MOA E GIWA MACHON

Ruoth ne Mor Sidang’!

WECHEGI ne otimore e dwe mar aboro higa 1936. Gigi ne otimore e Royal Kraal ma en kar dak mar ruoth e piny Swaziland. Noyudo Robert gi George Nisbet oa keto wende mag pinyruoth kaachiel gi twak momaki mar owadwa J. F. Rutherford. Bang’ winjo twagno, Ruoth Sobhuza II ne mor sidang’. George wacho kama: “Dhowa nomoko kane Ruoth owacho ni odwaro nyiewo gige thum duto ma ne watiyogo kaachiel gi thumbe koda twege duto momaki ma ne wan-go!”

Robert nowachone gi muolo koda luor ni gigi ok gin gik miuso. Nikech ang’o? Nikech gin gik ng’at machielo. Ruoth ne dwaro ng’eyo ni ng’atno en ng’a.

Robert nodwoko ni: “Gin gik Ruoth machielo.” Kae to Sobhuza nopenje ni Ruodhno en ng’a. Robert nodwoke niya, “En Yesu Kristo Ruodh Pinyruodh Nyasaye.”

Ruoth Sobhuza noyiengo wiye kowacho kama gi luor matut: “Oo, en Ruoth maduong’. Ok daher kawo gire moro amora.”

Robert nondiko niya: ‘Nawuoro ahinya kaka Ruoth Sobhuza ne nigi kido mabeyo. Ne owacho dho ngere maliw maok omed gi sunga kendo ne en ng’ama wechene oriere kendo mayot wuoyogo. Ne abet kode e ofise kuom dakika madirom 45, sama George ne keto ne ji wende mag pinyruoth oko mondo owinji.’

Robert dhi nyime niya, ‘Bang’e e odiechieng’no, ne wadhi e skul moro miluongo ni The Swazi National School kama ne waromoe gi gik ma nomiyowa mor ahinya. Ne walendone japuonj maduong’ mar skundno, kendo nochiko ite maber. Kane wanyise wach ketonegi wende koda twak mondo skul duto owinji, noyiego ahinya mi ochoko nyithi skul madirom mia achiel mondo obed piny e lum ochik itgi. Ne onyiswa ni skundni puonjo nyithindo ma chwo weche mag pur gi pith, goyo randa, gedo, somo dho ngere kod kwano. Nyithindo ma nyiri to ne ipuonjo tij nurse, tije mag ot koda tije mamoko manyalo konyogi. Da Ruoth Sobhuza ema nochako skundno.’

Ruoth Sobhuza nochako winjo wach pinyruoth kane jopainia olime e dalane e higa mar 1933. Kinde moro nochoko jolweny mage madirom 100 ma ne rite mondo owinj ote mar Pinyruoth. Ne opong’o fom mar kwayo mondo ooronega gasedewa kendo ne ojakawo bugewa. Bang’ kinde matin,  Ruoth ne nigi laibrari mopong’ gi buge Joneno! E wi mano, ne orito laibrari mareno maber kata obedo ni sirkal mar Britain nogoyo bugewa marfuk e kinde lweny mar ariyo mar piny.

Ruoth Sobhuza ne odhi nyime rwako Joneno e dalane man Lobamba, kendo ne ojaluongo jotelo mag dinde maluongore ni Jokristo mondo obi owinj twege mowuok e Muma. Kinde moro kane owadwa miluongo ni Helvie Mashazi ma en ja gweng’no wuoyo e wi ndiko mar Mathayo sula 23, moko kuom jotend din-go nochung’ ka igi owang’ ma gichuno owadwano mondo obed piny. Kata kamano Ruoth nokwerogi ma onyiso Owadwa Mashazi odhi nyime gi twak. E wi mano, Ruoth nonyiso jowinjo duto ma ne ni kanyo mondo ondik Ndiko duto ma ne ilero e twagno!

Kinde moro machielo bende, kane owadwa moro ma painia ne golo twak, jotend din moko ang’wen ma ne winjo twagno, nogolo kola mag sedegi ma ne nyiso ni gin jodolo ma giwacho niya: “Wan koro wan Joneno mag Jehova.” Kae to ne gipenjo owadwano kabe pod gin gi buge machalo gi ma Ruoth Sobhuza ne nigo.

Chakre higini mag 1930 nyaka e thone e higa 1982, Ruoth Sobhuza nomiyo Joneno mag Jehova luor, kendo ok ne oyie mondo osandgi ka ok giluwo chike mag Swazi. Kuom mano, Joneno nodwokone Ruoth erokamano maduong’ kendo ne giywage gadier kane otho.

E chak higa mar 2013, ne nitie jolendo mokalo 3,000 malando wach maber mar Pinyruoth e piny Swaziland. To nikech Swaziland en piny ma nigi ji mokalo milion achiel, jalendo achiel onego olendne ji 384 e pinyno. Jopainia 260 ne odich ahinya e tij lendo e kanyakla 90 mopogore opogore, kendo ji 7,496 ne obiro e Rapar ma ne otim e higa 2012. Nenore maler ni pod dongruok biro betie e pinyno. Mise motegno ne oket gi owete ma ne olendo e piny Swaziland e higini mag 1930.—Moa e giwa machon e piny South Africa.