1-3. Akapeea a Iesu te angai anga i tetai urupu tangata vaitata atu kia Betesaida? (Akara i te tutu mua o teia atikara.)

AKAMANAKO ana eaa te tupu nei. (E tatau ia Mataio 14:14-21.) I mua ua ake teia i te Pasa i te mataiti 32 T.N. Mei te 5,000 tane, pera katoa te au vaine e te tamariki tei aru ia Iesu e tana au pipi ki tetai ngai motutaa vaitata atu kia Betesaida, e oire i te tua tokerau o te Tai Galilea.

² Te kite anga a Iesu i te urupu tangata, kua tangi aia ia ratou, no reira kua rapakau aia i te aronga maki e kua apii atu i te au mea e manganui no runga i te Patireia o te Atua kia ratou. I muri mai, kua pati te au pipi ia Iesu kia tuku i te tangata kia aere ki te au oire vaitata kia oko mai i tetai kai na ratou. Inara, kua akakite a Iesu ki tana au pipi e: “Na kotou e apai atu i te kai na ratou.” Penei kare ratou e marama ana i ta Iesu i tuatua no te mea, kare ta ratou kai i rava ana, e rima rai varaoa e te nga ika e rua.

³ No to Iesu tangi i te urupu tangata, kua rave aia i tetai temeio. Ko te temeio anake teia tei tataia i roto i te au Evangeria e a. (Mare. 6:35-44; Luka 9:10-17; Ioa. 6:1-13) Kua akakite a Iesu ki tana au pipi kia akakite ki te urupu tangata kia akatakoto ki runga i te matie i roto i tetai au pupu e 50 e te 100. Muri ake te pure anga aia, kua vavai aia i te varaoa e te ika. Kare aia i oronga tika atu i te kai ki te tangata, mari ra kua oronga na mua ki tana au pipi, e oti na te au pipi ki te urupu tangata. Kua rava meitaki te kai no te katoatoa. Akamanako ana: E tauatini ua atu ta Iesu i angai na roto i te tokoiti, ko tana au pipi. *

4. (a) Eaa to Iesu akakoroanga maata tikai, e no teaa ra? (e) Eaa ta tatou ka apii i roto i teia atikara e te atikara ka aru mai?

⁴ To Iesu akakoroanga maata tikai kia oronga i te kai vaerua ki tana au pipi, koia oki, te apii anga ia ratou i te tuatua mou i roto i te Tuatua a te Atua. Kua kite aia e me apii ratou i taua au tuatua mou ra, ka rauka ia ratou te ora mutu kore. (Ioa. 6:26, 27; 17:3) Te tu tangi tei  akakeu ia Iesu kia angai i te urupu tangata ki te varaoa e te ika, ko te tu katoa teia tei akakeu iaia kia akapou i tetai tuatau roa i te apii anga i tana au pipi. (Mare. 6:34) Inara kua kite aia e, kare e roa atu ana, ka oki aia ki te rangi. (Mata. 16:21; Ioa. 14:12) E mei runga mai i te rangi, ka akapeea a Iesu i te angai anga i tana au pipi i te enua nei ki te kai vaerua? Mei tana rai i rave i te angai anga i te urupu tangata, ka angai aia i te manganui na roto i te tokoiti. Koai ma ra te tokoiti? Ka akara ana tatou akapeea a Iesu te taangaanga anga i tetai tokoiti kia oronga i te kai vaerua ki tana au pipi akatainuia e manganui i te anere mataiti mua. E oti i roto i te atikara ka aru mai, ka apii tatou no runga i tetai uianga puapinga tikai kia tatou tataki tai: Koai ma te tokoiti ta Iesu e taangaanga ra kia oronga mai i te kai vaerua no tatou i teia tuatau?

5, 6. (a) Eaa te ikianga puapinga ta Iesu i rave kia arataki meitakiia tana au pipi i muri ake i tona matenga? (e) Akapeea a Iesu te akapapa anga i tana au apotetoro kia akono i tetai angaanga puapinga roa atu i muri ake i tona matenga?

⁵ Ka akapapu tetai upoko mako o te ngutuare e kia akono meitakiia tona ngutuare, e ua ake, ka mate aia. Mei te reira katoa, kua akapapu a Iesu, te ka riro mai ei Upoko no te putuputuanga Kerititiano, e kia orongaia te apii e te aratakianga ka anoanoia no tana au pipi i muri ake i tona matenga. (Ephe. 1:22) Ei akaraanga, mei tetai rua mataiti i mua ake ka mate ei a Iesu, kua rave aia i tetai ikianga puapinga. Kua akamata aia i te iki i te tokoiti tana ka taangaanga ei angai i te manganui. Ka apii ana tatou eaa tei tupu.

⁶ Muri ake i tona pure anga no tetai po katoa, kua iki a Iesu i te 12 apotetoro mei roto mai i tana au pipi. (Luka 6:12-16) Te nga mataiti i muri mai, e maata tona taime i pou i te apii anga i teia 12 tane na roto i tana i tuatua e i rave. Kua kite aia e e maata ta ratou ka anoanoia kia apii. No reira, i taua tuatau ra, e kapikiia ana rai ratou ei “au pipi,” me kore e aronga apii. (Mata. 11:1; 20:17) Kua ako e kua tereni meitaki a Iesu ia ratou tataki tai no te angaanga orometua. (Mata. 10:1-42; 20:20-23; Luka 8:1; 9: 52-55) Te taka ua ra e, te akapapa ra aia ia ratou no tetai angaanga puapinga roa i muri ake i tona matenga e tona oki anga ki te rangi.

7. Akapeea a Iesu te akaari anga e eaa te apainga maata a tana au apotetoro?

⁷ Eaa te angaanga te ka orongaia ki te au apotetoro? Ia Penetekote 33 T.N. e vaitata maira, taka meitaki ua e na te au apotetoro e arataki i te putuputuanga. (Anga. 1:20) Eaa ra ta ratou apainga maata? Muri ake i to Iesu tuakaouanga, kua akakite aia i tetai apinga ki te apotetoro ko Petero ei pau i taua uianga ra. (E tatau ia Ioane 21:1, 2, 15-17.) I mua i tetai au apotetoro, kua akakite a Iesu kia Petero e: “Ka angai i taku au mamoe.” Na roto i teia au tuatua, kua akaari a Iesu e ka kapitiia mai tana au apotetoro ki te tokoiti tana ka taangaanga ei oronga i te kai vaerua ki te manganui. Akaari katoa mai teia au tuatua i to Iesu aroa maata no tana “au mamoe”! *

8. Akapeea te au Kerititiano mou i te tuatau ia Penetekote te akaari anga e kua kite meitaki ratou e koai ma ta Karaiti e taangaanga ra?

⁸ Akamata ia Penetekote 33 T.N., kua taangaanga a Karaiti i tana au apotetoro kia oronga i te kai vaerua ki te toenga o tana au pipi akatainuia i muri ake i tona tuakaouanga. (E tatau ia Angaanga 2:41, 42) Kua kite meitaki te ngati Iuda e te aronga ou tei riro mai ei Kerititiano akatainuia i taua ra ra, e koai ma ta Karaiti e taangaanga ra. Ma te irinaki pu tikai, ‘kua mou piri tikai ratou,’ me kore kua vai tiratiratu ratou ki ‘ta te au aposetolo e apii ra.’ Kua inangaro maata te au Kerititiano ou i te apii i te au tuatua mou  i roto i te Tuatua a te Atua, e kua kite ratou e koai ma te ka apii i teia au tuatua mou kia ratou. Kua irinaki ratou e na te au apotetoro e akamarama mai i te au mea ta Iesu i tuatua e i rave e te aiteanga katoa o te au irava no runga iaia. *​—Anga. 2:22-36.

9. Akapeea te au apotetoro te akaari anga e kare rava i ngaropoina ana ia ratou i ta ratou apainga maata?

⁹ Kare rava te au apotetoro i akangaropoina ana i ta ratou apainga maata, kia apii e kia arataki i te putuputuanga. Ei akaraanga, kua rauka ia ratou i te akatikatika i tetai manamanata no runga i te kai, tei vaitata i te akatupu i te ke i roto i te putuputuanga Kerititiano ou. Kare tetai pae i mataora ana no tei kare i orongaia tetai kai ki te au vaine takaua Ereni, e oti akera, te orongaia ra ta te au vaine takaua Epera. Akapeea te au apotetoro te akatikatika anga i teia manamanata? Kua iki ratou e itu au taeake tukatau kia akapapu e kia orongaia te kai no te katoatoa. Kare ekoko e ko te au apotetoro tetai tei tauturu i te oronga anga i te kai ki te urupu tangata ta Iesu i angai na roto i tetai temeio. Inara i teia tuatau, kua kite ratou e e puapinga atu i te oronga i te kai vaerua ki te au putuputuanga. Na roto i teia mataara, ka rauka ia ratou i te akapou i to ratou taime i ‘te apii i te tuatua.’​—Anga. 6:1-6.

10. Akapeea a Karaiti te taangaanga anga i te au apotetoro e te aronga pakari i Ierusalema?

¹⁰ I te mataiti 49 T.N., kua akanooia tetai au apotetoro e tetai au aronga pakari tukatau ei pupu akaaere. Te kapiki ra te Pipiria ia ratou e ko ‘te au aposetolo, e te aronga orometua i Ierusalema.’ (E tatau ia Angaanga 15:1, 2.) Ei Upoko no te putuputuanga, kua taangaanga a Karaiti i teia pupu tane tukatau kia rave i te au ikianga no runga i te au irinakianga Kerititiano e kia akaaere i te angaanga tutuanga e te apii anga i te tuatua meitaki o te Patireia.​—Anga. 15:6-29; 21:17-19; Kolo. 1:18.

11, 12 (a) Eaa te akaari maira e kua akameitaki a Iehova i te mataara i oronga ai tana Tamaiti i te kai vaerua ki te au putuputuanga i te anere mataiti mua? (e) Akapeea te tangata i kite ei e koai ma ta Karaiti e taangaanga ra kia angai i te au putuputuanga?

¹¹ Kua taangaanga a Karaiti i tetai pupu akaaere kia oronga i te kai vaerua i te anere mataiti mua. Kua akameitaki ainei a Iehova i teia? Mea papu roa! Akapeea tatou e papu ei? Te akakite maira te puka o Angaanga e: “Te aere atura ratou [te apotetoro ko Paulo e tona au taeake tutaka] na roto i te au oire ra, kua tuku atura ratou i tei akatauia e te  au aposetolo e te aronga orometua i Ierusalema, ei akono anga na ratou. Tinamou atura te au ekalesia i te akarongo anga i te tuatua, tupu atura i te maata anga, kare e rā i tivata.” (Anga. 16:4, 5) Kua maroiroi e kua tupu taua au putuputuanga ra no te vai tiratiratu anga ki te pupu akaaere i Ierusalema. E akapapuanga teia e kua akameitaki a Iehova i te mataara i orongaia ai te kai vaerua ki te au putuputuanga na roto i tana Tamaiti. Kia akamaara tatou e na roto ua i te akameitakianga a Iehova e rauka ai te au e e tupu ei te iti tangata o te Atua.​—Mase. 10:22; 1 Kori. 3:6, 7.

¹² Kua apii mai tatou e kua oronga a Iesu i te kai vaerua ki tana au pipi na roto i te mataara i oronga ai aia i te varaoa e te nga ika ki te urupu tangata: Kua angai aia i te manganui na roto i te tokoiti. I taua tuatau ra, kua taka ua e koai ma tana e taangaanga ra kia angai i te au putuputuanga. Ei akaraanga, kua rave te au apotetoro, ko ratou te aronga mua o te pupu akaaere, i te au temeio ei akapapu e ko ratou ta Iehova i akameitaki. Te na ko ra a Angaanga 5:12 e: “E manganui te akairo e te mea umere i raveia e te rima o te au aposetolo ki rotopu i te tangata katoa ra.” * No reira, kare e tumuanga tau no te aronga tei riro mai ei au Kerititiano kia manako e, ‘Koai ma tikai ta Karaiti e taangaanga ra kia angai i tana au mamoe?’ Inara i te openga o te anere mataiti mua, kua taui te turanga.

13, 14 (a) Eaa ta Iesu akamatakiteanga no runga i te apiianga pikikaa, e inaea i tupu ei ta Iesu i tuatua? (e) Akapeea te apiianga pikikaa te o mai anga ki roto i te putuputuanga? (Akara i te au manako poto.)

¹³ Kua totou a Iesu e ka o mai te au apiianga pikikaa ki roto i te putuputuanga Kerititiano. Me akamaara tatou i tana akatutuanga o te titona e te titania, kua akamatakite mai a Iesu e ka tanuia te titania (au Kerititiano pikikaa) i rotopu i te titona (au Kerititiano akatainuia). Kua akakite aia e ka tupu kapiti raua e tae ua atu ki te tuatau kokoti anga i “te openga o teianei ao.” (Mata. 13:24-30, 36-43) Kare i roa ana, kua tupu ta Iesu i tuatua. *

¹⁴ Kua akamata takere te apiianga pikikaa i te anere mataiti mua, inara kua rauka i te au apotetoro i “te tāpu” i te reira. Kua paruru ratou i te putuputuanga Kerititiano kia kore te au apiianga pikikaa e o mai ki roto. (2 Tesa. 2:3, 6, 7) Inara, te mate anga te apotetoro openga, kua totoa te apiianga pikikaa, e kua tupu kapiti te titona e te titania no te au anere mataiti. I taua tuatau ra, kua maata te titania e kua iti mai te titona. Kare i akanooia tetai pupu ei oronga putuputu i te kai vaerua. Inara ka taui te reira. Te uianga ra, Aea?

15, 16 Eaa tei tupu mai no tei apii meitaki te Aronga Apii Pipiria i te au Tuatua Tapu, e eaa te uianga tei tupu no runga ia ratou?

¹⁵ Vaitata ki te openga o te tuatau e tupu kapipiti ra te titona e te titania, kua pakari te inangaro o tetai aronga i te apii i te tuatua mou Pipiria. Me akamaara tatou i te au mataiti o te 1870, kua akamata tetai pupu meangiti i te apii i te Pipiria. Kare ratou no roto mai i tetai ua atu tuanga o te au akonoanga o Kerititome. Ma te tu akaaka, kua apii meitaki te Aronga Apii Pipiria i te Tuatua a te Atua kia kite ratou i te tuatua mou.​—Mata. 11:25.

¹⁶ Kua puapinga maataia te Aronga Apii Pipiria no ta ratou apii meitaki anga i te au Tuatua Tapu. Kua akaari teia au tane e te au vaine tiratiratu e ko teea te au apiianga pikikaa e kua apii atu i te tuatua mou o te Tuatua a te Atua ki etai ke. Kua nenei ratou i te au puka Pipiria e kua tuku atu i te reira ki te ao katoa nei. Te aronga tei inangaro i te apii i te tuatua mou Pipiria, kua tatau i te au puka  e kua irinaki e ko teia te tuatua mou. No reira penei ka ui tatou e: I te au mataiti i mua ake i te 1914, ko te Aronga Apii Pipiria ainei te pupu ta Karaiti i taangaanga kia angai i tana au mamoe? Kare. Te tupu kapiti ra rai te titona e te titania, e kare te pupu ta Iesu ka taangaanga ei oronga i te kai vaerua i akanooia ake. Kare i tae te tuatau no te au Kerititiano pikikaa kia akatakakeia mai mei roto i te au Kerititiano mou.

17. Eaa te au mea puapinga tei akamata i te mataiti 1914?

¹⁷ Mei ta tatou i apii mai i roto i te atikara i mua ake, kua akamata te tuatau kokoti anga i te mataiti 1914. Akamata i taua mataiti ra, kua tupu tetai au mea puapinga. Kua riro mai a Iesu ei Ariki, e kua akamata te au ra openga. (Apo. 11:15) Mei te mataiti 1914 e tae ua atu ki te au marama mua o te 1919, kua angaanga kapiti a Iesu e tona Metua i te tutaka anga e te tama anga i te iero pae vaerua. * (Mala. 3:1-4) E oti, akamata i te mataiti 1919, ko te tuatau te reira kia akaputuputu i te titona. Ko te tuatau ainei te reira no Karaiti kia akanoo i tetai pupu kia oronga i te kai vaerua? Ae, ko te reira te tuatau!

18. Eaa te akanoo anga ta Iesu i akakite e ka rave aia, e eaa te uianga puapinga i te akamataanga o te au ra openga?

¹⁸ I roto i tana totou no runga i te tuatau openga, kua akakite a Iesu e ka akanoo aia i tetai “tavini” kia oronga i te ‘kai vaerua i te ora mou.’ (Mata. 24:45-47) Koai tikai teia “tavini”? Kia tau ki tana rai i rave i te anere mataiti mua, ka angai akaou a Iesu i te manganui na roto i te tokoiti. Inara, i te akamataanga o te au ra openga, kua tupu tetai uianga puapinga, Koai ma te tokoiti? Ka uriuriia taua uianga ra e tetai au uianga ke no runga i ta Iesu i totou i roto i te atikara ka aru mai.