Yaa mi ní ɔ nɔ

Yaa e mi ní ɔ mi

A Tsukɔ Nyɛ He | Kase

A Tsukɔ Nyɛ He | Kase

‘A du nyɛ he, nɛ a tsukɔ nyɛ he.’​—1 KOR. 6:11.

1. Benɛ Nehemia kpale kɛ ho Yerusalem ya a, mɛni ji ní komɛ nɛ e na nɛ e hao lɛ? (Moo hyɛ foni nɛ ngɛ nikasemi ɔ sisije ɔ.)

NIHI nɛ a ngɛ Yerusalem ɔ a nya kpɛ a he. Mɛni heje? Ejakaa a ngmɛ ma se nɔ ko nɛ e bui Yehowa a blɔ nɛ e hi tsu ko nɛ ngɛ sɔlemi we ɔ mi ɔ mi. Levibi ɔmɛ hu tsu we nítsumi nɛ a kɛ wo a dɛ ɔ. Ngɛ be mi nɛ e sa kaa nikɔtɔma amɛ nɛ a ngɔ Yehowa sɔmɔmi kɛ pee nɔ́ titli ngɛ a si himi mi ɔ, jua mohu nɛ a yeɔ ngɛ Hejɔɔmi ligbi ɔ nɔ. Jehanɛ se hu ɔ, Israelbi ɔmɛ a kpɛti nyumuhi fuu ngɔ ma se yihi. Benɛ Nehemia kpale kɛ ho Yerusalem ya a, enɛ ɔmɛ ji ní komɛ nɛ e na nɛ e hao lɛ.—Neh. 13:6.

2. Mɛni heje nɛ Israel ma a ji ma klɔuklɔu ɔ?

2 Israel ji ma ko nɛ jɔɔ e he nɔ kɛ ha Mawu. Ngɛ jeha 1513 L.M.B. ɔ mi ɔ, Israelbi ɔmɛ je a tsui mi nɛ a tsɔɔ kaa a maa pee Yehowa suɔmi nya ní. A de ke: ‘Nɔ́ tsuaa nɔ́ nɛ Yehowa de wɔ ke waa pee ɔ, wa maa pee.’ (2 Mose 24:3) Enɛ ɔ he ɔ, Mawu tsukɔ a he, aloo e hla mɛ nɛ e pee mɛ ma klɔuklɔu. Moo hyɛ he blɔ ngua nɛ a ná! Jeha 40 se ɔ, Mose kai mɛ nɛ e de mɛ ke: ‘Yehowa nyɛ Mawu ɔ hla nyɛ kɛ je nihi tsuo nɛ ngɛ je ɔ mi ɔ a kpɛti, bɔnɛ pee nɛ nyɛ pee lɛ nitsɛ e ma pɔtɛɛ.’—5 Mose 7:6.

3. Benɛ Nehemia kpale kɛ ho Yerusalem ya si enyɔne ɔ, mɛni ba anɔkuale jami nɔ?

3 Aywilɛho sane ji kaa Israel ma a yi si nɛ e wo ɔ nɔ. E ngɛ mi kaa be tsuaa be ɔ, a naa ni kakaaka komɛ ngɛ Israel ma a mi nɛ a jaa Mawu mohu lɛɛ, se Yudabi fuu bui Yehowa tue, nɛ a bua peeɔ a ní kaa a ngɛ klɔuklɔu. Nehemia kpale kɛ ho Yerusalem ya si enyɔne. E pee jã maa pee jeha lafa se benɛ nihi nɛ a nuu mɛ kɛ ho nyɔguɛ tso mi ya ngɛ Babilon ɔ, a kpɛti nihi nɛ piɛ ɔ kpale kɛ ba konɛ a ba ngɔ anɔkuale jami kɛ ma si ekohu ɔ. Se benɛ Nehemia kpale kɛ ho ɔ, Yuda bi ɔmɛ kɛ anɔkuale jami pee we nɔ́ titli ngɛ a si himi mi.

4. Mɛni níhi a he wa ma susu nɛ maa ye bua wɔ konɛ waa ya nɔ nɛ wa he nɛ tsɔ?

4 Kaa bɔnɛ Mawu pee Israelbi ɔmɛ klɔuklɔu ɔ, mwɔnɛ ɔ hu e pee Yehowa Odasefoli klɔuklɔu. Kristofoli nɛ a pɔ mɛ nu ɔ kɛ “nimli asafo” ɔ tsuo ngɛ klɔuklɔu, nɛ a sɔmɔɔ Yehowa pɛ. (Kpoj. 7:9, 14, 15; 1 Kor. 6:11) Wa ti nɔ ko nɔ ko sume kaa e maa wo e he mu konɛ huɛ bɔmi nɛ ngɛ e kɛ Yehowa a kpɛti ɔ nɛ puɛ kaa bɔnɛ Israelbi ɔmɛ pee ɔ. Mɛni ma nyɛ maa ye bua wɔ konɛ waa ya nɔ nɛ wa he nɛ tsɔ nɛ́ Yehowa kɛ wɔ nɛ tsu ní? Ngɛ munyu nɛ ɔ nɛ wa ngɛ kasee ɔ mi ɔ, wa ma susu níhi eywiɛ nɛ́ a ma nɔ mi ngɛ Nehemia yi 13 ɔ mi nɛ ma nyɛ maa ye bua wɔ ɔ a he: (1) Wa he nɛ wa maa yu ngɛ huɛ yaya bɔmi he; (2) Mawu jami blɔ nya tomihi a se nɛ wa ma fi; (3) Mawu jami mi níhi nɛ waa kɛ maa pee nɔ́ titli ngɛ wa si himi mi; kɛ (4) nɛ o ya nɔ nɛ o ha nɛ nihi nɛ a le mo kaa o ji Kristofono. Nyɛ ha nɛ wa susu oti nɛ ɔmɛ eko tsuaa eko he nɛ waa hyɛ.

MOO YU O HE NGƐ HUƐ YAYA BƆMI HE

Mɛni blɔ nɔ Nehemia gu kɛ ye Yehowa anɔkuale? (Hyɛ kuku 5 kɛ 6)

5, 6. Mɛnɔmɛ ji Eliashib kɛ Tobia, nɛ eko ɔ, mɛni heje nɛ Eliashib kɛ Tobia bɔ huɛ ɔ?

5 Kane Nehemia 13:4-9. Níhi nɛ ma nyɛ maa wo wa he mu bɔle wɔ. Mo susu Eliashib kɛ Tobia he nɛ o hyɛ. Eliashib ji osɔfo nɔkɔtɔma, nɛ Tobia ji Ammon no nɛ eko ɔ, e tsu ní kɛ ha Persia matsɛ ɔ. Tobia kɛ e huɛmɛ bɔ mɔde kaa a maa tsi Nehemia nya nɛ e ko fia Yerusalem gbogbo ɔ hu. (Neh. 2:10) Mawu Mlaa a ngmɛ́ blɔ nɛ Ammonbi ɔmɛ nɛ a ba he nɛ sɔlemi we ɔ ngɛ ɔ. (5 Mose 23:3) Ke jã a, lɛɛ mɛni heje mɔ nɛ osɔfo nɔkɔtɔma a ha Tobia tsu ngɛ sɔlemi we ɔ ní yemi he ɔ?

6 Ngɛ blɔ ko nɔ ɔ, huɛ bɔmi gbagbanii hi Tobia Eliashib a kpɛti. Tobia kɛ e binyumu Yehohanan tsuo ngɔ Yuda yihi, nɛ Yudabi fuu tuɔ Tobia he munyu kpakpa. (Neh. 6:17-19) Eliashib bibi kake ngɔ Sanbalat nɛ ji amlaalo ngɛ Samaria a biyo. Tobia huɛ wawɛɛ ji Sanbalat. Sanbalat biyo ya gba Eliashib bibi Manase. (Neh. 13:28) Eko ɔ huɛ bɔmi nɛ ɔ nɛ ngɛ Eliashib kɛ Tobia a kpɛti ɔ heje nɛ Eliashib ngmɛ blɔ nɛ Tobia puɛ e juɛmi ɔ nɛ. Se Nehemia ye Yehowa anɔkuale nɛ e je Tobia níhi tsuo kɛ je ní yemi he ɔ.

7. Mɛni blɔ nɔ asafo mi nikɔtɔmahi kɛ ni kpahi yuɔ a he ngɛ níhi nɛ ma nyɛ maa wo a he mu ngɛ Yehowa hɛ mi ɔ he ngɛ?

7 Akɛnɛ wa ji nihi nɛ wa jɔɔ wa he nɔ kɛ ha Mawu heje ɔ, e sa nɛ anɔkuale nɛ wa maa ye Yehowa a nɛ pee nɔ titli ngɛ wa si himi mi. Ke waa kɛ Yehowa dami mlaahi tsu we ní ɔ, wa he be nyɛe maa ya nɔ ma tsɔ ngɛ e hɛ mi. E sɛ nɛ wa ma wa hɛ kɛ fɔ Baiblo sisi tomi mlaahi a nɔ ngɛ wa weku mi bimɛ a heje. Asafo mi nikɔtɔmahi dɛ mɛ nitsɛmɛ a susumi nɔ kɛ mwɔɛ a yi mi kpɔ ngɛ sanehi a he, mohu ɔ, a daa Yehowa susumi nɔ kɛ peeɔ jã. (1 Tim. 5:21) Asafo mi nikɔtɔma amɛ bɔɔ mɔde wawɛɛ konɛ a ko puɛ huɛ bɔmi nɛ ngɛ a kɛ Mawu a kpɛti ɔ.—1 Tim. 2:8.

8. Mɛni e sa kaa Yehowa sɔmɔli tsuo nɛ a jɔɔ a he nɔ kɛ ha lɛ ɔ nɛ a kai kɛ kɔ huɛ bɔmi he?

8 E sa nɛ wa kai kaa “huɛ yaya bɔmi puɛɔ je mi bami kpakpa.” (1 Kor. 15:33) Eko ɔ, wa wekuli ɔmɛ ekomɛ be wɔ he wami woe nɛ waa pee nɔ́ kpakpa. Be ko ɔ, Eliashib pee nɔ hyɛmi nɔ́ kpakpa nɛ e piɛɛ Nehemia he kɛ fia Yerusalem gbogbo ɔ. (Neh. 3:1) Se pee se ɔ, eko ɔ, Tobia kɛ ni kpahi puɛ Eliashib juɛmi nɛ lɔɔ ha nɛ e he tsɔ we ngɛ Yehowa hɛ mi hu. Ke waa kɛ nimli kpakpahi bɔ ɔ, a ma nyɛ maa wo wɔ he wami konɛ waa kɛ wa he nɛ wo Kristofoli a nítsumihi a mi. Nítsumi nɛ ɔmɛ ekomɛ ji, Baiblo ɔ kanemi, Kristofoli a kpehi, kɛ fiɛɛmi yami. E sa nɛ wa bua nɛ jɔ wekuli nɛ a woɔ wɔ he wami konɛ waa pee nɔ́ kpakpa a a he.

MO FĨ MAWU JAMI BLƆ NYA TOMIHI A SE

9. Mɛni ha nɛ Levibi ɔmɛ tsu we nítsumi nɛ a kɛ wo a dɛ ngɛ sɔlemi we ɔ hu ɔ, nɛ mɛnɔmɛ Nehemia pia ngɛ lɔɔ he?

9 Kane Nehemia 13:10-13. Levibi ɔmɛ tsu we nítsumi nɛ a kɛ wo a dɛ ngɛ sɔlemi we ɔ hu. Mɛni heje? Yemi kɛ buami bɔɔ ko pɛ nɛ ni ɔmɛ kɛ baa sɔlemi we ɔ, enɛ ɔ he ɔ, e biɔ nɛ Levibi ɔmɛ nɛ a ya tsu ní ngɛ mɛ nitsɛmɛ a ngmɔhi a mi konɛ a kɛ hyɛ a wekuhi a nɔ. Nehemia pia nihi nɛ a kɛ mɛ da ma a nya konɛ a ngɔ yemi kɛ buami ngɛ ma mi bimɛ ɔmɛ a dɛ ɔ. E ngɛ heii kaa a tsu we nítsumi nɛ a kɛ wo a dɛ ɔ. E ma nyɛ maa ba kaa a ngɔɛ mi dlami nyɔngmanyɔngma mi kakaaka amɛ ngɛ ni ɔmɛ a dɛ aloo ke a ngɔ po ɔ, a kɛ yɛ sɔlemi we ɔ kaa bɔnɛ a de mɛ ke a pee ɔ. (Neh. 12:44) Enɛ ɔ he ɔ, Nehemia to blɔ nya konɛ a ngɔ mi dlami nyɔngmanyɔngma mi kakaaka amɛ ngɛ ni ɔmɛ a dɛ. E hla nyumuhi nɛ a yeɔ anɔkuale nɛ e kɛ mɛ to sɔlemi we ɔ nito he ɔmɛ a nya konɛ pee se ɔ, a gba ní ɔmɛ kɛ ha osɔfo ɔmɛ.

10, 11. Mɛni wa ma nyɛ maa pee kɛ fĩ anɔkuale jami se?

10 Mɛni wa ma nyɛ maa kase ngɛ munyu nɛ ɔ mi? E ji he blɔ ngua nɛ wa ná kaa wa maa ngɔ wa níhi nɛ a he jua wa a kɛ fĩ Yehowa nítsumi se. (Abɛ 3:9) Níhi nɛ wa ngɛ ɔ, Yehowa nɛ e ha wɔ. Enɛ ɔ he ɔ, ke wa ha yemi kɛ buami ko ɔ, níhi nɛ Yehowa ha wɔ ɔ nɛ wa kpale kɛ ngɛ lɛ hae. (1 Kron. 29:14-16) Eko ɔ, wa ma susu kaa akɛnɛ wa be nɔ́ ko tsɔ heje ɔ, yemi kɛ buami nɛ wa haa a klee we, lɔɔ he ɔ, e sɛ Yehowa hɛ mi. Se akɛnɛ wa suɔ kaa wa ma ha nɔ́ ko heje ɔ, Yehowa bua jɔɔ wa nike ní ɔ he.—2 Kor. 8:12.

11 Weku ko nɛ a he hiɛ ɔ tsɛɔ nyɛmi ko kɛ e yo nɛ a wa ngɛ jeha mi, nɛ a ji blɔ gbali klɛdɛɛhi ní yemi si kake daa otsi. A pee enɛ ɔ jehahi babauu. E ngɛ mi kaa fɔli ɔmɛ ngɛ bimɛ kakaaka kpaanyɔ mohu lɛɛ, se nyɛ ɔ pɔɔ demi ke, “Ke i ngɔ nimli enyɔ a nya niye ní kɛ piɛɛ wɔ nihi nyɔngma a wa niye ní he ɔ, mɛni e ma puɛ?” Eko ɔ, o maa bu nɔ́ nɛ a pee ɔ kaa nɔ́ nyafii ko, se blɔ gbali ɔmɛ a bua jɔ he wawɛɛ nitsɛ! Blɔ gbali ɔmɛ hu ye bua weku ɔ. Munyuhi nɛ woɔ nɔ he wami nɛ blɔ gbali ɔmɛ tuɔ kɛ níhi a si kpamihi nɛ a deɔ ɔ, wo jokuɛwi nɛ a ngɛ weku ɔ mi ɔ he wami nɛ a ya a hɛ mi ngɛ Mawu jami mi. Pee se ɔ, mɛ tsuo a kɛ a he wo be tsuo sɔmɔmi nítsumi ɔ mi.

12. Mɛni nɔ hyɛmi nɔ́ kpakpa nɛ asafo mi nikɔtɔmahi kɛ asafo mi sɔmɔli peeɔ kɛ haa nihi ngɛ asafo ɔ mi?

12 Wa ma nyɛ maa kase nɔ́ kpa ko hu ngɛ Nehemia he. Mwɔnɛ ɔ hu ɔ, asafo mi nikɔtɔmahi kɛ asafo mi sɔmɔli fĩɔ Mawu jami blɔ nya tomihi a se. Nihi nɛ a ngɛ asafo ɔ mi ɔ náa enɛ ɔ nɛ asafo mi nikɔtɔmahi kɛ asafo mi sɔmɔli peeɔ ɔ he se. Jã nɛ asafo mi nikɔtɔmahi peeɔ ɔ hu tsɔɔ kaa a ngɛ bɔfo Paulo kasee. E fĩ anɔkuale jami se, nɛ e kɛ blɔ tsɔɔmi nɛ sa ha nihi. Kaa nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, e kɛ ga womi kpakpahi ha ngɛ bɔnɛ e sa kaa a ha yemi kɛ buami ha a he.—1 Kor. 16:1-3; 2 Kor. 9:5-7.

O KƐ MAWU JAMI MI NÍHI NƐ PEE NƆ́ TITLI NGƐ O SI HIMI MI

13. Mɛni Yudabi komɛ peeɔ ngɛ Hejɔɔmi ligbi ɔ nɔ?

13 Kane Nehemia 13:15-21. Ke wa ha nɛ helo nya níhi a se dimi he wa juɛmi tsuo ɔ, huɛ bɔmi nɛ ngɛ waa kɛ Yehowa wa kpɛti ɔ ma nyɛ ma puɛ. Kaa bɔnɛ a tsɔɔ mi ngɛ 2 Mose 31:13 ɔ, daa otsi Hejɔɔmi ligbi ɔ kaiɔ Israelbi ɔmɛ kaa a ji nihi nɛ a ngɛ klɔuklɔu. E sa nɛ a ngɔ Hejɔɔmi ligbi ɔ kɛ pee a weku Mawu jami nɛ a kɛ sɔle, nɛ a kɛ susu Mawu Mlaa a he. Se Israelbi komɛ nɛ a hi si ngɛ Nehemia be ɔ mi ɔ yeɔ jua ngɛ Hejɔɔmi ligbi ɔ nɔ kaa bɔnɛ a peeɔ ngɛ ligbi kpahi a nɔ ɔ. A kɛ Mawu jami pee we nɔ́ ko fɛɛ. Enɛ ɔ he ɔ, Nehemia fieɔ nihi nɛ a jeɔ ma se ba yeɔ jua ngɛ ma a mi ɔ kɛ jeɔ ma a mi, nɛ e ngaa agbo ɔmɛ loko Hejɔɔmi ligbi ɔ jeɔ sisi.

14, 15. (a) Ke waa kɛ be babauu tsu ní kɛ hla sika a, mɛni ma nyɛ maa ba? (b) Mɛni wa maa pee konɛ waa sɛ Mawu hejɔɔmi ɔ mi?

14 Mɛni wa maa nyɛ ma kase ngɛ nɔ hyɛmi nɔ́ nɛ Nehemia pee ɔ mi? Nɔ́ kake nɛ wa ma nyɛ maa kase ngɛ mi ji kaa, e sɛ nɛ sika hlami nɛ je wa juɛmi kɛ je Mawu jami nɔ. Ke wa bua jɔ wa nítsumi he tsɔ pe bɔnɛ sa a, e ma nyɛ ma je wa juɛmi kɛ je Mawu jami nɔ. Mo kai kaa Yesu de ke wa be nyɛe ma sɔmɔ nyɔmtsɛmɛ enyɔ. (Kane Mateo 6:24.) Jinɛ níhi ngɛ nɛ ke Nehemia pee ɔ, e ma nyɛ ma ná sika fuu, se mɛni e kɛ e be tsu ngɛ Yerusalem? (Neh. 5:14-18) E kɛ Tirobi aloo ma kpa ko mi bi yi jua, mohu ɔ, e kɛ e be tsuo ye bua e nyɛmimɛ ɔmɛ nɛ e piɛɛ a he kɛ tsɔ Yehowa biɛ ɔ he. Mwɔnɛ ɔ, jã kɛ̃ nɛ asafo mi nikɔtɔmahi kɛ asafo mi sɔmɔli ngɔɔ a be kɛ a he wami kɛ yeɔ bua asafo ɔ. Enɛ ɔ ha nɛ suɔmi kɛ tue mi jɔmi ngɛ Mawu webi a kpɛti, nɛ a ngɛ slɔkee.—Eze. 34:25, 28.

15 E ngɛ mi kaa a hyɛ we blɔ kaa Kristofoli nɛ a ye Hejɔɔmi ligbi daa otsi mohu lɛɛ, se Paulo de wɔ kaa, “e fɔɔ si pãa kaa he jɔɔmi be ko ngɛ ha Mawu ma a nɛ a maa ye.” E de hu ke: “Nɔ tsuaa nɔ nɛ ma ná he jɔɔmi nɛ Mawu wo he si ɔ, e maa jɔɔ e he kaa Mawu, nɛ e be ní tsue.” (Heb. 4:9, 10) Wa ma nyɛ maa sɛ Mawu hejɔɔmi ɔ mi ke wa pee tue bumi kɛ ha lɛ nɛ wa tsu ní kɛ fĩ e yi mi tomi se. Anɛ o kɛ o weku ɔ nyɛ peeɔ weku Mawu jami, nɛ nyɛ yaa asafo mi kpehi kɛ fiɛɛmi daa lo? Eko ɔ, ke wa ngɛ nítsumi ko tsue nɛ nítsumitsɛ ɔ ha we wɔ blɔ nɛ waa kɛ wa he nɛ wo teokrase blɔ nya tomihi a mi ɔ, e ma bi nɛ wa kpa nítsumi ɔ. Eko ɔ, e he maa hia nɛ wa fi si nɛ wa ha nɛ a le kaa Yehowa nítsumi ɔ he hia wɔ wawɛɛ kaa bɔnɛ Nehemia fie ma se jua yeli ɔmɛ nɛ́ e nga agbo ɔ. Akɛnɛ a tsukɔ wa he heje ɔ, e sa nɛ wa bi ke, ‘Anɛ bɔnɛ i peeɔ ye ní ha a tsɔɔ kaa i kɛ Yehowa sɔmɔmi peeɔ nɔ titli ngɛ ye si himi mi lo?’—Mat. 6:33.

YAA NƆ NƐ O HA NƐ A LE MO KAA O JI KRISTOFONO

16. Mɛni blɔ nɔ Israelbi ɔmɛ nɛ a hi si ngɛ Nehemia be ɔ mi ɔ ka a he mu womi ngɛ Yehowa hɛ mi ngɛ?

16 Kane Nehemia 13:23-27. Ngɛ Nehemia be ɔ mi ɔ, Israelbi ɔmɛ ekomɛ ngɔ ma se yihi. Benɛ Nehemia ya Yerusalem kekleekle ɔ, e ha nɛ nikɔtɔma amɛ ngɔ a nine wo womi ko nɛ a ngma a sisi, nɛ a wo si kaa a be ma se yihi ngɔe. (Neh. 9:38; 10:30) Jeha bɔɔ se benɛ Nehemia kpale ya slaa Yerusalem ɔ, e na kaa nikɔtɔma amɛ ya ngɔ ma se yihi nɛ e piɛ bɔɔ nɛ he blɔ nɛ a ná kaa nihi nɛ Mawu tsukɔ a he ɔ bɔ mɛ! Bimɛ nɛ a kɛ ma se yi ɔmɛ fɔ ɔ nyɛ we nɛ a kane aloo a ngma Hebri gbi ɔ. Ke bi nɛ ɔmɛ wa a, anɛ a maa bu a he kaa a ji Israel bimɛ lo? Aloo a maa bu a he mohu kaa a ji Ashdod, Amon, loo Moab bimɛ lo? Ke a nui Hebri gbi ɔ, anɛ a ma nyɛ maa nu Mawu Mlaa a sisi lo? Kɛ a ma plɛ kɛ le Yehowa konɛ a sɔmɔ lɛ mohu pe lakpa mawuhi kɛɛ? Nehemia pee he nɔ́ ko amlɔ nɔuu konɛ lɔɔ nɛ ha nɛ nihi nɛ a le mɛ kaa a ji Israelbi.—Neh. 13:28.

Moo ye bua o bimɛ ɔmɛ konɛ a ha nɛ huɛ bɔmi gbagbanii nɛ hi a kɛ Yehowa a kpɛti (Hyɛ kuku 17 kɛ 18)

17. Mɛni blɔ nɔ fɔli maa gu kɛ ye bua a bimɛ konɛ huɛ bɔmi nɛ hi a ti nɔ tsuaa nɔ kɛ Yehowa a kpɛti?

17 Mwɔnɛ ɔ, e he hia nɛ waa ye bua wa bimɛ konɛ nihi nɛ́ a na mɛ kaa a ji Kristofoli. Fɔli, nyɛ bi nyɛ he ke, ‘Anɛ ye bimɛ ɔmɛ le “gbi nɛ he tsɔ,” nɛ ji Ngmami ɔ mi anɔkuale ɔ tumi lo? (Zef. 3:9) Anɛ ye bimɛ ɔmɛ munyu tutui tsɔɔ kaa Mawu mumi ɔ nɛ ngɛ mɛ kudɔe aloo jeɔ mumi ɔ mohu nɛ ngɛ mɛ kudɔe lo?’ Ke o na kaa e he hia nɛ o ye bua o bimɛ ɔmɛ ɔ, o kɔni mi nɛ ko jɔ. Ke nɔ ko ngɛ hlae nɛ e kase gbi kpa se e ngɛ he ko nɛ níhi ma nyɛ ma je e juɛmi ngɛ gbi ɔ kasemi nɔ ɔ, e ma he be fuu loko e maa nu gbi ɔ. O bimɛ ɔmɛ kɛ ka nɛ nya wa nɛ ma nyɛ ha nɛ a ngmɛɛ a hemi kɛ yemi ɔ he ɔ ngɛ kpee. Enɛ ɔ he ɔ, mo to o tsui si nɛ o ngɔ nyɛ Weku Mawu Jami ɔ, aloo he blɔ kpahi nɛ o ma ná a kɛ ye bua o bimɛ ɔmɛ konɛ huɛ bɔmi gbagbanii nɛ hi a kɛ Yehowa a kpɛti. (5 Mose 6:6-9) Moo ma nɔ mi kɛ ha mɛ kaa se nami ngɛ he kaa a maa je ekpa ngɛ Satan je ɔ he. (Yoh. 17:15-17) Moo bɔ mɔde nɛ o ha nɛ o munyu ɔ nɛ sɛ a tsui mi.

18. Mɛni heje nɛ fɔli nɛ a ji Kristofoli ji nihi nɛ a ma nyɛ maa tsɔɔ a bimɛ ní saminya konɛ a jɔɔ a he nɔ kɛ ha Yehowa a?

18 Nyagbenyagbe ɔ, o bimɛ ɔmɛ a ti nɔ tsuaa nɔ maa mwɔ e yi mi kpɔ kaa e ma sɔmɔ Yehowa loo e be lɛ sɔmɔe. Se nyɛ nɛ nyɛ ji fɔli ɔ ma nyɛ maa ye bua mɛ ngɛ blɔhi fuu a nɔ. E he hia nɛ o pee nɔ hyɛmi nɔ́ kpakpa kɛ ha o bimɛ ɔmɛ, nɛ o tsɔɔ mɛ níhi nɛ a ma nyɛ maa pee kɛ níhi nɛ a be nyɛe maa pee, kɛ níhi nɛ maa je a yi mi kpɔ nɛ a maa mwɔ ɔ mi kɛ ba. Fɔli, nyɛ nɛ nyɛ ma nyɛ maa tsɔɔ nyɛ bimɛ ɔmɛ ní saminya konɛ a jɔɔ a he nɔ kɛ ha Yehowa. E he hia nɛ nyɛɛ ye bua mɛ konɛ a a ya nɔ nɛ a ye Yehowa mlaa amɛ a nɔ. Ngɛ anɔkuale mi ɔ, e he hia nɛ wɔ tsuo waa ya nɔ nɛ wa ha nɛ nihi nɛ a le wɔ kaa wa ji Kristofoli. Enɛ ɔ tsɔɔ kaa wa maa ya nɔ maa ye Mawu mlaahi a nɔ konɛ waa ba wa je mi kaa bɔnɛ e suɔ kaa waa pee ɔ.—Kpoj. 3:4, 5; 16:15.

YEHOWA MA KAI WƆ ‘KONƐ E HI HA WƆ’

19, 20. Mɛni wa ma nyɛ maa pee konɛ Yehowa nɛ e kai wɔ nɛ ‘e hi ha wɔ’?

19 Gbalɔ Malaki tsɔɔ nya kaa Yehowa kaiɔ ‘nihi nɛ a yeɔ lɛ gbeye nɛ a buɔ lɛ ɔ a biɛ,’ nɛ a “ngma” kaimi womi ko ngɛ Yehowa hɛ mi ha jamɛatsɛmɛ ɔmɛ. (Mal. 3:16, 17) Mawu hɛ be nihi nɛ a yeɔ lɛ gbeye nɛ a suɔ e biɛ ɔ a nɔ jee kɔkɔɔkɔ.—Heb. 6:10.

20 Nehemia sɔle ke: “Ye Mawu lee, mo kai ní nɛ ɔmɛ tsuo nɛ o ha nɛ e hi ha mi.” (Neh. 13:31) Kaa bɔnɛ a ngma Nehemia biɛ ngɛ Mawu kaimi womi ɔ mi ɔ, jã kɛ̃ nɛ ke wɔ hu wa ya nɔ nɛ wa yu wa he ngɛ huɛ yayami bɔmi he, nɛ wa fĩ Mawu jami blɔ nya tomihi a se, nɛ waa kɛ Mawu jami mi níhi pee nɔ́ titli ngɛ wa si himi mi, nɛ wa ya nɔ nɛ wa ha nɛ nihi le wɔ kaa wa ji Kristofoli ɔ, a maa ngma wa biɛ ngɛ Mawu kaimi womi ɔ mi. Nyɛ ha nɛ waa ya nɔ nɛ waa ‘ka wɔ nitsɛmɛ wa he nɛ waa hyɛ kaa wa ngɛ hemi kɛ yemi ɔ mi lo.’ (2 Kor. 13:5) Ke wa ya nɔ nɛ wa ha nɛ huɛ bɔmi kpakpa hi waa kɛ Yehowa wa kpɛti ɔ, Yehowa ma kai wɔ nɛ e ‘maa hi ha wɔ.’