1. ¿Kasa alataka niʼrüin Nehemías nüleʼejapa Jerusalénmüin? (Piirakaa sümüin tü ayaakuaakat.)

YOOTÜSÜ maʼin wayuu süchiki tü alatakat chaa Jerusalén. ¿Kasa alataka? Eeshi wanee wayuu nnojoikai israeliitain aapünaka amüin wanee ekaalee suluʼu tü aʼwaajüleekat. Napütüin joo na Leviitakana tü naʼyataainkat. Akaʼaya na laülaashiikana mojutüyaasai Jeʼwaa namüin, aʼyataashii neʼe saawanoʼu, tü kaʼi nükatalakalü Jeʼwaa süpüla nuʼwaajünüin. Eeshiʼiya na kaʼwayuusekana jieyuu nnojotka israeliitain. Niʼrüin Nehemías tü alatakat nüleʼejapa Jerusalénmüin süchikijee tü juyakat 443 süpülapünaa wakalia (Neh. 13:6).

2. ¿Jamakuwaʼipalii na israeliitakana süpüla nupueuloseinjanain Jeʼwaa?

² Soʼu juyaka 1513 naküjüin na israeliitakana nümüin Maleiwa naaʼinrajatüin süka süpüshuaʼa naaʼin tü nümakat namüin, müshii naya: «Waainjeerü süpüshuaʼa tü nuluwataakalü anain waya Jeʼwaa» (Éx. 24:3, TNM). Akatannüshii naya nutuma Jeʼwaa süpüla nupueuloseinjanain. ¡Anakatche maʼin nakuwaʼipa! Poloo pienchimüin juya süchikijee tia, müshi Moisés namüin na israeliitakana: «Wayuu wuleshii jia noʼuluʼu Jeʼwaa, chi Jümaleiwasekai. Saʼakajee tü pueulo eekat sainküin tü mmakat, nüneeküin jia süpüla nupueuloseinjanain» (Deut. 7:6, TNM).

3. ¿Kasa niʼraka Nehemías nülapalaapa piantua Jerusalénmüin?

³ Nnojotsü naaʼinrüin na israeliitakana tü namakat paala. Mayaainjeʼe eein na waneepiakana nümaa Jeʼwaa, wainma na jülüjakana aaʼin wuleyaain neʼe nakuwaʼipa suulialeʼeya naaʼinrüin tü nüchekakat Jeʼwaa. Nülapalaapa Nehemías piantua Jerusalénmüin, niʼrüin na israeliitakana nnojoluin naaʼinrüin nachikuaʼa tü nuluwataakalü anain Jeʼwaa. Alatüsü tia poloo shikii juya süchikijee naleʼejüin Babiloniajee na israeliita waneepiakana nümaa Jeʼwaa.

4. Püküja tü pienchisükat kasa akaaliinjeenaka waya süpüla ayatüin wulein wakuwaʼipa noʼuluʼu Jeʼwaa.

⁴ Maʼaka nükatalüin Jeʼwaa na israeliitakana süpüla nupueuloseinjanain  naya, müsia tü naainjakat maaʼulu naka na aʼyataakana nümüin. Nükatalüin na chainjanakana aluwataain iipünaa otta na yaainjanakana kepiain saaʼu tü mmakat süpüla naʼyataainjanain nümüin (Alat. Map. 7:9, 14, 15; 1 Cor. 6:11). Nnojotsü jaralüin acheküin yarüttüin akuwaʼipa noʼuluʼu Jeʼwaa maʼaka naaʼin na israeliitakana. ¿Kasakaʼa waaʼinrajatüin süpüla wuleinjatüin wakuwaʼipa noʼuluʼu Jeʼwaa? ¿Kasa waaʼinrajatka süpüla ayatüin wulein wakuwaʼipa sümaa waʼyataain nümüin Jeʼwaa? Sünain ekirajaayakat tüü, ekirajaaneerü anain pienchisü kasa ashajünaka suluʼu tü karalouktakat Nehemías kapiitulo 13. Anuu tü waaʼinrajatkat: 1) nnojo waʼaleewajaain namaa na mojutükana amüin Jeʼwaa, 2) wakaaliinja nupueulose Jeʼwaa, 3) palajana watuma tü sünainpünaakat wanoula otta 4) waaʼinmaja wakuwaʼipa nümaa Jeʼwaa. Wekirajaa sünain tia waneʼewai sukua.

5, 6. ¿Jarai chi wayuu kanüliakai Eliasib otta Tobías? ¿Jamüshi naʼaleewajaaka Eliasib nümaa Tobías?

⁵ Paashajeʼera Nehemías 13:4-9. Nnojotsü süpüla wuleinjatüin nukuwaʼipa wanee wayuu saʼakale nia wayuu kaainjarannuu. Jülüjataa paaʼin tü alatakat nümüin Eliasib nutuma Tobías. Laülaashi Eliasib naʼakajee na sacerdootekana. Chejeʼewai Tobías suluʼu tü mmakat Ammón, nipiuunase chi aluwataaikai Persia. Ooʼulaanüshi kekaalein nia nutuma Eliasib suluʼu tü aʼwaajüleekat. Nnojotpejeʼe nüchekapuʼuin Tobías jee na nümaajanakana nüshaʼwaleʼerüin Nehemías süsepü Jerusalén (Neh. 2:10). Akaʼaya suluʼu tü aʼwaajüleekat, nnojoishii ekerotuinjanain na ammoniitakana (Deut. 23:3). ¿Jamakaʼa nuuʼulaaka Eliasib kekaalein Tobías suluʼu tü aʼwaajüleekat?

⁶ Aleewashi Tobías nümaa Eliasib. Kaʼwayuuseshi Tobías wanee jierü israeliita, müshia Jehohanán, chi nüchonkai. Anasü maʼin nanüiki na israeliitakana nüchiki Tobías (Neh. 6:17-19). Akaʼaya Manasés, chi nülüinkai Eliasib, nuʼwayuusesü nüchon Sanbalat, chi aluwataakai chaa Samaria (Neh. 13:28). Sünainjee tia, watüjaaitpa aaʼu jamüin nuuʼulaaka Eliasib nikerotüin suluʼumüin tü aʼwaajüleekat wanee wayuu nnojoikai israeliitain. Aluʼusaʼa Nehemías niiʼiyatüin waneepiain nia nümaa Jeʼwaa. Nujunaain anuuipaʼamüin nimeesain Tobías.

7. ¿Kasa naaʼinrajatka na laülaashiikana otta na wawalayuukana süpüla ayatüin wulein nakuwaʼipa noʼuluʼu Jeʼwaa?

⁷ Süka nupueulosein waya Jeʼwaa, oonooinjana waya waneepia sümaa tü nümakat wamüin suulialeʼeya waneeirua kasa. Süpüla ayatüin wulein wakuwaʼipa noʼuluʼu Jeʼwaa, waaʼinrüinjatü tü nuluwataakalü anain waya. Nnojoishii nayainjanain alanaʼaleein watuma na wayuu kasakana wanain suulialeʼeya tü pütchi suluʼukat tü Wiwüliakat. Müinjatia sukuwaʼipa natuma na laülaashiikana suluʼu tü outkajaaleekat. Naneekajatpa wanee kasa shia naaʼinrajatka waneepia tü nümakat Jeʼwaa suulialeʼeya tü namakat (1 Tim. 5:21). Naaʼinmajüinjatü nanoula suulia mojuin nakuwaʼipa noʼuluʼu Maleiwa (1 Tim. 2:8).

8. ¿Kasa jülüjüinjatka waaʼin nachiki na waʼaleewainkana?

⁸ Jülüjeesü waaʼin tü pütchi makat mayaa: «Amojujaajeerü jukuwaʼipa natuma na wayuu nnojoliikana anain süpüla jaʼaleewain» (1 Cor. 15:33, TNM). Eeshii na wapüshi nnojoliikana anain süpüla waʼaleewain. Soto waaʼin tü naainjakat Eliasib. Nükaaliinjapuʼuin Nehemías süpüla nukumajüinjatüin süsepü Jerusalén (Neh. 3:1). Shiasaʼa sutuma naʼaleewajaain nümaa Tobías otta waneeinnua wayuu, aainjüshi wanee kasa yarüttaka atuma nukuwaʼipa noʼuluʼu Jeʼwaa. Akaajasaʼa na wayuu anakana süpüla waʼaleewain naainjirüin waya kasa anasü maʼaka saaʼin waashajeʼerüinjatüin tü Wiwüliakat, woʼunüinjanain sünain tü outkajawaakat otta waküjüinjanain pütchi. Kojutüshii jee aishii wapüla na wapüshi akaaliinjaka waya sünain aaʼinraa tü nüchekakat Maleiwa.

9. ¿Kasa alataka suluʼu tü aʼwaajüleekat? ¿Jara kasitka tia naashin Nehemías?

⁹ Paashajeʼera Nehemías 13:10-13. Nüntapa Nehemías Jerusalénmüin, nnojoishii nüpüla na leviitakana suluʼu tü aʼwaajüleekat. Oʼunüshii sünain apünajaa. ¿Jamüsü naainjaka tia? Süka nnojoluin jaralüin asülajüin süpüshi sünneetse süpüla tü choʼujaakat suluʼu tü aʼwaajüleekat otta süka naapüinjatüin tü choʼujaakat sümüin napüshi. Naya kasitka na nekiipüʼükana na israeliitakana tü alatakat naashin Nehemías. ¿Jamüsü sülataka tia? Eesüjaʼa süpüla mojuin natuma sukuwaʼipa tü nneerü nakotchojokot otta nnojorülejeʼe nakotchojüin shia (Neh. 12:44). ¿Kasakaʼa naaʼinrüin Nehemías? Nüneeküin na wayuu laülaakana aaʼin süpüla naaʼinmajüinjatüin sukuwaʼipa tü kasa asülajünakat suluʼu tü aʼwaajüleekat otta tü aapünajatkat namüin na leviitakana.

10, 11. ¿Kasa waaʼinrajatka süpüla wakaaliinjüin nupueulose Jeʼwaa?

¹⁰ ¿Kasa shikirajaka anain waya tia alatakat? Kojutüinjachi wamüin Jeʼwaa sükajee wasülajüin nümüin tü kasa kojutüsü wamaʼanakat (Prov. 3:9). Wanaa sümaa wasülajüin süpüshi wanneetse nümüin Jeʼwaa, weiteʼerüin nümüin tü naapakat wamüin paala (1 Crón. 29:14-16). Eesüjaʼa süpüla kapüleein wamüin kojuyain tü nneerü wasülajüinjatkat. Akaisaʼa nüsülajeere wanee wayuu, asülajüshi süka naaʼin, jaʼitairü palitchoin (2 Cor. 8:12).

¹¹ Anuu sukuwaʼipa tü naainjakat wanee wayuu sümaa nuʼwayuuse: Mayaapejeʼe mekiisalüin nachonnii, nounejaʼawalin sünain ekaa nepialuʼumüin piamashii laülaayuu pürekutsoot pesiaat. Naainjawalin tia semaanawai. Maʼwaisü sünüiki nei na tepichikana: «Taʼlakajaale neküin polooshii wayuu, eeshii süpüla neküin poloo piamamüin». Eeshii wayuu eekai namüin: «Kasale anain apüla joo wanee eküülü semaanawai». ¿Müsüchejeʼe nanüiki naya wawalayuukana? Nnojorüleejaʼa. ¡Talatüsü maʼin naaʼin sükajee tia! Sutuma anain maʼin nanüiki otta nakuwaʼipa naya pürekutsootkana, kooʼomüinsü maʼin nanoula na tepichikana. Shiasaʼa mapa, aʼyataashii waneepia nümüin Jeʼwaa napüshuaʼa na tepichikana.

12. ¿Kasa naainjaka maaʼulu na laülaashiikana otta na aʼyataakana neʼipajee?

¹² Naainjüin maaʼulu na laülaashiikana otta na aʼyataakana neʼipajee tü naainjakat Nehemías. ¿Kasa naainjaka? Naya palajanaka sünain akaaliinjaa nupueulose Jeʼwaa. Shiasaʼa sutuma naainjüin tia, nashatüin na wawalayuukana tü nakuwaʼipakat. Nashatüinya na laülaashiikana nukuwaʼipa chi aluwataaushikai Pablo. Nükaaliinjüin Pablo tü nupueulosekat Jeʼwaa otta nüküjüin tü naaʼinrajatkat na anoujüshiikana süpüla nasülajüin kasa nümüin Jeʼwaa (1 Cor. 16:1-3; 2 Cor. 9:5-7).

13. ¿Kasa naainjawaika noʼutku na israeliitakana saawanoʼu?

¹³ Paashajeʼera Nehemías 13:15-21. Müleka jülüjüle maʼin waaʼin tü kasa choʼujaakat wamüin, eesü süpüla seemiajaain wanoula. Soto waaʼin tü naainjapuʼukat na israeliitakana. Saashin tü karalouktakat Éxodo eemeraʼawalinjana naya saawanoʼuwai süpüla sotuin naaʼin nakatannüin nutuma Jeʼwaa (Éx. 31:13). Soʼu tü akaratshikat kaʼi naʼwaajüinjachi Jeʼwaa sümaa naʼwayuuse, nachonnii, oʼuraajüinjana naya otta jülüjüinjatü naaʼin tü nuluwataakalü anain Jeʼwaa. Akanasaʼa na israeliitakana nnojotsü kojutüin namüin tia kaʼikat, shia neʼe jülüjaka naaʼin waneeirua kasa. Makalaka nüsülüjeʼerüin Nehemías soʼu tü pueulokot otta nikerotapa chi kaʼikat soʼu tü aipirukat kaʼi nüjünajaain na oikkaalii nnojoliikana israeliitain.

14, 15. (1) ¿Kaseerü alataka wamüin kachiiruale maʼin waaʼin tü nneetkat? (2) ¿Kasa waaʼinrajatka süpüla weemeraain nutuma Maleiwa?

¹⁴ ¿Kasa shikirajaka anain waya nukuwaʼipa Nehemías? Nnojotsü shiainjatüin kachiiruain maʼin waaʼin tü nneetkat. Jülüjüle waaʼin shia, moteerü waaʼin tü anoujaakat. Soto waaʼin tü nüküjakat Jesuu nüchiki wanee wayuu aʼyataakai namüin piamashii laama (paashajeʼera Mateo 6:24). Mayaapejeʼe kanneetsein Nehemías, ¿kasa jülüjaka maʼin naaʼin wanaa sümaa chajachin nia Jerusalén? (Neh. 5:14-18.) Nnojotsü shiain neʼe jülüjüin naaʼin oikkaa jee ayaʼlajaa korolo noulia na tiiriokana. Shia jülüjaka maʼin naaʼin akaaliinjaa na nuwalayuukana otta aʼyatawaa süpüleerua wuleinjatüin nünülia Jeʼwaa. Müsia neʼe tü naainjakat maaʼulu na laülaashiikana otta na aʼyataakana neʼipajee. Shia jülüjaka naaʼin tü kasa anainjatkalü atuma nakuwaʼipa na nawalayuukana. ¡Shiajaʼa mata aika maʼin naya napüla! Sutuma müin nakuwaʼipa na aʼyataashiikana nümüin Jeʼwaa, aijiraashii naya, anajiraashii naya otta nnojotsü mmoluin naaʼin (Ezeq. 34:25, 28).

¹⁵ Mayaapejeʼe nnojoliinjanain weemeraain saawanoʼu, müshi wamüin chi aluwataaushikai Pablo: «Yapasü wane eemerawaa nütüma Maleiwa wapüla wayakana nüchooinkana», süchikijee tia, nümaka: «Eemeraweena waya suulia tü waʼyataakat anain, maa aka neemeraainkain chi Maleiwakai» (Heb. 4:9, 10). ¿Jamaluʼulu tia? Oonooinjana waya sümaa nünüiki Jeʼwaa otta aʼyataainjana waya süpüla shikeraajüin tü keeʼireekat naaʼin. ¿Kasa waaʼinrajatka? Waaʼinmaainjatü tü Ai Waʼwaajakalü oʼu Maleiwa sümaa Wapüshi, tü outkajawaakat otta tü aküjaakat pütchi. Nnojorüle kojutüin nümüin wanee laama tü wanoujakalü anain, eesü süpüla waküjüin nümüin kojutüin maʼin shia wamüin. Waainjeerü tü naainjakat Nehemías. ¿Kasa naainjaka? Nüjünajaain na tiiriokana otta nüsülüjeʼerüin soʼu tü pueulokot süpüla niiʼiyatüin kojutüin nümüin tü kasa sünainpünaakat tü anoujaakat. Süka wuleitpain wakuwaʼipa nutuma Jeʼwaa, jülüjeesü waaʼin tüü: «¿Teʼiyatüinche süka takuwaʼipa shiain palajanain tatuma tü aʼyatawaakat nümüin Jeʼwaa?» (Mat. 6:33, TNM).

16. ¿Jamüsü sumojujaweeka nakuwaʼipa na israeliitakana nümaa Jeʼwaa?

¹⁶ Paashajeʼera Nehemías 13:23-27. Wanaa sümaa nüntüin Nehemías Jerusalénmüin, niʼrüin na israeliitakana kaʼwayuusein jieyuu manoujüinsat. Soʼu tü palajatkat nukua, nüshajirüin karaloukta na laülaashiikana otta na wanee judíokana süpüla nnojoliinjanain kaʼwayuusein naya jieyuu manoujüinsat (Neh. 9:38; 10:30). Nüleʼejapa Nehemías nüchikuaʼa, ayatshiʼiya na israeliitakana kaʼwayuusein wayuu manoujüinsat otta akayalaweeshii naya nuulia Jeʼwaa. Matüjüinsalii hebreo na nachonniikana. ¿Kasajeʼe alataka namüin miyoʼuyuupa naya? Nnojoishiijeʼe müin naya: «Israeliita waya». Müshiijeʼe neʼe: «Asdodiita, ammoniita jee moabiita waya». Nnojotsüjee nayaawatüin saaʼu tü nuluwataakalü anain Maleiwa süka isain nachiki Hebreo. Nnojoishijeʼe neʼraajüin Jeʼwaa sümaa naʼyataain  nümüin. Naʼwaajüinjeʼe neʼe sümaleiwase tü neikalüirua. ¿Kasakaʼa naaʼinrüin Nehemías? Nükaaliinjamaatüin na israeliitakana suulia sumojujaain nakuwaʼipa nümaa Jeʼwaa (Neh. 13:28).

17. ¿Jamüsü choʼujaaka jükaaliinjüin jüchonnii?

¹⁷ Müsia tü waaʼinrajatkat maaʼulu, wakaaliinjamaatüinjana na wachonniikana süpüla nnojoluinjatüin sumojujaain nakuwaʼipa nümaa Jeʼwaa. Jiakana kachonshiikana, jüsakira jaaʼin mayaa: «¿Nayaawatüinche saaʼu na tachonniikana tü pütchi wulesükat?» (Sof. 3:9). «¿Müsüche nanüikipala maʼaka saaʼin nünüikipala wanee anoujüshi? ¿Mataapa aka saaʼin nünüikipala wanee manoujüinsai?». Nnojo mojuin jaaʼin nnojorüle anain maʼin tü nakuwaʼipakat. Soto jaaʼin kapüleein ekirajawaa sünain wanee anüikii naata. Nnojoishi atüjamaatüin wanee wayuu uatuwoʼushi. Yaaʼaleeka wainmale tü jülüjakat naaʼin. Apüleeruaanüsü naaʼin na tepichikana maaʼulu. Nnojo jüshapataain aaʼin, jikiraja naya soʼu tü Ai Juʼwaajakalü oʼu Maleiwa sümaa Jüpüshi otta soʼu waneeirua kaʼi (Deut. 6:6-9). Jüküja namüin anain maʼin naatale nakuwaʼipa suulia nakuwaʼipa na manoujüinsaliikana (Juan 17:15-17). Jimeʼeja naaʼin na jüchonniikana.

18. ¿Jamüshii jiainjanaka ekirajüin jüchonnii?

¹⁸ Mayaapejeʼe nayainjanain aneeküin na jüchonniikana naʼyataainjanale jee nnojorüle naʼyataainjanain nümüin Jeʼwaa, jükaaliinjüinjana naya sükajee wainma kasa. Jia neʼe jiakana ekirajüinjanakana na jüchonniikana. Ana jukuwaʼipa napüleerua, yooto jia namaa süchiki tü kasa jüpülajüinjatkat noulia, jüküja namüin mojeerüin nakuwaʼipa naneeküle wanee kasa eekai mojuin. Jia jiakana akaaliinjüinjanaka jüchonnii süpüla naʼyataainjanain nümüin Jeʼwaa. Choʼujaasü maʼin namüin tia süpüla anainjatüin nakuwaʼipa nümaa Maleiwa. Müshiʼiya wayakana waaʼinmajüinjatü wakuwaʼipa süpüla nnojoluinjatüin yarüttüin shia noʼuluʼu Jeʼwaa (Alat. Map. 3:4, 5; 16:15).

19, 20. ¿Kasa waaʼinrajatka süpüla nnojoluin motuin waya naaʼin Jeʼwaa?

¹⁹ Naashin Malaquías, chi nünüikimaajachikai Maleiwa, ashajünüsü sünain wanee karaloukta nanülia na mmoluwaakana neema Jeʼwaa otta na jülüjakana aaʼin tü nünüliakat (Mal. 3:16, 17). Nüküjüin Maleiwa nnojoleenain motuin naaʼin na mmoluwaakana neema otta na kojutkana amüin tü nünüliakat (Heb. 6:10).

²⁰ Müshi Nehemías: «Maleiwakalee, anashi sotule taya paaʼin, pükaaliinja taya süpüla anainjatüin takuwaʼipa» (Neh. 13:31, TNM). Nnojo waʼaleewajaain namaa na mojutükana amüin Jeʼwaa, wakaaliinja tü nupueulosekat, palajana watuma tü sünainpünaakat wanoula otta waaʼinmaja wakuwaʼipa nümaa Jeʼwaa. Müle shia watuma, ashajüneerü wanülia suluʼu nükaraloukse Maleiwa maʼaka süshajünüin nünülia Nehemías. Naashin chi aluwataaushikai Pablo, wayaawatüinjatü saaʼu tü waaʼinrakat süpüla watüjaain saaʼu shiimainre maʼin wanoujüin (2 Cor. 13:5). Wachecheraale suluʼu nupueulose Maleiwa, nnojoleena waya motuin naaʼin.