Ndaku munda

Ndaku ku tshikebelu

Nuakavuijibua ba tshijila

Nuakavuijibua ba tshijila

“Nuakasukudibua, nuakavuijibua ba tshijila.”​—1 KOL. 6:11.

1. Mmalu kayi mabi avua Nehemiya musangane pavuaye mupingane mu Yelushalema? (Tangila tshimfuanyi tshia ntuadijilu.)

BENA mu Yelushalema badi bakula. Kudi muenyi kampanda mubi udi musombele mu nzubu wa mu ntempelo. Bena Lewi badi balekela midimu yabu. Pamutu pa bakulu kulombolabu midimu ya ntendelelu, badi benza midimu ya bungenda mushinga dituku dia Nsabatu. Bena Isalele ba bungi badi basela bakaji badi kabayi bena Yuda. Aa ngamue a ku malu mabi adi Nehemiya usangana padiye upingana mu Yelushalema pamuapa panyima pa tshidimu tshia 443 kumpala kua Yezu.​—Neh. 13:6.

2. Mmunyi muvua Isalele mulue tshisamba tshia tshijila?

2 Isalele uvua tshisamba tshivua tshidilambule kudi Nzambi. Mu 1513 bena Isalele bavua ne dijinga dikole dia kuenza disua dia Yehowa. Bakamba ne: ‘Mêyi onso akatuambila Yehowa netuenze.’ (Ekes. 24:3) Nunku Nzambi wakabavuija ba tshijila, mmumue ne: kubangata bu bantu bende basungula. Tshivua diakalenga dinene be! Bidimu 40 pashishe, Mose wakabavuluija ne: ‘Nuenu nudi bantu ba tshijila kudi Yehowa Nzambi wenu; Yehowa Nzambi wenu wakanusungula munkatshi mua bisamba bionso bidi panshi pa buloba, bua nuenu nuikale bantu ba bumpianyi buende.’​—Dut. 7:6.

3. Nnsombelu kayi uvua nende bena Yuda mu malu a ntendelelu pavua Nehemiya mupingane mu Yelushalema bua musangu muibidi?

3 Bia dibungama, dijinga dikole divua nadi bena Isalele kumpala dia kuikala tshisamba tshia tshijila kadiakanenga to. Nansha mutshivuaku bantu bakese bavua benzela Nzambi mudimu, bena Yuda mu tshibungi bavua baditatshisha bikole bua dikala diabu ba tshijila anyi badilambule kudi Nzambi kupita muvuabu baditatshisha bua kuenza disua dia Nzambi. Tshikondo tshivua Nehemiya mupingane mu Yelushalema bua musangu muibidi, kukavua bidimu bitue ku lukama bikavua bipite katshia bena Yuda bavua ne lulamatu bumbuka mu bupika mu Babilona bua kujadikulula ntendelelu mulelela. Musangu eu kabidi tshisumi tshiabu bua malu a ntendelelu tshikavua tshikepela.

4. Mmalu kayi atuakonkonona atuambuluisha bua kutungunuka ne kuikala bantu ba tshijila?

4 Anu bu bena Isalele, lelu Nzambi mmuvuije Bantemu ba Yehowa mu tshibungi ba tshijila. Bena Kristo bela manyi ne bena mu “musumba munene” mba tshijila, mmumue ne: mbasungula bua kuenza mudimu wa tshijila. (Buak. 7:9, 14, 15; 1 Kol. 6:11) Kakuena muntu nansha umue wa kutudi udi musue kujimija muaba wa tshijila udiye nawu ku mêsu kua Nzambi bu muvua bena Isalele benze to. Ntshinyi tshidi mua kutuambuluisha bua bualu ebu kabutufikidi ne bua tuetu kutungunuka ne kuikala ba tshijila ne kuenza mudimu wa Yehowa? Mu tshiena-bualu etshi netukonkonone malu anayi adibu baleje mu Nehemiya nshapita wa 13 aa: 1) Kuepuka malunda mabi; 2) kutua malu a Bukalenge nyama ku mikolo; 3) kuteka malu a mu nyuma pa muaba wa kumpala, ne 4) kulama buena Kristo buebe. Tukonkononayi malu aa ku bumue ku bumue.

EPUKA MALUNDA MABI

Mmunyi muvua Nehemiya muleje muvuaye mulamate Yehowa? (Tangila tshikoso 5 ne 6)

5, 6. Eleyashiba ne Tobiya bavua banganyi? Tshivua mua kuikala tshisake Eleyashiba bua kudia bulunda ne Tobiya ntshinyi?

5 Bala Nehemiya 13:4-9. Tudi banyunguluka kudi bantu ne bintu bibi, nunku ki mbipepele bua tuetu kutungunuka ne kuikala ba tshijila to. Tuangate tshilejilu tshia Eleyashiba ne Tobiya. Eleyashiba uvua muakuidi munene ne Tobiya uvua muena Amona ne uvua pamuapa wenza mudimu mu bukalenge bua bena Pelasa bua mu Yudaya. Tobiya ne bena diende bavua baluisha madikolela avua Nehemiya wenza bua kuibakulula bimanu bia Yelushalema. (Neh. 2:10) Bavua bakandike bua bena Amona kubuela mu lupangu lua ntempelo. (Dut. 23:3) Nunku ntshinyi tshivua tshifikishe muakuidi munene bua kulongoluela muntu bu Tobiya muaba mu nzubu wa tshidiilu wa mu ntempelo?

6 Tobiya uvua mulue mulunda wa pa muoyo wa Eleyashiba. Tobiya ne muanende Yehohanana bavua basele bakaji bena Yuda ne bena Yuda ba bungi bavua batumbisha Tobiya bikole. (Neh. 6:17-19) Umue wa ku bikulu ba Eleyashiba uvua musele muana wa Sanebalata, nguvena wa mu Samaleya uvua umue wa ku bena dia Tobiya. (Neh. 13:28) Malanda aa ke avua pamuapa menze bua muakuidi munene Eleyashiba alekele muntu uvua kayi mutendeledi wa Nzambi ne muluishi umuenzeja amue malu. Kadi Nehemiya wakaleja muvuaye mulamate Yehowa pavuaye muimanshe bintu bionso bia Tobiya pambelu pa nzubu wa tshidiilu.

7. Mmunyi mudi bakulu ne bantu bakuabu bepuka bua kubenga kunyanga muaba wa tshijila udibu nawu ku mêsu kua Nzambi?

7 Bu mutudi bantu badi badilambule kudi Nzambi, tudi ne bua kulamata Nzambi kumpala kua bionso. Katuena mua kushala bantu ba tshijila ku mêsu kuende tuetu katuyi batumikile mikenji yende miakane to. Katuena mua kulekela malanda a mu dîku ashipa mêyi manene a mu Bible to. Bakulu bena Kristo badi balombodibua kudi meji a kudi Yehowa, kadi ki nkudi lungenyi luabu anyi majinga abu to. (1 Tim. 5:21) Bakulu badi babenga ne budimu buonso bua kuenza bualu kayi buonso budi mua kunyanga malanda abu ne Nzambi.​—1 Tim. 2:8.

8. Ntshinyi tshidi bantu bonso badi badilambule kudi Yehowa ne bua kuvuluka bua bidi bitangila malunda abu?

8 Tudi ne bua kuvuluka ne: “malunda mabi adi anyanga bibidilu bimpe.” (1 Kol. 15:33) Bamue balela betu badi mua kuikala batusaka ku dienza malu mabi. Eleyashiba mmushile bantu tshilejilu tshimpe pavuaye mutue Nehemiya nyama ku mikolo mu dibakulula Yelushalema. (Neh. 3:1) Kadi pakapita matuku, Tobiya ne bantu bakuabu ke bavua pamuapa bafikishe Eleyashiba bua kuenza malu akanyanga muaba uvuaye nawu ku mêsu kua Yehowa. Malunda mimpe adi atukankamija bua kuenza midimu ya buena Kristo bu mudi: kubala Bible, kubuela mu bisangilu ne kuenza mudimu wa buambi. Bena mu dîku dietu badi batusaka bua kuenza tshidi tshiakane ke batudi ne bua kunanga ne kuanyisha.

TUAKU MALU A BUKALENGE NYAMA KU MIKOLO

9. Bua tshinyi malu avuabu balongolole mu ntempelo avua manyanguke? Mbanganyi bavua Nehemiya muele tshilumbu etshi pa makaya?

9 Bala Nehemiya 13:10-13. Bidi bimueneka ne: difila mapa ku ntempelo dikavua dienze bu dijike tshikondo tshivua Nehemiya mupingane mu Yelushalema. Bu muvuabu kabayi bambuluisha bena Lewi nunku, bakalekela midimu yabu ne kuyabu ku madimi abu. Nehemiya wakela bakokeshi tshilumbu etshi pa makaya. Bidi bimueneka ne: kabavua bakumbaja midimu yabu to. Kabavua kabidi basangisha tshia dikumi tshivua bantu bafila anyi baya natshi ku ntempelo bu muvuabu babalombe bua kuenza to. (Neh. 12:44) Nunku Nehemiya wakalongolola malu bua basangishe tshia dikumi. Wakasungula bantu ba kueyemena bua kulama bibutshilu bia mu ntempelo ne bua kuenza mudimu wa diabanya bintu.

10, 11. Ndiakalenga kayi didi batendeledi ba Nzambi bapeta padibu batua ntendelelu mulelela nyama ku mikolo?

10 Tudiku mua kupeta dilongesha muaba eu anyi? Eyowa, bualu badi batuvuluija ne: tudi ne diakalenga dia kutumbisha Yehowa ne bintu bietu bia mushinga. (Nsu. 3:9) Patudi tufila mapa bua kutua mudimu wa Yehowa nyama ku mikolo, tudi tumupingajila anu bintu biende. (1 Kul. 29:14-16) Tudi mua kuela meji ne: katuena ne bia bungi bia kumupesha to, kadi tuetu ne dijinga dia kufila, yonso wa kutudi udi mua kufila tshintu kampanda.​—2 Kol. 8:12.

11 Dîku kampanda divua ne bana ba bungi divua dibikila muanetu wa balume mukuabu ne mukajende bavua bampanda-njila ba pa buabu bua bikale balua kudia nabu dituku dimue ku lumingu luonso munkatshi mua bidimu bia bungi. Nansha muvua baledi aba ne bana muanda mukulu, mamu uvua ne tshidibilu tshia kuamba ne: “Ntshinyi tshidi biakudia bia bantu babidi mua kuenza pa biakudia bia bantu dikumi?” Biakudia bia ku lumingu bivua dîku adi difila kabivua bujitu kudibu to, kadi bana betu bampanda-njila aba bavua ne dianyisha dia bungi bua muvuabu babakidila. Bobu pabu bakalua dibenesha kudi dîku divua dibakidila edi. Mêyi mimpe avua akankamija ne malu a mu nsombelu avua bampanda-njila aba babalondela akakankamija bana bua kuya kumpala mu nyuma. Buonso buabu bakangata midimu ya pa buayi.

12. Ntshilejilu kayi tshimpe tshidi bakulu mu tshisumbu bafila?

12 Dilongesha dikuabu didi ne: Anu bu Nehemiya, bantu badibu bateke ku mutu lelu mba ntunga mulongo mu ditua malu a Bukalenge adibu balongolole nyama ku mikolo. Bantu bakuabu mu tshisumbu badi bapetela masanka ku tshilejilu tshiabu. Nunku, bakulu badi kabidi bidikija mupostolo Paulo wakatua ntendelelu mulelela nyama ku mikolo ne kufila bulombodi buimpe. Tshilejilu, wakaleja amue malu bua mushindu wa kufila mapa.​—1 Kol. 16:1-3; 2 Kol. 9:5-7.

TEKA MALU A MU NYUMA PA MUABA WA KUMPALA

13. Mmushindu kayi muvua bamue bena Yuda kabayi banemeka Nsabatu?

13 Bala Nehemiya 13:15-21. Tuetu tuditatshisha bikole bua bintu bia ku mubidi, malanda etu ne Nzambi adi mua kutuadija kunyanguka ku kakese ku kakese. Bilondeshile Ekesode 31:13, Nsabatu wa ku lumingu luonso uvua uvuluija bena Isalele ne: bavua bantu ba tshijila. Dituku dia Nsabatu divua disungula bua ntendelelu wa mu dîku, bua kusambila ne bua kuelangana meji mu Mikenji ya Nzambi. Kadi bua bamue bantu ba mu tshikondo tshia Nehemiya, dituku dia Nsabatu dikavua bu matuku makuabu onso, bavua benda mushinga bu pa tshibidilu. Bakavua bele malu a ntendelelu nyima. Pakamona Nehemiya malu aa, wakela mukenji bua bikale bakanga biibi bia musoko mu dituku disambombo ku dilolo, ne bipata bangenda mushinga benyi kumpala kua Nsabatu kutuadija.

14, 15. a) Ntshinyi tshidi mua kuenzeka tuetu katuyi ne mikalu mu malu a bungenda? b) Ntshinyi tshitudi mua kuenza bua kubuela mu dikisha dia Nzambi?

14 Tshilejilu tshia Nehemiya tshidi tshitulongesha tshinyi? Dimue dilongesha didi ne: tudi ne bua kuikala ne mikalu mu malu etu a bungenda. Tshianana tudi mua kubuela bipepele mu ditanaji anyi kutuadija kunanga Nzambi ne bintu nangananga tuetu banange mudimu wetu wa bianza bikole. Vuluka didimuija dia Yezu dia kuenzela bamfumu babidi mudimu. (Bala Matayi 6:24.) Nehemiya uvua ne bintu bia bungi, kadi mmunyi muvuaye muenze mudimu ne dîba diende pavuaye mu Yelushalema? (Neh. 5:14-18) Pamutu pa yeye kuditua mu malu a bungenda mushinga ne bena Tulo anyi bantu bakuabu, wakadifila bua kuambuluisha bana babu ne kuenza malu avua avuija dîna dia Yehowa dia tshijila. Bia muomumue lelu, bakulu bena Kristo ne basadidi ba mudimu badi batuishila mêsu pa kuenza malu adi ambuluisha bena mu tshisumbu, ne bena Kristo nabu badi babananga bua lungenyi luabu elu. Nunku nekuikale dinanga, ditalala ne bukubi munkatshi mua batendeledi ba Nzambi.​—Yeh. 34:25, 28.

15 Nansha mudibu kabayi balombe bena Kristo bua kunemeka dituku dia Nsabatu, Paulo udi utuambila ne: “Nunku, kutshidi kushale dikisha dia Nsabatu bua bantu ba Nzambi.” Wakasakidila kabidi ne: “Muntu udi mubuele mu dikisha dia Nzambi mmuikishe pende ku midimu yende anu bu muvua Nzambi muikishe ku yende.” (Eb. 4:9, 10) Bu mutudi bena Kristo, tudi mua kubuela mu dikisha dia Nzambi patudi tuitaba bua kuenza mudimu mu diumvuangana ne malu adiye mulongolole. Wewe ne bena mu dîku diebe nutuku nuteka dienza ntendelelu wa mu dîku, dibuela mu bisangilu ne dienza mudimu wa buambi pa muaba wa kumpala anyi? Tudi ne bua kuikala badisuike bua kukandamena mfumuetu wa mudimu anyi bantu batudi tuenza nabu mudimu, nangananga bobu kabayi bangata malu a Bukalenge ne mushinga. Pamuapa tudi mua kuikala dijinga ne kuenza bu badi ‘bakanga biibi bia musoko ne kuipata bena Tulo’ bua kuteka malu a tshijila pa muaba wa kumpala ne kuatabalela bikole. Bu mudibu batuvuije ba tshijila, muntu yonso wa kutudi adiebeje ne: ‘Nsombelu wanyi udiku uleja ne: mbansungule bua kuenza mudimu wa Yehowa anyi?’​—Mat. 6:33.

LAMA BUENA KRISTO BUEBE

16. Mmunyi muvua bena Isalele bafike ku dinyanga bumuntu buabu bua kuikala bantu ba tshijila mu matuku a Nehemiya?

16 Bala Nehemiya 13:23-27. Mu tshikondo tshia Nehemiya, balume bena Isalele bakavua basela bakaji ba mu bisamba bia bende. Pavua Nehemiya muye bua musangu wa kumpala mu Yelushalema uvua mutuishishe bantu balume bakavua bantu bakole tshiala pa mukanda uvua uleja muvuabu baditshipe bua kubenga kuselangana ne batendeledi ba nzambi ya dishima. (Neh. 9:38; 10:30) Kadi bidimu bikese pashishe, wakasangana ne: bena Yuda bavua basele bakaji ba bisamba bia bende ne bakavua mene pa kulekela bumuntu buabu bu bantu ba tshijila ku mêsu kua Nzambi. Bana bavua bakaji abu balele kabavua mua kubala tshiena Ebelu anyi kutshiakula to. Pavuabu bakola bavuaku mua kuamba ne: bavua bena Isalele anyi? Peshi bavua mua kuela meji ne: bavua bena Ashedodo, bena Amona anyi bena Moaba? Bu muvuabu kabayi bamanye tshiena Ebelu, bavuaku mua kumvua Mikenji ya Nzambi anyi? Mmunyi muvuabu mua kufika ku dimanya Yehowa ne kusungula bua kumuenzela mudimu pamutu pa kutendelela nzambi ya dishima ivua bamamuabu batendelela? Bivua bikengela kuenza bualu kampanda ne lukasa, ke tshiakenza Nehemiya.​—Neh. 13:28.

Ambuluisha bana bebe bua kukolesha malanda abu ne Yehowa (Tangila tshikoso tshia 17 ne tshia 18)

17. Mmunyi mudi baledi mua kuambuluisha bana babu bua kudia malanda ne Yehowa?

17 Lelu, tudi ne bua ku kuenza malu adi akengela bua kuambuluisha bana batudi nabu bua bapete bumuntu bua bena Kristo. Baledi, diebejayi ne: ‘Mmushindu kayi utu bana banyi bakula “muakulu mukezuke” anyi bulelela bua mu Bible? (Sef. 3:9, NW) Miyuki ya bana banyi itu ileja ne: badi balombodibua kudi lungenyi lua Nzambi anyi lua mu bulongolodi ebu?’ Kuteketshi diakamue mu mikolo wewe mumone ne: kudi malu kampanda a kulongolola to. Bitu bikengela tshikondo kampanda bua kulonga muakulu, nangananga tuetu banyunguluka kudi malu adi mua kutupesha ditanaji. Bana bebe badi ne ntatu mikole idibu batantamena. Nunku, kuata mudimu ne Ntendelelu wa mu dîku ne mpunga mikuabu bua kuambuluisha bana bebe bua kukolesha malanda abu ne Yehowa. (Dut. 6:6-9) Leja masanka adi afumina ku dikala bashilangane ne bena mu bulongolodi bua Satana. (Yone 17:15-17) Enza bua kulenga mioyo yabu.

18. Bua tshinyi baledi bena Kristo ke badi bakumbane bua kuambuluisha bana babu bua kudilambulabu kudi Yehowa?

18 Ndekelu wa bionso, muana yonso neadiangatshile dipangadika dia kuenzela Nzambi mudimu. Nansha nanku, kudi malu a bungi adi baledi ne bua kuenza bu mudi: kuikala tshilejilu tshimpe, kuela mikenji misunguluke ne kuyukila ne bana bua bipeta bimpe anyi bibi bia mapangadika adibu mua kuangata. Baledi wetu, kakuena muntu mukuabu udi mukumbane bua kuambuluisha bana benu bua kudilambula kudi Yehowa pa kunumbusha nuenu to. Badi dijinga ne diambuluisha dienu bua kupetabu bumuntu bua buena Kristo ne kubulamabu. Bushuwa, tuetu bonso tudi ne bua kuikala badimuke bua katujimiji ‘bilamba bietu bia pa mutu’ bia mu tshimfuanyi, mmumue ne: ngikadilu ne malu bidi bileja mutudi bayidi ba Kristo.​—Buak. 3:4, 5; 16:15.

YEHOWA NEATUVULUKE BUA ‘KUTUENZELA MALU MIMPE’

19, 20. Ntshinyi tshitudi mua kuenza bua Yehowa kutuvuluka bua ‘kutuenzela malu mimpe’?

19 Malaki ngumue wa mu bantu ba mu tshikondo tshia Nehemiya uvua muleje ne: ‘Mukanda wa tshivulukidi wakafundibua bua kuanyisha bantu bakadi batshina Nzambi ne bakadi banemeka dîna diende.’ (Mal. 3:16, 17) Nzambi kakupua muoyo nansha kakese bantu badi bamutshina mu bulelela ne banange dîna diende.​—Eb. 6:10.

20 Nehemiya wakasambila wamba ne: ‘Nzambi wanyi, umvuluke bua kungenzela bimpe.’ (Neh. 13:31) Anu bu Nehemiya, nebafunde mêna etu mu mukanda wa tshivulukilu wa Nzambi tuetu tutungunuka ne kuepuka malunda mabi, tutua malu a Bukalenge nyama ku mikolo, tuteka malu a mu nyuma pa muaba wa kumpala ne tulama buena Kristo buetu. ‘Tutungunukayi ne kuditeta bua kumanya ni tudi mu ditabuja.’ (2 Kol. 13:5) Tuetu balame malanda etu ne Yehowa a kuikala bantu ba tshijila, neatuvuluke bua ‘kutuenzela malu mimpe.’