“Ami nami kadi, ngidi nenu mafuku onso nyeke, ne kumfulo kwine kwa panopantanda.”​—MAT. 28:20.

KIMBA MALONDOLOLO A BINO BIPANGUJO:

Mwanda waka tubwanya kufula ku kunena’mba, tamba mu myaka katwa kabajinji K.K. kufika ne dyalelo, kudi nyeke bene Kidishitu bashingwe māni pano pa ntanda?

Kushilwila mu 1914, le i bupempudi’ka bwalongele Yesu?

Le i binkumenkume’ka bīya ku meso bilombwelwe mu kyelekejo kya Yesu kya ñano ne bityani?

1. (a) Nena mu kīpi kyelekejo kya ñano ne bityani. (b) Le Yesu wēkishintulwile namani?

 KYELEKEJO kimo kya mu byelekejo bya Yesu bitala pa Bulopwe kisambila pa kidimye wākushile nkunwa miyampe ya ñano ne walwana wākushile bityani mu nkunwa miyampe. Bityani byatādila ñano, ino kidimye wasoñanya bapika’mba, “mwibilekei nanshi byobya byonso bitamine pamo.” Bityani byāonenwe ne ñano nayo yakongakanibwa pamo mu kitatyi kya mwangulo. Yesu mwine wāshintulwile kino kyelekejo. (Tanga Mateo 13:24-30, 37-43.) Le luno lukindi lulombola bika? (Tala tabulo inena’mba,  “Ñano ne Bityani.”)

2. (a) Le bintu byālongekele mu budimi bwa kidimye byelekeja bika? (b) Le i kintu’ka kya mu lukindi kyotusa kubandaula?

² Bintu byālongekele mu budimi bwa kidimye bilombola muswelo ne kitatyi kikakongakanya Yesu bantu bonso ba mu kabumbo ka ñano​—ke bene Kidishitu bashingwe māni bakaludika nandi mu Bulopwe bandi kadi. Kukusa nkunwa kwāshilwile pa Pentekosa 33 K.K. Kukongakanya kukapwa kitatyi kikatūlwa kiyukeno kya mfulo pa bashingwe māni bakidi bōmi ku mfulo kwa ino ngikadilo ya bintu ne kwibaselela momwa mūlu. (Mat. 24:31; Kus. 7:1-4) Monka mumwenanga biyampe muntu ukende pa nsongo ya lūlu bintu bimujokolokele, luno lukindi nalo lwitulengeja tumone biyampe bintu bikalongeka mu bula bwa kintu kya myaka 2 000. Na pano poketudi, le i bintu’ka bikwatañene na Bulopwe byotujingulwile? Lukindi lwisambila pa kitatyi kya kukuna, kutama, ne kya mwangulo. Kino kishinte kisa kwimanina pa kitatyi kya mwangulo. *

MU BULEDI BWA YESU

3. (a) Le i bintu’ka byālongekele pa kupwa kwa myaka katwa kabajinji? (b) Kukwatañana na Mateo 13:28, le i kipangujo’ka kyāipangwilwe , ne kyāipangwilwe na bāni? (Tala ne bilembwa bya mfulo.)

³ Ku mfulo kwa myaka ya katwa ka bubidi K.K.,  “bityani nabyo byēsokolamo” kitatyi kyāmwekele patōka bene Kidishitu ba bubela mu budimi bwa ntanda. (Mat. 13:26) Dya mu myaka ya tutwa tuná, bene Kidishitu badi pamo bwa bityani batyepeje bininge kibalwa kya bene Kidishitu bashingwe māni. Vuluka’mba mu lukindi, bapika bālombele mfumwabo lupusa lwa kutalula bityani. * (Mat. 13:28) Lelo mfumwabo wālondolwele namani?

4. (a) Le malondololo a Mfumwetu Yesu alombola bika? (b) Le bene Kidishitu badi pamo bwa ñano bāyukene kitatyi’ka?

⁴ Yesu pa kwisambila pa ñano ne bityani, wānene amba: “Mwibilekei nanshi byobya byonso bitamine pamo, poso ke enka pa kunoa.” Uno musoñanya ulombola’mba tamba mu myaka katwa kabajinji kufika ne dyalelo, kudi nyeke bene Kidishitu bamo bashingwe māni badi pamo bwa ñano pano pa ntanda. Ino mvuyo i mibingijibwe na byobya byānene Yesu mwenda mafuku ku bandi bana ba bwanga amba: “Ngidi nenu mafuku onso nyeke, ne kumfulo kwine kwa panopantanda.” (Mat. 28:20) Nanshi bene Kidishitu bashingwe māni bādi bakukingwa na Yesu mafuku onso kufika ne ku kitatyi kya mfulo. Inoko, byobātādilwe na bene Kidishitu badi pamo bwa bityani, ketuyukilepo na bubine i bāni bādi babadilwa mu kabumbo ka ñano mu bula bwa kine kitatyi’kya. Ino, kintu kya makumi a myaka kumeso kwa kitatyi kya mwangulo kushilula, kabumbo ka ñano kayukana. Le kayukene namani?

MUKENDI ‘USEBA DISHINDA’

5. Le bupolofeto bwa Malaki bwāfikidile namani mu myaka katwa kabajinji?

⁵ Myaka tutwa na tutwa kumeso kwa Yesu kuleta kyelekejo kya ñano ne bityani, Yehova wāpele mupolofeto wandi Malaki mushipiditu amba afumike bintu bilombwelwe mu kyelekejo kya Yesu. (Tanga Malaki 3:1-4.) Yoano Mubatyiji wādi ‘mukendi wasebele  dishinda.’ (Mat. 11:10, 11) Yesu pa kwiya mu 29 K.K., kitatyi kya kutyibila muzo wa Isalela mambo kyāfwenene. Yesu wādi mukendi wa bubidi. Wātōkeje tempelo ya mu Yelusalema musunsa wa bubidi​—musunsa mubajinji ku ngalwilo kwa mwingilo wandi, musunsa wa bubidi nao dya ku mfulo kwa mwingilo wandi. (Mat. 21:12, 13; Yoa 2:14-17) Nanshi, Yesu wāingile mwingilo wa kutōkeja mu kitatyi kilampe.

6. (a) Le i kufikidila’ka kukatampe kwafikidile bupolofeto bwa Malaki? (b) Le Yese wāpempwile tempelo ya ku mushipiditu kitatyi’ka? (Tala ne bilembwa bya mfulo.)

⁶ Le i kufikidila’ka kukatampe kwāfikidile bupolofeto bwa Malaki? Mu bula bwa makumi a myaka ya kumeso kwa 1914, tutu Charles Taze Russell ne bapwani nandi baingile mwingilo na wāingile Yoano Mubatyiji. Uno mwingilo wa kamweno wādi wa kujokeja bubinebine bwa mu Bible. Befundi ba Bible bāfundije shintulwilo mine ya kitapwa kya kikūlwa kya Kidishitu, kubepulula bubela bwa kalunga nyembo ka mudilo ne kusapula mfulo ya Bitatyi bya Bajentaila iya’ko. Inoko, kwādi kukidi bipwilo bivule byādi bitela bu balondi ba Kidishitu. O mwanda kipangujo kikatampe kyādi kisakilwa kulondolola i kino: Le i bāni mu bino bipwilo bādi bu ñano? Pa kulondolola kino kipangujo, Yesu wāshilwile kupempula tempelo ya ku mushipiditu mu 1914. Uno mwingilo wa kupempula ne kutōkeja wālombele kitatyi kilampe​—kya tamba mu 1914 kutūla ku ngalwilo kwa 1919. *

MYAKA YA KUPEMPULA NE KUTŌKEJA

7. Le Yesu wāshilwile bupempudi bwandi bwa mu 1914 kitatyi’ka, ne wātene bika?

⁷ Le Yesu wātene bika kitatyi kyaāshilwile bupempudi bwandi? Kabumbo katyetye ka Befundi ba Bible bapyasakane, kāpelwe bukomo ne bupeta mu bula bwa myaka 30 ne kupita mwanda wa kulondalonda kampanye  ka kusapula na kininga. * Bine, Yesu ne bamwikeulu bāsangele pa kumona kano kabumbo katyetye, kadi miseke mikomo ya ñano kudibwa mpika na bityani bya Satana! Inoko, kwāikele kadi bisakibwa bya ‘kutōkeja bana ba Levi,’ ke bashingwe māni kadi. (Mal. 3:2, 3; 1 Pet. 4:17) Mwanda waka?

8. Le i bika byalongekele kupwa kwa mwaka wa 1914?

⁸ Ku mfulo kwa mwaka wa 1914, Befundi bamo ba Bible bātyumukilwe mutyima mwanda kebāendelepo mūlu. Mu mwaka wa 1915 ne 1916, kupangwapangwa kwa panja pa bulongolodi kwātyepeje mwingilo wa busapudi. Kibi kutabuka i kino, Tutu Russell pa kufwa mu Kweji 10, 1916, kubulwa kumvwañana kwaikala mu bukata mwa bulongolodi. Mu bemaniji basamba-babidi ba Watch Tower Bible and Tract Society, baná batombokela butyibi bwākwetwe bwa kutangidilwa na Tutu Rutherford. Balongele bukomo bwa kukalañanya banabetu, ino mu Kweji 8, 1917, batamba ku Betele​—ke kutōkeja kwinekwine kadi! Kadi, Befundi bamo ba Bible bātyinine bantu. Inoko, abo bonso bāitabije ne mutyima tō mwingilo wa Yesu wa kutōkeja ne kushinta bashinta. Nanshi, Yesu wēbamwene bu ñano ya bine ya bwine Kidishitu, ino wapela bonso betela bu bene Kidishitu, kubadila’mo ne boba bonso badi mu bipwilo bya kine Kidishitu. (Mal. 3:5; 2 Tem. 2:19) Kupwa byaikala namani? Pa kuyuka mobyaikadile, tujokelei bidi ku lukindi lwa ñano ne bityani lotwabandaulanga.

LE I BIKA BYALONGEKELE PA KUPWA KWA KITATYI KYA MWANGULO KUSHILULA?

9, 10. (a) Le i bika byotusa kubandaula pa mwanda utala kitatyi kya mwangulo? (b) Le i bika byālongekele dibajinji mu kitatyi kya mwangulo?

⁹ Yesu wānene amba “kadi popa pa kunoa kwa ñano napo po pamfulo pene pa panopantanda.” (Mat. 13:39) Kino kitatyi kya mwangulo kyashilwile mu 1914. Tusa kubandaula bintu bitano byālaile Yesu pa kino kitatyi.

 ¹⁰ Kibajinji, kukongakanya bityani. Yesu wānene amba: “nkanena banoi amba: Badikilai bidi kukongamo bityani bidimo’byo, mwibikute miseke miseke, ebiya mwibisoke.” Kupwa kwa mwaka wa 1914, bamwikeulu bashilula ‘kukongakanya’ bene Kidishitu badi pamo bwa bityani na kwibasansanya na bashingwe māni, ke “bāna ba bulopwe” kadi.​—Mat. 13:30, 38, 41.

11. Kufika ne dyalelo, le i bika bishiyañanyanga bene Kidishitu ba bine na bene Kidishitu ba bubela?

¹¹ Mwingilo wa kukongakanya pa kwendelela, kwishila kwadi pa bibumbo bibidi nako kwamweka patōkelela. (Kus. 18:1, 4) Mu 1919, byamweka patōka’mba Babiloni Mukatakata waponene. Le i bika na kampata bishiañanyanga bene Kidishitu ba bine na ba bubela? I mwingilo wa busapudi. Boba badi batangidile Befundi ba Bible bāshilwile kulombola kamweno kadi mu kusapula Bulopwe. Kimfwa, kabuku kālupwilwe mu 1919 kadi na mutwe wa mwanda unena’mba, Bantu Bapelwe Mwingilo (Angele) kāsoñenye bene Kidishitu bashingwe māni bonso kusapula ku njibo ne njibo. Kānene amba: “Mwingilo umweka bu mukatampe bininge, ino tukengila’o mwanda wa Mfumwetu kadi ku bukomo bwandi. Nobe udi na dyese dya kwiwingila.” Le Befundi ba Bible balongele’po namani? Mu kine kitatyi’kya ne kwenda kumeso, Kiteba kya Mulami kya mu 1922 kyanene’mba, Befundi ba Bible baendeleje mwingilo wa busapudi kumeso. Tamba kala, busapudi bwa ku njibo ne njibo i kiyukeno kyādi kiyukilwa’po bene Kidishitu ba kikōkeji​—enka mobikadile ne dyalelo.

12. Le i kitatyi’ka kikakongakanibwa kabumbo ka ñano?

 ¹² Kya bubidi, kukongakanya ñano. Yesu usoñenye bamwikeulu bandi amba: ‘Endai mukañomekele ñano mu kitala kyami.’ (Mat. 13:30) Tamba mu 1919, bashingwe māni bakongakanibwe mu kipwilo kijokejibwe kya bwine Kidishitu. Ku bene Kidishitu bashingwe māni bakekala bōmi ku mfulo kwa ino ngikadilo ya bintu, kukongakanibwa kwa mfulo kukekala’ko kitatyi kyobakatambula mpalo yabo ya mūlu.​—Dan. 7:18, 22, 27.

13. Le Kusokwelwa 18:7 unena bika pa ngikadilo idi’mo wabwitwa nansha Babiloni Mukatakata dyalelo pamo ne kine Kidishitu?

  ¹³ Kya busatu, madilo ne kwishenkanya meno. Le i bika bikalongeka pa kupwa kwa bamwikeulu kukuta bityani? Yesu pa kwisambila pa mukekadila kabumbo ka bityani, wānene amba: “Mo mukēkala ne madilo ne kwishenkanya meno.” (Mat. 13:42) Le bino bilongekanga dyalelo? Mhm. Dyalelo, kine Kidishitu byokibadilwa mu wabwitwa, kikīnenanga akyo kine amba: “Nshikete, ne mulopwe, nkidipo mukaja-mufu, ami nkikamonepo kuyoyokota, mhm; nansha patyutyu pene.” (Kus. 18:7) Na bubine, kine Kidishitu kimonanga bu kikiludika, kifwatakanya’nka ne amba ‘kishikete bu mulopwe’ peulu pa kabumbo ka bendeji ba kipolitike. Dyalelo, bano bantu belekejibwe na bityani beanyanga, pa kyaba kya kudila. Ino bintu bisa kushinta panopano ponka.

14. (a) Le bene Kidishitu ba bubela ‘bakeshenkanya meno’ kitatyi’ka ne mwanda waka? (b) Le bujadiki bwetu bwa mwivwanino wa Mateo 13:42 bukwatañene namani na milangwe ilombwelwe mu Mitōto 112:10? (Tala bilembwa bya mfulo.)

¹⁴ Pa kupwa konakanibwa kwa bipwilo byonso bya bubela pa kyamalwa kibūke, bantu badi’mo tamba kala bakanyema mwanda wa kupanda, ino kebakamonepo kifuko kya mutyima-ntenke mwa kufyama. (Luka 23:30; Kus. 6:15-17) Ino pa kuyuka’mba kebadipo mwa kupandila ku bonakani, bakadila pampikwa kikulupiji ne ‘kushenkanya meno abo’ na bulobo. Monka mulaile’kyo Yesu mu bupolofeto bwandi butala pa kyamalwa kibūke, mu kino kitatyi kya mfindi ‘bakayoyokota miyoa.’ *​—Mat. 24:30; Kus. 1:7.

15. Le i bika bikafikila bityani, ne bikebafikila kitatyi’ka?

 ¹⁵ Kya buná, kwelwa mu kisōkelo kya mudilo. Le i bika bikafikila bityani bikutwe? Bamwikeulu “bakēbēla monka mu kisokelo kya mudilo.” (Mat. 13:42) Ko kunena’mba bonakani bwa lonso. Nanshi, bano bantu badi mu bipwilo bya bubela bakonakanibwa pa kipindi kya mfulo kya kyamalwa kibūke, ke Amakedona kadi.​—Mal. 4:1.

16, 17. (a) Le i kinkumenkume’ka kya mfulo kitelele Yesu mu kyelekejo kyandi? (b) Mwanda waka tubafule ku kunena’mba kufikidila kwa kino kinkumenkume kukidi kumeso?

 ¹⁶ Kya butano, Kutēma tē. Yesu wāfudije bupolofeto bwandi na kunena amba: “[Mu kine kitatyi’kya] bakoloka nabo bakatēma, tē, enka bwa dyuba monka umbulopwe bwa Shabo.” (Mat. 13:43) Le kino kikalongeka kwepi ne kitatyi’ka? Kufikidila kwa bino binenwa kukidi kumeso. Yesu kālailepo kintu kilongeka dyalelo pano pa ntanda, ino i kintu kya mu mafuku a kumeso kikalongeka mūlu. * Tubandaulei bubinga bubidi bwalengeja tufule ku kunena namino.

¹⁷ Bubajinji i butala kipangujo kya kuyuka “[kitatyi].” Yesu wānene amba: “[Mu kine kitatyi’kya] bakoloka nabo bakatēma, tē.”  Musemwa unena’mba, ‘mu kine kitatyi’kya’ ufunkila na bubine pa kinkumenkume kyātelele Yesu, nakampata ‘kwelwa mu kisōkelo kya mudilo.’ Kino kikalongeka pa kipindi kya mfulo kya kyamalwa kibūke. Nanshi, bashingwe māni “bakatēma, tē” mu kino kitatyi kīya kumeso. Bwa bubidi i butala kipangujo kya kuyuka i “[kwepi.]” Yesu wānene amba boloke ‘bakatēma tē mu bulopwe.’ Le kino kishintulula bika? Kishintulula’mba, bashingwe māni bonso ba kikōkeji bakidi’ko pano panshi pa kupwa kwa kipindi kibajinji kya kyamalwa kibūke bakatūlwa kiyukeno kya mfulo. Penepa, monka mulombwedile’kyo bupolofeto bwa Yesu butala pa kyamalwa kibūke, bakakongakanibwa momwa mūlu. (Mat. 24:31) Mwine’mwa, ye mo bakatēma tē “umbulopwe bwa Shabo,” kadi pa kupwa’tu kwa divita dya Amakedona, bakekala bu musongwa wa nsangaji wa Yesu mu “butundaile bwa Kāna-ka-Mukōko.”​—Kus. 19:6-9.

MUSWELO OTUMWENA’MO

18, 19. Le tumwenanga mu lukindi lwa Yesu lwa ñano ne bityani mu miswelo’ka?

¹⁸ Le i muswelo’ka otumwena mu kwikala na mumweno muyampe pa luno lukindi luletelwe? Tubandaulei’ko bidi miswelo isatu. Mubajinji, bujinguludi bwetu bwikalanga na mushike. Lukindi lulombola bubinga bwine bulekele’ko Yehova bibi. “Utūkije ne mutyima . . . pa byobya bintu bya bukalabale” mwanda wa kuteakanya “bintu bya lusa”​—ke kabumbo ka ñano kadi. * (Loma 9:22-24) Wa bubidi, mumweno muyampe ukomejanga kikulupiji kyetu. Pano pafwena mfulo, balwana netu bakavudija bulwi bobetulwa, ‘ino kebaketukomenapo.’ (Tanga Yelemia 1:19.) Yehova byaākingile kabumbo ka ñano mu bula bwa myaka, nanshi Tata wetu wa mūlu ukekala netu “mafuku onso nyeke” āya’ko kupityila kudi Yesu ne bamwikeulu.​—Mat. 28:20.

¹⁹ Wa busatu, lukindi lwitukwashanga tuyuke kabumbo ka ñano. Mwanda waka kwikayuka kudi na mvubu mpata? Kuyuka bene Kidishitu badi pamo bwa ñano kudi na mvubu pa kutana malondololo a kipangujo kyāipangwile Yesu mu bupolofeto bwandi bukatampe butala pa mafuku a mfulo. Wāipangwile amba: “Lelo yewa umpika wa binebine, udi na manwa i ani?” (Mat. 24:45) Bishinte bibidi bilonda’ko bikaleta malondololo otutondwa ku kino kipangujo.

BILEMBWA BYA MFULO: (Bikatangwa na mutangilwanga kunshi kwa dyani kukwatañana na misango.)

[Bipangujo bya Kifundwa]