1. Eaa ta Nehemia i kite i tona oki anga ki Ierusalema? (Akara i te tutu mua o teia atikara.)

KUA poitirere te tangata i Ierusalema. No teaa ra? Kua akatikaia tetai tangata e patoi ana ia Iehova kia noo i ko i te iero. Kua akaruke te ngati Levi i ta ratou tukuanga angaanga. Kare te aronga pakari e arataki ana i te akamorianga, mari ra te okooko ra ratou i te ra Sabati. E te maataanga o te ngati Iseraela, te akaipoipo ra i te au vaine mei te au enua ke. Ko teia tetai au manamanata ta Nehemia i kite i tona oki anga ki Ierusalema.​—Nehe. 13:6.

2. Eaa ra i akatapuia ai te iti tangata o Iseraela?

² Kua akatapuia te iti tangata o Iseraela ki te Atua. I te mataiti 1513 M.T.N., kua akarongo puareinga ua ratou kia Iehova. Kua na ko ratou e: “Ko te au tuatua katoa ta Iehova i tuatua maira, ka rave ïa matou.” (Exo. 24:3) No reira kua akatapu te Atua ia ratou ei iti tangata ikiia nona. E tikaanga ngateitei teia! E 40 mataiti i muri mai, kua akamaara a Mose kia ratou e: “E aronga tapu oki koe no to Atua no Iehova; kua ikiia koe e to Atua ra e Iehova ei iti-tangata tikai nona uaorai, auraka atu te au tangata katoa ki runga i te enua nei.”​—Deu. 7:6.

3. Eaa tei tupu ki te akamorianga mou te oki anga a Nehemia ki Ierusalema i te rua o tona tere?

³ Te mea tangi ra, kare te ngati Iseraela e rave ana i ta ratou i taputou. Tetai pae te tavini ra i te Atua, te maataanga ra, kare ratou e akarongo puareinga ana kia Iehova, e mea akaariari ua ta ratou angaanga e rave ra. Kua oki a Nehemia ki Ierusalema no te rua o te taime, vaitata rai e tai anere mataiti i muri ake te oki anga tetai toenga i te patu akaou i te oire. Kua inangaro ratou i te patu i te oire kia rauka ia ratou i te akamori akaou ia Iehova. Inara, te oki anga a Nehemia i te rua o tona tere, kare te akamorianga mou i te mea mua i roto i te oraanga o te ngati Iuda.

4. Akapeea tatou te akangateitei anga i to tatou turanga tapu kia tavini ia Iehova?

⁴ Mei te ngati Iseraela rai, kua akatapu te Atua i te Au Kite o Iehova i teia tuatau. E aronga tapu te au Kerititiano akatainuia e te “aronga maata rava,” e te tavini nei ratou  pouroa ia Iehova anake. (Apo. 7:9, 14, 15; 1 Kori. 6:11) Kua ngere te ngati Iseraela i to ratou pirianga kia Iehova no te mea kare ratou i akangateitei ana i to ratou turanga tapu. Kare tatou e inangaro i te reira kia tupu kia tatou. No reira, akapeea tatou te akangateitei anga i to tatou turanga tapu kia rauka ia tatou i te tavini ia Iehova? E a mataara ta Nehemia pene 13 e apii maira ia tatou kia rave i teia. Koia oki (1) kopae i te kapitianga kino; (2) turuturu i te angaanga a Iehova; (3) tuku ia Iehova na mua i roto i to tatou oraanga; e te (4) paruru i to tatou turanga Kerititiano. Ka uriuri ana tatou i teia au mataara.

5, 6. Koai a Eliasiba e Tobia, e eaa te tumu i oronga ai a Eliasiba i tetai ngai i roto i te iero kia Tobia?

⁵ E tatau ia Nehemia 13:4-9. Te koropiniia nei tatou e te au oa te ka takino i to tatou turanga tapu, me kore to tatou tu ma. Te akakite maira te Pipiria kia tatou no runga i te Taunga Maata ko Eliasiba e tetai tangata ko Tobia, penei e tangata ngati Amona e angaanga ra no te ariki o Peresia. Kua patoi a Tobia e tona au oa ia Nehemia kia kore aia e patu akaou i te au patu o Ierusalema. (Nehe. 2:10) I roto i te Ture a te Atua, kare te ngati Amona e akatikaia ki roto i te paepae o te iero. (Deu. 23:3) No reira, eaa te tumu i oronga ai te taunga maata i tetai ngai no teia tangata ko Tobia i roto i te are kai o te iero?

⁶ E toru tumu: Te mea mua, e oa a Eliasiba no Tobia. Te rua, kua akaipoipo a Tobia e tana tamaiti ko Iohanana i te nga vaine ngati Iuda, e e tuatua ana te ngati Iuda i te au mea meitaki no runga ia Tobia. (Nehe. 6:17-19) Te toru, e oa piri vaitata a Tobia ki te kavana o Samaria ko Sanabalata, e kopu tangata no roto mai i te uanga o Eliasiba, te Taunga Maata. Kua akaipoipo te tamaine a Sanabalata ki tetai mokopuna a Eliasiba. (Nehe. 13:28) Penei no teia pirianga kopu tangata i akatika ai a Eliasiba ia Tobia kia akakite mai i tana ka rave noatu kare a Tobia i te ngati Iseraela e te patoi ra aia i te angaanga a te iti tangata o te Atua. Inara kua vai tiratiratu a Nehemia kia Iehova na te titiri anga i te au apinga a Tobia ki vao i te are kai.

7. Akapeea te iti tangata o te Atua e te aronga pakari katoa te akangateitei anga i to ratou turanga tapu?

⁷ E iti tangata akatapuia tatou no te Atua, no reira kia riro to tatou tu tiratiratu kia Iehova ei mea puapinga rava atu i roto i to tatou oraanga. Tetai taime ra, penei ka timataia mai tatou kia tuku i to tatou pirianga kopu tangata i mua ake i te au kaveinga Pipiria. Inara, me kare tatou e akono i te au kaveinga Pipiria, ka takinoia to tatou turanga tapu ki mua ia Iehova. E akatumu ana te aronga pakari Kerititiano i ta ratou ikianga ki runga i to Iehova manako, kare ki runga i to ratou uaorai manako. (1 Timo. 5:21) Ka matakite ratou kia kore e rave i tetai mea te ka takino i to ratou pirianga ki te Atua.​—1 Timo. 2:8.

8. Eaa ta tatou ka akamaara no runga i te aronga ta tatou ka kapiti atu?

⁸ Auraka e akangaropoina e, “e kino te tuatua meitaki i te kapiti anga kikino.” (1 Kori. 15:33) Tetai taime, e riro ana to tatou au kopu tangata ei kapitianga kino, koia oki, ka akanauru ratou ia tatou kia rave i te au mea kino. Kua riro ana te Taunga Maata ko Eliasiba ei akaraanga meitaki e kua angaanga kapiti aia e Nehemia i te patu akaou anga i te au patu o Ierusalema. (Nehe. 3:1) Inara, kua riro a Tobia e tetai ke, ei kapitianga kino no Eliasiba. Kua akanauru ratou iaia kia rave i te au angaanga tarevake tei takino i tona turanga tapu. Ka anoanoia tatou kia kapiti atu ki te aronga te ka akamaroiroi ia tatou kia rave i te au mea meitaki mei te tatau anga Pipiria, aere anga ki te au uipaanga e te angaanga tutuanga. Ka mataora roa atu tatou me akamaroiroi to tatou kopu tangata ia tatou kia rave i te mea meitaki.

9. Eaa tei tupu i ko i te iero, e eaa ta Nehemia i rave?

⁹ E tatau ia Nehemia 13:10-13. Kua akaruke  te ngati Levi i ta ratou tukuanga angaanga i ko i te iero. Eaa te tumu? Kare e rava ana te moni ta te tangata e oronga ra no te iero, no reira kua anoanoia te ngati Levi kia angaanga ei akono i to ratou ngutuare tangata. Kare katoa te au tutara tei ikiia, e akaputu ana i te ngauru o te au apinga me kore e tuku ana i te reira no te iero. (Nehe. 12:44) Kua akapapu meitaki a Nehemia e kia akaputuia teia au moni, e kia ikiia tetai au tane akarongo mou kia oronga i te ngauru o te au apinga ki te ngati Levi.

10, 11 Akapeea tatou me turuturu i te akamorianga mou?

¹⁰ Eaa ta tatou i mou mai mei teia? Koia oki, e tikaanga ngateitei no tatou kia taangaanga i ta tatou au apinga ei turuturu i te angaanga a Iehova. (Mase. 3:9) Me rave tatou i teia, te akaoki ra tatou kia Iehova i tana rai au apinga. (1 Para. 29:14-16) Penei ka manako tatou e no te mea e iti ua ta tatou ka rauka i te oronga, kare te reira e akangateitei ana ia Iehova. Inara, me oronga tatou ma te tu puareinga, ka ariki rekareka ua mai aia i ta tatou apinga.​—2 Kori. 8:12.

¹¹ No tetai au mataiti, kua pati tetai ngutuare tangata e varu tamariki, i tetai nga tokorua pakarikari e painia takake raua, kia kaikai kapiti ratou e tai taime i te au epetoma. Kua karanga te mama e, no te mea e tai ngauru tangata tana ka angai, kare e manamanata i te angai e rua akaou mai tangata. Penei e akaraanga meangiti ua teia, inara kua rekareka te nga painia! Kua tauturu katoa raua i te ngutuare tangata na te akakite anga i te au tupuanga meitaki e te akamaroiroi anga i te tamariki kia tere ki mua i roto i te tuatua mou. I muri mai, kua tavini te au tamariki i roto i te angaanga tamou.

12. Eaa te akaraanga meitaki ta te aronga pakari e te au tavini tauturu e akanoo ra?

¹² Te apii maira te puka o Nehemia ia tatou kia akanoo te aronga pakari e te au tavini tauturu i te akaraanga meitaki i roto i te akamorianga a Iehova. Ka tauturu teia i te au taeake i roto i te putuputuanga. Kua akanoo te apotetoro ko Paulo i te akaraanga meitaki no te putuputuanga. Kua turuturu aia i te akamorianga mou e kua akakite i tetai au ravenga ka rauka i te au Kerititiano i te oronga i ta ratou moni.​—1 Kori. 16:1-3; 2 Kori. 9:5-7.

13. Eaa te angaanga ta tetai au ngati Iuda e rave ana i te ra Sabati?

¹³ E tatau ia Nehemia 13:15-21. Me pou to tatou taime i te akamanako anga e te angaanga anga kia rauka mai te au apinga o te kopapa, ka takinoia to tatou pirianga kia Iehova. Te akamarama maira a Exodo 31:13 e kua anoanoia te ngati Iseraela kia akariro i te ra Sabati ei tuatau kia akamaara i to ratou  pirianga ei iti tangata tapu tei ikiia no Iehova. Kua akakiteia ki te ngati Iuda kia akariro i te ra Sabati ei ra no te kopu tangata kia akamori, kia pure, e kia akamanako oonu i te Ture a te Atua. Inara i to Nehemia tuatau, kua akariro tetai pae ngati Iseraela i te ra Sabati ei ra okooko, mei ta ratou e rave ana i te au ra o te epetoma. No reira kua tuaru a Nehemia i te aronga okooko mei roto mai i te oire e kua tapiri i te au ngutupa i mua ake i te akamataanga o te ra Sabati.

14, 15 (a) Eaa te ka tupu me akapou maata tatou i to tatou taime i te angaanga moni? (e) Akapeea tatou te o anga ki roto i to te Atua akaangaroianga?

¹⁴ Eaa ta tatou i mou mai mei teia? Me maata to tatou taime ki te angaanga moni, ka tavarengaia tatou e ka riro te reira ei mea puapinga atu kia tatou. Akamaara, kua akakite mai a Iesu e kare e tika i te tangata kia tavini e rua pu. (E tatau ia Mataio 6:24.) Ka rauka ua ia Nehemia i te akaputu i tana moni e te akapou i tona taime i te okooko anga ki te aronga no Turia mai e tetai ke. Inara eaa tana i rave? (Nehe. 5:14-18) Kua angaanga maroiroi aia kia tauturu i tona au taeake e te akangateitei anga i te ingoa o Iehova. Na roto i taua mataara, ka rauka i te aronga pakari Kerititiano e te au tavini tauturu i te akapou i to ratou taime e to ratou maroiroi kia tauturu i te putuputuanga. E akaperepere ana te au taeake i roto i te putuputuanga i teia aronga no to ratou tu. Te ka tupu mai, ka tupu te inangaro, te au, e te turanga tinamou i rotopu i te iti tangata o te Atua.​—Eze. 34:25, 28

¹⁵ Kare te au Kerititiano i anoanoia kia akono i te ra Sabati i te au epetoma. Inara, kua akakite a Paulo e ‘te vai ra te akaangaroianga no te tangata o te Atua.’ Karanga katoa aia e: “Ko tei o oki i tona akaangaroianga ra, e akaangaroi ïa aia i tana uaorai angaanga, mei te Atua oki i tana.” (Ebe. 4:9, 10) Ei au Kerititiano, ka rauka ia tatou ‘te akaangaroianga i te ra sabati,’ koia oki, kia o ‘ki roto i to te Atua akaangaroianga,’ na te akarongo anga kia Iehova e te turuturu anga i tona akakoroanga. Te tuku ra ainei koe e toou kopu tangata ia Iehova na mua i roto i to kotou oraanga na te rave anga i te akamorianga a te ngutuare, e te aere anga ki te au uipaanga e te angaanga orometua? Penei, kare to tatou pu angaanga me kore oa angaanga e manako ana e e au angaanga puapinga teia. No reira kia tauta tatou i te akamarama atu kia ratou e ko te angaanga a Iehova te mea puapinga rava atu kia tatou. Ko teia ta Nehemia i rave i te tuaru anga i to Turia e te tapiri anga i te au ngutupa o te oire. Kua tuku aia ia Iehova na mua. No te mea ko tatou te iti tangata akatapuia e tei ikiia e te Atua, e ui tatou e, ‘Te akaari ra ainei au e ko te au angaanga a Iehova te mea mua i roto i toku oraanga?’​—Mata. 6:33.

16. Eaa tei tupu ki te turanga o te ngati Iseraela ei iti tangata tapu tei ikiia e te Atua i to Nehemia tuatau?

¹⁶ E tatau ia Nehemia 13:23-27. I to Nehemia tuatau, kua akaipoipo te au tane Iseraela i te au vaine mei te au enua ke. Te taime mua ia Nehemia i Ierusalema, kua tata te aronga pakari i tetai koreromotu e kua taputou e kare ratou e akaipoipo i te au vaine ke. (Nehe. 9:38; 10:30) Inara te oki anga a Nehemia ki Ierusalema no te rua o te taime, kua kite aia i te au tane ngati Iuda e akaipoipo ra i te au vaine ke e te ngaro atura to ratou turanga ei iti tangata tapu tei ikiia e te Atua. Kare te tamariki a teia au vaine e kite ana i te tatau me kore i te tuatua i te reo Epera. Me mamaata mai ratou, ka karanga ainei ratou e e ngati Iseraela ratou? Me kore, ka karanga ainei ratou e e aronga ke ratou, koia oki e ngati Asedoda, e ngati Amona, me kore e ngati Moabi? Me kare oki ratou e marama ana i te reo Epera, papu e kare ratou e marama i te Ture a te Atua. Ka ngata ia ratou i reira i te kite ia Iehova e te iki me ka tavini ratou iaia me kore te au atua pikikaa a to ratou au metua vaine. Kua viviki a Nehemia i te paruru anga i te turanga o te ngati Iseraela.​—Nehe. 13:28.

17. Akapeea te au metua te tauturu anga i ta ratou tamariki kia akatupu i to ratou uaorai pirianga kia Iehova?

 ¹⁷ Ka anoanoia tatou kia apii i ta tatou tamariki kia rauka ia ratou te turanga Kerititiano. E te au metua, ui kia koe uaorai e, ‘Kua kite ainei taku tamariki i te tuatua i te “reo ma,” koia oki, kua marama ainei ratou i te au tuatua mou Pipiria e te tuatua ra ratou i te reira? (Zepha. 3:9) Me tuatua taku tamariki, te akaari ra ainei ratou i te vaerua o te Atua, me ko te vaerua o teianei ao?’ Auraka e manamanata me kite koe e ka anoanoia taau tamariki kia akameitaki mai i to ratou turanga. Ka pou rai te taime i te apii i tetai reo, me maata tikai te au tamanamanata anga. Te akanauruia nei taau tamariki e teianei ao, kia kore ratou e akarongo ki te Atua. No reira, kia akakoromaki tatou. I te tuatau o te akamorianga a te ngutuare e tetai au atianga ke, apii i taau tamariki kia akatupu i tetai pirianga vaitata kia Iehova. (Deu. 6:6-9) E apii katoa ia ratou i te tumu i puapinga ai kia tuke to tatou tu mei te tu o teianei ao o Satani. (Ioa. 17:15-17) E kia tauta pakari i te rave i taau ka rauka kia taeria to ratou ngakau e te tuatua mou!

18. Akapeea te au metua Kerititiano te tauturu anga i ta ratou tamariki kia akatapu i to ratou oraanga kia Iehova?

¹⁸ Ka anoanoia taau tamariki kia iki no ratou uaorai e me ka tavini ratou i te Atua e me kare. Inara e maata te au mataara no te au metua i te tauturu ia ratou. Ka anoanoia kotou kia akanoo i te akaraanga meitaki, kia akamarama kia ratou i te au angaanga kare e tau ana, e kia tauturu ia ratou kia marama i te au kino te ka tupu me rave ratou i te tarevake. E te au metua, te inangaro nei ta kotou tamariki kia apii kotou ia ratou kia akatupu i to ratou turanga Kerititiano. No reira, ko kotou te aronga meitaki rava atu i te apii ia ratou kia rauka i te akatapu i to ratou oraanga kia Iehova. Ka anoanoia tatou katoatoa kia paruru i to tatou turanga Kerititiano, koia oki, kia akono i te au turanga o te Atua e kia akamareka iaia.​—Apo. 3:4, 5; 16:15.

19, 20 Eaa ta tatou ka rave kia akamaara mai a Iehova ia tatou no te meitaki?

¹⁹ Kua akamarama mai te peroveta ko Malaki e ka akamaara a Iehova i ‘te aronga tei mataku Iaia, e tei manako i Tona ingoa,’ e ka tata aia i to ratou ingoa ki roto i “tetai buka manakoanga.” (Mala. 3:16, 17) Kare rava e ngaropoina ana i te Atua te aronga tei mataku iaia e tei akangateitei i tona ingoa.​—Ebe. 6:10.

²⁰ Kua pure a Nehemia e: “E manako mai koe iaku, e taku Atua e, kia meitaki oki au.” (Nehe. 13:31) Mei ia Nehemia rai, ka tata katoa a Iehova i to tatou ingoa ki roto i tana puka manakoanga me kopae tatou i te kapitianga kino, turuturu i Tana angaanga, tuku Iaia na mua, e me paruru tatou i to tatou turanga Kerititiano. Ka anoanoia tatou kia ‘kimi matatio i to tatou uaorai akarongo.’ (2 Kori. 13:5) Me tauta tatou i te akono tamou i to tatou turanga ei iti tangata tapu tei ikiia e Iehova, ka akamaara mai aia ia tatou no te meitaki.