal ta stuk noʼox. ¿Kʼu yelan laj yaʼi sba kʼalal laj yichʼ alel ta tsobobbail ti maʼuk xa mole? Xi chale: «Toj echʼ noʼox chopol laj kaʼi jba. Li 30 jabil echʼ tale, ep jmoton la jta. Litun ta prekursor regular, ta Betel, la sbiiltasikun ta yajkoltaobba mol xchiʼuk ta tsʼakale li-och ta mol ta tsobobbail. Jech xtok, jaʼ toʼox echʼ kakʼ ta sba velta jun mantal ta Mukʼta Tsobajel ta oxib kʼakʼal. Jaʼ to chkile, te noʼox sak chʼay batel skotol. Maʼuk noʼox ti chikʼexav tajeke, yuʼun la jnop ti muʼyuk xa kavil li ta s-organisasion Jeovae».

¹⁶ La sjel xkuxlejal li Dennise, laj yikta spasel li kʼusi laj yichʼ-o tsatsal mantale. Pe ¿kʼuxi tsal yuʼun li kʼusi chopol tsnope? Xi chale: «Lik jchʼakbe yorail li kʼusitik ta sventa mantale. Li kʼusi la skoltaun xtoke jaʼ li ermanoetik ta tsobobbaile xchiʼuk la spatbun koʼonton li mantaletik ta jvuntike. Li mantal “¿Mi cha kʼan cha ta yan velta li amoton ta steklumal Diose?” ti lokʼ ta revista Li Jkʼel osil ta toyole ta 15 yuʼun agosto ta 2009, xkoʼolaj kʼuchaʼal jaʼ la stsʼibabeikun yaʼel sventa xichʼ takʼel li j-orasione. Li tojobtasel mas lek laj kaʼie jaʼ liʼe: “Ta skoj ti chʼabal kʼusi ep abainoj ta tsobobbail li avie, tuneso lek li kʼakʼal sventa xa tsatsubtas aba ta mantale”». ¿Kʼuxi la stabe sbalil li mantal akʼbate? Kʼalal jelavem xaʼox jayibuk jabile, xi chale: «Laj yakʼbun yan velta Jeova jun bendision, jaʼ li jmoton kʼuchaʼal yajkoltaobba mol ta tsobobbaile».

17. ¿Kʼuxi xuʼ stam-o sba ta mantal li buchʼu chichʼ lokʼesel ta tsobobbaile? Alo kʼusi kʼotem ta pasel.

¹⁷ Kʼalal oy buchʼu chichʼ lokʼesel ta tsobobbaile jaʼ yan tsatsal mantal ti likem tal ta stojolal Jeovae. Jaʼ sventa chichʼ chabiel li tsobobbail ta skoj li kʼusi chopol tspas jun krixchanoe xchiʼuk jaʼ sventa xkoltaat sventa sut tal ta mantal li jpasmulile (1 Cor. 5:6, 7, 11). Laj yichʼ lokʼesel jutuk mu vaklajunebuk jabil ta tsobobbail li Roberte. Ti kʼu sjalil taje, li stot smeʼ xchiʼuk li xchiʼiltak ta vokʼele jpʼel yoʼontonik la xchʼunik li mantal chakʼ Jeova ti mu stakʼ jchiʼintik li jpasmulile, mi jaʼuk jpʼeluk ta jkʼopontik. Li avie oy xa ta sjayibal jabil ti chaʼoch ta stestigo Jeovae xchiʼuk yakal tstsak talel yip ta mantal yan velta. Kʼalal laj yichʼ jakʼbel ti kʼusi tijbat-o yoʼonton ti sut tal ta stojolal Jeova xchiʼuk li ta steklumal ti jal xaʼox echʼeme, laj yal ti jaʼ koltavan jlom ti tukʼ laj yakʼ sbaik ta smantal Jeova li yutsʼ yalale. Xi to chale: «Ti lajuk skʼoponikun li kutsʼ kalale, akʼo mi uni jlikel noʼox sventa tsjakʼik ti kʼu kelane, la sbalin kaʼi jechuke xchiʼuk muʼyuk la stij koʼonton sventa xisut tal ta stojolal li Diose».

18. ¿Kʼusi achʼelalutik skʼan ta skʼob li Mukʼta Jpatvanej kuʼuntike?

¹⁸ Xuʼ van muʼyuk chtun kuʼuntik ti xij-akʼbat tsatsal mantal li voʼotike, pe ¿kʼusi achʼelalutik ta skʼob li Mukʼta Jpatvanej kuʼuntike? ¿Kʼu yelan chkaʼitik kʼalal chakʼbutik mantale? ¿Mi jechutik van kʼuchaʼal li Davide o kʼuchaʼal li Saule? Jaʼ Jtotik li Mukʼta Jpatvanej kuʼuntike. Mu me jchʼay ta joltik liʼe: «Li Mucʼul Diose ta xacʼbe nucul li bochʼo lec scʼanoje; jaʼ jech chac cʼu chaʼal jun totil ti tstaqʼui lec xnichʼon ti lec scʼanoje». Jaʼ yuʼun, mu me jpʼajbetik li tsatsal mantal chakʼbutik xchiʼuk li nukul chakʼ Jeovae (Prov. 3:11, 12).