Enda bua kuleshe mianda i muanka

Enda bua kuleshe kashibo ka mianda i muanka

Nwi batooshiibwe

Nwi batooshiibwe

“Nwi bapwe kutumpiibwa, . . . nwi batooshiibwe.”—1 KOD. 6:11.

1. Myanda kinyi ibubi ibaadi Neemi musangane mu Yeelusaleme pabalukiile? (Tala kifwatulo ki ku mbangilo kwa mwisambo.)

BEENA Yeelusaleme abaadi bakalakashwe ku mashimba. Ungi muntu mwenyi abauku kalolo abaadi bamupe kadimbo mu ntempelo. Beena-Leevi abaadi abalekye midimo yaabo. Pamutwe wa kukunkusha lulangwilo, bakulu abaadi abakitshi busunga mwifuku dya Sabato. Beena Isaleele bebungi abaadi abeyibakishena na bashii beena Yuuda. Ino mpenda myanda ipeela ibubi ibaabadi basangane kwi Neemi pabalukiile mu Yeelusaleme mafuku apeela kunyima kwa kipwa kya 443 kwibedi kwa Yesu Kidishitu (eb.Y.K.).—Ne. 13:6.

2. Mushindo kinyi ubaadi ufikye Isaleele bu mwilo utooshiibwe?

2 Isaleele baadi mwilo wilambule kwi Efile Mukulu. Mu kipwa kya 1513 eb.Y.K., beena Isaleele abaadi abakumiina kukita akikyebe eshimba dya Yehowa. Abambile shi: “Byooso bibamba Yehowa atwibikumbasha.” (Efi. 24:3) Ndjo Efile Mukulu nkwibatoosha sunga kwi batuula pabwabo bu mwilo usangulwe. Wawa ubaadi mmwanda wa kinemo ki kashaa! Kunyima kwa bipwa makumi ananka, Moyiise baadi mwibatentekyeshe shi: “Nwi mwilo wabadi belamunwine kwi Yehowa Efile Mukulu enu. Ê nyi benusangwile munkatshi mwa ingi mîlo yoso ya pano pa nsenga byanudya kwikala bu mwilo wê nabêne.”—Miy. 7:6EEM.

3. Kipwano kya beena Yuuda n’Efile Mukulu kibaadi naminyi nsaa ibalukiile Neemi mu Yeelusaleme bwa mususa wa kabidi?

3 Bi malwa, mwanda muloo ubaadi nawo beena Isaleele kumpala taubaadi upwe mafuku ebungi nya. Sunga mbyakubaadi bangi bantu abaadi abafubila Efile Mukulu, beena Yuuda bebungi abaadi batuule binangu byabo penda mu kumweneka bu bantu batooshiibwe, sunga bepaane kukila bibabadya kwipaana mu kukita kwa akikumiina Efile Mukulu. Mu kipungo kibalukiile Neemi bwa musango wa kabidi mu Yeelusaleme, kunyima kwa bipwa nkama kubanga kasha baaba abaadi baasha kululama balukiila mu Babilone bwa kwalusha lulangwilo lwa binyibinyi. Aa mafuku dingi katshintshi ka mwilo mu midimo ya mu kikudi kabaadi kapeele.

4. Myanda kinyi yatukyebe kutaluula ilombeene kwitukwasha bwa kushaala bu mwilo utooshibwe?

4 Anka bu beena Isaleele, Batemwe ba Yehowa lelo uno mbatoshiibwe kwi Efile Mukulu mu myanda yooso. Beena Kidishitu bashingwe mwimu na bano booso be mu “kibumbu kikata” mbatooshiibwe, batudiibwa pa bwabo bwa mufubo wiselele. (Bif. 7:9, 14, 15; 1 Kod. 6:11) Muntu su ngumune a kwatudi te na lukalo lwa kushimisha kwikala bu muntu mutooshibwe ku meso kw’Efile Mukulu bu bibaakitshiine beena Isaleele nya. Nkinyi kilombeene kwitukwasha bwashi uno mwanda tawitufwilanga na bwashi tushaale bantu beselele na be na muulo mu mudimo wa Yehowa? Mu uno mwisambo atukyebe kutaluula myanda ikata inanka yabadi baleshe mu mukanda wa Neemi mu shapitre a 13: (1) Kusuuka bakuku bebubi; (2) kukwatshishena mudimo wa Yehowa (3) kutuula myanda ya mu kikudi pa mbalo ya kumpala na (4) kubamba bwina kidishishitu boobe. Tubandeyi kutaluula ino myanda umune ku umune.

SUUKA BA KUUKU BE BUBI

Mushindo kinyi ubaadi Neemi muleeshe kululama kwaye kwi Yehowa? (Tala paragrafe 5, 6)

5, 6. Eliyashibe na Tobiya abaadi ba nnanyi, na bwakinyi Elyashibe baadi mu kipwano na Tobiya?

5 Badika Neemi 13:4-9. Bu byatudi munkatshi mwa bantu be bubi, ta mbilombeene kwikala bibofule bwashi tushaale beselele nya. Tubande kwata kileshesho kya Eliyashibe na Tobiya. Eliyashibe baadi tshiite mwakwidi-mukata e panundu, Tobiya namu baadi mwina Aamone na abimweneka bu baadi afubu kwa nfumu a beena-Perse mu Yudeya. Tobiya na bakuuku baaye abaadi abapele bwashi Neemi tebakuulanga bimano bya Yeelusaleme. (Ne. 2:10) Beena Aamone tababaadi balombeene kutwela mu ntempelo. (Miy. 23:3) Byabya, bwakinyi tshiite-mwakwidi mukata e panundu baadi mupe yawa Tobiya mbalo ya kushaala mu kadimbo ka kudiila ka mu ntempelo?

6 Tobiya na Elyashibe abaadi mu kipwano kikata. Tobiya na mwana aaye Yekonane abaadi bebakile bakashi beena Yuuda, na beena Yuuda bebungi abaadi abakula myanda ibuwa itale Tobiya. (Ne. 6:17-19) Umune a ku bekulu ba Eliyashibe baadi mwibakile mwana mukashi a Sanebalate nfumu a mu Samariya baadi umune a ku bakuuku ba Tobiya. (Ne. 13:28) Uno mwanda ngulombeene kupatuula kalolo bwakinyi Tshiite-mwakwidi mukata e panundu Eliyashibe baadi mutadiile muntu shii mwina kukumiina na mwishikwanyi bwashi amutakule mu kukita byabya. Anka, Neemi baadi muleshe kululama kwaye kwi Yehowa paaye kukaasha bintu byooso bya Tobiya mu kadimbo ka kudiila.

7. Bakulu na bangi balungudi abakitaa naminyi bwa kusuuka kintu kilombeene kulwisha kwikala kwabo kwa bu bantu batooshiibwe ku meso kwa Yehowa?

7 Bu byatudi mwilo wilambule kwi Efile Mukulu, abitungu tutuule kululama kwetu ku meso kwa Yehowa pa mbalo ya kumpala mu muwa wetu. Twi balombeene kwikala batooshiibwe nka su atulondo miiya yaaye ya kululama. Tabitungu shi tutadiile bwina kifuko bwashi bwi tutakule mu kutupilwa miiya ya mu Bible. Bakulu beena Kidishitu bakwete kukunkushibwa na binangu bya Yehowa, kushii kulonda binangu byabo sunga byabapusha. (1 Tim. 5:21) Bakulu abakitaa mwabo mooso bwa kusuuka kintu kyooso kilombeene kulwisha kipwano kyabo n’Efile Mukulu.—1 Tim. 2:8.

8. Bafubi ba Yehowa belambule kwadi be na kya kutentekyesha kinyi pabitale bakuuku baabo?

8 Abitungu tutentekyeshe shi: “Baakuuku bebubi abalwishaa bwikashi bwibuwa.” (1 Kod. 15:33) Bangi beena kifuko netu ta mbalombeene kwitutakula bwa kukita myanda ibuwa mu muwa wetu nya. Eliyashibe baadi mulekyele mwilo kileshesho kibuwa pabaadi mwipaane mu kukwasha Neemi ku mudimo wa kwibakuula bimano bya Yeelusaleme. (Ne. 3:1) Anka abimweneka shi, binangu bi bubi bya Tobiya na bya bangi ndjo bibaadi bitakule Elyashibe mu kukita myanda ibaadi imwikashe bu muntu e butete ku meso kwa Yehowa. Bakuuku be buwa abetunyingishaa bwa kwipaana mu midimo ya beena Kidishitu i na muulo, bu kubadika kwa Bible, kutwela mu bisangilo bya beena Kidishitu, na kwenda mu mudimo wa kulungula mukandu wibuwa. Beena kifuko netu abetutakula mu kukita myanda ibuwa ndjo batudi balombeene kusangala nabo.

KWATSHISHENA MUDIMO WA YEHOWA

9. Bwakinyi midimo ya ku ntempelo ibaadi imane, na Neemi baadi mutopekye ba nnanyi bwa uno mwanda?

9 Badika Neemi 13:10-13. Pabalukiile Neemi mu Yeelusaleme, abimweneka shi tababaadi abatuusha dingi bya buntu bibungi bwa midimo ya ku ntempelo nya. Pa mwanda wa kukutwa kwa buno bukwashi bwi bungi, beena-Leevi abaadi balekye mudimo wabo, abo nkwenda mu kufuba mu mafuba aabo. Neemi baadi mutopekye baaba abaadi abatala mudimo wa kubunga kwa bya buntu; mwanda abimweneka shi, tababaadi abakitshi midimo yaabo kalolo. Pangi tababaadi ababungu by’ekumi sunga kwibituma ku ntempelo bu bibaadi abitungu shi bakite nya. (Ne. 12:44) Ndjo Neemi nkukita mwaye mooso bwashi bya buntu bibungiibwe; aye nkusangula balume baasha kululama balombeene kupa beena-Leevi by’ekumi.

10, 11. Nkinemo kinyi ki nakyo mwilo w’Efile Mukulu pabitale kukwasha lulangwilo lwa binyibinyi?

10 Uno mwanda awitulongyesha kinyi? Eyendo, mwanda abetutentekyesha shi twi na kinemo kya kutumbisha Yehowa na bintu byetu bya muulo. (Mye. 3:9) Nsaa yatutusha bya buntu bwa kukwasha mudimo waaye, tukwete kupa Yehowa byabya bimulombeene. (1 Mya. 29:14-16) Tatwi balombeene kupwandikisha shi twibakutwe bintu bibungi bya kutuusha, anka su atukumiina kutuusha, twi balombeene kwibituusha.—2 Kod. 8:12.

11 Takudi bipwa bibungi, mu kingi kifuko kikata abaadi betamine ungi mbala-mashinda a myeshi yooso na mukashi aaye batabadi bakulu bwabadya kudya nabo sunga mususa umune ku lubingo. Sunga mbibaadi baaba baledi na baana mwanda, nyina baana baadi akula shi: “Kuteeka kwa bidibwa bya bantu ekumi kwi na mwanda su?” Penda bidibwa bya lubingo lumune ta mbilombeene kwikala bungi nya, anka baaba ba mbala-mashinda abaadi basangeele ngofu kaaka kalolo kababadi abebalesha! Abaadi bu mwabi ukata kwi baasha nshibo. Bishima bibuwa bya ba mbala-mashinda, miisambo yabo pabitale mudimo wabo bibaadi bikwashe baana bwabadya kwenda kumpala mu kikudi. Kunyima baana booso nkubanga kukita mufubo wa nsaa yooso.

12. Nkileshesho kinyi kibuwa kikwete kutuusha bakulu na bafubi ba midimo mu kakongye?

12 Dingi elango ndino: Anka bu bibaadi Neemi, bakulu na bafubi ba midimo bakwete kutuusha kileshesho kibuwa pabitale kukwatshishena mudimo wa Yehowa. Bangi bantu namu be mu kakongye bakwete kulonda kileshesho kyabo. Bakulu dingi bakwete kulonda kileshesho kya Mpoolo mutumibwa pabitale kukwatshishena mudimo wa Yehowa. Baadi mukwatshishene lulangwilo lwa binyibinyi na kutuusha malango ebuwa. Bu kileshesho, baadi mutuushe binangu bi bungi pabitale mushindo wa kutuusha bya buntu.—1 Kod. 16:1-3; 2 Kod. 9:5-7.

TUULA MYANDA YA MU KIKUDI PA MBALO YA KUMPALA

13. Bangi beena Yuuda tababaadi abanemeka efuku dya Sabaato mu mushindo kinyi?

13 Badika Neemi 13:15-21. Su tubatuulu binangu byetu byoso mu kukimba kwa bintu bya ku mbidi, twi balombeene kushimisha kipwano kyetu na Yehowa. Muyiile abyamba mukanda wa Efilu 31:13, Sabaato ibabadi abakitshi ku lubingo looso ibaadi kwanka bwa kutentekyesha beena Isalele shi, abaadi mwilo utooshiibwe. Efuku dya Sabaato abaadi abedilama bwa kukita lulangwilo lwa mu kifuko, kwela luteko, na kunangwila ku Miiya y’Efile Mukulu. Byabya bwa bangi beena Isaleele ba mu mafuku a Neemi, efuku dya Sabaato abaadi abedyata bu dya kukita busunga anka bibabadi abakitshi mafuku ooso. Lulangwilo talubaadi dingi na muulo ku meso kwabo nya. Neemi pabamwene bibaadi abikitshika, batumine eyi dya kushita bibelo bya lupata bufuku mwifuku dya kasamombo, aye nkubinga ba nsunga booso benyi kumpala kwa Sabaato kubanga.

14, 15. (a) Nkinyi kilombeene kumweneka su twatadiila midimo ya makuta ayitwata nsaa ibungi? (b) Mushindo kinyi watudi balombeene kutwela mu kiikiisho ky’Efile Mukulu?

14 Kileshesho kya Neemi akitulongyesha kinyi? Kino kileshesho akitulongyesha shi, tatukumanga kutadiila myanda ya makuta bwashi itwate nsaa ikile bungu. Bisumanga twi balombeene kutuula binangu byetu ku myanda ya makuta bikishekishe su twi bafule mudimo wetu ngofu. Abitungu tutentekyeshe elango dya Yesu pabitale kufubila banfumu babidi. (Badika Mateo 6:24.) Neemi baadi mulombeene kwipaana mu kukimba makuta, anka mushindo kinyi ubaadi mutumikye na nsaa yaaye pabaadi ku Yeelusaleme? (Ne. 5:14-18) Pamutwe wa kukita busunga na beena-Tiire sunga na bangi bantu, baadi mwipaane mu kukwasha bangi na mu kukita midimo ilombeene kukwasha mu kutumbisha kw’eshina dya Yehowa. Bi mumune na ano mafuku etu, bakulu na bafubi ba midimo beena Kidishitu mbepaane mu kukita midimo ayikwasha kakongye, na beena Kidishitu nabo bakwete kwibafula pabitale uno mwanda. Kukita kwa byabya kukwete kutwesha kifulo, kufukama, na kwiyikeela munkatshi mwa mwilo w’Efile Mukulu.—Ez. 34:25, 28.

15 Sunga mbyabidi shi beena Kidishitu tabakitaa Sabaato ku lubingo looso, Mpoolo etulungula shi, “kiikiisho kya bu Sabaato nkilamibwe bwa mwilo w’Efile Mukulu.” Bambile dingi shi: “Yawa mutwele mu kiikiisho kyaaye abanga naamu kwikisha ku mufubo waye, bu bibayikiishe Efile Mukulu ku waye.” (Eb. 4:9, 10) Bu byatudi beena Kidishitu, twi balombeene kutwela mu kiikiisho ky’Efile Mukulu nsaa y’atufubu na kukokyela kooso bwa kuyiisha mpàngo yaaye kumpala. Obe na kifuko kyobe nukwete kutuula lulangwilo lwa mu kifuko, kutwela kwa mu bisangilo na kwenda kwa mu mudimo wa bulungudi pa mbalo ya kumpala mu muwa wenu su? Twi na kya kwata kitshibilo kya kunyinga eshimba na kulesha bakata betu ba mudimo sunga bafubi netu shi, midimo yetu ya mu kikudi i pa mbalo ya kumpala mu muwa wetu. Byabya, twi balombeene ‘kushita bibelo bya lupata na kutuusha beena-Tiire paasha’ bwa kutuula midimo ya mu kikudi pa mbalo ya kumpala. Bu byatudi batoshibwe, twi na kya kwiyipusha shi, ‘nshalelo eetu kwete kulesha shi twi belamine nsaa ya kukita mudimo wa Yehowa’ su?—Mat. 6:33.

BAMBA BWINA KIDISHISHITU BOOBE

16. Mu mafuku a Neemi mushindo kinyi ubaadi beena Isaleele pepi na kushimisha kwikala kwabo kwa bu mwilo utoshiibwe?

16 Badika Neemi 13:23-27. Mu mafuku a Neemi, balume beena Isalele abaadi abebakila baana bakashi ba bingi bisamba. Pabalukiile mususa wa kumpala mu Yeelusaleme, Neemi baadi mulungule bakulu booso bwashi beele byala ku mukanda aulesha shi tabebakila dingi ba mpangano nya. (Ne. 9:38; 10:30) Byabya, kunyima kwa bipwa bipeela, tabaadi musangane nka penda shi beena Yuuda bakwete kwibakila bakashi ba bingi bisamba nya, kadi abaadi bashimishe mpa na eshina dyabo dya bu mwilo utooshiibwe n’Efile Mukulu! Baana bababadi batande kwi baaba bakashi tababaadi abawuku kubadika sunga kwakula kina Ebreeyi. Nsaa ibabadi abakulu, abaadi abeamba bu beena Isalele su abaadi abemono bu beena-Ashedode, beena-Aamone, sunga bu beena-Moabe? Bu bibabadi shi tabauku kina Ebreeyi, abaadi balombeene kupusha Miiya y’Efile Mukulu su? Mushindo kinyi ubabadya kuuka Yehowa na kumufubila pamutwe pa kulangwila b’efile ba madimi babaabadi abalangwila kwi ba nyinabo? Neemi bakitshine bukidibukidi bwashi bashintulukye.—Ne. 13:28.

Kwashayi baana beenu bwabadya kwikala mu kipwano ki buwa na Yehowa (Tala paragrafe 17, 18)

17. Mushindo kinyi ulombeene baledi kukwasha baana baabo bwashi bekale mu kipwano kibuwa na Yehowa?

17 Lelo uno, twi na kya kwata bitshibilo bi buwa bwa kukwasha baana beetu bwashi bekale beena Kidishitu. Baledi, bandayi kwiyipusha shi: ‘Mushindo kinyi awakulaa baana bande mwakulo “wiselele” wa bya binyibinyi bya mu Bible? (Sof. 3:9) Ngakwilo a baana bande alesha shi be na kikudi ky’Efile Mukulu su abalesha kikudi kya uno ndumbulwilo?’ Tanukookanga su nubamono shi kwi mbalo ayitungu shi baana benu balumbuule. Bwa kulonga ludimi kampanda, abitungu mafuku ebungi, bikishekishe su kwi myanda ibungi ilombeene kwitukishiisha nsaa. Myanda ya uno ndumbulwilo ikwete kutakula baana beenu bwabadya kupela kukokyela Efile Mukulu. Byabya, ikalayi na lwishinko, nusangule myanda ya kulonga mu Lulangwilo lwa mu kifuko bwa kukwasha baana beenu bwabadya kwikala mu kipwano kibuwa na Yehowa. (Miy. 6:6-9) Ebatentekyesheyi bwakinyi bii na muulo bwashi twikale belekeene na uno ndumbulwilo a Satana. (Yo. 17:15-17) Na kitayi mwenu mooso bwa kwakula myanda ayibakumu ku mashimba.

18. Bwakinyi baledi beena Kidishitu ndjo balombeene kulumbuula baana baabo bwabadya kwilambula kwi Yehowa?

18 Mwana ooso mmulombeene kwata kitshibilo aye nabeene pabitale kufubila Yehowa. Byabya, kwi bintu bibungi abitungu shi baledi bakite. Mu bino bintu mwi kwibalekyela kileshesho kibuwa, kwibapatulwila kalolo kyabadi balombeene kukita na kyabasha kukita na kwibalesha kilombeene kutuuka ku bitshibilo by’abaata. Baledi, ta kwi muntu su ngumune mwinukile pabitale kulumbuula kwa baana beenu bwabadya kwilambula kwi Yehowa nya. Baana beenu be na lukalo lwa bukwashi bwenu bwabadya kwikala beena Kidishitu na bwabadya kubamba bwina Kidishitu bwabo. Eyendo ooso a kwatudi abitungu adimukye, bwashi tala twashimisha ‘bilamba byetu’ bya mu kifwanyi—ngikashi na miiya abilesha shi twi balongi ba Kidishitu.—Bif. 3:4, 5; 16:15.

YEHOWA AKYEBE KWITUTENTEKYESHA ‘BWASHI TUPETE MWABI’

19, 20. Mushindo kinyi wabadi balombeene kwitutentekyesha kwi Yehowa ‘bwashi tupete mwabi’?

19 Mutemuki Malakii umune a ku bantu babaadi nabo Neemi, baadi muleshe shi: “Mukanda ubafundjilwe . . . bwa kutentekyesha baaba abatshinyi Yehowa naa abadingi eshina dyaaye.” (Ma. 3:16, 17) Efile Mukulu t’akalubu baaba abamutshiinyi na bafule eshina dyaaye nya.—Eb. 6:10.

20 Neemi belele luteko shi: “Ntentekyeshe Efile ande bwashi mpete mwabi!” (Ne. 13:31) Anka bu Neemi, mashina eetu aekala mu mukanda wa kitentekyesho w’Efile Mukulu su atutungunuka na kusuuka bakuuku be bubi, atukwatshisheena mudimo wa Yehowa, atutuulu myanda ya mu kikudi pa mbalo ya kumpala na kubamba bwina Kidishitu bwetu. ‘Twitaluleeyi atwe banabeene, tutale su twi mu lukumiino.’ (2 Kod. 13:5) Su tubalama kipwano kyetu kiselele na Yehowa, akyebe kwitutentekyesha ‘bwashi tupete mwabi.’