1. (1) Jouj im kwal̦o̦k kõn waanjoñak eo kõn wit im mar ko. (2) Ta eo Jijej ear ba kõn mel̦el̦ein waanjoñak in?

 ILO juon iaan waanjoñak ko an Jijej kõn Aelõñ eo ej kwal̦o̦k kõn juon ri kallib. Em̦m̦aan in ej jeor ineen wit ko rem̦m̦an ilo mel̦aaj eo an ak juon ri nana ear jeor ak ekkat mar ko renana ibwiljin wit ko. Kõn men in, ear lõñl̦o̦k mar ko jãn wit ko ke rar jim̦or eddek ippãn doon. Ke ri karejar ro an ri kallib in rar kajjitõk, “Kokõn̦aan ke bwe kõmin ilen kõteepi mar kan̦?” Ear uwaak, “Jab, kõnke ilo ami kõteepi mar kan̦ emaroñ bar tũm̦ wit kan̦ ippãer. Wit ko im mar ko ren jim̦or eddek m̦ae iien m̦adm̦õd.” Ilo iien m̦adm̦õd eo, naaj julo̦ki mar ko im naaj aini wit ko. Jijej ear kõmel̦el̦eik ta mel̦el̦ein waanjoñak in. (Riit Matu 13:24-30, 37-43, UBS.) Ta eo jemaroñ katak jãn waanjoñak in an Jijej? (Lale jaat eo etan  “Wit ko im Mar ko.”)

2. (1) Men ko rej wal̦o̦k ilo jikin kallib eo rej jitõñl̦o̦k ñan ta? (2) Iien ta eo jenaaj bwebwenato kake ilo katak in?

² Men ko me rej wal̦o̦k ilo jikin kallib eo rej jitõñl̦o̦k ñan iien eo Jijej enaaj kããlõt ak aini armej ro rej ãinwõt wit. Ej bar jitõñl̦o̦k ñan wãween eo me Jijej enaaj ainitok wit ko. Wit ko rej jitõñl̦o̦k ñan ri kapit ro me renaaj irooj ilañ ippãn Jijej ilo Aelõñ eo. Iien eo kar jino jeor wit ko kar ilo iiõ eo 33 ilo raan in Pentekost eo. Ak, ñããt enaaj jem̦l̦o̦k iien aini wit ko? Enaaj jem̦l̦o̦k ñe em̦õj an Anij sili aolep ri kapit ro ilo lal̦ in me renaaj mour wõt ilo jem̦l̦o̦kinl̦o̦k jukjukun pãd in im aolepeer rej pãd ilañ. (Matu 24:31; Revelesõn 7:1-4) Ñe jej etale waanjoñak in jenaaj maroñ jel̦ã kõn elõñ men ko me rar jino wal̦o̦k 2,000 iiõ ko remootl̦o̦k. Waanjoñak in ej kwal̦o̦k kõn iien jeor wit ko im mar ko, iien aer eddekl̦o̦k, im iien m̦adm̦õd eo. Bõtab, ilo katak in, jenaaj bwebwenato kõn iien m̦adm̦õd eo.​—Lale kõmel̦el̦e 1. *

3. (1) Ta eo ear wal̦o̦k jino jãn iiõ eo 100? (2) Ta kajjitõk eo ej wal̦o̦k ilo Matu 13:28 im wõn ro rar kwal̦o̦k kajjitõk in? (Lale kõmel̦el̦e 2.)

³ Jino jãn iiõ eo 100, “mar ko” rar wal̦o̦k. “Mar ko” rej  jitõñl̦o̦k ñan riab in Kũrjin ro. (Matu 13:26, UBS) Im jino jãn iiõ eo 300, ear lõñl̦o̦k oran “mar ko” jãn wit ko ak m̦ool in Kũrjin ro me rar ri kapit. Keememej bwe ilo waanjoñak eo, ri karejar ro an ri kallib eo rar kajjitõk mãlim ñan kõteepi mar ko. (Lale kõmel̦el̦e 2.) * (Matu 13:28, UBS) Ak ta kar uwaak eo an ri kallib eo?

4. (1) Ta mel̦el̦ein uwaak eo an ri kallib eo? (2) Ñããt ear jino alikkar wõn ro rej wit?

⁴ Ri kallib eo ej Jijej, im ear uwaake ri karejar ro an im ba: “Wit ko im mar ko ren jim̦or eddek m̦ae iien m̦adm̦õd.” Naan kein an Jijej rej kaalikkar bwe jãn kar raan ko an rijjelõk ro m̦aantak ñan raan kein ear wõr wõt jet “wit” ak m̦ool in Kũrjin ro me rej ri kapit. Jijej ear bar kam̦oole men in ke ear kõnnaan ippãn rũkal̦oor ro an. Ear ba: “Inaaj pãd ippemi iien otemjej, ñan iien eo ãliktata.” (Matu 28:20, UBS) Eoon in ej kaalikkar bwe Jijej enaaj kõjparok ri kapit ro iien otemjej m̦ae iien eo ãliktata. Meñe ãindein ak jejjab lukkuun jel̦ã wõn ro rar “wit ko” ilo kar iiõ kein kõnke “mar ko” ak riab in Kũrjin ro rar bar eddek ibwiljier. Bõtab tarrin 30 iiõ ko m̦okta jãn iien m̦adm̦õd eo, ear jino alikkar wõn ro rej “wit ko.” Ta eo ear kaalikkare?

5. Ewi wãween kanaan eo an Malakai ear jejjet kitien ilo raan ko an Jijej?

⁵ Elõñ bukwi iiõ ko m̦okta jãn an kar Jijej kwal̦o̦k waanjoñak eo kõn wit ko im mar ko, Jeova ear kõm̦akũt Malakai ñan kwal̦o̦k juon kanaan kõn jet iaan men ko rej bar wal̦o̦k ilo waanjoñak in an Jijej. (Riit Malakai 3:1-4.) Rijjelõk eo me ear “kõpooj ial̦ eo,” ej Jon Ri Peptaij. (Matu 11:10, 11, UBS) Iien eo ñan ekajete Ri Israel ro ear wal̦o̦k ãlikin an kar Jon Ri Peptaij itok ilo iiõ eo 29. Jijej ej “Rijjelõk an bujen eo” ilo kanaan eo an Malakai. Jijej ear karreoik tampel̦ eo ilo Jerusalem ruo alen. M̦oktata  ear karreoiki ke ear jino jerbal in kwal̦o̦k naan, im tokãlik ear bar karreoiki ilo jem̦l̦o̦kinl̦o̦k jerbal eo an ilo lal̦ in. (Matu 21:12, 13; Jon 2:14-17) Kõn men in, jemaroñ ba bwe Jijej ear ‘karreo’ tampel̦ in ilo Jerusalem ium̦win jejjo iiõ ko.

6. (1) Ewi wãween kanaan eo an Malakai ear jejjet kitien ilo raan kein ad? (2) Ñããt eo Jijej ear etale im karreoik tampel̦ eo ilo kõkkar? (Lale kõmel̦el̦e 3.)

⁶ Ak ewi wãween kanaan eo an Malakai ear jejjet kitien ilo raan kein ad? Elõñ iiõ ko m̦okta jãn 1914, Charles Taze Russell kab ro jet m̦õttan rar kõm̦m̦ane juon jerbal ãinwõt kar Jon Ri Peptaij. Ta jerbal eo rar kõm̦m̦ane? Rar katak Baibõl̦ im bar jino kwal̦o̦k kõn katak ko rem̦ool. Ri Katak Baibõl̦ rein rar katakin armej ro m̦ool eo kõn aorõkin mej eo an Kũraij. Rar bar kajedmatmat katak ko reriab ãinwõt tõmak eo bwe ro renana renaaj bwil im eñtaan ñan indeeo. Rar bar keeañ kõn iien eo enaaj jem̦l̦o̦k Iien ko an Ri Aelõñ ko. Ak ear lõñ wõt kabuñ ko jet me rar ba bwe rej Kũrjin. Eñin unin kar bõkm̦aantak kajjitõk in: Iaan aolep armej rein ilo kabuñ kein me rar ba bwe rej Kũrjin, wõn ro rar “wit ko”? Ñan kaalikkar uwaakin kajjitõk in, Jijej ear jino an etale tampel̦ eo ilo kõkkar ilo kar 1914. Im jãn iien in, Jijej ear wõnm̦aanl̦o̦k wõt ilo an etale im karreoik tampel̦ in ium̦win jejjo iiõ ko. Ear ijjino ilo 1914 im ear jem̦l̦o̦k ilo jinoin iiõ eo 1919.—Lale kõmel̦el̦e 3. *

7. Ta eo Jijej ear loe ke ear etale tampel̦ eo ilo kõkkar ilo 1914?

⁷ Ke Jijej ear etale tampel̦ eo ilo kõkkar, ta eo ear loe? Eokwe, ear lo juon kumi edik etaer Ri Katak Baibõl̦ me rar lukkuun kijejeto. Rar kamaat aer maroñ im kõjerbal m̦weiuk ko im jããn ko aer ñan kwal̦o̦k naan ium̦win elõñl̦o̦k jãn 30  iiõ ko. (Lale kõmel̦el̦e 4.) * Jijej im enjel̦ ro rar lukkuun m̦õn̦õn̦õ ke rar loe Kũrjin rein rem̦ool me rej ri kapit im rej “wit ko.” Jekdo̦o̦n ñe Setan ear likũt mar ko ibwiljin wit ko bõtab rein rar jab po ippãer. Meñe ãindein, ak Jijej ear aikuj wõnm̦aanl̦o̦k im “karreoiki ro nejin Livai” ak ri kapit ro. (Malakai 3:2, 3; 1 Piter 4:17) Etke jejaam̦ ba men in?

8. Ta ko rar wal̦o̦k ãlikin 1914?

⁸ Ilo jem̦l̦o̦kin iiõ eo 1914, jet iaan Ri Katak Baibõl̦ ro rar ebbeer kõnke rar jab etal ñan lañ ãinwõt aer kar kõtmãne kake. Ilo kar iiõ ko 1915 im 1916 ear dikl̦o̦k aer kwal̦o̦k naan kõnke armej ro ilikin doulul eo rar jum̦ae er. Ejjab men in wõt ak ãlikin an Charles Taze Russell mej ilo kar Oktoba 1916 eo, elõñ ilowaan doulul eo rar jino jum̦ae. Ñan waanjoñak, ekar wõr 7 em̦m̦aan ro me rar tõl jerbal ko ñan doulul eo. Im ke rar pepe bwe Rutherford en tõl kumi in, 4 iaaer rar jab kõn̦aan im kõn men in rar jum̦ae pepe in. Em̦m̦aan rein 4 rar kajjioñ kõm̦m̦an jepel ibwiljin kumi in Ri Katak Baibõl̦ ro. Bõtab ilo kar Okõj 1917, rein rar etal jãn Betel̦. Eñin ej juon iaan wãween ko me kar karreoik doulul eo. Ear bar wõr ro jet im rar bõjrak jãn aer jerbal ñan Anij kõn wõt aer kar mijak armej. Meñe aolep men kein rar wal̦o̦k, ak enañin aolepeer rar m̦õn̦õn̦õ in kõttãik er im rar kõm̦m̦an oktak ko bwe Anij en watõk er rerreo. Eñin unin ke Jijej ear etale kumi in ear lo bwe rej wit ko ak Kũrjin ro rem̦ool. Im ear kõjekdo̦o̦n ro jet me rar riab in Kũrjin ilowaan doulul in kab aolep ro me rej pãd ilo kabuñ ko reriab me rej ba rej Kũrjin. (Malakai 3:5; 2 Timote 2:19) Innem, ta eo ear wal̦o̦k tokãlik? Eokwe, jenaaj lale ñe jej wõnm̦aanl̦o̦k im bwebwenato kõn waanjoñak eo an Jijej kõn wit ko im mar ko.

9, 10. (1) Ta ko jenaaj bwebwenato kaki? (2) Ta men eo kein kajuon im ear wal̦o̦k ilo iien m̦adm̦õd eo?

⁹ Jijej ear ba bwe iien “m̦adm̦õd eo ej iien eo ãliktata.” (Matu 13:39, UBS) Iien m̦adm̦õd eo ear jinoe ilo kar iiõ eo 1914. Jenaaj kiiõ bwebwenato kõn 5 men ko me Jijej ear ba bwe renaaj wal̦o̦k ilo iien m̦adm̦õd eo.

 ¹⁰ Kein kajuon, enjel̦ ro renaaj kõteepi im aini mar ko. Jijej ear ba bwe ilo iien m̦adm̦õd eo enaaj jiroñ ri m̦adm̦õd ro im ba: “Kõteepi mar ko m̦okta im tũrtũri ippãn doon.” Ãlikin 1914, enjel̦ ro rar jino aer “kõteepi” mar ko ak riab in Kũrjin ro ke rar kõjepel er jãn ri kapit ro ak “armej in Aelõñ in lañ.”​—Matu 13:30, 38, 41, UBS.

11. Ta eo ear kaalikkar oktak eo ikõtaan ro rej riab in Kũrjin jãn ro rej m̦ool in Kũrjin?

¹¹ Ke enjel̦ ro rar wõnm̦aanl̦o̦k wõt im kõteepi im aini mar ko, ear alikkarl̦o̦k wõn ro rej ãinwõt wit im wõn ro rej ãinwõt mar ko. (Revelesõn 18:1, 4) Ilo kar iiõ eo 1919, ear buñ Babil̦on eo El̦ap kõnke jãn kar iiõ in ear ejjel̦o̦k an maroñ ioon armej ro an Anij. Ta eo ear lukkuun kaalikkar oktak eo ikõtaan ro rej riab in Kũrjin jãn ro rej m̦ool in Kũrjin? Ro im rej m̦ool in Kũrjin rar kõm̦m̦ane jerbal in kwal̦o̦k naan. Ilo kar tõre eo, em̦m̦aan ro me rar tõl jerbal ko an Ri Katak Baibõl̦ ro rar rõjañ aolep ro uwaaer ñan kwal̦o̦k naan kõn Aelõñ eo. Ñan waanjoñak, ilo kar 1919, rar kõm̦m̦ane juon bok (To Whom the Work is Entrusted) me ear rõjañ aolep ri kapit ro ñan kwal̦o̦k naan jãn em̦ ñan em̦. Bok eo ear ba: “Jerbal in ej an Irooj. Meñe ej juon jerbal l̦apl̦ap, ak jenaaj maroñe kõnke Irooj ej jipañ kõj. Kom̦ lukkuun jeraam̦m̦an bwe kom̦ maroñ bõk kun̦aami ilo jerbal in.” Ãlikin an Ri Katak Baibõl̦ ro riiti bok in, ta eo rar kõm̦m̦ane? Eokwe, ilo iiõ eo 1922, bok eo Naan in Keeañ ear ba bwe jãn kar iiõ eo 1919, Ri Katak Baibõl̦ ro rar kal̦apl̦o̦k iien aer kwal̦o̦k naan. Innem, jãn kar tõre eo tok ñan kiiõ, jerbal in kwal̦o̦k naan ej kaalikkar wõn ro rej m̦ool in Kũrjin.

12. Ñããt eo kar jino ainitok wit ko?

 ¹² Kein karuo, enjel̦ ro renaaj aini wit ko.  Ewi wãween? Jijej ear jiroñ enjel̦ ro im ba: “Aini wit ko im likũti n̦a ilowaan im̦õn ekkan eo aõ.” (Matu 13:30, UBS) Jãn kar iiõ eo 1919, kar aintok ri kapit ro ñan ilowaan eklejia eo an Kũraij me ear karreoiki. Ak ta eo enaaj wal̦o̦k ñan ri kapit ro me renaaj mour wõt ilo lal̦ in ilo jem̦l̦o̦kinl̦o̦k jukjukun pãd in? Eokwe, iien eo ãliktata me naaj ainitok er ñan im̦õn ekkan eo ej ñe rej jerkakpeje ilañ.​—Daniel 7:18, 22, 27.

13. Ta eo Revelesõn 18:7 ej kwal̦o̦k kõn kõrã eo ekijoñ ak Babil̦on eo El̦ap, ekoba kabuñ ko rej riab in Kũrjin?

 ¹³ Kein kajilu, riab in Kũrjin ro renaaj jañ im matõrtõr. Ta eo ej wal̦o̦k ñan mar ko ãlikin an enjel̦ ro tũrtũri ak ainitok er ippãn doon? Jijej ear ba: “Renaaj jañ im matõrtõr.” (Matu 13:42, UBS) Men in ej ke jejjet kitien kiiõ? Jaab. Jejaam̦ ba men in? Eokwe, ilo bok in Revelesõn ej kwal̦o̦k kõn juon kõrã ekijoñ. Kõrã in ej kõkkar kõn Babil̦on eo El̦ap ak aolep kabuñ ko reriab, ekoba kabuñ ko rej riab in Kũrjin. Rainin ej ãinwõt ñe kabuñ kein me rej riab in Kũrjin rej ba: ‘Ij jijet in lerooj im jab lio ejako pãleen, im ijãmin lo menin bũrom̦õj.’ (Revelesõn 18:7) Mar ko ak kabuñ ko me rej riab in Kũrjin rej utiej bũrueer kõnke ej ãinwõt ñe rej jijet ilo jea an juon “lerooj” im kõjbwebweik ri tõl ro an kien ko. Ilo raan kein, kabuñ kein rej kõmmejãje im rejjañin jino jañ im matõrtõr. Bõtab m̦õttan jidik enaaj oktak men in.

14. (1) Etke riab in Kũrjin ro renaaj ‘jañ im matõrtõr’ im ñããt men in enaaj wal̦o̦k? (2) Ewi wãween mel̦el̦e eo ad ekããl kõn Matu 13:42 (UBS) ej errã ilo naan ko ilo Sam 112:10 (UBS)? (Lale kõmel̦el̦e 5.)

¹⁴ Ãlikin an United Nations ko̦kkure aolep kabuñ ko reriab, ro uwaan kabuñ kein renaaj ko im kappok jikin aer kone. Bõtab reban lo tõprak. (Luk 23:30; Revelesõn 6:15-17) Ilo tõre in, rej kab naaj jel̦ã bwe rejjab maroñ ko jãn aer jorrããn im jako. Innem, renaaj “jañ im matõrtõr” kõnke relukkuun illu. Jijej ear kanaan kake men in ke ear kwal̦o̦k kõn men ko me renaaj wal̦o̦k ilo eñtaan eo el̦ap. Ear ba bwe ilo naaj iien in, armej rein renaaj lukkuun illu im “bũrom̦õj.” (Lale kõmel̦el̦e 5.) *​—Matu 24:30; Revelesõn 1:7.

15. Ta eo enaaj wal̦o̦k ñan mar ko? Ñããt men in enaaj wal̦o̦k?

 ¹⁵ Kein kaemãn, naaj jol̦o̦k er ilowaan kijeek. Ta eo enaaj wal̦o̦k ñan mar ko ãlikin aer naaj tũrtũri ak aini ippãn doon? Enjel̦ ro renaaj “jol̦o̦k er ilowaan kijeek.” (Matu 13:42, UBS) Ta mel̦el̦ein men in? Ej mel̦el̦ein bwe renaaj jako ñan indeeo. Naaj ko̦kkure ro im rej uwaan kabuñ ko reriab ilo jem̦l̦o̦kin eñtaan eo el̦ap ilo naaj Armagedon.​—Malakai 4:1, UBS.

16, 17. (1) Ta men eo ãliktata ej wal̦o̦k ilo waanjoñak eo an Jijej? (2) Etke jejel̦ã bwe men in ejjañin jejjet kitien?

 ¹⁶ Kein kal̦alem, ro doon Anij renaaj romaak. Ilo jem̦l̦o̦kin kanaan eo an Jijej ear ba: “Im ro doon Anij renaaj romaak ãinwõt al̦ ilo Aelõñ eo an Jemãer.” (Matu 13:43, UBS) Ñããt  renaaj romaak im ia eo renaaj romaak ie? Eokwe, ejjañin jejjet kitien men in. M̦õttan jidik enaaj jejjet kitien ilañ im jab ioon lal̦ in. (Lale kõmel̦el̦e 6.) * Jen kiiõ lale ruo men ko me rej kam̦oole mel̦el̦e in ekããl.

¹⁷ M̦oktata, ñããt renaaj romaak? Jijej ear ba: ‘Naaj jol̦o̦k er [mar ko] ilowaan kijeek . . . Im ro doon Anij renaaj romaak.’ Jejel̦ã kadede bwe enjel̦ ro renaaj jol̦o̦k mar ko ilowaan kijeek ilo jem̦l̦o̦kin eñtaan eo el̦ap. Kõn men in, ke Jijej ear wõnm̦aanl̦o̦k wõt im ba “im ro doon Anij renaaj romaak,” ealikkar bwe men in enaaj bareinwõt wal̦o̦k ilo jem̦l̦o̦kin eñtaan eo el̦ap. Kein karuo, ia eo ri kapit ro renaaj romaak ie? Eokwe, Jijej ear wõnm̦aanl̦o̦k im ba: “Renaaj romaak ãinwõt al̦ ilo Aelõñ eo an Jemãer.” Ta mel̦el̦ein men in? Ãlikin naaj ko̦kkure Babil̦on eo el̦ap, aolep ri kapit ro im renaaj mour ioon lal̦ ãlikin iien in, Anij enaaj sili er. Im ãlikin men in, naaj ko̦kweilo̦ktok er ñan lañ ekkar ñan kanaan eo an Jijej kõn eñtaan eo el̦ap. (Matu 24:31) Kõn men in, renaaj romaak ilo lañ ak “ilo Aelõñ eo an Jemãer.” Ãlikin wõt an jem̦l̦o̦k Armagedon, enaaj iien “kwõjkwõj in pãlele an L̦aam̦.” Im aolep 144,000 renaaj jerbal ippãn Jijej ãinwõt lio pãleen ilo kõkkar.​—Revelesõn 19:6-9.

18, 19. Kõmel̦el̦e ko rekããl kõn waanjoñak eo an Jijej kõn wit ko im mar ko rej jipañ kõj ilo wãween et?

¹⁸ Kõmel̦el̦e kein rekããl kõn waanjoñak eo kõn wit ko im mar ko rej jipañ kõj ilo 3 wãween ko. Kein kajuon, ej jipañ kõj ñan mel̦el̦e kõn etke Jeova ejjañin ko̦kkure ro renana. Ej kõtl̦o̦k wõt aer pãd bwe en wõr iien an aini “jãpe ko an tũriam̦o” ak ri kapit ro me rej jitõñl̦o̦k ñan wit ko. (Rom 9:22-24) Kein karuo, ej kaperanl̦o̦k kõj. Kiiõ jej epaakel̦o̦k wõt jem̦l̦o̦kin jukjukun pãd in. Kõn men in, enaaj l̦apl̦o̦k wõt an ro rej kõjdate kõj jum̦ae. Bõtab, rein “reban anjo̦” iood. (Riit Jeremaia 1:19.) Jeova ear kõjparok ri kapit ro ium̦win elõñ iiõ ko. Innem, jejel̦ã bwe Jemãd ilañ kab Jijej im enjel̦ ro renaaj aolep jipañ wõt kõj “iien otemjej.”—Matu 28:20, UBS.

¹⁹ Kein kajilu, waanjoñak in ej jipañ kõj ñan kile wõn ro rej ãinwõt wit ko. Etke eaorõk men in? Kõnke ñe jejel̦ã wõn ro rej wit ko, jenaaj jel̦ã uwaakin kajjitõk eo an Jijej. Ear ba: “Wõn ri karejar eo etiljek im mãlõtlõt?” (Matu 24:45, UBS) Eokwe jenaaj lo uwaakin kajjitõk in ilo naaj katak ko tok ruo.