1-3. Mu weliy ko uw rogon ni yag ni nge duruw’iy Jesus e girdi’ nib pire’ u bangi ban’en nib chugur nga Bethsaida. (Mu guy fare sasing u tabolngin e re article ney.)

 MU LEMNAG e re n’ey. (Mu beeg e Matthew 14:14-21.) Ngiyal’ nem e ke chugur ni ngan madnomnag fare Paluk’af ko 32 C.E., ma bay sogonap’an 5,000 e pumoon ndan uneg e ppin nge bitir ngay ni yad bay rok Jesus nge pi gachalpen u bangi ban’en nder ma par e girdi’ riy. Re ngi n’em e ba chugur ko fare binaw ni Bethsaida, ni bay ko lel’uch u dap’el’ay u Galile.

² Nap’an ni ke guy Jesus e re ulung i girdi’ nem, me taganan’ ngorad, me golnag e piin nib m’ar u fithik’rad miki fil boor ban’en ngorad u murung’agen Gil’ilungun Got. Nap’an ni ke chugur ni nge aw e yal’, me yog pi gachalpen Jesus ngak ni nge yog ngak fapi girdi’ ni nga ranod nga lan e pi binaw ngar chuw’iyed e ggan. Machane ke yog Jesus ngak pi gachalpen ni gaar: “Dab ranod, gimed e mpied ban’en ngorad ngar ked.” Sana ke balyangan’rad ko thin ni ke yog, ya ri dabi gaman e ggan ni bay rorad ya kemus ni lal yal’ e flowa nge l’agruw e nig nib achig.

³ Bochan ni ke runguy Jesus e pi girdi’ nem, ma aram me ngongliy reb e maang’ang. Ireray e re maang’ang ni kan weliy murung’agen u lan fa aningeg i Gospel. (Mark 6:35-44; Luke 9:10-17; John 6:1-13) I yog Jesus ngak pi gachalpen ni nga rogned ngak fapi girdi’ ni ngar pared nga but’ nga daken e pan, nra reb e ulung ma 50, fa 100 e girdi’ riy. Tomuren ni fek Jesus e meybil me t’et’ar e flowa nge nig. Ma aram me pi’ fapi ggan ngak “pi gachalpen ngar f’othed ko girdi’.” Ke gaman fapi ggan ngki aw! Aygum lemnag: Ke fanay Jesus in e girdi’ ni aram pi gachalpen ni ngar duruw’iyed bokum biyu’ e girdi’. *

4. (a) Mang e be lemnag Jesus ni kub ga’ fan ni nge pi’ ngak pi gachalpen, ma mang fan? (b) Mang e gad ra weliy murung’agen ko biney e article nge bin migid?

 ⁴ Kub ga’ fan u wan’ Jesus ni nge pi’ e tin nib t’uf rok pi gachalpen ni fan ko tirok Got ban’en. Manang nfaanra fil be’ e tin riyul’ u Bible ma ra yag e yafas ni manemus ngak. (John  6:26, 27; 17:3) Bochan ni runguy Jesus e girdi’, me pi’ e flowa nge nig ni ngar ked, maku aram fan ni tay boor e tayim ni nge fil boch ban’en ngak pi gachalpen. (Mark 6:34) Machane manang ni dabi n’uw nap’an nra par u fayleng ya ra sul nga tharmiy. (Matt. 16:21; John 14:12) Ere, uw rogon nrayog rok Jesus ni nge ulul i pi’ e tin nib t’uf rok pi gachalpen ni fan ko tirok Got ban’en u nap’an ni ke sul nga tharmiy? Rogon ni pi’ e ggan ngak bokum biyu’ e girdi’ e ku aram rogon nra pi’ e tin nib t’uf ko tirok Got ban’en ngak e girdi’ ni be fanay in e girdi’ ni ngar rin’ed e re maruwel ney. Machane, mini’ e piin nra fanayrad? Gad ra guy rogon ni fanay Jesus in e girdi’ ni ngar pied e tin nib t’uf rok pi gachalpen ni kan dugliyrad ni fan ko tirok Got ban’en u nap’an e bin som’on e chibog. Bin migid e article e gad ra weliy riy murung’agen e re deer ni baaray nib ga’ fan ngodad ni aram e: Uw rogon ni gad ra poy e piin ni ma fanayrad Kristus ni ngar pied e tin nib t’uf rodad ni fan ko tirok Got ban’en e ngiyal’ ney?

5, 6. (a) Mang e n’en nib ga’ fan ni dugliy Jesus ya nge yag ni nge mudugil u wan’ nra yag ngak pi gachalpen e tin nib t’uf rorad ni fan ko tirok Got ban’en u tomuren ni ke yim’? (b) Uw rogon ni ke fal’eg Jesus rogon pi gachalpen ni ngar rin’ed reb e maruwel nib ga’ fan u tomuren e yam’ nra tay?

⁵ Reb e matam ni be lemnag rarogon e tabinaw rok e ra yarmiy ni ngan ayuweg girdien e tabinaw rok u tomuren ni ke yim’. Maku arrogon Jesus ni ir Lolugen e ulung ko Kristiano ni ke yarmiy ni tomuren nra yim’ maku yibe pi’ e tin nib t’uf rok pi gachalpen ni fan ko tirok Got ban’en. (Efe. 1:22) Sogonap’an l’agruw e duw u m’on ni nge yim’ Jesus, ma ke dugliy ban’en nib ga’ fan. Ke tabab ni nge mel’eg in e girdi’ nra fanayrad ni ngar pied e tin nib t’uf ko girdi’ ni fan ko tirok Got ban’en. Ngad weliyed e n’en ni ke buch.

⁶ Tomuren ni meybil Jesus ni reb e nep’, me mel’eg fa 12 i apostal rok u fithik’ pi gachalpen. (Luke 6:12-16) U tomuren l’agruw e duw, ma ke yag ni nge fel’ e tha’ u thilrad fa 12 i apostal rok, ma be fil boch ban’en ngorad u daken e thin nge ngongol rok. Manang ni boor ban’en ni bay nthingar ra filed; ma aram fan ni kan pining “fa ragag nge l’agruw i gachalpen” ngorad. (Matt. 11:1; 20:17) Ke fonownagrad, ma be skulnagrad ni ngar salapgad ko machib. (Matt. 10:1-42; 20:20-23; Luke 8:1; 9:52-55) Ba tamilang ni ke ayuwegrad ya nge yag ni ngar rin’ed reb e maruwel nrib ga’ fan u tomuren nra yim’ nge yan nga tharmiy.

7. Mang e n’en ni ke yog Jesus ya nge yag ni ngan nang e n’en th’abi ga’ fan ni nge rin’ e pi apostal rok?

⁷ Mang maruwel e ra pi’ ngak e pi apostal rok? Nap’an ni chugur ko Pentekost ko duw ni 33 C.E., me tamilang ni bay reb e “maruwel” ni yira pi’ ngorad ni aram e ngar ayuweged e ulung. (Acts 1:20) Machane, mang e n’en th’abi ga’ fan ni ngar rin’ed? Tomuren ni fas Jesus ko yam’, ma n’en ni yog ngak Peter e be tamilangnag e fulweg ko re deer ney. (Mu beeg e John 21:1, 2, 15-17.) I yog ngak Peter u p’eowchen boch e apostal rok ni gaar: “Mu gafaliy e saf rog.” I yog Jesus nra fanay e pi apostal rok ni ngar pied e tin nib t’uf rok bokum e girdi’ ni fan ko tirok Got ban’en ni yugu aram rogon nri yad buchuuw. Re n’ey e be dag gelngin ni ma lemnag Jesus rarogon e “saf rok”! *

8. Uw rogon ni dag e piin ni ka fini mich Got u wan’rad ni kar nanged e piin ni be fanayrad Kristus ni ngar pied e tin nib t’uf rorad ni fan ko tirok Got ban’en u nap’an e Pentekost?

⁸ Nap’an e Pentekost ko duw ni 33 C.E., me fanay Jesus e pi apostal rok ni ngar pied e tin nib t’uf rok pi gachalpen ni fan ko tirok Got ban’en. (Mu beeg e Acts 2:41, 42.) Ke tamilang e re n’ey u wan’ piyu Israel nge piin ni gathi yad piyu Israel ni kan dugliyrad e rofen nem. Ma dariy e maruwar riy, ni ur “pired ni be machibnagrad e pi apostal.” Pi Kristiano nem ni ka fini mich Got u wan’rad e ri yad baadag ni ngar filed e Thin rok Got, maku yad manang e gin ni yad ra pirieg riy. Ba pagan’rad nra weliy e pi apostal ngorad murung’agen e thin nge ngongol rok Jesus nge ku  boch e thin nu Bible ni be weliy murung’agen. * ​—Acts 2:22-36.

9. Uw rogon ni dag e pi apostal ndawor ra paged talin e bin th’abi ga’ fan e maruwel ni ngar rin’ed?

⁹ De pagtalin e pi apostal e bin th’abi ga’ fan e maruwel ni ngar rin’ed ni aram e ngar filed e thin rok Got ko ulung mar pow’iyed yad. Mu tay fanam i yan u rogon ni kar pithiged reb e magawon nib ga’ ni sum nrayog ni nge ruw raba’nag fare ulung ko Kristiano nib beech. Re magawon nem e bay rogon ko ggan. Piin ni ppin ndariy e pumoon rorad ni yad ma non ni thin nu Greek e da un pi’ e birorad e f’oth ko ggan ni gubin e rran, ma piin ni ppin ndariy e pumoon rorad ni yad ma non ni thin nu Hebrew e un pi’ e birorad e f’oth ko ggan ni gubin e rran. Ere, uw rogon ni ke yag rok e pi apostal ni ngar pithiged e re magawon nem? “Fa ragag nge l’agruw” i apostal e kar mel’eged medlip e walag ni yad manang nrayog ni ngar rin’ed e re “maruwel” ney, ni yad e ngar guyed rogon ni gubin e girdi’ ma bay e ggan rorad. Sana yooren e pi apostal e ra uned i pi’ e ggan ngak fapi girdi’ ni ur leked Jesus. Machane, ngiyal’ nem e kar nanged feni ga’ fan ni ngar tedan’rad ngar pied e tin nib t’uf ko ulung ni fan ko tirok Got ban’en. Ere, boor e tayim ni kar ted ni fan ko fare “maruwel ko machib.”​—Acts 6:1-6.

10. Uw rogon ni fanay Kristus e pi apostal rok nge piin piilal u Jerusalem?

¹⁰ Nap’an e duw ni 49 C.E., ma immoy ba ulung ni ma pow’iyey, ma tin ka bay e apostal nge boch e piin piilal e kar manged bang ko re ulung ney. (Mu beeg e Acts 15:1, 2.) “Fapi apostal nge piin piilal u Jerusalem” e yad bang ko fare ulung ni ma pow’iyey. Kristus ni ir Lolugen fare ulung ko Kristiano e ke fanay e re ulung ney ni ngar pithiged boch e magawon ni bay rogon ko tirok Got ban’en, mi yad pow’iy fare maruwel ni machib.​—Acts 15:6-29; 21:17-19; Kol. 1:18.

11, 12. (a) Mang e be dag ni ke tow’athnag Jehovah fare yaram ni ke fanay Fak ni nge pi’ e thin rok ngak e pi ulung ko bin som’on e chibog? (b) Uw rogon ni ke yag ni nge nang e girdi’ ko chon mini’ e be fanayrad Jesus ni ngar pied e tin nib t’uf ko pi ulung ni fan ko tirok Got ban’en?

¹¹ Gur, ke tow’athnag Jehovah e re yaram ney ni ke fanay Fak ni nge pi’ e tin nib t’uf ko pi ulung ni fan ko tirok Got ban’en u nap’an e bin som’on e chibog? Arrogon! Uw rogon nra mich u wan’dad e re n’ey? Fare babyor ko Acts e be gaar: “Ma nap’an nranod [apostal Paul nge boch e girdi’ ni yad be melekag] u lan fapi binaw mi yad weliy ngak e piin ni ke mich Jesus u wun’rad fapi motochiyel ni ke turguy e pi apostal nge piin ni piilal ko galesiya u Jerusalem, mi yad yog ngorad  ni nguur folgad ko pi motochiyel nem. Ma aram mi i gel i yan e michan’ rok girdien e galesiya ma yad be yoor i yan ni gubin e rran.” (Acts 16:4, 5) Ere, ba tamilang ni mon’og fapi ulung ni bochan e ur folgad ko fare ulung ni ma pow’iyey u Jerusalem u fithik’ e yul’yul’. Dariy e maruwar riy ni be tow’athnag Jehovah e re yaram ney u daken Fak ni ir e be pi’ e tin nib t’uf ko ulung ni fan ko tirok Got ban’en. Dab da paged talin nrayog ni ngad mon’oggad ko tirok Got ban’en ni bochan e be tow’athnagdad Jehovah.​—Prov. 10:22; 1 Kor. 3:6, 7.

 ¹² Ere, kad filed nrogon ni i pi’ Jesus e tin nib t’uf rok pi gachalpen ni fan ko tirok Got ban’en e ku aram rogon ni pi’ e ggan ngak bokum biyu’ e girdi’. Ke fanay in e girdi’ ni ngar duruw’iyed bokum e girdi’. Fapi apostal ni yad bang ko fare ulung ni ma pow’iyey ni yad e tin som’on e girdi’ nni mel’egrad e kar daged e mich riy nriyul’ ni ke ayuwegrad Got. Rogon e thin ko Acts 5:12 e be gaar: “Boor e maang’ang nge bogi n’en ni un ngat ngay ni i ngongliy e pi apostal u fithik’ e girdi’.” * Ere, piin ni kar manged Kristiano e dariy rogon ni ngar lemnaged ko, ‘Mini’ e piin ni be fanayrad Kristus ni ngar duruw’iyed e pi saf rok?’ Machane, tomuren e bin som’on e chibog me thil boch ban’en.

13, 14. (a) Mang e ke yog Jesus u murung’agen e togopuluw ni yira tay, ma wuin e ke lebug e re n’em? (b) Chon mini’ e ra togopuluw ko ulung ni Kristiano? (Kum guy yugu boch e thin.)

¹³ Ke yiiynag Jesus nra togopuluw boch e girdi’ ko fare ulung ko Kristiano. I weliy Jesus faram ko fare fanathin ni yira wereg awochngin e pan (piin ni yad ma dake yad e Kristiano) nga fithik’ fapi woldug ni wheat (pi Kristiano ni kan dugliyrad). Ere, ke yog ni ngan pag fapi wheat nge pan nge ilal u taabang nge mada’ ko ngiyal’ ni ngan kunuy e woldug ngan tay nga naun ko “ngiyal’ ni ke chugur nga tomuren e re m’ag ney.” (Matt. 13:24-30, 36-43, NW) De n’uw nap’an me lebug e thin ni ke yog Jesus. *

¹⁴ Togopuluw ni sum u lan e ulung e magawonnag e pi Kristiano ko bin som’on e chibog. Machane, ke “taleg” e pi apostal rok Jesus ni yad ba yul’yul’ ni nge dabi maathuk e machib ni googsur ko tin riyul’. (2 Thess. 2:3, 6, 7) Machane, tomuren ni yim’ e bin tomur e apostal me garer e togopuluw ko tin ka bay e ulung, ma boor e chibog ni par e wheat nge pan nguur ilalgow u taabang. Maku aram e ngiyal’ ni yoor e pan ni aram e piin ni yad ma dake yad e Kristiano me buchuuw e wheat ni aram e pi Kristiano ni kan dugliyrad. Dariy reb e ulung ni kan yarmiy e ngiyal’ nem ni nga i pi’ e tin nib t’uf ko girdi’ ni fan ko tirok Got ban’en, machane ra munmun me thil. Machane, wuin e ra buch e re n’ey?

15, 16. Mang angin ni ke yib ni bochan ni ke athamgil e Piin ni Yad Ma Fil e Bible ni ngar nanged fan e thin nu Bible nib fel’ rogon, ma mang deer e ke sum?

¹⁵ Nap’an ni chugur ni nge taw ngal’an e mokun woldug, me adag boch e girdi’ ni ngar nanged e tin riyul’ u Bible. Dab mu pagtalin nnap’an fapi duw ko 1870, ma immoy bochi ulung nib achig ni ka nog e Piin ni Yad Ma Fil e Bible ngorad nra bad nga taabang ngar filed e Bible. Re ulung nem e gathi yad bang ko piin ni yad ma dake yad e Kristiano. Ma pi girdi’ nem nib sobut’an’rad e kar fal’eged i yaliy e thin nu Bible nib fel’ rogon.​—Matt. 11:25.

¹⁶ N’en ni kar rin’ed e ke yib angin. Pi girdi’ nem ni yad ba yul’yul’ e kar gagiyelnaged e machib ni googsur, ma kar tamilangnaged e tin riyul’ ko girdi’, ma kar fal’eged e pi babyor ni bay e thin nu Bible riy kar wereged u ga’ngin yang e fayleng. Ma bochan e n’en ni ke yag ni ngar rin’ed, ma piin ni yad baadag ni ngar nanged fan e tin riyul’ u Bible e ke mich u wan’rad e thin riy. Ere, sana gad ra fith ni nge lungudad: Gur, Piin ni Yad Ma Fil e Bible e yad e kan mel’egrad ni ngar pied e tin nib t’uf rok pi gachalpen Kristus ni fan ko tirok Got ban’en u m’on ko duw ni 1914? Danga’. Ya ngiyal’ nem e ka be ilal fapi  wheat, ma dawori mudugil ko chon mini’ e yira fanayrad ni ngar pied e tin nib t’uf rok pi gachalpen Kristus ni fan ko tirok Got ban’en. Dawori taw nga nap’an ni ngan kieg e piin ni yad ma dake yad e Kristiano ni yad bod e pan ko tin riyul’ e Kristiano ni yad bod e wheat.

17. Mang boch ban’en ni buch ko duw ni 1914?

¹⁷ Rogon ni kad filed ko fa binem e article e tabab e mokun woldug ko duw ni 1914. Ke tabab ni nge buch boch ban’en nib ga’ fan ko re duw nem. Ke Pilung Jesus ma ke tabab e tin tomuren e rran. (Rev. 11:15) Nap’an e duw ni 1914 nge yan i mada’ nga tabolngin e duw ni 1919, ma aram e ngiyal’ ni fal’eg i yaliy me beechnag Jesus nge Chitamangin fare tempel nib fanathin ara rarogon e liyor ni un tay e ngiyal’ nem. * (Mal. 3:1-4) Ma nap’an ni tabab e duw ni 1919, ma aram e ngiyal’ nni tabab i kunuy fare wheat. Gur, aram e ngiyal’ ni dugliy Jesus ba ulung i girdi’ ni ngar pied e tin nib t’uf rok pi gachalpen ni fan ko tirok Got ban’en? Arrogon!

18. Mang e n’en ni ke yiiynag Jesus nra rin’, ma mang fare deer nib ga’ fan ni ke sum u nap’an ni ke tabab e tin tomuren e rran?

¹⁸ Nap’an ni be yiiynag Jesus murung’agen e tin tomuren e rran, me yog nra dugliy ba ulung i girdi’ ni yad ra pi’ e ggan ni aram e thin rok Got ko “ngiyal’ ni yima pi’ riy.” (Matt. 24:45-47) Chon mini’ e ra fanayrad? Ra fanay in e girdi’ ni ngar duruw’iyed bokum e girdi’ ni bod rogon ni i rin’ ko bin som’on e chibog. Machane, nap’an ni tabab e tin tomuren e rran, ma deer nib ga’ fan ni bay e, Mini’ fa in i girdi’ nra fanayrad? Re deer ney nge boch e deer u murung’agen e yiiy rok Jesus e yira weliy ko bin migid e article.