1. (a) Gbiku eka gbe ikpoko nọ Jesu ọ rọ kẹ oriruo na kpẹkpẹe. (b) Ẹvẹ Jesu ọ fotọ iku na?

EVAỌ iku jọ nọ Jesu ọ rọ kẹ oriruo nọ ọ jẹ ta kpahe Uvie na, ọ ta kpahe ọwhẹrẹ jọ nọ ọ kọ emamọ eka fihọ udhu riẹ gbe epanọ ọwegrẹ ọ rọ kọ ikpoko fihọ udevie rai. Ikpoko na i te di ruru eka na, rekọ ọwhẹrẹ na ọ ta kẹ idibo riẹ nọ a “vu ai ivẹ wa [re] e gbẹ ro bọ ezi orọ.” Evaọ ezi orọ hayo ivuẹvu, a te mahe ikpoko na kufiẹ je koko eka na họ. Jesu ọ fotọ ọtadhesẹ na. (Se Matiu 13:24-30, 37-43.) Eme ọtadhesẹ nana o ru omai riẹ? (Rri ẹkpẹti na, “Eka Gbe Ikpoko Na.”)

2. (a) Eme a rọ eware nọ e rrọ udhu ọwhẹrẹ na via dhesẹ? (b) Abọ vẹ evaọ ọtadhesẹ na ma te jọ uzoẹme nana ta ẹme kpahe?

² Eware nọ e rrọ udhu ọwhẹrẹ yena via na i dhesẹ oghẹrẹ gbe oke nọ Jesu ọ te rọ jọ udevie ahwo-akpọ salọ Ileleikristi nọ a rọ ẹzi wholo nọ i ti lele iei su evaọ Uvie riẹ, enọ a rọ eka dhesẹ na. A mu rai họ ẹkọ evaọ Pẹntikọst 33 C.E. Ekokohọ otu nọ a wholo na o ti kuhọ nọ enọ a rọ ẹzi wholo na nọ e gbẹ rrọ uzuazọ rite ekuhọ akpọ nana a te kpohọ obọ odhiwu no. (Mat. 24:31; Evia. 7:1-4) Wọhọ epanọ ohwo nọ o dikihẹ ehru ugbehru ọ rẹ ruẹ oware kpobi nọ o be via wariẹe họ na, ere ẹme eka gbe ikpoko nọ Jesu ọ rọ kẹ oriruo na u re fi obọ họ kẹ omai riẹ eware nọ e te via evaọ etoke ikpe idu ivẹ (2,000) soso. Rono ọtadhesẹ Jesu na ze, eware vẹ e be via kpahe Uvie na nọ ma ruẹ vuhumu no? Ma rẹ jọ ọtadhesẹ na ruẹ oke nọ a rọ kọ ibi na, oke nọ e rọ rro, gbe oke ivuẹvu. Ma te jọ uzoẹme nana ta kpahe oke ivuẹvu na. *

3. (a) Eme ọ via nọ ikpe-udhusoi ọsosuọ e vrẹ no? (b) Onọ vẹ o romavia evaọ Matiu 13:28, kọ amono a nọ onọ na? (Rri ẹme oruvẹ na re.)

³ Evaọ emuhọ ikpe-udhusoi avivẹ, “ikpoko na e [va] via” okenọ otu Ileleikristi erue e romavia. (Mat.  13:26) Evaọ etoke ikpe-udhusoi avọ ene, Ileleikristi erue nọ a rọ ikpoko dhesẹ na a te ti bu vi Ileleikristi nọ a rọ ẹzi wholo. Kareghẹhọ nọ evaọ iku nọ Jesu ọ rọ kẹ oriruo na, idibo na a mi olori rai uvẹ re a vi ikpoko na no. * (Mat. 13:28) Eme olori rai ọ vuẹ rai?

4. (a) Eme uyo nọ Olori na, Jesu ọ kẹ idibo riẹ u ru omai riẹ? (b) Oke vẹ utu eka na a ro mu oma họ edhesẹvia?

⁴ Jesu ọ ta kpahe eka avọ ikpoko na nọ: “Vu ai ivẹ wa [re] e gbẹ ro bọ ezi orọ.” Ẹme nana o dhesẹ nọ utu Ileleikristi jọ nọ a rọ ẹzi wholo nọ e wọhọ eka e rrọ otọakpọ no oke ikpe-udhusoi ọsosuọ ze rite inẹnẹ. Ẹme nọ Jesu ọ ta kẹ ilele riẹ uwhremu na u ru omai riẹ onana, ọ vuẹ rai nọ: ‘Mẹ avọ owhai ma gbẹ te jọ kẹse kẹse, makọ rite urere akpọ na.’ (Mat. 28:20) Onana u dhesẹ nọ Jesu ọ te sẹro Ileleikristi nọ a wholo na ẹsikpobi, rite urere akpọ na. Rekọ fikinọ Ileleikristi erue nọ e wọhọ ikpoko i di ruru ae, ma nwane riẹ utu ahwo nọ a wọhọ eka na ha evaọ etoke nana kpobi. Dede na, ikpe jọ taure oke ivuẹvu na u te ti muhọ, utu eka na u te mu oma họ edhesẹvia. Evaọ oghẹrẹ vẹ?

5. Ẹvẹ eruẹaruẹ Malakae i ro rugba evaọ ikpe-udhusoi ọsosuọ?

⁵ Ikpe udhusoi buobu taure Jesu ọ tẹ te kẹ oriruo eka gbe ikpoko na, Jihova ọ rọ ẹkwoma Malakae ọruẹaro riẹ ta kpahe eware nọ i tho enọ Jesu ọ fodẹ evaọ ọtadhesẹ riẹ na. (Se Malakae 3:1-4.) Jọn Ọhọahwoame na họ ‘ọnyukọ nọ ọ ruẹrẹ edhere na.’ (Mat. 11:10, 11) Nọ ọ romavia evaọ ukpe 29 C.E., yọ okenọ Ọghẹnẹ o ti ro gu orẹwho Izrẹl ẹdhọ u si kẹle no. Jesu họ ọnyukọ avivẹ na.  Isiava o ru etẹmpol Jerusalẹm fo, evaọ etoke emuhọ gbe abọ urere odibọgba riẹ. (Mat. 21:12, 13; Jọn 2:14-17) Onana u dhesẹ nọ iruo orufuọ Jesu na u wo etoke.

6. (a) Ovẹ họ orugba ologbo ọrọ eruẹaruẹ Malakae na? (b) Oke vẹ Jesu ọ rọ nyaze te kiẹ iruẹru egagọ Ọghẹnẹ evaọ otọakpọ riwi? (Rri ẹme ọ oruvẹ na re.)

⁶ Ovẹ o jọ orugba ologbo ọrọ eruẹaruẹ Malakae na? Ikpe jọ buobu taure ukpe 1914 u te ti te, C. T. Russell avọ erivẹ riẹ a je ru iruo nọ e wọhọ erọ Jọn Ọhọahwoame na. Iruo otokiẹ epanọ iwuhrẹ uzẹme Ebaibol na e sae rọ va via. Emọ-Uwuhrẹ Ebaibol na a je wuhrẹ uzẹme na kpahe idhe ẹtanigbo Kristi, a je dhesẹ nọ uwuhrẹ erae ehẹle yọ ọrue, je whowho okenọ Oke Egedhọ u ti ro kuhọ. Dede na, ẹko egagọ sa-sa e jariẹ nọ i se omarai Ileleikristi. Onana o tẹ wha onọ ulogbo jọ ze: Evaọ udevie eko egagọ nana, amono họ utu eka na? Re a sae riẹ uyo na, Jesu o te mu etẹmpol na hayo iruẹru egagọ Ọghẹnẹ evaọ otọakpọ họ ẹkiẹriwi evaọ ukpe 1914. Iruo ọkiẹriwo gbe orufuọ yena i wo etoke, no umuọ ukpe 1914 rite abọ emuhọ ukpe 1919. *

7. Eme Jesu ọ ruẹ oke nọ o mu iruo ọkiẹriwo riẹ họ evaọ ukpe 1914?

⁷ Eme Jesu ọ ruẹ evaọ oke nọ o mu ọkiẹriwo riẹ họ? Ọ ruẹ utu Emọ-Uwuhrẹ Ebaibol nọ i wo ajọwha nọ e rọ ẹgba gbe ekwakwa efe rai kpobi ru iruo usiuwoma ota na te ikpe ọgba gbọ no evaọ oke yena. * Avro ọ riẹ hẹ, eva e were Jesu avọ ikọ-odhiwu gaga nọ a ruẹ nọ ikpoko Setan e sai di ruru utu okakao yena yaotọ họ, enọ e dadamu iruo odibọgba rai na. Dede na, o gwọlọ nọ a re “ru  emọ Livai fua,” koyehọ Ileleikristi nọ a rọ ẹzi wholo na. (Mal. 3:2, 3; 1 Pita 4:17) Fikieme?

8. Eme ọ via nọ ukpe 1914 o vrẹ no?

⁸ Evaọ ubrobọ urere ukpe 1914, udu u whrehe Emọ-Uwuhrẹ Ebaibol na jọ fikinọ a ri ti kpobọ odhiwu hu. Evaọ etoke ukpe 1915 gbe 1916, ọwọsuọ nọ o je no otafe ukoko na ze u je si iruo usiuwoma ota na kpemu. Mai yoma, nọ Brọda Russell o whu no evaọ amara October 1916, ọwọsuọ o te du lahwe evaọ udevie ukoko na. Imane evaọ udevie imahrẹ nọ e jẹ kpọ iruẹru Watch Tower Bible and Tract Society a rọwo ho inọ Brọda Rutherford ọ rehọ ẹta Russell, dede nọ ọye Emọ-Uwuhrẹ Ebaibol na kpobi a salọ evaọ etoke ẹgwa ẹgbukpe rai. A tẹ jẹ gwọlọ wha ohẹriẹ họ udevie inievo na, rekọ evaọ amara August 1917, aimane na a te no Ebẹtẹle, o ginẹ jọ orufuọ. U te no ere no, Emọ-Uwuhrẹ Ebaibol jọ a kie kẹ ozodhẹ ohwo-akpọ. Rekọ otu rai buobu a jẹ orufuọ Jesu na rehọ je ru inwene nọ o gwọlọ. Onana u ru nọ Jesu o ro kuenu kẹ ae nọ a ginẹ rrọ Ileleikristi uzẹme nọ e wọhọ eka, rekọ ọ siọ Ileleikristi erue nọ i kiọkọ kpobi, otu egagọ Kristẹndọm. (Mal. 3:5; 2 Tim. 2:19) Kọ eme ọ via nọ oyena o vrẹ no? Joma wariẹ kiẹ ọtadhesẹ eka gbe ikpoko na riwi.

9, 10. (a) Eme ma be te ta kpahe ezi ivuẹvu na? (b) Eme họ oware ọsosuọ nọ o via evaọ ezi ivuẹvu na?

⁹ Jesu ọ ta nọ: “Ezi orọ na họ urere akpọ na.” (Mat. 13:39) Ezi orọ hayo ivuẹvu yena o muhọ evaọ ukpe 1914. Ma te ta kpahe eware isoi nọ Jesu ọ ta nọ e te via ezi yena.

¹⁰ Orọ ọsosuọ, a te kua ikpoko na koko. Jesu ọ ta nọ: “Ezi orọ mẹ rẹ te ta kẹ ekọrọ nọ, kake kua ikpoko na wha gba ae ekru.” Nọ ukpe 1914 o vrẹ no, ikọ-odhiwu a te mu Ileleikristi erue nọ a rọ ikpoko dhesẹ na họ ‘ẹkua’ kokohọ jẹ hẹriẹ ae no enọ a rọ ẹzi wholo na, koyehọ “emọ uvie na.”—Mat. 13:30, 38, 41.

11. Eme họ ugogo oware nọ u ru Ileleikristi uzẹme wo ohẹriẹ no erọ ọrue rite inẹnẹ?

¹¹ Nọ a be kua ikpoko na koko na, ohẹriẹ nọ o rrọ udevie itu ivẹ na u te je dhe evevẹ. (Evia. 18:1, 4) Evaọ ukpe 1919, u te ti muẹro nọ Babilọn Ologbo na o kie no. Eme họ ugogo oware nọ u ru ohẹriẹ nọ o rrọ udevie Ileleikristi uzẹme gbe erọ ọrue dhesẹ oma via vevẹ? Iruo usiuwoma ota na. Otu nọ ọ jẹ rẹrote iruo Emọ-Uwuhrẹ Ebaibol na a je fiẹgba họ nọ u wuzou gaga re a nyae ta usiuwoma Uvie na kẹ ahwo evaọ iwou rai. Wọhọ oriruo, evaọ omobe ovẹvẹ jọ nọ a kere evaọ ukpe 1919 nọ uzoẹme riẹ o ta nọ, To Whom the Work Is Entrusted (Rọkẹ Ahwo nọ A Mu Iruo na h’Obọ), a ta udu họ Ileleikristi nọ a wholo kpobi awọ re a ta usiuwoma no uwou ruọ uwou. Omobe na o ta nọ: “Iruo na e rrọ ruaro, rekọ Olori na o wo rai yọ ẹgba riẹ ma ti ro ru ai. Wha wo uvẹ-ọghọ nọ wha re ro wobọ evaọ iruo na.” Eme Emọ-Uwuhrẹ Ebaibol na a ru kpahe onana? Uwou-Eroro ọ 1922 o niyẹrẹ nọ, no umuo oke yena vrẹ Emọ-Uwuhrẹ Ebaibol na a te fiẹgba họ iruo usiuwoma ota rai. U kri hi, usiuwoma ota na u te zihe ruọ iruo nọ a rọ riẹ Ileleikristi uzẹme rite inẹnẹ na.

12. Anwọ oke vẹ a bi ro koko utu eka na họ?

¹² Orọ avivẹ, a ti koko eka na họ. Jesu ọ ta kẹ ikọ-odhiwu nọ: “Wha kua eka na fihọ eru mẹ.” (Mat. 13:30) Anwọ ukpe 1919 ze, a koko Ileleikristi nọ a rọ ẹzi  wholo na fihọ ukoko Ileleikristi nọ a wariẹ tohọ na no. Ileleikristi nọ a wholo nọ e te jọ uzuazọ evaọ ekuhọ edẹ urere nana, ekokohọ rai ọ te gba nọ a tẹ rehọ ae kpohọ odhiwu no.—Dan. 7:18, 22, 27.

13. Eme Eviavia 18:7 u ru omai riẹ kpahe uruemu nọ Babilọn Ologbo na gbe Kristẹndọm a bi dhesẹ enẹna?

¹³ Orọ avesa, a te viẹ jẹ riakọ. Eme ọ via nọ ikọ-odhiwu a kua ikpoko na koko no? Jesu ọ ta kpahe oware nọ o te via kẹ utu ikpoko na inọ: “E tẹe oviẹ gbe akọriọ [rai] e rẹ te jọ.” (Mat. 13:42) Kọ oware yena o be via nẹnẹ? Ijo. Nẹnẹ, Kristẹndọm nọ ọ rrọ abọjọ ogberẹ na ọ gbẹ be ta kpahe omariẹ nọ: “Mẹ ovie-aye nọ ọ keria agbara-uvie mẹ, mẹ rọ aye-uku hu, uweli ovo o rọ kẹ omẹ hẹ.” (Evia. 18:7) Evaọ uzẹme, Kristẹndọm o bi rri omariẹ nọ o wo ogaga ulogbo, bi tube roro nọ ọ be kpọ isu-akpọ na wọhọ “ovie-aye.” Obọnana, otu nọ a rọ ikpoko dhesẹ na a bi seha, orọnikọ a be viẹ hayo riakọ họ. Rekọ eware i bi ti nwene.

14. (a) Oke vẹ gbe fikieme Ileleikristi erue a te rọ ‘riakọ’? (b) Ẹvẹ otoriẹ okpokpọ nọ ma wo kpahe Matiu 13:42 o rọ rọwokugbe ẹme nọ ọ rrọ Olezi 112:10? (Rri ẹme oruvẹ na.)

¹⁴ Evaọ etoke uye ulogbo na, nọ a tẹ raha egagọ erue kpobi no, ahwo nọ a jarai vẹre a te gwọlọ oria nọ a re dhere, rekọ a te ruẹ oria ovo ho. (Luk 23:30; Evia. 6:15-17) Okenọ a tẹ ruẹ nọ a te sae vabọ no ọraha na ha, a vẹ te viẹ jẹ ‘riakọ.’ Wọhọ epanọ Jesu ọ ta kpahe uye ulogbo na, ahwo na a “ti bruenu” evaọ oke uye na. *—Mat. 24:30; Evia. 1:7.

15. Ẹvẹ a ti ru ikpoko na, kọ oke vẹ oyena o te rọ via?

¹⁵ Orọ avene, a ti gbolo ae fihọ erae. Ẹvẹ a ti ru ikpoko nọ a gba fihọ ekru na? Ikọ-odhiwu na a “ti fi ai họ erae.” (Mat. 13:42) Onana u dhesẹ ọraha kufiẹ riẹriẹriẹ. Fikiere a te raha ahwo kpobi nọ a rọ egagọ erue kufiẹ evaọ abọ urere uye ulogbo na, Amagẹdọn.—Mal. 4:1.

16, 17. (a) Eme họ oware urere nọ o te via nọ Jesu ọ fodẹ evaọ ọtadhesẹ riẹ na? (b) Fikieme ma rọ ta nọ obaro onana o te jọ via?

¹⁶ Orọ avọ isoi, a ti lo via. Enẹ Jesu o ro ku eruẹaruẹ riẹ họ: “Kẹsena ikiẹrẹe na [a ve] ti lo via eva uvie Ọsẹ rai wọhọ ọre.” (Mat. 13:43) Oke gbe oria vẹ onana o te jọ via? Onana u ti rugba evaọ obaro. Orọnikọ oware nọ o be via evaọ otọakpọ enẹna Jesu ọ ta kpahe na ha, rekọ oware nọ o te jọ obọ odhiwu via evaọ obaro. * Roro kpahe ẹjiroro ivẹ nọ ma rọ ta ere.

¹⁷ Orọ ọsosuọ, onọ “oke vẹ” na. Jesu ọ ta nọ: ‘Kẹsena ikiẹrẹe na a ve ti lo via.’  Ababọ avro, ẹme na “kẹsena” o riobọ kpohọ okenọ oware nọ Jesu ọ ta na o te rọ via, koyehọ okenọ a ti ‘fi ikpoko na họ erae.’ Oware nana o te via evaọ etoke abọ urere uye ulogbo na. Fikiere ‘elo via’ ọrọ enọ a rọ ẹzi wholo na o te via evaọ obaro re. Orọ avivẹ, onọ “oria vẹ” na. Jesu ọ ta nọ ikiẹrẹe na a ti ‘lo via eva uvie na.’ Eme oyena u dhesẹ? Evaọ oke yena, enọ a rọ ẹzi wholo kpobi nọ e gbẹ rrọ otọakpọ na nọ abọ ọsosuọ uye ulogbo na o tẹ vrẹ no yọ a koko i rai họ gba no. Kẹsena, wọhọ epanọ Jesu ọ ta evaọ eruẹaruẹ riẹ kpahe uye ulogbo na, a vẹ te rehọ ae kpobọ odhiwu. (Mat. 24:31) Obei a te jọ lo “eva uvie Ọsẹ rai,” yọ nọ ẹmo Amagẹdọn ọ tẹ nwani fi vrẹ no, a vẹ te ruọ ‘orọo omogodẹ na,’ Jesu Kristi.—Evia. 19:6-9.

18, 19. Ẹvẹ ọtadhesẹ Jesu ọrọ eka avọ ikpoko na nọ ma wo otoriẹ riẹ o rọ rrọ erere kẹ omai?

¹⁸ Eme ma wuhrẹ no ọtadhesẹ Jesu nana nọ ma romatotọ kiẹ riwi na ze? Muẹrohọ eware esa jọ. Orọ ọsosuọ, u ru omai riẹ eware efa. Ọtadhesẹ na u ru omai riẹ oware nọ Jihova ọ rọ kẹ emuemu uvẹ. O “wo odiri thihakọ eware ofu” re ọ ruẹse ruẹrẹ “eware ohrọ,” koyehọ utu eka na. * (Rom 9:22-24) Orọ avivẹ, o kẹ omai uduotahawọ. Nọ urere na u bi sikẹle na, ewegrẹ mai a te daoma rọ ẹgba rai kpobi wọso omai, ‘rekọ a rẹte kpare-obọ họ.’ (Se Jerimaya 1:19.) Epanọ Jihova ọ be rọ sẹro utu eka na anwẹdẹ na, ere Ọsẹ obọ odhiwu mai na ọ te rọ ẹkwoma Jesu gbe ikọ-odhiwu jọ kugbe omai ‘kẹse kẹse, makọ rite urere akpọ na.’—Mat. 28:20.

¹⁹ Orọ avesa, ọtadhesẹ na u fi obọ họ kẹ omai vuhu utu eka na. Fikieme oyena u ro wuzou k’omai gaga? Fikinọ u re fi obọ họ kẹ omai riẹ uyo onọ nọ Jesu ọ nọ okenọ ọ jẹ ta kpahe eware nọ e te via evaọ edẹ urere na. Ọ nọ inọ: “Ginọ ono họ ọrigbo nọ o wo ẹrọwọ avọ areghẹ na?” (Mat. 24:45, NW) Izoẹme iwuhrẹ ivẹ nọ e rrọ aro na e te kuyo onọ na vevẹ.