“Qamkunawanmi llapan junaqkuna këkä”
“¡Rikäyë!, qamkunawanmi llapan junaqkuna këkä, hasta më tsëchö imëkapis imanö [patsätsishqa] këkanqampa ushënin witsanyaq.” (MAT. 28:20, NM)
1. a) Trïgupaqwan mana alli qorapaq igualatsikïchö, ¿ima pasakunqantataq Jesus willakun? Willakarami. b) ¿Tsë igualatsikï ima ninan kanqantataq Jesus entienditsikurqan?
DIOSPA Gobiernumpaq parlanqanchömi, Jesusqa trïgupaqwan mana alli qorapaq parlarqan. Tsë igualatsikïchöqa, juk nunam chakranchö trïguta murun, y tsë murushqa jananmannam juk chiki nuna mana alli qorata mururin. Mana alli qoraqa trïgupita mas rasmi winarin, peru patronqa sirweqninkunatam mandan, “triguwan iwal” cosëcha witsanyaq poqunanta jaqiriyänampaq. Y cosëcha witsannam, trïguta ëllurir (qoririr), mana alli qorata ushakäratsiyan. ¿Ima ninantaq tsë igualatsikïqa? Kikin Jesusmi entienditsikurqan ima ninan kanqanta (leyi Mateu 13:24-30; 13:37-43 *). Yachakurishun ima ninan kanqanta (rikäri “Trïguwan mana alli qora” neq recuadruta).
2. a) ¿Jesuspa igualatsikïnin ima kima pasakunantataq rikätsikun? b) ¿Tsë kimampitaqa, mëqan kaqpitataq yachakushun?
2 Trïgu muroqpa chakrachö pasakunqankunam rikätsikun, nunakunapita trïguta o ciëlupaq akrashqa cristiänukunata imë y imanö Jesus ëllunampaq kaqta. 33 wata Pentecostes fiestachömi Jesus murur qallarqan. Y trïgu ëllïqa (qoriqa) ushanqa ciëlupaq kaqkunapa akrashqa këninkuna chipyëpa segurakäriptin y ciëluta ëwakuyaptinmi (Mat. 24:31; Apoc. 7:1-4). Imanömi juk jirka puntampita llapanta rikärintsik, tsënömi kë igualatsikïpis yanapamantsik ishkë waranqa watakunachö pasakunampaq kaqkunata musyanapaq. Jesuspa igualatsikïninqa kë kimantam rikätsimantsik: murï (muruy) tiemputa, tsë murukï winanqa tiemputa y cosëcha tiemputa. Kë yachatsikïchöqa rikäshun cosëcha o siëga tiemputam. *
JESUSMI TÄPËKASHQA
3. a) ¿Imataq pasakurqan 100 watakunachö? b) ¿Mateu 13:28 textuchö ima tapukïtaq kan, y pikunataq tapukuyarqan? (Jina rikäri kë yachatsikïpa ushananchö këkaq 2 kaq willakïtapis.)
3 100 watakuna qallanan witsanchömi mana alli qora “espigaramorqan [“rikakäramurqan”, NM]”, këkunaqa kayarqan mana alli kaq cristiänukunam (Mat. 13:26). 300 watakuna witsannam, ciëlupaq akrashqakunapitapis mas, mana alli kaq qora karqan. Jesus parlanqan igualatsikïchöqa, sirweqkunam tapuyarqan patronta, tsë mana alli qorata jorqariyänampaq (Mat. 13:28). * ¿Imanötaq patron contestarqan?
4. a) ¿Imatataq rikätsikun, “mejor triguwan iwal poqucuyätsun” nir Jesus contestanqan? b) ¿Imëtaq trïgu cuenta kaq cristiänukuna rikakäramurqan?
4 Trïgupaqwan mana alli qorapaq parlarmi Patron Jesusqa kënö nirqan: “Mejor triguwan iwal poqucuyätsun”. Këmi rikätsikun, apostulkuna kawayanqan witsampita hasta kanankamayaq trïgu kaqkuna o ciëlupaq akrashqakuna Patsachö imëpis kayashqanta. Këtaqa alleq musyarintsik qateqninkunata Jesus kënö ninqanwanmi: “Qamkunawanmi llapan junaqkuna këkä, hasta më tsëchö imëkapis imanö [patsätsishqa] këkanqampa ushënin witsanyaq” (Mat. 28:20, NM). Awmi, ciëlupaq akrashqakunataqa espiritual kaqchö imëpis Jesus täpëkänanmi karqan, hasta ushanan junaqkuna chämunqanyaq. Mana alli qora (mana alli cristiänukuna) alläpa winarnin trïguta (ciëlupaq akrashqakunata) tsaparishqa kaptinmi, alleqllaqa musyantsiktsu tsë llapan watakunachö pikuna trïgu cuenta kayanqanta. Tsënö kaptimpis, cosëcha (1914 wata) qallanampaq 30 watakuna pishikaptinmi trïguqa yapë rikakäramurqan. ¿Imanötaq rikakäramurqan?
JUK WILLAKOQMI NÄNITA KICHARIN
5. ¿Imanötaq Malaquïas willakunqan cumplikarqan apostulkuna kawayanqan witsanchö?
5 Jehovä yanapaptinmi profëta Malaquïas, unë witsankunana willakurqan imëkakuna pasakunampaq kaqkunata, y tsë pasakunampaq kaqkunam wakin wakinqa cumplikar rikakurin Jesus parlanqan igualatsikïchö (leyi Malaquïas 3:1, 3 *). Bautisakoq Juanmi karqan punta kaq ‘willakoqqa’ (Mat. 11:10, 11). 29 watachö Juan chäramuptinnam, israelpa juiciu junaqnin chärinampaqna këkarqan. Jesusmi karqan conträtupita ishkë kaq willakoqqa. Ishkë kutichömi mana alli rurëkunapita Jerusalen templuta limpiarqan: punta kaqmi karqan yachatsikur qallanqan witsan y ishkë kaqnam karqan, yachatsikur ushanqan witsan (Mat. 21:12, 13; Juan 2:14-17). Tsëmi templuta limpianqanqa, juk tiempuraq tsarakurqan.
6. a) Profëta Malaquïas willakunqan, ¿imanötaq y imëtaq masqa cumplikarqan? b) ¿Imëtaq Jesus templuman rikapakoq shamurqan? (Jina rikäri kë yachatsikïpa ushananchö këkaq 3 kaq willakïtapis.)
6 Profëta Malaquïas willakunqan, ¿imanötaq y imëtaq masqa cumplikarqan? Bautisakoq Juan ruranqantam, 1914 wata kanampaq atska chunka watakuna pishikaptin Charles Russellwan yanaqinkuna rurayarqan. Biblia imata yachatsikunqanta entiendiyanampaqmi alleq estudiayarqan. Tsënöpam, Jesus wanunqan imachö yanapakunqanta yachatsikuyarqan, infiernupita yachatsikï mana rasumpa kanqanta y nacionkuna mandakuyänan tiempu imë ushanampaq kaqta willakuyarqan. Peru tsënö kaptimpis, “rasumpa kaq cristiänum kä” neqkunaqa atskaqmi kayarqan. ¿Mëqan kaq religionraq trïgu cuenta kanman karqan? Kë tapukïpa respuestanqa musyakärirqan 1914 watachö Jesus templuta rikapakunqanwanmi. Rikapakunqan y templuta limpianqanqa tsarakurqan, 1914 watapita hasta 1919 watapa qallanan killakunayaqmi. *
RIKAPAKOQ SHAMUNQAN Y LIMPIANQAN WATAKUNA
7. ¿Imatataq Jesus tarirqan 1914 wata rikapakïta qallanqanchö?
7 ¿Imatataq Jesus tarirqan rikapakïta qallanqanchö? 30 watakunapita masna Bibliata Estudiaq ichiklla grüpu llapan kallpankunawan y imëkankunata utilisar Diospita yachatsikïkaqtam. * ¡Imanöraq Jesus y angelkunapis kushikïkuyarqan kë alli tsarakoq trïguta Satanaspa mana alli qorankuna mana ushakätsishqa kanqanta rikarnin! Tsënö kaptimpis precisarqanmi “Levïpa tsurinkunata” o ciëlupaq akrashqakunata limpianan (Mal. 3:2, 3; 1 Pëd. 4:17, NTCN). ¿Imanir?
8. ¿Imataq pasakurqan 1914 wata pasariptin?
8 Bibliata Estudiaqkunapita wakinkunaqa, ciëluta mana ëwashqa karmi, 1914 wata rurëninkunachö qelanäkuriyarqan. Jina 1915 y 1916 watakunam, Bibliata Estudiaqkuna Diospita yachatsikuyänanta wakin nunakuna michäkuyarqan. Y 1916 wata octubri killa Russell wanurinqanchömi, Bibliata Estudiaqkunaqa rurëkäyanqankunachö kikinkunapura acuerdunatsu kayarqan. Bibliata Estudiaqkunata pushaqkunapita qanchis precisaq nunakunapitam, chusku kaq acuerdutsu kayarqan Diospa markanta diriginampaq Rutherfordta churayanqanwan. Kikinkunapura rakikätsinakïtam procurayarqan, peru tsënö këkarmi, 1917 watachö Betelpita piñashqa ëwakuyarqan. ¡Këmi karqan Jehoväpa markan limpiakar qallakanqan! Jina wakinkunaqa nunakunata mantsarmi Diosta sirwita jaqiriyarqan. Tsënö kaptimpis wakin kaqkunaqa, Diospa rikëninchö limpiu këta munarmi, listu këkäyarqan ima cambiutapis chaskikuyänampaq. Tsëmi, Jesusqa trïgutanö o rasumpa cristiänukunatanö chaskirqan. Peru, congregacionchö këkaq y juk iglesiakunachö këkaq cristiänutukoqkunataqa manam chaskirqantsu (Mal. 3:5; 2 Tim. 2:19). ¿Tsëpitaqa imataq pasakurqan? Tsëta musyarinapaqqa maslla yachakurishun trïgupaqwan mana alli qorapaq igualatsikïpita.
¿IMATAQ PASAKUNAN KARQAN SIËGA WITSAN QALLËKUPTIN?
9, 10. a) ¿Imakunapitataq kë qateqninchö yachakushun? b) Siëga qallariptin, ¿ima rurëtaq puntataqa qallëkurqan?
9 Siëgaqa, “më tsëchö imëkapis imanö [patsätsishqa] këkanqampa ushënin” witsanmi, nirqanmi Jesus (Mat. 13:39, NM). Cosëcha witsanqa qallarqan 1914 watapita patsëmi. Tsë cosëcha tiempuchö pitsqa rurëkuna cumplikanqanta rikärishun.
10 Punta kaq: mana alli qoratam watar watar ëlluyan. Jesusmi kënö nirqan: “Cosecha chäramuptinnam, segaqcunata nishaq tse balliguta [“mana alli qorata”, NM] watar, watar puntata” ëlluyänampaq. 1914 wata pasariptinmi, angelkunaqa, mana alli qora cuenta mana alli kaq cristiänukunata watar watar ëlluyarqan, tsënömi rakiyarqan “Diospa gobiernumpa tsurinkunapita” o ciëlupaq akrashqa cristiänukunapita (Mat. 13:30, 38, 41).
11. ¿Imata rurayanqampitataq rasumpa cristiänukuna jukläya kayan mana alli kaq cristiänukunapita?
11 Mana alli qorata juntayanqanmannömi trïguqa o alli kaq cristiänukunaqa mas cläru rikakärirqan (Apoc. 18:1, 4). 1919 watapaqqa clärunam rikakärirqan Jatun Garë Babilonia ishkirishqa kanqan, porqui rasumpa kaq cristiänukunaqa mananam makinkunachönatsu kayarqan. Peru ¿imanirtaq rasumpa kaq cristiänukunaqa jukläya kayarqan mana alli cristiänukunapita? Diospa Palabrampitam llapan nunakunata yachatsirmi. Bibliata Estudiaqkunata pushaqkunam cläru niyarqan cristiänu mayinkunata, Diospa Gobiernumpita yachatsikuyänampaq. Këllaman yarpärishun, 1919 watachö jorqakämushqa To Whom the Work Is Entrusted (Pikunataq yachatsikuyänampaq churashqa kayan) nishqan follëtum, ciëlupaq llapan akrashqa cristiänukunata animarqan wayin wayin yachatsikuyänampaq. Kënömi nirqan: “Tsë rurëqa sasa (aja) rurananmi, peru tsënö karpis Señorpa rurëninmi, pëpa yanapakïninwanqa rurakanqam. Y qamkunam tsë shumaq rurëchö yanapakoqkunaqa kayanki”. ¿Y kë cristiänukunaqa tsënöku rurayarqan? Kanan witsan Täpakoq nir reqinqantsik revistam, 1922 watachö willakurqan, Bibliata Estudiaqkunaqa Diospita yachatsikur mas qallëkuyanqanta. Y ichik tiempullachönam, wayin wayin yachatsikuyanqampita mas reqishqa tikrariyarqan. ¡Y kananyaqpis tsënö rurayanqampitam reqishqa kayan!
12. ¿Imëpita patsëtaq trïgu ëllukashqa?
12 Ishkë kaq: trïgutam ëlluyan (qoriyan). Jesusmi angelninkunata mandarqan, “trigüta ellurir winanäman churayänanpaq” (Mat. 13:30). 1919 watapita patsëmi, ciëlupaq akrashqa cristiänukunaqa Diospa markanman, limpiumanna ëllushqa kayashqa. Tsënö kaptimpis, më tsëchö imëkapis imanö patsätsishqa këkanqampa ushënin witsanchö kawaq akrashqakunaqa, chipyëpa ëllushqa kayanqa ciëluta ëwakurninmi (Dan. 7:18, 22, 27).
13. ¿Ima nintaq Apocalipsis 18:7 textu Jatun Garë Babilonia y cristiänutukoqkuna imanö këkäyanqampaq?
13 Kima kaq: waqayan y kirunkunatapis ruchuchütsiyan. ¿Imataq pasakun angelkuna mana alli qorata watar watar ëlluriyaptin? Mana alli cristiänukuna Diospa kaqchö imanö këkanqampaq parlarmi Jesus kënö nirqan: “Tsëchömi alläpa waqayanqa y kirunkunatapis ruchuchutsiyanqa” (Mat. 13:42, NM). ¿Jesus tsënö ninqanqa kanan witsanku cumplikëkan? Manam. Porqui kanan witsan mana alli cristiänukunaqa, o lluta purikoq warmi cuenta Jatun Garë Babiloniachö këkaqkunaqa kënömi nikäyan: “Noqaqa llapan marcacunatam dominä, y imepis manam japallallatsu quecashaq ni llaquishaqtsu ni waqashaqtsu” (Apoc. 18:7). Tsënömi, mana alli cristiänukunaqa imëka reyna cuenta ‘llapan marcacunata’ dominar politïcukuna janampa këkanqanta pensëkan. Kananyaqllaraqqa, mana alli qora cuenta nunakunaqa manam waqakïkayantsu, tsëpa rantinqa, gälakurmi këkäyan. Peru tsënö këninkunaqa ushakärinqanam.
Mana alli kaq cristiänukuna polïticukunawan kuyanakuyanqanqa, ushakärinqanam (Rikäri 13 kaq pärrafuta)
14. a) ¿Imëraq mana alli cristiänukunaqa “alläpa waqayanqa y kirunkunatapis ruchuchutsiyanqa” y imanir-raq tsënö kayanqa? b) ¿Imanötaq Salmu 112:10 textu igualarin Mateu 13:42 textuta mas alleqna entiendirinqantsikwan? (Jina rikäri kë yachatsikïpa ushananchö këkaq 5 kaq willakïtapis.)
14 Jatun sufrimientu witsanchö llapan mana alli religionkuna ushakäriptinqa, kë mana alli cristiänukunaqa tsapäkïta ashirmi cörrikachäyanqa, peru manam tariyanqatsu ni ima tsapäkïtapis (Lüc. 23:30; Apoc. 6:15-17). Tsënam, ushakäyänampaq kaqpita ni imanöpapis salvakïta mana puëdirnin, pasëpa löcuyar waqayanqa y kirunkunatapis piñakurnin ruchuchutsiyanqa. Jesus ninqannömi “alläpa llakikur pësakuyanqa” (Mat. 24:30; Apoc. 1:7). *
15. ¿Imataq pasanqa mana alli qorata, y imëtaq këqa kanqa?
15 Chusku kaq: mana alli qorataqa rupëkaq hornumanmi jitarkuyan. ¿Imaraq pasanqa ëllushqa mana alli qorata? “Rupëkaq hornumanmi” angelkuna jitarkuyanqa (Mat. 13:42, NM). Tsë ninanqa, chipyëpam ushakäyanqa. Tsënömi, mana rasun kaqta yachatsikoq iglesiakunaman ëwaqkunaqa jatun sufrimientupa ushananchö, Armagedonchö, ushakäyanqa (Mal. 4:1).
16, 17. a) Igualatsikïnimpa ushananchö, ¿ima pasakunampaq kaqtataq Jesus nirqan? b) ¿Imanirtaq nintsik shamoq tiempuchöraq pasakunampaq kaqta?
16 Pitsqa kaq: alli ruraq kaqkunaqa Intinöraq (Rupaynöraq) chipapäyan. Jesusmi willakïninta kënö nir usharirqan: “Tsë witsanmi alli ruraq kaqkunaqa intinöraq chipapäyanqa Teytampa mandakïninchö” (Mat. 13:43, NM). ¿Imëraq y mëchöraq këqa cumplikanqa? Jesusqa manam nirqantsu, Patsachö kanan witsan cumplikänampaq kaqta, sinöqa shamoq tiempuchöraq ciëluchö cumplikänampaq kaqtam nikarqan. * ¿Imanötaq këtaqa musyantsik? Rikärishun imanö kanqanta.
17 Puntataqa, rikärishun,“tsë witsanmi alli ruraq kaqkunaqa [...] chipapäyanqa” nir Jesus parlanqan imë cumplikänampaq kaqta. Tsëta manaraq parlarmi, pëqa parlëkarqan mana alli qorapa ushakënimpaq. Tsëmi, “tsë witsanmi” nirqa parlëkarqan, mana alli qora hornuman jitashqa kanqan witsampaq. Y hornumanqa jitashqa kanqa jatun sufrimientupa ushananchömi. Tsaq tsë pasakunqan höram, ciëlupaq akrashqakunaqa pasëpa “chipapäyanqa”. Kananqa rikärishun mëchö chipapäyänampaq kaqta. Jesusqa clärum nirqan, “Teytampa mandakïninchö” chipapäyänanta. Tsëqa pasakunqa, jatun sufrimientupaq qallanan kaq pasariptin, ciëlupaq akrashqakuna chipyëpa segurakärir ciëluta ëwakuyaptinmi, tsëtam Jesus nikarqan (Mat. 24:31). Awmi, ciëluchömi chipapäyanqa “Teytampa mandakïninchö”, tsëpitanam Armagedon pasariptinna, pëkunapis wakin kaqkunawan juntu, Jesuswan ‘casakuyanqa’ (Apoc. 19:6-9).
¿IMANÖTAQ YANAPAMANTSIK?
18, 19. ¿Imanötaq yanapamantsik trïgupaqwan mana alli qorapaq igualatsikïta alli entiendinqantsik?
18 ¿Imanötaq yanapamantsik tsë igualatsikïchö pasakunqankunapita yachakurinqantsik? Këllata rikärishun. Puntataqa, mas alleqmi entienditsimantsik, Jehoväqa kanankamayaq imanir mana allikunata rikaräkunqanta: mana alli kaqkunatam katsishqa, alli kaqkunata o trïgunö kaqkunata ëllunanrëkur (Rom. 9:22-24, NM). * Ishkë kaqchöqa; mas confiakunapaqmi yanapamantsik. Ushakë junaqman mas chanqantsikmannömi, chikimaqnintsikkunaqa masraq chikimäshun, ‘peru manam vencimäshuntsu’ (leyi Jeremïas 1:19 *). Imanöllam trïgunö kaq cristiänukunata mëtsika pachak watakunapa Jehovä cuidëkashqa, tsënöllam noqantsiktapis Jesuswan y angelninkunawan “llapan junaqkuna” yanapëkämäshun (Mat. 28:20).
19 Kima kaq; tsë igualatsikïqa trïgunö kaq cristiänukunata alli reqinapaqmi yanapamantsik. ¿Imanirtaq këqa alläpa precisan? Porqui trïgunö kaq cristiänukuna pikuna kayanqanta musyarninllam, ushanan junaqkunapaq parlarnin, “¿pitaq wayinchö kaqkunata mikïnin höranchö qaranampaq patronnin churanqan llapanchö wiyakoq y yachëwan sirweq?” nir Jesus tapukunqanta contestashun (Mat. 24:45, NM). Qateqnin ishkan yachatsikïkunam kë tapukïpa respuestanta musyatsimäshun.
^ par. 1 Mateu 13:37-43, (NM): “Tsënam nirqan: ‘Alli muruta muroqqa, nunapa Tsurinmi; chakranam nunakuna; alli murunam Diospa Gobiernumpa tsurinkuna; peru mana alli qoranam mana allipa tsurinkuna; y murushqa jananman muroq chiki nunaqa Diablum. Siëga witsannam, më tsëchö imëkapis imanö [patsätsishqa] këkanqampa ushënin, y segaqkunanam angelkuna kayan. Imanömi mana alli qorata watar watar ëllurirnin rupëkaq hornuman jitarkuntsik, tsënömi kanqa, më tsëchö imëkapis imanö [patsätsishqa] këkanqampa ushënin witsanchö, nunapa Tsurinmi angelninkunata kachamunqa y pëkunanam ëlluyanqa mandakïnimpita llapan ishkitsikoq kaqta y mana alli ruraq kaqkunata, y rupëkaq hornumanmi jitarkuyanqa. Tsëchömi alläpa waqayanqa y kirunkunatapis ruchuchütsiyanqa. Tsë witsanmi alli ruraq kaqkunaqa intinöraq chipapäyanqa Teytampa mandakïninchö. Rinriyoq kaqqa alleq wiyakuyë”.
^ par. 2 1 kaq willakï (2 kaq pärrafu): Igualatsikïpa wakin kaq willakïninkunata musyarinëkipaqqa “Justukunaqa chipapäyanqa intinow[mi]” nishqan yachatsikïta rikäri 2010 wata 1 de marzu Täpakoq revistachö, 20-22 kaq päginakunachö 1-9 kaq pärrafukunata.
^ par. 3 2 kaq willakï (3 kaq pärrafu): Tsë witsampaqqa, apostulninkuna wanushqanam kayarqan y igualatsikïchö patronpa sirweqninkunaqa manam ciëlupaq kaqkunatsu kayan; porqui ciëlupaq akrashqa kaqkunaqa trïgum kayan. Tsëmi nintsik, patronpa sirweqninkunaqa, angelkuna kayanqanta. Kikin Jesusmi nirqan, mana alli qorataqa angelkuna ëlluyanqanta o qoriyanqanta (Mat. 13:39).
^ par. 5 Malaquïas 3:1, 3: “‘¡Rikäyë!, willakoqnïtam kachamö, y pëmi ëwanäpaq nänita kichanan, mana mäkuyanqëkiyaqmi ashiyanqëki rasumpa Teytaqa templunman shamunqa, y conträtupita willakoq kaqpis shamunqam. ¡Rikäyë rasumpam shamunqa!’ ninmi tröpakunapa mandaqnin Jehovä. [...] [‘]Y täkurirqa, metalta tsullutseq y qellëta limpiaq nunakunanömi Levïpa tsurinkunata limpianqa. Y örutanö, qellëtanö chipapäratsiptinmi, Jehoväpaq alli qarë ofrenda kayanqa [’]”.
^ par. 6 3 kaq willakï (6 kaq pärrafu): Këtaqa mas allinam entiendirirquntsik. Unëqa creirqantsik 1918 watachö Jesus rikapakunqanta.
^ par. 7 4 kaq willakï (7 kaq pärrafu): Bibliata Estudiaqkunaqa, 1910 watapita hasta 1914 watayaqqa cäsi chusku millon librukunata y 200 millonkunapitapis mastam tratädukunata y follëtukunata nunakunapa makinchö jaqipuyarqan.
^ par. 14 5 kaq willakï (14 kaq pärrafu): Mateu 13:42 ninqan textutaqa, kananqa mas allinam entiendirirquntsik. Pasaq watakunaqa publicacionnintsikkuna yachatsikamurqan, ciëlupaq kaqkuna yachatsikïninkunawan, mana alli kaq cristiänukunata “mana allipa tsurinkuna” kayanqanta rikätsishqa kayaptin, tsë cristiänutukoqkuna atska watapana waqayanqanta y kirunkunata ruchuchütsiyanqantam (Mat. 13:38). Peru kananqa entiendintsik, ushakëninkuna junaqraq ‘kirunkunatapis ruchuchütsiyanampaq’ kaqtam (Sal. 112:10).
^ par. 16 6 kaq willakï (16 kaq pärrafu): Daniel 12:3 textum kënö nin: “Yachëyoq nunakunaqa [ciëlupaq akrashqakunaqa] atsikyaq ciëlunömi atsikyäyanqa”. Kë textuqa nikan, Patsachö këkarnin Diospita yachatsikurnin ‘chipapäyanqantam’. Peru Mateu 13:43 textuqa rikätsimantsik, Teytampa Mandakïninchö o ciëluchö këkarna, chipapäyänampaq kaqtam. Puntataqa, kë ishkan textukuna Diospita yachatsikïllapaq parlëkanqantam pensarqantsik.
^ par. 18 7 kaq willakï (18 kaq pärrafu): Rikäri Acerquémonos a Jehová nishqan librupa 288 y 289 päginankunata.
^ par. 18 Jeremïas 1:19: “Qampa contrëkiqa pelyayanqam, peru manam qamtaqa venciyäshunkitsu, noqam qamwan këkä libranaqpaq–këtam Jehovä nin”.
