Mwi Bapandulwe’mo

“Pano mubaojibwa, mubapandulwa.”​—1 KOD. 6:11.

USA KULONDOLOLA NAMANI?

Mwanda waka tufwaninwe kwepuka kipwano kibi?

Le tukokeja kukwatakanya mpangiko ya kiteokratike muswelo’ka?

Le i bika biketukwasha tutūle bintu bya ku mushipiditu pa kifuko kibajinji ne kulama kayukeno ketu ka bwine Kidishitu?

1. Le i bintu’ka bivutakanya ñeni byāmwene Nehemia kitatyi kyaājokele ku Yelusalema? (Tala kifwatulo ku ngalwilo.)

 BEKADI ba mu Yelusalema besamba. Mweni umo muyukane ushikete mu kyumba kya tempelo. Bene Levi abaleka mwingilo wabo. Pa kyaba kya kutangidila mu butōtyi, bakulumpe abo bengila mu dya Sabado. Bene Isalela bavule basonga bana-bakaji bakubulwa kwikala Bayuda. Ino i myanda ivutakanya ñeni yāmwene Nehemia kitatyi kyaājokele mu Yelusalema kyaba kimo pa kupwa kwa mwaka wa 443 K.K.K.​—Neh. 13:6.

2. Lelo Isalela wāikele ke muzo mupandulwe’mo muswelo’ka?

² Isalela wādi muzo mwipāne kudi Leza. Mu 1513 K.K.K., bene Isalela bāitabije kukōkela ku kiswa-mutyima kya Leza. Bānene amba: “Binenwa byonso byanena Yehova batwe tukalonga’byo.” (Div. 24:3) O mwanda Leza wēbapandwile’mo, nansha kwibamona bu bantu bandi batongwe. Bine dino dyādi dyese’po kashā! Myaka makumi aná pa kupita’po, Mosesa webavuluja amba: “Mwi bantu bajila kudi Yehova Leza wenu, Yehova Leza obe wakutonga amba mwikale bantu bandi ba kishi kya aye mwine, umbukata mwa bantu bonsololo badi pangala pa panopanshi.”​—Kup. 7:6.

3. Le Bayuda bādi mu ngikadilo’ka ya ku mushipiditu kitatyi kyājokēle Nehemia mu Yelusalema musunsa wa bubidi?

³ Ino i kya bulanda, mwanda nsangaji mibajinji yādi na Isalela pa kwikala bu muzo ujila keyāijijepo. Nansha byokwādi bantu bamo bādi bengidila Leza, Bayuda bonso mu kikonge bādi batele mutyima bininge ku kwikala bajila, nansha bepāne, pa kyaba kya kulonga kiswa-mutyima kya Leza. Kitatyi kyāfikile Nehemia mu Yelusalema musunsa wa bubidi, pāpityile kubwipi kwa myaka katwa tamba kitatyi kyātambile bashele’ko ku Babiloni mwanda wa kujokeja mutōtelo wa bine. Pano kadi, bupyasakane bwa muzo bwa kupyasakena bintu bya ku mushipiditu bwātyepele.

4. Le i bintu’ka byotusa kubandaula bibwanya kwitukwasha twikale nyeke bantu bapandulwe’mo?

⁴ Pamo bwa bene Isalela, Batumoni ba Yehova dyalelo i bapandulwe’mo na Leza abo bonso mu kikonge. Bene Kidishitu bashingwe māni ne bantu ba mu  “kibumbo kikatampe” i bajila, bapandulwe’mo mwanda wa mwingilo ukola. (Kus. 7:9, 14, 15; 1 Kod. 6:11) Batwe bonso ketusakangapo kujimija bupandulwe’mo bwetu kumeso a Leza na mwālongele bene Isalela mwenda mafuku. Le i bika bibwanya kwitukwasha kino kileke kulongeka mwanda wa twikale nyeke bajila ne kwingidijibwa mu mwingilo wa Leza? Mu kino kifundwa, tusa kubandaula’mo bintu biná bilombwelwe mu Nehemia shapita 13: (1) kwepuka kipwano kibi; (2) kukwatakanya mpangiko ya kiteokratike; (3) kutūla bintu bya ku mushipiditu pa kifuko kibajinji; ne (4) kulama kayukeno kobe ka bwine Kidishitu. Shi ke pano tubandaulei bidi bino bintu kimo ne kimo.

KWEPUKA KIPWANO KIBI

5, 6. Le ba Ediashibi ne Tobia bādi bāni, ne mwanda waka Ediashibi wādi upwene na Tobia?

⁵ Tanga Nehemia 13:4-9. Tujokolokelwe na lupusa lubi, o mwanda tukomenwanga nyeke kwikala bajila. Tulangulukilei bidi pa ba Ediashibi ne Tobia. Ediashibi wādi mupidishitu mukatampe, Tobia nandi wādi mwine Amona kadi padi mudyavita mu buludiki bwa Peleshia bwa mu Yudea. Tobia ne balunda nandi bādi balwa na bukomo bwādi bulonga Nehemia mwanda wa kubakulula mpembwe ya Yelusalema. (Neh. 2:10) Bene Amona bādi bapelejibwe kutwela mu tempelo. (Kup. 23:3) Penepa, mwanda waka mupidishitu mukatampe wātūdile’ko kifuko mu kyumba kya kidilo kya mu tempelo kya muntu pamo bwa Tobia?

⁶ Tobia wāpwene na Ediashibi bininge. Tobia ne wandi mwana Yehonana bāsongele bakaji bene Yuda, kadi Bayuda bavule bādi banenena Tobia maya. (Neh. 6:17-19) Munkana Ediashibi umo wāsongele mwanā Sanabalata, mbikavu wa Samadia, mwine wādi mulunda na Tobia wa pabwipi. (Neh. 13:28) Kino kipwano kibwanya kushintulula kine kyālekele Ediashibi Mupidishitu Mukatampe muntu wa kubulwa kwitabija kadi wa lwana atwele mu tempelo. Ino Nehemia wālombwele kikōkeji kudi Yehova na kwela bintu byonso bya Tobia panja pa njibo ya kidilo.

7. Lelo bakulumpe ne bantu bakwabo bepukanga kulonga kintu kibwanya kukambija bupandulwe’mo bwabo ku meso a Yehova namani?

⁷ Byotudi bantu bepāne kudi Leza tufwaninwe kwikala nyeke na dikōkeji kudi Yehova. Shi tubulwe kulamata ku misoñanya yandi myoloke, ketukelapo bapandulwe’mo ku meso andi. Ketufwaninwepo kuleka kipwano kya mu kisaka kitādile misoñanya ya mu Bible. Bakulumpe bene Kidishitu baludikwanga na milangwe ya Yehova, ke na milangwe ne mwiivwanino wa abo benepo. (1 Tem. 5:21) Bakulumpe batanga mutyima ku kwepuka kulonga kintu kyo-kyonso kibwanya kujilula mwimanino wabo wa kudi Leza.​—1 Tem. 2:8.

8. Le i bika bifwaninwe kuvuluka bengidi bonso bepāne ba Yehova kitatyi kyobalangulukila pa kipwano kyabo?

⁸ I kyendele’mo tuvuluke amba, “kwinangila kubi kuboleja miswelo milumbuluke.” (1 Kod. 15:33) Bamo mu babutule betu kebabwanyapo kwikala na lupusa luyampe mu būmi bwetu. Ediashibi wāshile kimfwa kiyampe ku bantu, na kukwasha Nehemia mu kubakulula mpembwe ya Yelusalema. (Neh. 3:1) Inoko, bimweka bu mwenda mafuku lupusa lubi lwa Tobia ne bakwabo lwāfikije Ediashibi ku kulonga bintu bya kukambija kudi Yehova. Balunda bayampe betukankamikanga tulondelonde bitungo bya bwine Kidishitu, pamo bwa kutanga Bible, kutanwa ku kupwila kwa bwine Kidishitu ne kutambila mu mwingilo wa busapudi. Tusanswanga nakampata ne kutendela bantu ba mu kisaka betutononanga tulonge byoloke.

KUKWATAKANYA MPANGIKO YA KITEOKRATIKE

9. Mwanda waka mpangiko ya ku tempelo yāikele kukambijibwa, ne i bāni bātopekelwe na Nehemia pa uno mwanda?

⁹ Tanga Nehemia 13:10-13. Bimweka bu byabuntu byādi bitūlwa ku tempelo byālekelwe kutūlwa kitatyi kyājokele Nehemia ku  Yelusalema. Kwakubulwa buno bukwashi, bene Levi bālekele mingilo yabo ne kwitolela ku kaji kabo ka madimi. Nehemia wātopekele baledi pa uno mwanda. Mobimwekela kebatelepo mutyima ku mwingilo wabo. Kadi kebākongakenyepo byakujikija bu dikumi nansha kutuma’byo ku tempelo, mobadi basoñanibwe kulonga. (Neh. 12:44) O mwanda Nehemia wākwete’ko mpangiko ya kukongakanya byakujikija bu dikumi. Wātongele’ko bana-balume bakulupilwe ba kulama bibīko bya tempelo ne kutala mwingilo wa kwabanya bintu mafuku āya kumeso.

10, 11. Le i dyese’ka didi na bantu ba Leza mu kukwatakanya mutōtelo wa bine?

¹⁰ Lelo kudi ñeni yotukokeja kuboila’ko? Eyo, mwanda tuvulukile amba tudi na dyese dya kulēmeka Yehova na bintu byetu bya bulēme. (Nk. 3:9) Kitatyi kyotutulanga byabuntu mwanda wa kukwatakanya mwingilo wandi, tupanga’tu Yehova’nka bintu byandi. (1 Bil. 29:14-16) Ketubwanyapo kulanga amba tudi na bintu bivule bya kumupa, ino shi tudi na mutyima wa kupāna, batwe bonso tubwanya kumupa.​—2 Kod. 8:12.

¹¹ Mu bula bwa myaka mivule, kisaka kimo kikatampe kyadi kīta bapania ba pa bula ba mulume ne mukaji banunu kudya nabo bidibwa dimo ku yenga ne yenga. Nansha bambutwile byobadi na bana mwanda, inabana wadi uvudile kunena’mba, “le masani’tu abidi a kubweja pa masani dikumi adi ku meza alonge bika le?” Bidibwa bya ku yenga ne yenga bibwanya kumweka bu ketulongelepo kintu, ino bano bapania bafwijije’ko bininge pa mwanda wa kino kizaji kyotwalombwele! Nabo baikele pamo bwa dyese ku bafikilwa babo. Binenwa bikankamika ne bwino bwa bano ba mulume ne mukaji, byakankamikile bana bendelele ku mushipiditu. Abo bonso batwela mu mwingilo wa kitatyi kyonso mwenda mafuku.

12. Le i kimfwa’ka kiyampe kiletanga bana-balume batongwe mu kipwilo?

¹² Ñeni mikwabo yotuboila’ko i ino: Pamo bwa Nehemia, bana-balume batongwe dyalelo batangidile mu kukwatakanya mpangiko ya kiteokratike. Bantu bakwabo mu kipwilo bamwenanga mu kimfwa kyabo. Pa kino, bakulumpe nabo beulanga mutumibwa Polo. Wākwatakenye mutōtelo wa bine ne kuleta buludiki bwa kamweno. Kimfwa, wāletele madingi mavule a kamweno pa mwa kutūdila byabuntu.​—1 Kod. 16:1-3; 2 Kod. 9:5-7.

KUTŪLA BINTU BYA KU MUSHIPIDITU PA KIFUKO KIBAJINJI

13. Le Bayuda bamo kebādipo balēmekele Sabado muswelo’ka?

¹³ Tanga Nehemia 13:15-21. Shi tutakamenine bininge mu bintu bya ku ngitu,  tukajimija bityebitye kipwano kyetu na Leza. Kukwatañana na Divilu 31:13, Sabado wa yenga ne yenga wādi uvuluja bene Isalela amba bādi bantu bapandulwe’mo. Difuku dya Sabado dyādi ditūlwe pa bula mwanda wa butōtyi bwa kisaka, kulombela ne kulangulukila pa Mukanda wa Bijila wa Leza. Inoko, ku bantu bamo ba mu kitatyi kya Nehemia, Sabado yādi’tu ke difuku dingi​—ke dya kwingila mungya kibidiji kyabo kadi. Kutōta kwādi ke kwa kibidiji’tu bitupu. Pa kumona bintu byādi bilongeka, Nehemia wāshityija bibelo bya kibundi mu difuku dya busamba, ne kupanga beni bādi bapotoloja bintu kumeso kwa sabado kushilula.

14, 15. (a) Le i bika bibwanya kwitufikila shi tutele mutyima bininge ku bya busunga byetu? (b) Le tubwanya kutwela mwakōlolokwa mwa Leza namani?

¹⁴ Le i ñeni’ka yotubwanya kuboila ku kimfwa kya Nehemia? Imo bidi i ya amba, ketufwaninwepo kuta mutyima bininge ku bya busunga. Shi bitupu, tubwanya kulabikwa​—nansha kusanswa bintu bibidi​—nakampata shi tusenswe ketu kaji. Tuvulukei kidyumu kya Yesu kitala kwingidila bamfumu babidi. (Tanga Mateo 6:24.) Nehemia wādi na lupeto, ino le wāingidije namani kitatyi kyandi mu Yelusalema? (Neh. 5:14-18) Pa kyaba kya kwisambila pa bya busunga na bene Tyila nansha na bantu bakwabo, wēpānine mu kukwasha banababo ne kulonga bintu mwanda wa kulunga kuboko ku kuyukanya buujila bwa dijina dya Yehova. Mo monka ne dyalelo, bakulumpe bene Kidishitu ne bengidi ba mingilo batanga bininge mutyima ku kulonga bintu mwanda wa kamweno ka kipwilo, kadi banababo mu lwitabijo bebasenswe mwanda wa mushipiditu wabo. Mfulo mfulō, mu bantu ba Leza mwikalanga buswe, ndoe ne mutyima-ntenke.​—Ezek. 34:25, 28.

¹⁵ Nansha shi bene Kidishitu kebanenenwepo kulama Sabado ya yenga ne yenga, Polo witulombola’mba “kubashala mwakōlolokwa mwa bantu ba Leza.” Wābwejeje’ko amba: “Yewa wakutwela mwakōlolokwa mwandi, nabya aye wakōlolokwa ku mīngilo yandi, monka mwāōlolokelwe Leza ku yandi.” (Bah. 4:9, 10) Byotudi bene Kidishitu, tubwanya kutwela mwakōlolokwa mwa Leza na kwingila na kikōkeji kukwatañana na mpango yandi. Lelo abe ne kyobe kisaka mutūdile butōtyi bwa kisaka, kutanwa ku kupwila ne mwingilo wa busapudi pa kifuko kibajinji mu būmi bwenu? Tubwanya padi kwiivwana na mukulumpe wetu wa kaji nansha botwingilanga nabo, nakampata shi kebalēmekelepo bintu bya ku mushipiditu. Na bubine, tusakilwa padi ‘kushita bibelo bya kibundi ne kupanga bene Tyila’ mwanda wa kutangidija kumeso ne kuta mutyima ku bintu bikola. Byotudi bapandulwe’mo, i biyampe twiipangule amba, ‘lelo mwiendelejo wami ulombola’mba ne mupandulwe’mo mwanda wa kwingila mwingilo wa Yehova?’​—Mat. 6:33.

LAMA KAYUKENO KOBE KA BWINE KIDISHITU

16. Le bantu bene Isalela ba mu mafuku a Nehemia bātūdile bupandulwe’mo bwabo mu kyaka namani?

¹⁶ Tanga Nehemia 13:23-27. Mu mafuku a Nehemia, bana-balume bene Isalela bādi basonga bana-bakaji ba ntanda ingi. Mu bupempudi bubajinji bwaāpempwile Yelusalema, Nehemia wānene banunu bana-balume bashinye bilembwa bya kwitabija’mba kebakesongepo na bajentaila. (Neh. 9:38; 10:30) Ino myaka mityetye pa kupita’po, wamona’mba Bayuda bana-balume bāsongele bakaji ba ntanda ingi ne kujimija kayukeno kabo ka bu bantu bapandulwe’mo ba Leza! Bana ba bano bana-bakaji ba ntanda ingi kebādipo babwanya kutanga ne kunena Kihebelu. Lelo kitatyi kyobānunupile bādi bakwiyukanya bu bene Isalela? Nansha bādi ba kwimona bu bene Ashedoda, bene Amona nansha bu bene Moabu? Lelo bādi ba kubwanya kwivwana Mukanda wa Bijila wa Leza pakubulwa kuyuka Kihebelu? Le bādi ba kuyuka Yehova ne kutonga kumwingidila namani abo koku batōta baleza ba bubela  ba bainabo? Pādi palomba kulonga’po kintu na kusumininwa kadi bukidibukidi, o mwanda Nehemia wālongele’po kintu.​—Neh. 13:28.

17. Le i muswelo’ka ubwanya bambutwile kukwasha babo bana bapwane na Yehova?

¹⁷ Dyalelo, tusakanga kulonga kintu kiyampe mwanda wa kukwasha betu bana bekale na kayukeno ka bwine Kidishitu. Bambutwile, mwiipangulei bidi amba, ‘le bami bana besambanga “ludimi lutōka” lwa bubinebine bwa mu Bisonekwa muswelo’ka? (Zef. 3:9) Le mīsambo ya bami bana ilombolanga’mba baludikwanga na mushipiditu wa Leza’ni nansha mushipiditu wa ntanda?’ Kokatyumukwa mutyima lubilolubilo shi ubamone amba kudi pasakilwa kulumbulula. Bilombanga kitatyi pa kwifunda ludimi, nakampata kitatyi kyotudi na bintu bivule bya kwitulabika. Bobe bana baningilwanga bininge bajilule. O mwanda, ingidija na kitūkijetyima Butōtyi bobe bwa Kisaka ne mikenga mikwabo mwanda wa kukwasha bobe bana batamije kipwano kyabo na Yehova. (Kup. 6:6-9) Wibalombole kamweno kadi mu kwikala beshile na ntanda ya Satana. (Yoa. 17:15-17) Kadi longa bukomo bwa kutenga mityima yabo.

18. I kika kinenenwa’mba bambutwile bene Kidishitu bo babwanya kuteakanya babo bana bepāne kudi Yehova?

¹⁸ Ku mfulo, mwana ne mwana ukakwata aye mwine butyibi bwa kwingidila Leza. Inoko, kudi bintu bivule bibwanya kulonga bambutwile. Mu bino byobabwanya kulonga mubadilwa kuleta kimfwa kiyampe, kutūla mikalo ya patōkelela, ne kwisambila na bana pa bibwanya kulupuka ku butyibi bukwatwa. Bambutwile, kekudipo muntu mukwabo ubwanya kuteakanya benu bana bepāne kudi Yehova. Basakilwa bukwashi bwenu pa kwikala na kayukeno ka bwine Kidishitu ne kwikalama. Bine, batwe bonso tusakilwa kwilama kutyina twakajimija “mitwelo” yetu ya kyelekejo​—ke ngikadilo ne mwimanino ulombola’mba twi balondi ba Kidishitu kadi.​—Kus. 3:4, 5; 16:15.

KUVULUKWA PA “BIYAMPE” BYOLONGELE

19, 20. Le Yehova uketuvuluka pa “biyampe” byotulonga namani?

¹⁹ Muntu umo wa mu mafuku a Nehemia i mupolofeto Malaki, mwine wālombwele amba, “mukanda wa kivulukilo i mulembwe . . . pa boba bākaminwe Yehova, ne bafwatakanya pa dijina dyandi.” (Mal. 3:16, 17) Leza kakelwapo nansha dimo boba bamwakaminwe ne basenswe dijina dyandi.​—Bah. 6:10.

²⁰ Nehemia wālombele amba: “Mvuluke bidi biyampe, a Leza wami.” (Neh. 13:31) Pamo bwa Nehemia, majina etu akekala mu mukanda wa kivulukilo wa Leza shi twendelele nyeke kwepuka balunda babi, kukwatakanya mpangiko ya kiteokratike, kutūla bintu bya ku mushipiditu pa kifuko kibajinji ne kulama kayukeno ketu ka bwine Kidishitu. Nanshi ‘twibandaulei batwe bene, shi tudi monka mu lwitabijo.’ (2 Kod. 13:5) Shi tulame kipwano kyetu kijila kyotupwene na Yehova, uketuvuluka pa mwanda wa “biyampe” byotulonga.

[Bipangujo bya Kifundwa]

[Kifwatulo pa paje 3]

[Kifwatulo pa paje 5]

Le Nehemia wālombwele dikōkeji dyandi kudi Yehova namani? (Tala musango 5, 6)

[Kifwatulo pa paje 7]

Kwasha bobe bana batamije kipwano kyabo na Yehova (Tala musango 17, 18)