1. Nso ke nnyịn inen̄ede iyom ndifiọk ukem nte mme apostle ẹkeyomde ndifiọk?

UTOM ukwọrọikọ Jesus ke isọn̄ ama ekpere ndisịm utịt, ndien mme mbet esie ẹma ẹnen̄ede ẹyom ndifiọk se iditịbede inọ mmimọ ke ini iso. Ntre, esisịt ini mbemiso Jesus akakpade, apostle esie inan̄ ẹma ẹbụp enye ẹte: “Ini ewe ke mme n̄kpọ emi ẹditịbe, nso idinyụn̄ idi idiọn̄ọ edidu fo ye eke akpatre ini editịm n̄kpọ emi?” (Matt. 24:3; Mark 13:3) Jesus akada anyan ntịn̄nnịm ikọ ọbọrọ mmọ; ẹwet enye ke Matthew ibuot 24 ye 25. Jesus ama etịn̄ aban̄a mme akpan n̄kpọntịbe ke ntịn̄nnịm ikọ oro. Ikọ esie enen̄ede enyene se ọwọrọde ọnọ nnyịn sia nnyịn n̄ko imenen̄ede iyom ndifiọk se iditịbede ke ini iso.

2. (a) Nso ke isidomo ndinen̄ede mfiọk ke mme isua emi ẹbede? (b) Ewe mbụme ita ke idineme?

² Mme asan̄autom Jehovah ẹbọn̄ akam ẹnyụn̄ ẹdụn̄ọde ntịn̄nnịm ikọ emi aban̄ade mme akpatre usen ke ediwak isua emi ẹbede. Mmọ ẹyom ndinen̄ede mfiọk ini emi ikọ Jesus edisude. Man iwụt nte ẹnamde se nnyịn ifiọkde enen̄ede an̄wan̄a nnyịn, yak ineme mbụme ita emi ẹban̄ade “ini ewe.” Ini ewe ke “akwa ukụt” ọtọn̄ọ? Ini ewe ke Jesus ebiere m̀mê owo edi “erọn̄” m̀mê “ebot”? Ini ewe ke Jesus ‘edi’?—Matt. 24:21; 25:31-33.

3. Ke ini edem, ikesida akwa ukụt didie?

³ Ke ediwak isua emi ẹkebede, ikesikere ke akwa ukụt ọkọtọn̄ọ ke 1914 ke ini akpa ekọn̄ ererimbot ọkọtọn̄ọde, ndien ke Jehovah ama ‘esịbe mme usen oro ẹmụhọ’ ke 1918 ke ini ekọn̄ oro eketrede, man nsụhọ ẹkpenyene ifet ndikwọrọ eti mbụk nnọ kpukpru idụt. (Matt. 24:21, 22) Ikekere ke ẹma ẹkụre ukwọrọikọ oro, ke ẹyesobo ererimbot Satan  ẹfep. Ntem ikekere ke akwa ukụt edidi ikpehe ita: Enyene ntọn̄ọ (1914-1918), ẹyesịbe ukụt oro omụhọ (ọtọn̄ọde ke 1918 aka iso), onyụn̄ etre ke Armageddon.

4. Nso ke ikọfiọk emi akanamde ntịn̄nnịm ikọ oro Jesus eketịn̄de aban̄a mme akpatre usen enen̄ede an̄wan̄a nnyịn?

⁴ Edi ke ima ikenen̄ede idun̄ọde ntịn̄nnịm ikọ Jesus, ima idifiọk ke ikpehe kiet ke ntịn̄nnịm ikọ oro Jesus eketịn̄de aban̄a mme akpatre usen edisu ikaba. (Matt. 24:4-22) Okosu akpa ke Judea ke eyo mme apostle, ayafiak osu ke eyo nnyịn—isan̄ emi ke ofụri ererimbot. Se ikọfiọkde emi ama anam ediwak n̄kpọ an̄wan̄a nnyịn. *

5. (a) Nso ikọtọn̄ọ ke 1914? (b) Ini ubiak uman oro asan̄a ekekem ye ini ewe ke eyo mme apostle?

⁵ Ima idifiọk n̄ko ke akpa ikpehe akwa ukụt ikọtọn̄ọke ke 1914. Ntak emi idọhọde ke ikọtọn̄ọke? Sia ntịn̄nnịm ikọ Bible idọhọke ke akwa ukụt editọn̄ọ ye ekọn̄ ke otu mme idụt, edi ọdọhọ ke editọn̄ọ ye nsobo nsunsu ido ukpono. Ntem, se iketịbede ke 1914 ikedịghe ntọn̄ọ akwa ukụt, edi ekedi “ntọn̄ọ ubiak uman.” (Matt. 24:8) “Ubiak uman” emi ekekem ye se iketịbede ke Jerusalem ye Judea ọtọn̄ọde ke isua 33 E.N. esịm 66 E.N.

6. Nso idiwụt ke akwa ukụt ọtọn̄ọ?

⁶ Nso idiwụt ke akwa ukụt ọtọn̄ọ? Jesus ọkọdọhọ ete: “Ke ini mbufo ẹkụtde mbubiam n̄kpọ oro adade nsobo edi, emi prọfet Daniel eketịn̄de, nte adade ke edisana ebiet, (yak andikot n̄wed anam n̄kpọ ye mbufiọk,) adan̄aoro yak mbon oro ẹdude ke Judea ẹfehe ẹka ikpọ obot.” (Matt. 24:15, 16) Ke akpa ini emi ntịn̄nnịm ikọ emi okosude, “mbubiam n̄kpọ” (mbonekọn̄ Rome) “[akada] ke edisana ebiet” ke 66 E.N. ke ini mmọ ẹkedade en̄wan ẹka Jerusalem ye temple esie (edisana ebiet ke enyịn mme Jew). Ke edisu oro abuanade ofụri ererimbot, mbubiam n̄kpọ edida ke edisana ebiet  ke ini Edidiana Mme Idụt (“mbubiam n̄kpọ” eyomfịn) ẹdin̄wanade ye Christendom (emi edide edisana ke enyịn mme inua-okot Christian) ye kpukpru ikpehe eken ke Akwa Babylon. Ẹtịn̄ ẹban̄a en̄wan emi n̄ko ke Ediyarade 17:16-18. N̄kpọntịbe emi edidi ntọn̄ọ akwa ukụt.

7. (a) Didie ke mme owo ẹkebọhọ ke eyo mme apostle? (b) Idori enyịn ke nso iditịbe ke ini iso?

⁷ Jesus ama etịn̄ n̄ko ete: “Ẹyesịbe mme usen oro ẹmụhọ.” Ntịn̄nnịm ikọ oro ekebem iso osu ke 66 E.N., ke ini mbonekọn̄ Rome ‘ẹkesịbede’ en̄wan mmọ ‘omụhọ.’ Ndien mme Christian oro ẹyetde aran, emi ẹkedụn̄de ke Jerusalem ye Judea, ẹma ẹfehe ẹbọhọ. (Kot Matthew 24: 22; Mal. 3:17) Idori enyịn ke nso iditịbe ke akwa ukụt oro edide? Jehovah ‘eyesịbe’ en̄wan emi Edidiana Mme Idụt ẹdin̄wanade ye nsunsu ido ukpono, iyakke ẹtiene ẹsobo ido ukpono akpanikọ. Emi ayanam ẹkụt ẹte ke ikọt Abasi ẹbọhọ.

8. (a) Nso ye nso iditịbe ke akpa ikpehe akwa ukụt ama ebe? (b) Etie nte ini ewe ke ẹdimen akpatre ke otu owo 144,000 ika heaven? (Se ikọ idakisọn̄.)

 ⁸ Nso iditịbe ke akpa ikpehe akwa ukụt ama ekebe? Jesus ọkọdọhọ ke ediwak n̄kpọ ẹyetịbe mbemiso Armageddon ọtọn̄ọde. Ẹwet se iditịbede emi ke Ezekiel 38:14-16 ye Matthew 24:29-31. (Kot.) * Ke oro ebede, Armageddon—oro edi, akpatre ikpehe akwa ukụt—ọyọtọn̄ọ, ndien emi ekekem ye nsobo Jerusalem ke isua 70 E.N. (Mal. 4:1) Sia akwa ukụt oro edide editrede ke Armageddon, enye idinyeneke mbiet—edidi orụk n̄kpọ “eke akanam mîdụhe toto ke editọn̄ọ ererimbot.” (Matt. 24:21) Armageddon ama ebe, Tọsịn Isua Ukara Christ ọyọtọn̄ọ.

9. Nso ufọn ke ntịn̄nnịm ikọ oro aban̄ade akwa ukụt anam ọnọ ikọt Jehovah?

⁹ Ntịn̄nnịm ikọ emi aban̄ade akwa ukụt mi ọsọn̄ọ nnyịn idem. Ntak-a? Koro emi anam nnyịn ifiọk ke inamke  n̄kpọ m̀mê n̄kpọ ọdiọk adan̄a didie, ke ikọt Jehovah ẹyebọhọ akwa ukụt nte otu. (Edi. 7:9, 14) Akan oro, nnyịn inen̄ede idat esịt sia Jehovah ayada Armageddon owụt ke imọ inyene unen ndikara onyụn̄ ọnọ edisana enyịn̄ esie ubọn̄.—Ps. 83:18; Ezek. 38:23.

10. Ke ini edem, nnyịn ikesikere ke ini ewe ke ẹbiere m̀mê owo edi erọn̄ m̀mê ebot?

¹⁰ Kere ban̄a ini emi ntịn̄nnịm ikọ Jesus en̄wen—uwụtn̄kpọ oro aban̄ade edibiere ikpe nnọ mme erọn̄ ye ebot—edisude. (Matt. 25:31-46) Ke ini edem, nnyịn ikesikere ke ẹbiere m̀mê owo edi erọn̄ m̀mê ebot ke ofụri mme akpatre usen—oro edi, ọtọn̄ọde ke 1914 aka iso. Nnyịn ikenịm ke mbon oro mîmaha ndikop etop Obio Ubọn̄ ẹnyụn̄ ẹkpade mbemiso akwa ukụt ọtọn̄ọ, ẹkpan̄a nte ebot—inyeneke idotenyịn ediset.

11. Ntak emi mîkemeke ndidi ke 1914 ke ẹketọn̄ọ ndibiere mbon emi ẹdide erọn̄ m̀mê ebot?

¹¹ Ke 1995, ẹma ẹfiak ẹneme Matthew 25:31 ke Enyọn̄-Ukpeme. Itien̄wed oro ọdọhọ ete: “Ke ini Eyen owo edidide ke ubọn̄ esie, kpukpru mme angel ẹnyụn̄ ẹsan̄a ye enye, ndien enye oyosụhọde etetie ke ebekpo ubọn̄ esie.” Ẹma ẹtịn̄ ke Enyọn̄-Ukpeme oro ẹte ke Jesus ọkọtọn̄ọ ndikara Obio Ubọn̄ Abasi ke 1914, edi ke enye ‘ikosụhọkede itie ke ebekpo ubọn̄ esie’ nte Ebiereikpe “kpukpru mme idụt.” (Matt. 25:32; men Daniel 7:13 domo.) Edi uwụtn̄kpọ emi aban̄ade erọn̄ ye ebot enen̄ede aban̄a utom Jesus nte Ebiereikpe. (Kot Matthew 25:31-34, 41, 46.) Ntem, sia Jesus mîkọtọn̄ọke ndikpe ikpe mme idụt ke 1914, ọwọrọ ke enye ikọtọn̄ọke ndibiere mbon emi ẹdide erọn̄ m̀mê ebot isua oro. * Ini ewe ndien ke Jesus editọn̄ọ ndibiere ikpe?

12. (a) Ini ewe ke Jesus editọn̄ọ ndibiere ikpe nnọ kpukpru mme idụt? (b) Mme n̄kpọntịbe ewe ke ẹtịn̄ ẹban̄a ke Matthew 24:30, 31 ye Matthew 25:31-33, 46?

 ¹² Ntịn̄nnịm ikọ Jesus emi aban̄ade mme akpatre usen owụt ke enye editọn̄ọ ndibiere ikpe nnọ kpukpru mme idụt ke ẹma ẹkesobo nsunsu ido ukpono. Nte ima iketetịn̄ ke  ikpehe ekikere 8, ẹwet ndusụk n̄kpọ emi ẹditịbede ini oro ke Matthew 24:30, 31. Edieke odụn̄ọrede itien̄wed oro, oyokụt ke mme n̄kpọntịbe emi Jesus asiakde ke itien̄wed emi ke enye onyụn̄ asiak ke uwụtn̄kpọ emi aban̄ade erọn̄ ye ebot. Ke uwụtn̄kpọ, enye etịn̄ aban̄a Eyen owo ndidi ke ubọn̄ esie onyụn̄ asan̄a ye mme angel; edibon kpukpru mme idụt ke iso esie; mbon oro ẹbierede ke ẹdi erọn̄ “[ẹyemenede] ibuot [mmọ] ke enyọn̄” ke ntak “nsinsi uwem” emi ẹnịmde ẹnọ mmọ. * Mbon oro ẹbierede ke ẹdi ebot “ẹyeyịbi idem mmọ ke eseme” koro “ẹyesịbe mmọ emi ẹfep ke nsinsi.”—Matt. 25:31-33, 46.

13. (a) Ini ewe ke Jesus edibiere eke edide erọn̄ m̀mê ebot? (b) Didie ke se ikpepde emi akpanam ise utom ukwọrọikọ nnyịn?

¹³ Nso ke kpukpru emi owụt? Jesus edibiere eke edide erọn̄ m̀mê ebot ke ini enye edidide ke ini akwa ukụt. Ndien ke Armageddon, emi edide utịt akwa ukụt, ‘ẹyesịbe’ mbon oro ẹdide ebot ẹfep ke nsinsi. Didie ke se ikpepde emi akpanam ise utom ukwọrọikọ nnyịn? Ifiọk emi an̄wam nnyịn ikụt adan̄a nte utom ukwọrọikọ nnyịn edide akpan n̄kpọ. Ke adan̄aemi akwa ukụt mîtọn̄ọke kan̄a, mme owo ẹsụk ẹnyenyene ifet ndikabade esịt nnyụn̄ ntọn̄ọ ndisan̄a ke mfafaha usụn̄ “emi adade esịm uwem.” (Matt. 7:13, 14) Ke akpanikọ, ndusụk owo idahaemi ẹdu uwem nte erọn̄, mbon eken ẹdu nte ebot. Edi inyene nditi ke ini akwa ukụt ke ẹdibiere eke edide erọn̄ m̀mê ebot. Ntem,  imenyene nti ntak ndika iso nnọ adan̄a ediwak owo nte ikekeme ifet ndikop etop Obio Ubọn̄ nnyụn̄ mbiere se ẹdinamde.

14, 15. Siak itie N̄wed Abasi inan̄ emi ẹtịn̄de ẹban̄a ini emi Christ edidide nte Ebiereikpe ke ini iso.

 ¹⁴ Ndi ndifiak ndụn̄ọde ntịn̄nnịm ikọ Jesus owụt ke ana ikpụhọ ini oro ikerede ke mme akpan n̄kpọntịbe eken ẹyetịbe? Ntịn̄nnịm ikọ oro ke idemesie ọbọrọ mbụme emi. Yak ise nte edide ntre.

¹⁵ Ke ikpehe ntịn̄nnịm ikọ Jesus oro ẹwetde ke Matthew 24:29–25:46, enye ekenen̄ede etịn̄ aban̄a se iditịbede ke mme akpatre usen emi ye ke akwa ukụt oro edide. Ke itien̄wed oro, Jesus etịn̄ utịm ike-itiaita aban̄a ini emi enye ‘edidide’ m̀mê ‘edidide idisịm.’ * Enye eketịn̄ ntem aban̄a akwa ukut: “Mmọ ẹyekụt Eyen owo asan̄ade ke obubịt enyọn̄ edi.” ‘Mbufo ifiọkke usen eke Ọbọn̄ mbufo edidide.’ “Ke hour emi mbufo mîkereke, Eyen owo eyedi.” Ndien ke uwụtn̄kpọ esie oro aban̄ade erọn̄ ye ebot, enye ọdọhọ ete: “Ke ini Eyen owo edidide ke ubọn̄ esie.” (Matt. 24:30, 42, 44; 25:31) Ofụri itien̄wed mbinan̄ emi ẹtịn̄ ẹban̄a ini emi Christ edidide ke ini iso nte Ebiereikpe. M̀mọ̀n̄ ke ntịn̄nnịm ikọ Jesus ke ikụt itie inan̄ eken?

16. Siak mme itie N̄wed Abasi en̄wen oro ẹtịn̄de ẹban̄a edidi Jesus.

¹⁶ Jesus eketịn̄ ntem aban̄a ofụn emi anamde akpanikọ onyụn̄ enyenede ọniọn̄: “Ofụn oro oyokop inemesịt edieke eteufọk esie ke edide edisịm okụt enye anamde ntre!” Jesus ọdọhọ ntem ke uwụtn̄kpọ oro aban̄ade nditọiban: “Ke adan̄aemi mmọ ẹwọrọde ẹka ndidep, ebendọ edisịm.” Jesus ọdọhọ ntem ke uwụtn̄kpọ oro aban̄ade talent: “Ke anyan ini ama ekebe eteufọk ifịn oro edi.” Kpasụk ke uwụtn̄kpọ talent oro, eteufọk ọdọhọ ete: “Ke emi ndide ndisịm mi n̄kpọbọ okụk mi.” (Matt. 24:46; 25:10, 19, 27) Ini ewe ke itien̄wed inan̄ emi ẹban̄ade edidi Jesus mi ẹtịn̄ ẹban̄a?

17. Nnyịn ikọdọhọ ke edidi ndisịm oro ẹtịn̄de ẹban̄a ke Matthew 24:46 aban̄a nso?

¹⁷ Ke ini edem, ima isidọhọ ke mme n̄wed nnyịn ke itien̄wed mbinan̄ oro ke  ikpehe ekikere 16 ẹban̄a edidi, m̀mê edidi ndisịm, Jesus ke 1918. Ke uwụtn̄kpọ, kere ban̄a ikọ Jesus oro aban̄ade “ofụn emi anamde akpanikọ onyụn̄ enyenede ọniọn̄.” (Kot Matthew 24:45-47.) Nnyịn ikada ke “edide edisịm” oro ẹtịn̄de ẹban̄a ke ufan̄ikọ 46 enyene n̄kpọ ndinam ye ini emi Jesus ekedide ndise nte mbon oro ẹyetde aran ẹnamde n̄kpọ Abasi ke 1918 ye nte ke enye ekemek ofụn oro ke 1919 ete ese aban̄a ofụri inyene Eteufọk esie. (Mal. 3:1) Edi ndifiak ndụn̄ọde ntịn̄nnịm ikọ Jesus owụt ke oyom ikpụhọde se ikekerede iban̄a ini emi ndusụk ikpehe ntịn̄nnịm ikọ oro okosude. Ntak emi edide ntre?

18. Ndidụn̄ọde ofụri se Jesus eketịn̄de ke ntịn̄nnịm ikọ oro anam nnyịn inịm nso iban̄a edidi esie?

¹⁸ Ke mme ufan̄ikọ oro ẹdude mbemiso Matthew 24:46, ikọ oro ‘edidi,’ kpukpru ẹban̄a ini oro Jesus edidide idibiere ikpe ke akwa ukụt inyụn̄ inam se enye ebierede. (Matt. 24:30, 42, 44) N̄ko-n̄ko, nte ikenemede ke  ikpehe ekikere 12, ‘edidi’ Jesus oro ẹtịn̄de ẹban̄a ke Matthew 25:31 aban̄a n̄ko ini emi ẹdibierede ikpe ke ini iso. Ntre, owụt ifiọk ndidọhọ ke Jesus ndidi ndisịm man emek ofụn emi anamde akpanikọ ete ese aban̄a ofụri inyene esie, oro ẹtịn̄de ẹban̄a ke Matthew 24:46, 47, aban̄a n̄ko edidi ini iso, ke akwa ukụt. * Ke nditịm ntịn̄, ndidụn̄ọde ofụri se Jesus eketịn̄de ke ntịn̄nnịm ikọ oro owụt ke edidi esie oro inemede ke itien̄wed mbitiaita emi ẹban̄a ini emi ẹdibierede ikpe ke ini iso ke akwa ukụt.

19. Mme ukpụhọde ewe oro ẹnamde ke ikeneme, ndien mme mbụme ewe ke idibọrọ ke mme ibuotikọ oro ẹtienede?

¹⁹ Yak ifiak idụn̄ọde se ikpepde ke ibuotikọ emi. Ke ntọn̄ọ ibuotikọ emi, ima ibụp mbụme ita emi ẹban̄ade “ini ewe.” Akpa, ima ineme ke akwa ukụt ikọtọn̄ọke ke 1914, edi ke editọn̄ọ ke ini Edidiana Mme Idụt ẹdin̄wanade Akwa Babylon. Ekem, ima ineme ntak emi owụtde ke Jesus ikọtọn̄ọke ndibiere ikpe nnọ mme erọn̄ ye ebot ke 1914, edi ke edibiere ke akwa ukụt. Ke akpatre, ima ineme ntak emi owụtde ke Jesus ikedịghe idimek ofụn emi anamde akpanikọ ke 1919 ete ese aban̄a ofụri inyene imọ, edi ke edimek ke akwa ukụt. Ke ntem, mbụme mbita oro ẹban̄ade “ini ewe” ẹban̄a ukem ini ke ini iso—oro edi, akwa ukụt. Didie ke ukpụhọde emi otụk nte uwụtn̄kpọ oro aban̄ade ofụn emi anamde akpanikọ an̄wan̄ade nnyịn? N̄ko-n̄ko, didie ke emi otụk nte mme uwụtn̄kpọ Jesus eken emi ẹsude ke utịt ini emi ẹn̄wan̄ade nnyịn? Iyọbọrọ mme akpan mbụme emi ke mme ibuotikọ oro ẹtienede.