Mwalisangululwa

“Mwalisambwa, kabili mwalisangululwa.”—1 KOR. 6:11.

KUTI MWAYASUKA SHANI?

Mulandu nshi tushilingile ukula-ampana pamo na babipa?

Kuti twatungilila shani umulimo wa kwa Yehova?

Finshi fingatwafwa ukulabika ifya kwa Lesa pa ntanshi no kulacingilila Ubwina Kristu bwesu?

1. Fintu nshi ifyabipa ifyo Nehemia asangile ilyo abwelelemo ku Yerusalemu? (Moneni icikope cili pa ntendekelo ya cino cipande.)

ABEKASHI ba mu Yerusalemu balipapile sana. Umwina fyalo incitatubi e waleikala mu muputule wa mwi tempele. Abena Lebi balilekele ukubomba imilimo yabo. Abakalamba e balecita amakwebo pe Sabata mu nshita ya kulabika amano ku kupepa. Abena Israele abengi baupene na bashali abaYuda. Ifi e fyabipa fimo ifyo Nehemia asangile ilyo abwelelemo ku Yerusalemu pa numa ya 443 B.C.E.—Nehe. 13:6.

2. Bushe abena Israele baishileba shani uluko lwa mushilo?

² Abena Israele bali luko ulwaipeela kuli Lesa. Mu 1513 B.C.E. abena Israele balisumine ukuti bakulacita ukufwaya kwa kwa Yehova. Batile: “Fyonse ifyo Yehova asosele natuitemenwa ukuficita.” (Ukufu. 24:3) E ico Lesa alibasalile ukuba abantu bakwe kabili alefwaya ukuti babe aba mushilo no kupusanako ne nko shimbi. Ala mwandini ili lyali lipaalo icine cine! Ilyo papitile imyaka 40, Mose abacinkwileko ukuti: “Muli bantu ba mushilo kuli Yehova Lesa wenu. Ni mwe Yehova Lesa wenu asala ukuba abantu bakwe, ukuba nge cipe cakwe ica mutengo, ukufuma mu bantu na bantu aba pano isonde.”—Amala. 7:6.

3. Bushe abaYuda balemona shani ukupepa kwa cine ilyo Nehemia abwelelemo ku Yerusalemu umuku wa bubili?

³ Ku ca bulanda, abena Israele tabacitile ifyo balaile. Nangu ca kutila kwali abaYuda bamo abalebombela Lesa, abengi babikile amano ku kumoneka kwati ba mushilo kabili balebombela Lesa lelo tabalecita ukufwaya kwakwe. Nehemia abwelelemo ku Yerusalemu umuku wa bubili, ninshi palipita imyaka nalimo 100 ukutula apo abaYuda bafumine ku Babiloni no kubwelelamo ku Yerusalemu ku kubwesha ukupepa kwa cine. Nehemia asangile ukuti na pali iyi yine nshita, abaYuda balilekele ukubika amano ku fya kwa Lesa.

4. Finshi twalalandapo ifingatwafwa ukutwalilila abasanguluka?

⁴ Nga filya cali ku bena Israele, na muno nshiku mwine Yehova alisangulula Inte shakwe. Abena Kristu  basubwa ne “bumba likalamba,” ba mushilo kabili babombela fye Yehova. (Ukus. 7:9, 14, 15; 1 Kor. 6:11) Pa mulandu wa kuti abena Israele tabatwalilile aba mushilo, bucibusa bwabo na Lesa bwalipwile, lelo ifwe tatulefwaya ica musango uyu ukutucitikila. Finshi fingatwafwa ukutwalilila aba mushilo no kuti Yehova aletubomfya mu mulimo wakwe? Muli cino cipande twalasambilila pa fintu fine ifyaba muli Nehemia icipandwa 13: (1) Mwila-ampana na bantu ababipa; (2) muletungilila umulimo wa kwa Yehova; (3) mulebika ifya kwa Lesa pa ntanshi; na (4) cingilileni Ubwina Kristu bwenu. Lekeni nomba tulande pali ifi fintu.

MWILA-AMPANA NA BANTU ABABIPA

5, 6. Bushe Eliashibu na Tobia bali ni bani, kabili nalimo cinshi calengele ukuti Eliashibu aleumfwana na Tobia?

⁵Belengeni Nehemia 13:4-9. Muli cino calo mwaliba ifyabipa ifingi, kanshi tacayanguka ukutwalilila aba mushilo. Natulande pali Eliashibu na Tobia. Eliashibu ali ni shimapepo mukalamba, Tobia ali mwina Amone kabili afwile alebombela imfumu ya bena Persia. Tobia na banankwe balefwaya ukulesha Nehemia ukukuula ifibumba fya Yerusalemu cipya cipya. (Nehe. 2:10) Abena Amone tabalebasuminisha ukwingila mu lubansa lwe tempele. (Amala. 23:3) Nomba, mulandu nshi shimapepo mukalamba asuminishishe Tobia ukulaikala mu muputule wa kuliilamo uwa mwi tempele?

⁶ Tobia na Eliashibu bali fibusa. Tobia no mwana wakwe Yehohanani baupile abanakashi abaYuda, kabili abaYuda abengi balitemenwe Tobia. (Nehe. 6:17-19) Umwishikulu umo uwa kwa Eliashibu aupile umwana wa kwa Sanbalati, cilolo wa ku Samaria, uwali cibusa wa pa mutima uwa kwa Tobia. (Nehe. 13:28) Bucibusa bwali pali aba bantu nalimo e bwalengele Shimapepo Mukalamba Eliashibu ukulaumfwila Tobia uushalepepa Lesa kabili uwalekaanya abantu ba kwa Lesa. Lelo Nehemia alangile ukuti ali uwa cishinka kuli Yehova ilyo apoosele ifipe fyonse ifya kwa Tobia pa nse ya muputule wa kuliilamo.

7. Bushe baeluda na Bena Kristu bambi bacita shani pa kuti beba abakowela?

⁷ Apo twali-ipeela kuli Lesa, lyonse tufwile ukuba aba cishinka kuli ena. Nga tatulekonka amafunde yakwe ayalungana, te kuti tutwalilile ukuba abasanguluka. Tatufwile ukuleka balupwa balenga twasuula amafunde ya mu Baibolo. Baeluda bakonka ukutontonkanya kwa kwa Yehova, te kwabo iyo. (1 Tim. 5:21) Baeluda balesha na maka ukukanacita ifingalenga baonaula bucibusa bwabo na Lesa.—1 Tim. 2:8.

8. Finshi ifyo ababomfi ba kwa Yehova bonse abaipeela bafwile ukulaibukisha pa bantu abo bampana nabo?

⁸ Tufwile ukulaibukisha ukuti “ukwampana pamo na babi kulonaula imibele isuma.” (1 Kor. 15:33) Balupwa lwesu bamo nalimo te kuti baletukoselesha ukucita ifisuma. Pa nshita imo, Eliashibu alicitile ifisuma ilyo abombeele pamo na Nehemia ukukuula cipya cipya ifibumba fya Yerusalemu. (Nehe. 3:1) Lelo mu kuya kwa nshita, Tobia na bantu bambi abali ne mibele iyabipa balengele Eliashibu ukucita ifintu ifyalengele ukuti abe uwakowela kuli Yehova. Ifibusa ifisuma filatukoselesha ukulacita ifintu ifisuma pamo nga ukubelenga Baibolo, ukulongana, no kushimikila. Tulatasha nga nshi kabili twalitemwa balupwa lwesu abatukoselesha ukulacita ifisuma.

MULETUNGILILA UMULIMO WA KWA YEHOVA

9. Finshi fyalecitika pe tempele, kabili ni bani abo Nehemia apeele umulandu?

⁹Belengeni Nehemia 13:10-13. Cimoneka kwati pa nshita Nehemia abwelelemo ku Yerusalemu, abantu balilekele ukutwala imisangulo pe tempele. Ici calengele ukuti abena Lebi baleke ukubomba imilimo yabo iya  pe tempele no kuya mu kubomba mu mabala pa kuti baleisakamana. Nehemia apeele inkonkani sha balashi umulandu, pantu tabalebomba imilimo yabo. Bafwile tabalepoka ifya pe kumi ku bantu, kabili nga balepoka ninshi tabaletwala kwi tempele nga fintu baalingile ukulacita. (Nehe. 12:44) E ico Nehemia alisontele abaume abacetekelwa ukulapoka imisangulo ku bantu no kulapeela ifya pe kumi ku bena Lebi.

10, 11. Lishuko nshi ilyo ababomfi ba kwa Lesa bakwata ku kutungilila ukupepa kwa cine?

¹⁰ Finshi tulesambililako kuli ili lyashi? Tulesambililako ukuti, lishuko nga nshi ukulacindika Yehova ku fyuma fyesu. (Amapi. 3:9) Nga tulesangwilako ku mulimo wakwe, ninshi tulebwesesha Yehova pantu fyonse fyakwe. (1 Imila. 29:14-16) Limbi tumona kwati uto tukwete tunono sana ica kuti Lesa teti apokelele. Lelo nga tulefwaisha ukupeela, Lesa akatemwa ukupokelela ubupe bwesu.—2 Kor. 8:12.

¹¹ Pa myaka iingi, ulupwa lumo umwaba abana 8 baleita abaupana abakoloci abalebomba bupainiya bwaibela ku kulya nabo ica kulya cila mulungu. Nangu ca kuti aba bafyashi bali na bana 8, banyina batemenwe ukulanda ukuti: “Apo ndepika ifya kulya ifya bantu 10, bushe kuti nafilwa ukulundapo ifya kulya ifya bantu fye babili?” Ukwita aba bapainiya ku ca kulya, kuti kwamoneka kwati takwacindeme sana lelo aba bapainiya baletasha icine cine! Aba bapainiya nabo balikoseleshe sana ulu lupwa. Ifisuma ifyo balelanda pa mulimo wa kushimikila ne fyo balekoselesha abana, fyalengele ukuti abana balunduluke mu fya kwa Lesa. Mu kuya kwa nshita, abana bonse balitendeke ukubomba umulimo wa nshita yonse.

12. Finshi baeluda na babomfi batumikila bacita pa kuti bambi balebapashanya?

¹² Cimbi ico tulesambililako ca kuti: Nga filya Nehemia acitile, baeluda na babomfi batumikila muno nshiku bafwile ukulaba pa ntanshi mu mulimo wa kwa Lesa. Bambi mu cilonganino balakoseleshiwa nga bamona ifyo balebombesha. Na kabili baeluda balapashanya umutumwa Paulo, uwaletungilila ukupepa kwa cine kabili aebele na Bena Kristu ifyo bafwile ukucita pa kuti nabo balesangwilako.—1 Kor. 16:1-3; 2 Kor. 9:5-7.

MULEBIKA IFYA KWA LESA PA NTANSHI

13. Finshi abaYuda bamo balecita pe Sabata?

¹³Belengeni Nehemia 13:15-21. Nga tulepoosa inshita iikalamba sana ku kufwaya ifyuma, kuti twaonaula bucibusa bwesu na Yehova. Ukulingana na Ukufuma 31:13,  Isabata lya cila mulungu lyalecinkulako abena Israele ukuti bali bantu abasangululwa. Ubushiku bwe Sabata bwali bushiku bwa mapepo ya lupwa, ukupepa no kutontonkanya pa Mafunde ya kwa Lesa. Lelo abena Israele bamo mu nshiku sha kwa Nehemia balemona ubushiku bwe Sabata filya fine balemona inshiku shimbi. Balecita amakwebo pa bushiku bwe Sabata. Balilekeleshe ukupepa Lesa. Ilyo Nehemia amwene ifi, atendeke ukwisala impongolo no kutamfya aba makwebo abafumine ku fyalo fimbi pa bushiku bwalenga 6.

14, 15. (a) Cinshi cingacitika nga ca kuti tulepoosa inshita iikalamba ku kufwaya ukukwata indalama ishingi? (b) Kuti twaingila shani mu kutuusha kwa kwa Lesa?

¹⁴ Finshi twingasambililako ku fyacitile Nehemia? Cimo ico twingasambililako ca kuti tatufwile ukulapoosa inshita iikalamba ku kufwaya fye ukukwata indalama ishingi. Pantu kuti twapumbulwa maka maka nga twalitemwa ne ncito tubomba. Ibukisheni ifyo Yesu asokele pa kubombela bashikulu babili. (Belengeni Mateo 6:24.) Nangu ca kuti Nehemia alikwete icuma, bushe abomfeshe shani inshita yakwe ilyo ali mu Yerusalemu? (Nehe. 5:14-18) Mu nshita ya kulacita amakwebo na bena Turi nelyo aba makwebo bambi, alebombesha ku kwafwa abaYuda banankwe ukulacita ifyalelenga ishina lya kwa Yehova ukuba ilya mushilo. Na muno nshiku mwine, baeluda na babomfi batumikila balabomfya amaka yabo ne nshita ku kwafwa aba mu cilonganino, kabili bamunyinabo balabatemwa pa fyo bacita. Ne ci cilenga pa bantu ba kwa Lesa paba ukutemwa, umutende no mutelelwe.—Esek. 34:25, 28.

¹⁵ Nangu ca kutila Abena Kristu tabafwile ukulasunga Isabata lya cila mulungu, Paulo atile, “kucili isabata lya kutuushamo ku bantu ba kwa Lesa.” Kabili atile: “Umuntu uwaingila mu kutuusha kwa kwa Lesa, ninshi atuusha na ku milimo yakwe, filya fine na Lesa atuushishe ku milimo yakwe.” (Heb. 4:9, 10) Fwe Bena Kristu, kuti twaingila mu kutuusha kwa kwa Lesa nga tulemumfwila no kulatungilila ukufwaya kwakwe. Bushe imwe no lupwa lwenu mulabika pa ntanshi ifya kwa Lesa pamo nga amapepo ya lupwa, ukulongana, no kushimikila? Tufwile ukuba abashangila nga ca kuti abatwingisha incito nelyo abo tucita nabo amakwebo tabacindika ifya kwa Lesa ifyo ifwe twabikako sana amano. Nga twacita ifi ninshi twacita nga filya Nehemia acitile ilyo aisele impongolo sha musumba no kutamfya abena Turi pa kuti abike amano ku fya kwa Lesa. Apo twalisangululwa, tufwile ukuyipusha atuti, ‘Bushe ifyo ncita filanga ukuti ndabika umulimo wa kwa Yehova pa ntanshi?’—Mat. 6:33.

CINGILILENI UBWINA KRISTU BWENU

16. Finshi ifyo abena Israele balecita mu nshiku sha kwa Nehemia ifyali no kulenga baleke ukwishibikwa ukuti bantu abasanguluka?

¹⁶Belengeni Nehemia 13:23-27. Mu nshiku sha kwa Nehemia, abena Israele baleupa abanakashi abena fyalo. Ilyo Nehemia aile ku Yerusalemu umuku wa kubalilapo, aebele abakalamba ukusaina icipepala no kulapa ukuti tabakoope abanakashi abashali bena Israele. (Nehe. 9:38; 10:30) Lelo ilyo papitile fye imyaka iinono, asangile abaYuda balyupa abanakashi abena fyalo kabili kwashele fye panono nga balilekele ukwishibikwa ukuti bantu ba kwa Lesa abasanguluka! Abana bafyele mu banakashi aba ku fyalo fimbi tabalebelenga nangu ukulanda iciHebere. Nomba aba bana nga bakula, bushe baali no kulatila bena Israele? Nelyo bushe nga baleimona ukuti bena Ashidode, abena Amone nelyo abena Moabu? Apo tabaishibe iciHebere, baali no kwishiba shani Amafunde ya kwa Lesa? Bushe baali no kwishiba shani Yehova no kufwaya ukumubombela apo banyinabo balepepa balesa ba bufi? Nehemia alicitilepo fimo mu kwangufyanya  pa kuti acingilile abena Israele.—Nehe. 13:28.

17. Bushe abafyashi kuti ba-afwa shani abana babo ukuba ifibusa fya kwa Yehova?

¹⁷ Muno nshiku, tufwile ukubombesha ukusambilisha abana besu pa kuti baishibikwa ukuti Bena Kristu. Mwe bafyashi yipusheni amuti, ‘Bushe abana bandi balishiba ukulanda “ululimi ulwine lwine,” e kutila icine icaba mu Baibolo? (Sefa. 3:9) Bushe ifyo abana bandi balandapo filanga ukuti batungululwa no mupashi wa kwa Lesa nelyo uwa muli cino calo?’ Mwifuupulwa nga mwasanga ukuti abana benu balekabila ukwaluka muli fimo. Palapita inshita pa kusambilila ululimi lumbi, maka maka nga kuli ifya kupumfyanya ifingi. Icalo cilatitikisha abana pa kuti belaumfwila Lesa. E ico, muletekanishisha abana benu, kabili mulebomfya inshita ya Mapepo ya Lupwa ne nshita imbi ku kwafwa abana benu ukuba ifibusa fya kwa Yehova. (Amala. 6:6-9) Mulebeba ubusuma bwaba mu kukanaba ulubali lwa calo ca kwa Satana. (Yoh. 17:15-17) Kabili mule-esha na maka ukubafika pa mutima.

18. Cinshi twingalandila ukuti abafyashi Abena Kristu e balinga ukwafwa abana babo ukuipeela kuli Yehova?

¹⁸ Abana abene e bafwile ukupingulapo ukubombela Lesa nelyo iyo. Na lyo line, fingi ifyo mwe bafyashi mufwile ukucita ku kwafwa abana benu. Muleba ne mibele isuma pa kuti abana balemupashanya, mulebasambilisha imibele isuma kabili mulebafwa ukwishiba ifyabipa ifingafuma mu kukanapingulapo bwino ifya kucita. Mwe bafyashi, ni mwe fye mwingafwa abana benu ukuipeela kuli Yehova. Ni mwe mwingabafwa ukwishiba no kucingilila Ubwina Kristu bwabo. Ifwe bonse tufwile ukusungilila “ifya kufwala” fyesu, e kutila ukulakonka amafunde ya kwa Lesa no kuba ne mibele iitwishibisha ukuti tuli basambi ba kwa Kristu.—Ukus. 3:4, 5; 16:15.

LESA AKATWIBUKISHA ‘NO KUTUCITILA IFISUMA’

19, 20. Finshi tufwile ukulacita pa kuti Yehova akatwibukishe ‘no kutucitila ifisuma’?

¹⁹ Kasesema Malaki, uwaliko mu nshiku sha kwa Nehemia atile, “ibuuku lya kwibukisha lyatendeke ukulembwa . . . ilya baaletiina Yehova na baaletontonkanya pe shina lyakwe.” (Mal. 3:16, 17) Lesa takalabe abamutiina kabili abatemwa ishina lyakwe.—Heb. 6:10.

²⁰ Nehemia apepele ati: “Munjibukishe, mwe Lesa wandi, no kuncitila ubusuma.” (Nehe. 13:31) Nga filya cali kuli Nehemia, na ifwe amashina yesu yakalembwa mwi buuku lya kwa Lesa ilya kwibukisha nga tatule-ampana na bantu ababipa, tuletungilila umulimo wa kwa Yehova, tulebika ifya kwa Lesa pa ntanshi, no kucingilila Ubwina Kristu bwesu. Natutwalilile ‘ukulayesha fwe bene pa kuti tulemona nga tuli mu citetekelo.’ (2 Kor. 13:5) Nga twatwalilila abasanguluka, Yehova akatwibukisha ‘no kutucitila ifisuma.’

[Ifipusho]

[Icikope pe bula 5]

Bushe Nehemia alangile shani ukuti ali uwa cishinka kuli Yehova?

(Moneni paragrafu 5 na 6)

[Icikope pe bula 7]

Afweni abana benu ukuba ifibusa fya kwa Yehova (Moneni paragrafu 17 na 18)