1. ?Wanem ol nogud samting we Nehemaea i luk, taem hem i kambak long Jerusalem? (Yu luk pija we i stap antap.)

OL MAN long Jerusalem oli sek long ol samting we oli luk. Wan rabis man blong narafala kantri i stap long wan rum long haos tempol. Ol Livaet oli lego wok blong olgeta. Ol elda oli no moa lidim ol man long wosip blong Jehova, be oli mekem bisnes long Sabat dei tu. Plante man Isrel oli mared long ol woman blong ol narafala kantri. Hemia sam long ol nogud samting we Nehemaea i luk, taem hem i kambak long Jerusalem, samtaem afta long yia 443 B.K.T. *—Neh. 13:6.

2. ?Ol man Isrel oli kam wan neson we i tabu olsem wanem?

² Ol man Isrel oli kam wan neson we i blong God. Long 1513 B.K.T., ol man Isrel oli wantem tumas blong mekem ol samting we Jehova i talem. Oli talem se: “Bambae mifala i mekem evri samting we hem i talem.” (Eks. 24:3) Ale, God i mekem olgeta oli tabu, oli man blong hem. !Hemia wan nambawan samting! Foti yia afta, Moses i talem bakegen long olgeta se: “Yufala i mas mekem ol samting ya, from we Hae God i God blong yumi, mo yumi tabu, yumi man blong hem. Hem i jusumaot yumi finis long olgeta man blong wol ya, blong mekem we yumi kam prapa man blong hem, we yumi spesel long fes blong hem.”—Dut. 7:6.

3. ?Taem Nehemaea i kambak long Jerusalem namba tu taem, olsem wanem long ol man Isrel?

³ Be sore tumas, neson blong Isrel i tabu blong smol taem nomo. Smol man Isrel nomo oli mekem wosip long God, be bighaf blong ol narafala oli no wantem mekem wok blong God, taswe oli no tabu. Taem Nehemaea i kambak long Jerusalem namba tu taem, ol man Isrel oli no moa tinghae long wosip we oli mekem long Jehova. Hemia wan handred yia finis we i no moa gat tru wosip long Jerusalem. Mo hemia i fastaem we wan gudfala man Isrel i kambak long Jerusalem blong stanemap tru wosip bakegen.

4. ?Wanem fo samting we bambae yumi tokbaot long stadi ya?

⁴ Tede, Jehova i mekem ol Witnes blong hem oli tabu, sem  mak olsem we hem i mekem long ol man Isrel bifo. Ol tabu Kristin mo olgeta blong bigfala kampani, olgeta evriwan oli tabu, oli blong God. God i jusumaot olgeta blong mekem ol tabu wok blong hem. (Rev. 7:9, 14, 15; 1 Kor. 6:11) Yumi evriwan yumi wantem stap tabu oltaem long fes blong God, yumi no wantem mekem olsem ol man Isrel bifo. ?Wanem i save givhan long yumi blong yumi stap tabu oltaem, nao Jehova i save yusum yumi long wok blong hem? Long stadi ya, bambae yumi tokbaot fo samting we Nehemaea japta 13 i tokbaot: (1) Yu no joen wetem ol rabis fren; (2) yu sapotem ol wok blong Kingdom; (3) yu mekem ol samting we God i wantem fastaem; mo (4) yu holemtaet ol Kristin fasin blong yu. Naoia bambae yumi tokbaot ol samting ya wanwan.

5, 6. ?Hu ya Eliasib mo hu ya Tobia? ?From wanem Eliasib i fren wetem Tobia?

⁵ Ridim Nehemaea 13:4-9. I gat plante samting raonabaot long yumi we oli save pulum yumi blong mekem samting we i no stret. Taswe i no isi long yumi blong stap tabu oltaem. Yu traem tingbaot Eliasib mo Tobia. Eliasib i hae pris, mo Tobia i wan man Amon. I luk olsem se Tobia i gat wan posisen we i no impoten tumas long ofis blong ol man Pesia, we i stap long Judia. Hem mo ol fren blong hem oli kros we oli kros taem Nehemaea i wantem wokem gud stonwol blong Jerusalem. (Neh. 2:10) Ol man Amon oli no gat raet blong kam insaed long haos tempol. (Dut. 23:3) Taswe, ?from wanem hae pris i letem Tobia i yusum wan long ol bigfala rum ya?

⁶ Eliasib i wan gudfala fren blong Tobia. Tobia mo boe blong hem Jehohanan tufala i mared wetem ol woman Isrel, mo plante man Jiu oli tinghae long Tobia. (Neh. 6:17-19) Wan long ol smol bubu blong Eliasib i mared long gel blong Sanbalat, wan haeman blong Sameria, we i wan gudfala fren blong Tobia. (Neh. 13:28) Tobia i wan man we i no bilif mo hem i agensem God. Ale, from we Hae Pris Eliasib i wan fren blong Tobia, ating samting ya nao i mekem se Eliasib i letem Tobia i pulum hem blong mekem samting we i no stret. Be Nehemaea i soemaot se hem i holemstrong long Jehova, ale hem i sakemaot olgeta samting blong Tobia we oli stap long bigfala rum ya.

7. ?Ol elda mo ol narafala, oli save mekem wanem blong oli stap tabu oltaem long fes blong Jehova?

⁷ Yumi ol man blong Jehova, taswe i impoten we yumi holemstrong long Jehova fastaem, i no long ol narafala samting. Sipos yumi obei long hem, bambae yumi stap tabu long fes blong hem. Yumi no mas letem ol famle oli pulum yumi, nao yumi no moa folem ol loa blong God. Ol Kristin elda oli letem Jehova i lidim olgeta. Oli no mekem samting folem prapa tingting blong olgeta. (1 Tim. 5:21) Mo oli lukaot blong no mekem eni samting we i save mekem se oli no moa tabu long fes blong God.—1 Tim. 2:8.

8. ?Yumi mas tingbaot wanem taem yumi stap jusum ol fren blong yumi?

⁸ Taem yumi stap jusum ol fren blong yumi, yumi mas tingbaot oltaem se “ol stret man nomo, be ol fren blong olgeta we oli no stret, oli save spolem fasin blong olgeta.” (1 Kor. 15:33) Sam famle blong yumi oli no pulum yumi blong mekem ol samting we oli stret. Eliasib i soemaot gudfala eksampol long ol man. Hem i sapotem Nehemaea long wok ya blong wokemgud stonwol blong Jerusalem. (Neh. 3:1) Be taem ol yia oli pas, nogud fasin blong Tobia wetem ol narafala fren blong hem, i pulum Eliasib blong mekem ol samting we oli spolem hem, nao hem i no moa tabu long fes blong Jehova. Ol gudfala fren oli pulum yumi blong mekem ol gudfala samting. Oli pulum yumi blong ridim Baebol, go long ol miting mo joen long wok blong prij. Taem ol famle oli pulum yumi blong mekem ol samting we oli stret, samting ya i mekem se yumi lavem olgeta mo yumi wantem joen wetem olgeta.

9. ?From wanem ol samting long haos tempol oli no moa rongud, mo Nehemaea i tok long hu from samting ya?

⁹ Ridim Nehemaea 13:10-13. I luk olsem se taem Nehemaea i kambak long Jerusalem, ol  man oli no moa stap givim presen mane. From samting ya, ol narafala Livaet oli ronwe long wok blong olgeta, oli gobak long graon blong olgeta blong wokem garen blong olgeta. Nehemaea i tok strong long ol lida we oli lukaot long wok ya, from we oli no mekem wok blong olgeta. Maet oli no moa stap tekem taet we ol man oli givim, no oli no moa stap putum ol taet i go long haos tempol. (Neh. 12:44) Ale, Nehemaea i putumap sam man blong oli go tekem ol taet we ol man oli givim. Hem i trastem ol man ya se oli save mekem wok ya blong lukaot long ol storum long haos blong God, mo blong seraotem ol kakae.

10, 11. ?Yumi save mekem wanem blong sapotem tru wosip?

¹⁰ ?Yumi lanem wanem long stori ya? Yumi lanem se yumi mas tekem ol nambawan samting we yumi gat, mo yumi givim i go long Jehova blong yumi ona long hem. (Prov. 3:9) Taem yumi givim ol samting we yumi gat blong sapotem wok blong Jehova, yumi stap givim ol samting we oli blong hem finis. (1 Kron. 29:14-16) Maet yumi ting se yumi givim smol nomo, be sipos yumi gat tingting ya blong wantem givim samting, yumi evriwan i save harem gud from.—2 Kor. 8:12.

¹¹ Wan famle we i gat eit pikinini, i singaot wan olfala man mo woman blong hem we tufala i spesel paenia, blong tufala i kam kakae wetem olgeta wan taem long wan wik. Famle ya i stap mekem olsem blong plante yia. Nating se oli plante, be oltaem mama blong olgeta i stap talem se: “!Yufala i putum tu moa plet long tebol!” Tru ya, nating se oli stap joen blong kakae wan taem nomo long wan wik, be tufala paenia ya tufala i glad tumas long kaen fasin blong famle ya. Mo tufala tu i olsem wan blesing long famle ya. Tufala i talem ol tok mo ol stori we i givhan long ol pikinini long famle ya blong oli gohed gud long trutok. Biaen, ol eit pikinini ya oli mekem wok blong fultaem paenia.

12. ?Ol elda long kongregesen oli soemaot wanem eksampol?

¹² Olsem Nehemaea, ol elda tede oli soemaot gudfala eksampol, hemia blong sapotem ol plan blong wok blong Kingdom. Ol narafala long kongregesen oli harem gud taem oli folem eksampol blong olgeta. Ol elda oli folem eksampol blong aposol Pol. Pol i sapotem tru wosip mo i givim gudfala advaes blong givhan long ol kongregesen. Tru ya, hem i givim plante save long olgeta long saed blong givim presen mane.—1 Kor. 16:1-3; 2 Kor. 9:5-7.

13. ?From wanem ol man Isrel oli no mekem Sabat dei?

¹³ Ridim Nehemaea 13:15-21. Sipos yumi bisi tumas long ol samting blong wol ya, sloslo bambae yumi no moa gohed gud long trutok. Folem Eksodas 31:13, Sabat dei i blong mekem ol man  Isrel oli tingbaot se oli ol tabu man blong God. Sabat dei i wan taem blong mekem famle wosip, blong prea, mo blong tingting dip long ol loa blong God. Be sam man Isrel long taem blong Nehemaea oli tingbaot Sabat dei olsem ol narafala dei nomo, ale oli stap mekem bisnes blong olgeta. Oli no moa mekem wosip long dei ya. Taem Nehemaea i luk samting ya, hem i talem long ol gad blong oli satem ol doa blong bigfala stonwol ya long namba sikis dei. Taem Sabat dei i stat, oli blokem ol man blong oli no karem maket i kam insaed.

14, 15. (1) ?Wanem i save hapen sipos yumi bitim mak long fasin blong mekem bisnes? (2) ?Yumi save kasem spel blong God olsem wanem?

¹⁴ ?Yumi lanem wanem long eksampol blong Nehemaea? Yumi lanem se yumi no mas bitim mak blong wok from mane, from we samting ya i save pulum yumi blong no moa mekem wok blong Jehova. Yumi mas tingbaot woning we Jisas i givim se, man i no save wok blong tu masta wantaem. (Ridim Matiu 6:24.) Sipos Nehemaea i wantem, hem i save mekem bisnes wetem ol man Taea no ol narafala man, blong winim mane. Be hem i no mekem olsem. ?Hem i mekem wanem taem hem i stap long Jerusalem? (Neh. 5:14-18) Hem i wok strong blong givhan long ol man blong Jehova, mo blong mekem nem blong Jehova i tabu. Long sem fasin, ol elda tede mo ol man blong givhan oli mekem ol samting we i blong givhan long kongregesen. Mo ol Kristin brata mo sista oli lavem olgeta from gudfala tingting we oli soemaot. From samting ya, i gat lav, pis, mo fasin joen gud bitwin ol man blong Jehova.—Esik. 34:25, 28.

¹⁵ Nating se ol Kristin oli no moa stap mekem Sabat dei evri wik, be Pol i talem se: “I gat janis i stap yet blong ol man blong hem [God] oli go spel.” Hem i gohed i se: “Olgeta we bambae oli kasem spel ya, bambae oli save spel long ol wok blong olgeta, long sem fasin ya we God i spel long ol wok blong hem bifo.” (Hib. 4:9, 10) Yumi save kasem spel blong God sipos yumi obei long hem mo yumi wok folem tingting blong hem. ?Olsem wanem? ?Yu mo famle blong yu, yufala i putum famle wosip, miting, mo wok blong prij long fas ples long laef blong yufala? Taem bos blong yu no ol man we yu mekem bisnes wetem olgeta, oli no respektem bilif blong yu, ?yu yu gat strong tingting blong folem trutok? Maet yumi mas mekem olsem ol gad long taem blong Nehemaea. Yumi ‘satem get blong taon mo ronemaot ol man Taea oli gowe.’ Hemia i min se yumi no letem eni samting i pulum yumi, nao yumi no moa putum tingting blong yumi i stap long ol samting we oli tabu. Jehova i mekem we yumi tabu, taswe i gud we yumi askem se: ‘?Fasin blong laef blong mi i soemaot se mi mi tabu, blong mi save mekem wok blong Jehova?’—Mat. 6:33.

16. ?Long taem blong Nehemaea, from wanem ol man Isrel oli no moa tabu long fes blong Jehova?

¹⁶ Ridim Nehemaea 13:23-27. Long taem blong Nehemaea, ol man Isrel oli stap mared long ol woman blong narafala kantri. Long faswan taem we Nehemaea i kam long Jerusalem, hem i talem long ol lida blong ol man Isrel blong oli mekem wan strong promes long nem blong Jehova, se ol man Isrel bambae oli no mared long ol man we oli no wosip long Jehova. (Neh. 9:38; 10:30) Sam yia biaen, Nehemaea i luksave se ol man Isrel ya oli no moa tabu long fes blong God, from we oli stap mared wetem ol woman blong ol narafala kantri. Ol pikinini blong olgeta oli no save ridim mo toktok lanwis Hibru. Taem ol pikinini ya oli kam bigwan, ?bambae oli talem se oli man Isrel? ?No bambae oli talem se oli man Asdod, Amon, mo Moab? From we oli no save lanwis Hibru, ?bambae oli kasem save long ol loa blong God? ?Bambae oli save Jehova olsem wanem? ?Bambae oli jusum blong mekem wok blong Jehova, no blong ol god blong mama blong olgeta? Tru ya, ol man Isrel oli nidim blong tekem aksen kwiktaem blong stretem samting ya. Nehemaea i mekem olsem, hem i tekem aksen kwiktaem.—Neh. 13:28.

17. ?Ol papa mo mama oli save givhan olsem wanem long ol pikinini blong oli fren gud wetem Jehova?

 ¹⁷ Tede, yumi mas tekem aksen kwiktaem blong givhan long ol pikinini blong yumi blong oli gat ol Kristin fasin. I gud we ol papa mo mama oli askem se, ‘?Olsem wanem? ?Pikinini blong mi i obei long ol loa blong Jehova long Baebol? (Sef. 3:9) ?Ol storian blong hem oli soemaot se hem i gat tingting blong God no tingting blong wol?’ Yufala i no mas harem nogud sipos i luk olsem se yufala i mas traehad yet blong tijim pikinini blong yufala blong i obei long ol loa blong Jehova. I no isi blong lanem wan niufala lanwis taem ol samting raonabaot long yumi oli pulum tingting blong yumi. Ol samting long wol oli pulum ol pikinini blong oli no moa obei long God. From samting ya, yufala ol papa mo mama, yufala i mas gat longfala tingting. Yufala i mas yusum taem blong Famle Wosip mo ol narafala taem, blong givhan gud long pikinini blong yufala blong i fren gud wetem Jehova. (Dut. 6:6-9) Yufala i mas tokbaot ol gudfala samting we hem i save kasem, taem hem i no joen long wol blong Setan. (Jon 17:15-17) Mo yufala i mas traehad blong putum ol trutok i go long hat blong hem.

18. ?From wanem ol papa mo mama oli mas givhan long pikinini blong olgeta blong i givim laef blong hem long Jehova?

¹⁸ Taem pikinini i gruap, hem wan i mas mekem prapa desisen blong hem blong wosipim Jehova. Nating se i olsem, i gat plante samting yet we papa mo mama tufala i save mekem. Tufala i mas soemaot gudfala eksampol long pikinini, tufala i mas talemaot klia ol rul blong famle i folem, mo tufala i mas talemaot long pikinini se ol desisen we hem i mekem, oli save mekem hem i harem gud no i harem nogud. Ol papa mo mama, yufala nao i mas givhan long ol pikinini blong yufala blong oli givim laef blong olgeta long Jehova. Ol pikinini blong yufala oli wantem se yufala i givhan long olgeta blong oli holemtaet ol Kristin fasin blong olgeta. Yes, yumi evriwan i mas lukaot gud blong no lusum ‘klos blong yumi,’ hemia ol fasin blong yumi mo ol rul we yumi folem, we oli soemaot se yumi biaen long Jisas.—Rev. 3:4, 5; 16:15.

19, 20. ?Yumi mas mekem wanem blong Jehova i save tingbaot yumi?

¹⁹ Wan long ol man we i laef long taem blong Nehemaea hemia Malakae. Hem i talemaot se: “Ol man blong hem [Jehova] oli raetemdaon long wan buk, ol nem blong olgeta ya we oli ona gud long hem, mo oli tinghevi long hem.” (Mal. 3:16, 17) God bambae i no save fogetem ol man we oli respektem hem mo oli lavem hem.—Hib. 6:10.

²⁰ Nehemaea i prea se: “God, yu yu God blong mi. Plis yu yu tingbaot mi, mo yu mekem i gud long mi.” (Neh. 13:31) Olsem Nehemaea, God bambae i tingbaot yumi, sipos yumi gohed blong no joen wetem ol rabis fren, yumi sapotem ol wok blong Kingdom, yumi putum ol wok blong God long fasples, mo yumi holemtaet ol Kristin fasin blong yumi. I gud yumi ‘luklukgud long laef blong yumi. Yumi traem faenemaot se yumi stap holem yet fasin blong bilif, no yumi no moa holem.’ (2 Kor. 13:5) Sipos yumi gohed blong stap tabu, mo yumi fren gud wetem Jehova, bambae hem i tingbaot yumi olwe.