ZWO itea nga August 1936. Ho vha hu Musanda wa ngei Swaziland. Robert na George Nisbet vho vha vha tshi kha ḓi tou bva u tamba muzika na nyambo dzo rekhodiwaho dza Wahashu J. F. Rutherford kha goloi i re na khudzaipfi. Khosi Sobhuza wa Vhuvhili o vha o takala vhukuma. George o ri: “Ro pfa ro shona, sa izwi o vha a tshi ṱoḓa u renga wonoyo mutshini wa u lidza rekhodo, dzirekhodo, na khudzaipfi ya mulaedza wa Muvhuso!”

Robert a tshi ḓiṱukufhadza, o amba uri zwenezwi zwithu zwo vha zwi sa rengiswi. Ndi ngani? Ngauri zwenezwo zwishumiswa ndi zwa muṅwe muthu. Khosi yo vha i tshi ṱoḓa u ḓivha uri ndi nnyi onoyo muthu.

Phindulo ya Robert yo vha i ya uri, “Zwoṱhe ndi zwa iṅwe Khosi.” Ngauralo, Sobhuza a vhudzisa uri yeneyo Khosi ndi nnyi. Robert a ri: “Ndi Yesu Kristo, Khosi ya Muvhuso wa Mudzimu.”

Sobhuza o amba a tshi sumbedza ṱhonifho a ri: “Heyo ndi Khosi khulwane vhukuma, a thi ṱoḓi u dzhia zwithu zwayo.”

Robert o ṅwala uri: ‘Ndo takalela vhukuma nḓila ye Khosi Sobhuza a vha ngayo. O amba Luisimane lwo kunaho a sa ḓikukumusi nahone o vha a sa timatimi kha zwine a zwi amba nahone a tshi dzhenea. Ndo dzula nae ofisini yawe lwa mimunithi i ṱoḓaho u vha 45 musi George a tshi khou tamba muzika nnḓa.’

Robert o bvela phanḓa a ri: ‘Nga murahu nga ḽeneḽo ḓuvha, ro dalela Swazi National School he ra vha na tshenzhelo i takadzaho vhukuma. Ro ṱanziela kha ṱhoho ya tshikolo, nahone ya thetshelesa nga vhuronwane. Musi ri tshi amba nga ha wonoyo mutshini nahone ra ri ri ḓo tendela tshikolo tshoṱhe uri tshi thetshelese zwe zwa rekhodiwa, o vha o takala vhukuma nahone a vhidza vhagudiswa vha ṱoḓaho u vha ḓana uri vha dzule hatsini nahone vha thetshelese. Ro vhudzwa uri tshikolo tsha murole wa nṱha tshi funza vhatukana zwa vhulimisi, ngade, u vhaḓa, u fhaṱa, Luisimane, na mbalo; tshi funza vhasidzana vhunese, mishumo ya hayani, na miṅwe mishumo-vho.’ Makhulu a Khosi ndi vhone vho fhaṱaho tshenetsho tshikolo. *

Mathomoni a ṅwaha wa 1933, Khosi Sobhuza o thetshelesa nga vhuronwane vhavulanḓila vhe vha dalela Musanda. Nga tshiṅwe tshifhinga, o kuvhanganya vhalindi vhawe vha vhahali vha linganaho 100 u itela uri vha thetshelese mulaedza wa Muvhuso wo rekhodiwaho. O ita khumbelo ya uri a wane magazini dzashu  tshifhinga tshoṱhe nahone a ṱanganedza khandiso dzashu. A zwo ngo dzhia tshifhinga uri Khosi i vhe na laiburari ya lwa ṱaḓulu yo fhelelaho! Zwiṅwe hafhu, o dzula a tshi ri kwama hu sa londwi u thivhelwa ha khandiso dzashu nga muvhuso wa koloni wa Britain nga tshifhinga tsha nndwa ya vhuvhili.

Khosi Sobhuza wa Vhuvhili o bvela phanḓa a tshi ṱanganedza Dziṱhanzi Musanda ngei Lobamba, a ita na u vhidza vhafunzi uri vha ḓe vha thetshelese nyambo dzavho dza Bivhili. Musi muṅwe wa Ṱhanzi dza henefho ane a pfi Helvi Mashazi a tshi khou haseledza Mateo ndima 23, tshigwada tsha vhafunzi tsho sinyuwaho tsho dzhenelela nahone tsha mu kombetshedza uri a dzule fhasi. Fhedzi Khosi yo dzhenelela, ya humbela Wahashu Mashazi uri a bvele phanḓa. Zwiṅwe hafhu, Khosi yo vhudza vhathetshelesi uri vha ṅwale fhasi ndimana dzoṱhe dza Bivhili dze dza bulwa kha nyambo.

Nga murahu ha u thetshelesa nyambo ye ya ṋekedzwa nga wahashu wa muvulanḓila kha tshiṅwe tshiitea, vhafunzi vhaṋa vhe vha vha vhe hone vho dzumba kholara dza hembe dzavho nahone vha amba u ri: “A ri tsha vha vhafunzi, fhedzi zwino ri Ṱhanzi dza Yehova.” Nga zwenezwo, vho mbo ḓi vhudzisa muvulanḓila arali e na bugu dzi ngaho dzine Khosi ya vha nadzo.

U bva nga vho-1930 u swika musi i tshi fa nga 1982, Khosi yo sumbedza ṱhonifho kha Ṱhanzi dza Yehova nahone a yo ngo tendela vha tshi tovholwa nge vha si tevhedze mikhuvha ya Luswati. Ngauralo, Ṱhanzi dzo vha na zwiitisi zwavhuḓi zwa u livhuha Khosi, nahone vho lilela lufu lwayo zwi tshi bva mbiluni.

Mathomoni a ṅwaha wa 2013, ho vha hu na vhahuweleli vha Muvhuso vha fhiraho 3 000 ngei Swaziland. Kha shango ḽeneḽo hu na vhathu vha ṱoḓaho u vha milioni, mbalotshikati ya muhuweleli muthihi kha vhadzulapo vha 384. Vhavulanḓila vha fhiraho 260 vho vha vho farakanea zwivhidzoni zwa 90, nahone vhathu vha 7 496 vho vha hone Tshihumbudzoni nga 2012. Zwi tou vhonala uri hu na khonadzeo ya nyaluwo yo engedzeaho. Mutheo wo khwaṱhaho wo thewa nga tshifhinga tsha vhathu vhe vha dala lwa u thoma ngei Swaziland nga vho-1930.—Zwe ra vhulunga Afurika Tshipembe.