Skip to content

Skip to table of contents

Mwakasalazyigwa

Mwakasalazyigwa

Mwakasalazyigwa

“Mwakasanzyigwa, mwakasalazyigwa.”—1 KO. 6:11.

INO INGA MWAINGULA BUTI?

Nkaambo nzi ncotweelede kutantamuka kuyanzana kubyaabi?

Mbuti mbotukonzya kugwasyilizya bubambe bwa Leza?

Ino ncinzi ciyakutugwasya kubikka zyintu zyakumuuya mubusena bwakusaanguna, alimwi akuzumanana kutondezya kuti tuli Banakristo?

1. Nzyintu nzi zibi izyakali kucitika nzyaakajana Nehemiya naakapiluka ku Jerusalemu? (Amubone cifwanikiso cili kumatalikilo aacibalo.)

BANTU ibakali kukkala mu Jerusalemu bakaligambidwe. Nkaambo nzi? Akaambo kakuti muntu umwi muzwakule wakazumizyidwe kukkala mubusena bwatempele. Ba Levi bakalilekede mulimo ngobakapedwe. Muciindi cakusololela mubukombi, baalu bakali kucita makwebo mubuzuba bwa Sabata. Bana Israyeli banji bakali kukwatana abantu ibatakali ba Juda. Eezyi nzezyintu zimwi Nehemiya nzyaakajana ciindi naakapiluka ku Jerusalemu nowakainda mwaka wa 443 B.C.E.—Neh. 13:6.

2. Mbuti bana Israyeli mbobakaba cisi cisalazyidwe?

2 Bana Israyeli bakali cisi icakalyaabide kuli Leza. Mu 1513 B.C.E., bana Israyeli bakaliyandide kucita kuyanda kwa Jehova. Bakaamba kuti: “Makani oonse Jehova ngaamba tulaacita.” (Kul. 24:3) Aboobo, Leza wakabasalazya, naa kubaandaanya kabali bantu bakwe basalidwe. Eelo kaka eeci cakali coolwe citaliboteli! Nokwakainda myaka iili 40, Musa wakabayeezya kuti: “Nywebo muli bantu basalala kuli-Jehova Leza wanu. Jehova Leza wanu wamusala akati kamisyobo yoonse yabantu baansi ano, kuti mube bantu bakwe bayandika.”—Dt. 7:6.

3. Mbukkale buli buti bwakumuuya mbwaakajana Nehemiya naakapiluka ku Jerusalemu ciindi cabili?

3 Cuusisya ncakuti, busungu bwabana Israyeli mbobakajisi akusaanguna bwakuba cisi cisalala bwakamana cakufwambaana. Nokuba kuti lyoonse kwakali bantu ibakali kubelekela Leza, ba Juda banji bakali kubikkila kapati maano kutegwa kababonwa kuba bantu basalala, naa bantu balyaabide, muciindi cakubikkila maano kukucita kuyanda kwa Leza. Ciindi Nehemiya naakapiluka ku Jerusalemu ciindi cabili, kwakaindide myaka 100 kuzwa ciindi bantu ibakaceede basyomeka nobakazwa ku Babuloni kutegwa babukulusye bukombi bwakasimpe. Aciindi eeci alimwi, cisi eeci tiicakali kucita kabotu kumuuya.

4. Ntwaambo nzi ntotutiibandike itukonzya kutugwasya kutegwa tuzumanane kuba bantu basalazyidwe?

4 Mbubwenya mbuli bana Israyeli, Bakamboni ba Jehova mazuba aano abalo munzila imwi balisalazyidwe a Leza. Banakristo bananike alimwi ‘abankamu mpati’ balasalala, bakaandaanizyigwa kutegwa bacite mulimo uusetekene. (Ciy. 7:9, 14, 15; 1 Ko. 6:11) Akati kesu kunyina uuyanda kusofwaazyigwa akucileka kukkomaninwa a Leza mbubwenya mbobakacita bana Israyeli nokwakainda ciindi. Ncinzi cikonzya kutugwasya kutegwa cintu cili boobu citacitiki alimwi akuti tuzumanane kusalala akuba bantu bayandika mumulimo wa Jehova? Mucibalo eeci, tulalanga-langa twaambo tone itwaambidwe mubbuku lya Nehemiya caandaano 13: (1) Amutantamuke kuyanzana kubyaabi; (2) amugwasyilizye bubambe bwa Leza; (3) amubikke zyintu zyakumuuya mubusena bwakusaanguna; alimwi (4) amuzumanane kutondezya kuti muli Banakristo. Atutalike lino kulanga-langa twaambo ootu.

AMUTANTAMUKE KUYANZANA KUBYAABI

5, 6. Ino ba Eliyasibu a Tobiya bakali bani, alimwi nkaambo nzi Eliyasibu ncaakali kuyanzana a Tobiya?

5 Amubale Nehemiya 13:4-9. Tulizingulukidwe akuyunga kubyaabi, aboobo tacili cuuba-uba kuzumanana kusalala. Amubone makani aamba zya Eliyasibu a Tobiya. Eliyasibu wakali mupaizi mupati, mpoonya Tobiya wakali muna Amoni alimwi kulibonya kuti wakajisi cuuno caansi kapati mubulelo bwabana Persia mu Judaya. Ciindi Nehemiya naakali kuyakulula bulambo bwa Jerusalemu, Tobiya abeenzinyina bakali kumukazya. (Neh. 2:10) Bana Amoni tiibakali kuzumizyigwa kusika mulubuwa lwatempele. (Dt. 23:3) Pele nkaambo nzi mupaizi mupati ncaakali kunga wamujanina busena muntu uuli boobu mbuli Tobiya mukaanda kaatempele?

6 Tobiya wakazikutalika kumvwana kapati a Eliyasibu. Tobiya amwanaakwe Jehohanana bakakwete bamakaintu ba Juda, alimwi ba Juda banji bakali kumuyanda Tobiya. (Neh. 6:17-19) Muzyukulu wa Eliyasibu umwi, wakakwete mwana musimbi wa Sanibalati, mweendelezi muna Samariya umwi wabalongwe ba Tobiya. (Neh. 13:28) Ikuzyiba kuti kuli mbobakaswaangene, kutugwasya kubona kaambo Mupaizi Mupati Eliyasibu ncaakalekela muntu uutakombi alimwi sikukazya kutegwa amuyunge. Nokuba boobo, Nehemiya wakatondezya kusyomeka kuli Jehova kwiinda mukutanda Tobiya azyintu zyakwe anze kuzwa mukaanda kaatempele.

7. Mbuti baalu alimwi abamwi mbobatantamuka zyintu zikonzya kupa kuti basofwaale mumeso a Jehova?

7 Mbwaanga tuli bantu balyaabide kuli Leza, lyoonse tweelede kusyomeka kuli Jehova. Tulakonzya kuzumanana kuba bantu basalazyidwe mumeso aakwe lilikke buyo kuti twatobela zyeelelo zyakwe ziluleme. Tatweelede kulekela kumvwana abanamukwasyi kusinkila njiisyo zyamu Bbaibbele. Baalu Banakristo batobela malailile aa Jehova, kutali mizeezo yabo ambobalimvwa pe. (1 Ti. 5:21) Baalu balabikkila kapati maano kubona kuti tabaciti cintu cili coonse cikonzya kupa kuti bacileke kumukkomanisya Leza.—1 Ti. 2:8.

8. Ncinzi babelesi ba Jehova boonse ibalyaabide ncobeelede kuyeeya caboola kukusala bantu bakuyanzana limwi?

8 Tweelede kuyeeya kuti “kuyanzana kubyaabi kunyonganya zilengwa zibotu.” (1 Ko. 15:33) Banamukwasyi bamwi tabakonzyi kutukulwaizya kucita zyintu zili kabotu mubuumi. Eliyasibu wakapede cikozyanyo cibotu kubantu kwiinda mukugwasyilizya Nehemiya kuyakulula bulambo bwa Jerusalemu. (Neh. 3:1) Nokuba boobo, mukuya kwaciindi kuyunga kwa Tobiya alimwi akwabamwi kwakapa kuti Eliyasibu acite zyintu izyakapa kuti asofwaale mumeso a Jehova. Kuyanzana aabantu bali kabotu kulagwasya kutegwa katucita zyintu zya Bunakristo zigwasya, mbuli kubala Bbaibbele, kujanika kumiswaangano ya Bunakristo, alimwi akutola lubazu mumulimo wakukambauka. Banamukwasyi ibatukulwaizya kucita zyintu zili kabotu mbabayandwa kapati alimwi akulumbwa.

AMUGWASYILIZYE BUBAMBE BWA LEZA

9. Nkaambo nzi bubambe bwaatempele ncobwakali kunyonganizyigwa, alimwi mbaani Nehemiya mbaakapa mulandu?

9 Amubale Nehemiya 13:10-13. Kulibonya kuti ciindi Nehemiya naakapiluka ku Jerusalemu bantu bakalilekede kusanga kutempele. Akaambo kakuti kwakanyina zyakusanga, ba Levi bakali kusiya milimo yabo akuunka kuyakubeleka mumyuunda yabo. Nehemiya wakabapa mulandu basilutwe akaambo kabukkale oobu. Kweelede kuti tiibakali kucita milimo njobakeelede kucita. Andiza tiibakali kubweza zyakkumi kuzwa kubantu naa kuzitola kutempele kweelana ambobakaambilidwe. (Neh. 12:44) Aboobo, Nehemiya wakabweza ntaamu kutegwa babweze zyakkumi. Wakasala baalumi basyomeka kutegwa balanganye zyintu zyaatempele alimwi azyakusanga izyakali kuyakuboola.

10, 11. Ncoolwe nzi ncobajisi bantu ba Leza boonse caboola kukugwasyilizya bukombi bwakasimpe?

10 Sena kuli ciiyo cilicoonse kulindiswe? Inzya, nkaambo andiswe tulayeezyegwa kuti tulijisi coolwe cakulemeka Jehova azyintu zyesu ziyandisi. (Tus. 3:9) Mbwaanga zyintu zyoonse nzizya Jehova, ikuti twasanga kujatikizya mulimo wakwe, inga tupilusya buyo ceeco ncaakatupede. (1 Mak. 29:14-16) Tulakonzya kulimvwa kuti tatujisi zyintu zinji, pele ikuti katujisi luyandisisyo, toonse buyo tulakonzya kutola lubazu mukusanga.—2 Ko. 8:12.

11 Mukwasyi umwi mupati wakasala kuti banabukwetene bamwi ibacembeede ibabeleka kabali bapainiya baalubazu kababasangana ciindi cakulya ciindi comwe ansondo. Nokuba kuti bazyali aaba bakajisi bana bali lusele, banyina bana bakali kuvwula kwaamba kuti, “Cakulya cabantu bobilo ncisyoonto kapati ikuti mwaceelanya acakulya cabantu bali kkumi.” Cakulya ciligwa aciindi comwe ansondo inga calibonya kuceya kapati, nokuba boobo bapainiya aaba bakalumba kapati akaambo kabwaabi buli boobu. Abalo, bakali cilongezyo kumukwasyi ooyu. Majwi aabo aakulwaizya alimwi azyakuluula zyabanabukwetene zyakabagwasya bana kutegwa bayaambele kumuuya. Mukuya kwaciindi boonse bakanjila mulimo waciindi coonse.

12. Ncikozyanyo nzi cibotu ncobapa baalumi basalidwe mumbungano?

12 Ciiyo acimwi nceeci: Mbubwenya mbuli Nehemiya, baalumi basalidwe balasololela mukugwasyilizya bubambe bwa Leza. Cikozyanyo cabo cilabagwasya bambi mumbungano. Munzila eeyi, baalu alimwi baiya cikozyanyo camwaapostolo Paulo. Walo wakagwasyilizya bukombi bwakasimpe alimwi wakapa malailile aagwasya ncobeni. Mucikozyanyo, wakaamba mizeezo iigwasya kujatikizya zyakusanga mbozyakeelede kupegwa.—1 Ko. 16:1-3; 2 Ko. 9:5-7.

AMUBIKKE ZYINTU ZYAKUMUUYA MUBUSENA BWAKUSAANGUNA

13. Mbuti ba Juda bamwi mbobatakali kubulemeka buzuba bwa Sabata?

13 Amubale Nehemiya 13:15-21. Ikuti twabikkila kapati maano kucita zyintu zyakumubili, tulakonzya kuunka ansi kumuuya. Kweelana alugwalo lwa Kulonga 31:13, Sabata iyakali kucitwa nsondo ansondo yakali kuyeezya bana Israyeli kuti bakali bantu basalazyidwe. Buzuba bwa Sabata bwakeelede kubikkwa ambali kutegwa kabakomba mumukwasyi, kabapaila, alimwi akuzinzibala kuyeeya kujatikizya Mulawo wa Leza. Nokuba boobo, kubantu bamwi bamuciindi ca Nehemiya, buzuba bwa Sabata bwakali buyo mbuli mazuba oonse—bakali kubeleka mbuli lyoonse. Tiibakali kubikkila maano kukukomba pe. Naakabona izyakali kucitika, Nehemiya wakalailila kuti milyango kaijalwa kumazuba mubuzuba bwacisambomwe, akutanda basimakwebo beenzu kabutanasika buzuba bwa Sabata.

14, 15. (a) Ncinzi cikonzya kucitika ikuti katubikkila kapati maano kumilimo yesu yakumubili? (b) Mbuti mbotukonzya kunjila mukulyookezya kwa Leza?

14 Ncinzi ncotukonzya kwiiya kucikozyanyo ca Nehemiya? Ciiyo cimwi ncakuti tatweelede kubikkila kapati maano kumulimo wesu wakumubili. Kubikkila kapati maano kumulimo wesu inga kwatunyonganya—naa ikutupa kwaalilwa kusala kabotu—kwaambisya ikuti katuuyandisisya mulimo wesu wakumubili. Amuyeeye kuti Jesu wakacenjezya kujatikizya kubelekela basimalelo bobilo. (Amubale Matayo 6:24.) Nehemiya wakalijisi lubono, pele mbuti mbwaakacibelesya ciindi cakwe naakali mu Jerusalemu? (Neh. 5:14-18) Muciindi cakucita makwebo abana Turo naa bamwi buyo, wakalipa kumulimo wakugwasya ba Judanyina akucita zyintu izyakali kusalazya zyina lya Jehova. Mbubwenya buyo amazuba aano, baalu Banakristo alimwi abakutausi balabikkila maano kucita zyintu zigwasya mbungano, alimwi akaambo kakucita boobo basyominyina balabayanda akaambo kamuuya ngobatondezya. Akaambo kaceeco, kulaba luyando, luumuno, akuliiba akati kabantu ba Leza.—Ezk. 34:25, 28.

15 Nokuba kuti Banakristo tabeelede kubamba buzuba bwa Sabata, Paulo utwaambila kuti: “Kucili Sabata yakulyookezya kubantu ba Leza.” Mpoonya wakayungizya akwaamba kuti: “Muntu iwanjila mukulyookezya kwa Leza walyookezya akumilimo yakwe mwini, mbubonya Leza mbwaakalyookezya kumilimo yakwe.” (Heb. 4:9, 10) Mbotuli Banakristo, tulakonzya kunjila mukulyookezya kwa Leza kwiinda mukumvwida alimwi akubeleka kweelana amakanze ngotwaambilwa. Sena nywebo alimwi abayandwa banu mubikka kukomba mumukwasyi, kujanika kumiswaangano alimwi akutola lubazu mumulimo wakukambauka mubusena bwakusaanguna mubuumi bwanu? Ikuti aabo ibakatulemba mulimo naa aabo mbotucita limwi makwebo tabakulemeki kusala kwesu kwakusaanguna kucita zyintu zyakumuuya, tweelede kukaka, tatweelede kubainda mumbali. Munzila imwi, inga twayandika ‘kujala milyango yamunzi akutanda bana Turo’ kutegwa tubikkile maano kuzyintu zisalala. Mbwaanga twakasalazyigwa, tweelede kulibuzya kuti, ‘Sena buumi mbondipona bulatondezya kuti ncobeni ndakaandanizyigwa kutegwa ndicite mulimo wa Jehova?’—Mt. 6:33.

AMUZUMANANE KUTONDEZYA KUTI MULI BANAKRISTO

16. Mbuti citondezyo cabana Israyeli cakuba bantu basalazyidwe mbocakatiinyongane mumazuba aa Nehemiya?

16 Amubale Nehemiya 13:23-27. Mumazuba ngaakali kupona Nehemiya, baalumi bana Israyeli bakali kukwata bamakaintu beenzu. Ciindi cakusaanguna naakaunkide ku Jerusalemu, Nehemiya wakalailila baalu boonse kuti basaine cizuminano cakukonka kuti tabakakwati bamakaintu beenzu. (Neh. 9:38; 10:30) Nokuba boobo, nokwakainda buyo myaka misyoonto, Nehemiya wakazikujana kuti baalumi ba Juda bakakwete bamakaintu beenzu alimwi kwakaceede buyo asyoonto kutegwa bacileke kweelela kuba bantu ba Leza basalazyidwe. Bana bakazyedwe kubamakaintu aaba beenzu tiibakacizyi kubala naa kwaambaula mwaambo wa Chihebrayo. Sena bana bali boobu nobakacikonzya kwaamba kuti bakali bana Israyeli baakukomena? Sena nobakasala kwaamba kuti tuli bana Asidodi, bana Amoni, naa bana Moabu? Sena nobakacikonzya kuumvwisya Mulawo wa Leza iwakalembedwe mu Chihebrayo? Nobakacikonzya buti kumuzyiba Jehova akusala kumubelekela kakuli bamanyina bakali kukomba baleza bakubeja? Kwakali kuyandika kubweza ntaamu cakufwambaana, alimwi Nehemiya wakabweza ntaamu eeyo.—Neh. 13:28.

17. Mbuti bazyali mbobakonzya kugwasya bana babo kuba acilongwe cibageme a Jehova?

17 Mazuba aano tweelede kubweza ntaamu kutegwa tugwasye bana besu kuba acitondezyo ca Bunakristo. Nobazyali, amulibuzye kuti, ‘Ino bana bangu balicizyi kwaambaula kabotu-kabotu “mwaambo uusalala” wakasimpe kamu Magwalo? (Zef. 3:9) Sena nzyobaamba bana bangu zitondezya kuti beendelezyegwa amuuya wa Leza naa wanyika?’ Ikuti kuli mpobeelede kululamika, mutafwambaani kutyompwa. Citola ciindi kwiiya mwaambo, ikwaambisya ikuti katuzingulukidwe azyintu zinyonganya. Inyika isola kuyunga bana banu kuti baleke kumvwida Leza. Aboobo, amukkazyike moyo akubelesya ciindi canu ca Kukomba Mumukwasyi alimwi azyoolwe zimbi kugwasya bana banu kuba acilongwe ciyumu a Jehova. (Dt. 6:6-9) Amubatondezye kaambo ncocili cibotu kwaandaana anyika ya Saatani. (Joh. 17:15-17) Alimwi amucite kufwumbwa ncomukonzya kubasika aamoyo.

18. Nkaambo nzi bazyali Banakristo ncobali muciimo cibotu cakugwasya bana babo kuyaambele akusala kulyaaba kuli Jehova?

18 Mwana umwi aumwi weelede kulisalila kubelekela Leza naa pe. Pele mbomuli bazyali mulakonzya kubagwasya bana banu munzila zinji. Eeci cibikkilizya kubapa cikozyanyo cibotu, kubapandulwida kabotu-kabotu nzyobateelede kucita, alimwi akubandika ambabo zyintu zibi zikonzya kuboola aakaambo kakutasala kabotu zyakucita. Nobazyali, ndinywe mweelede kubagwasya kutegwa bayaambele akusala kulyaaba kuli Jehova. Bayandika lugwasyo lwanu kutegwa bazumanane kuba acitondezyo ca Bunakristo. Masimpe kuti toonse tuyandika kupakamana kutegwa tutasweekelwi ‘zisani zyesu zyaatala’ zyacikozyanyo—nkokuti bube alimwi azyeelelo zituzibya kuti tuli basikutobela Kristo.—Ciy. 3:4, 5; 16:15.

UYAKUTUYEEYA LYOONSE

19, 20. Mbuti mbotukonzya kuyeeyegwa a Jehova lyoonse?

19 Musinsimi Malaki wakapandulula kuti Jehova ulabayeeya ‘aabo ibamuyoowa akuyeeya izyina lyakwe’ alimwi ulabikka mazyina aabo ‘mubbuku lyakwiibalusya.’ (Malk. 3:16, 17) Leza takabalubi aabo bamuyoowa alimwi ibayanda zyina lyakwe.—Heb. 6:10.

20 Nehemiya wakapaila kuti: “Kondiyeeya O Leza wangu. Kondicitila bubotu.” (Neh. 13:31) Mbubwenya mbuli Nehemiya, mazyina eesu andiswe ayakulembwa mubbuku lya Leza lyakwiibalusya ikuti twatantamuka kuyanzana kubyaabi, twagwasyilizya bubambe bwa Leza, twabikka zyintu zyakumuuya mubusena bwakusaanguna, alimwi akuzumanana kutondezya kuti tuli Banakristo. ‘Atuzumanane kulilingula kutegwa tuzyibe naa tuli mulusyomo.’ (2 Ko. 13:5) Ikuti twazumanana kubamba cilongwe cesu cisalala a Jehova, uyakutuyeeya lyoonse.

[Mibuzyo yaciiyo]

[Cifwanikiso icili apeeji 5]

Ino Nehemiya wakatondezya buti kuti wakali kusyomeka kuli Jehova? (Amubone muncali 5 a 6)

[Cifwanikiso icili apeeji 7]

Amubagwasye bana banu kuba acilongwe ciyumu a Jehova (Amubone muncali 17 a 18)