Luslahng audepe kan

luslahng audepe kan

Sapwellimen Siohwa Mehn Kataman kan me Likilik

Sapwellimen Siohwa Mehn Kataman kan me Likilik

“Mahsen [“mehn kataman,” NW] en KAUN-O me likilik, e kin kaloalokongihala me soaloalokong kan.”​—MEL. 19:7.

1. Oaralap dah kei kitail kin kalapw onopki nan atail mihting kan? Ia duwen atail pwurepwurehng onopki ire pwukat eh sewese kitail?

 NI OMW kin kaukaunop noumw Kahn Iroir, mie pak me ke medewe, ‘Likamwete kitail onopkier oaralap wet’? Ma ke ieiangehr mihting kan en Sounkadehdehn Siohwa kan erein ahnsou ieu, ele ke kilang me ekei oaralap kin pwurepwurehng kohda. Kitail kin kalapw onopki duwen Wehin Koht, meirong en Sises, doadoahk en kalohk oh irair mwahu kan duwehte limpoak oh pwoson. Atail kalapw onopki oaralap pwukat kin kahrehiong atail pwoson en kehkehlailte oh pil sewese kitail en “kapwaiada mahsen en Koht” a kaidehn “rongorongete.”​—Seims 1:22.

2. (a) Ia wehwehn lepin lokaia “mehn kataman” nan Paipel? (b) Ia duwen sapwellimen Siohwa kosonned kan ar weksang kosonned kan en aramas?

2 Nan Paipel, “mehn kataman” kin kalapw wehwehki kosonned kan, kaweid oh koasoandi kan me Koht ketikihong sapwellime aramas akan. Kosonned kan en aramas sohte unsek oh kalapw anahne wekidekla. Ahpw sapwellimen Siohwa kosonned kan uhdahn weksang. Sapwellime kosonned kan me unsek oh kitail kak likih me e mwahu kitail en peikiong ahnsou koaros. E mehlel me Koht ketikihda ekei kosonned kan mahs me sapwellime aramas akan rahnwet sohte anahne idawehn. Ahpw e sohte wehwehki me kosonned ko sapwung. Sounmelkahkao koasoia: “Sapwellimomwi kaweid kan kin pwung ahnsou koaros; komwi ketikidohng ie wehwe, I ahpw pahn kak momour.”​—Mel. 119:144.

3, 4. (a) Dahme sapwellimen Siohwa mehn kataman kan pil kin pidada? (b) Ia duwen mehn Israel kan ar pahn paiekihda ma re peikiong sapwellimen Koht kaweid kan?

3 Ekei pak sapwellimen Siohwa mehn kataman kan kin kaweidki aramas duwen soahng kan me keper. Ahnsou koaros wehin Israel kin ale mehn kataman kan sang sapwellimen Koht soukohp kan. Karasepe, mwohnte mehn Israel ko ar pedolong nan Sapwen Inowo, Moses katamankihong irail: “Kumwail dehr dohweisang KAUN-O, ni amwail pahn pwongih oh papah Koht teikan. Ma kumwail pahn wia met, KAUN-O pahn ketin engiengda pahmwail.” (Deud. 11:16, 17) Kitail kin wadek nan Paipel duwen mehn kataman mwahu tohto teikan me Koht ketikihong sapwellime aramas akan.

4 Siohwa kin kalapw ketin katamankihong sapwellime aramas akan ren lahn ih, peikiong oh wauneki mware. (Deud. 4:29-31; 5:28, 29) Koht ketin inoukihda me ma re peikiong kaweid pwukat, e pahn ketikihong irail kapai tohto.​—Lip. 26:3-6; Deud. 28:1-4.

MWOMWEN MEHN ISRAEL AR MWEKIDKI SAPWELLIMEN KOHT MEHN KATAMAN KAN

5. Dahme kahrehda Siohwa ketin peiki Nanmwarki Esekaia?

5 Nan poadopoad en mehn Israel kan, Koht kin ketin kapwaiada sapwellime inou kan ahnsou koaros. Karasepe, ni ahnsou me Senakerip, Nanmwarki en Asiria pedolong nan sapwen Suda oh kamasak Nanmwarki Esekaia, Siohwa ketin poaronehla tohnleng men en sewese Sapwellime aramas ako. Nipwong ehute, sapwellimen Koht tohnlengo kemehla sounpei en Asiria meh 185,000. Senakerip eri uhdahn sarohdi oh pwurala ni imweo. (2 Kron. 32:21; 2 Nan. 19:35) Dahme kahrehda Koht ketin peiki Nanmwarki Esekaia? Pwehki Esekaia kin loalopwoatohng oh “kin kanahieng kapwaiada koasoandi koaros” me Koht ketikihda.​—2 Nan. 18:1, 5, 6.

6. Ia duwen Nanmwarki Sosaia eh kasalehda me e likih Siohwa?

6 Pil ehu karasaras en emen me kin peikiong sapwellimen Siohwa kaweid kan iei Nanmwarki Sosaia. Sang ni eh pwulopwul, e kin wia “dahme kaparanda kupwur en KAUN-O,” Siohwa. (2 Kron. 34:1, 2) Sosaia kasalehda me e kin likih Siohwa sang ni eh kauwehla dikedik koaros nan sahpwo oh sewese aramas ako ren pwurehng kaudokiong Siohwa. Pwehki Sosaia wia soahng pwukat, Siohwa ketin kapaiada kaidehn ih kelehpw ahpw tohnwehio pwon.​—Wadek 2 Kronikel 34:31-33.

7. Dahme wiawi ni mehn Israel kan ar sapeikiong Siohwa?

7 Ahpw sapwellimen Koht aramas akan sohte kin likih sapwellimen Siohwa mehn kataman kan ahnsou koaros. Erein sounpar epwiki kei, pak tohto re kin sapeikiong Siohwa. Ni arail pwoson kin luwet, e kin mengei ong meteikan en kamwakid irail en kaudokiong koht likamw akan. (Ep. 4:13, 14) Oh nin duwen Koht eh ketin katamankihongirailehr, re pahn lokolok ma re sohte likih ih.​—Lip. 26:23-25; Ser. 5:23-25.

8. Ia duwen atail irair eh duwehte ahn mehn Israel kan?

8 Ia duwen atail irair eh duwehte ahn mehn Israel kan? Sapwellimen Koht aramas akan rahnpwukat pil kin ale kaweid oh peneu kan duwehte mehn Israel kan. (2 Pit. 1:12) Ahnsou koaros, kitail kin ale sapwellimen Koht mehn kataman kan ni atail wadek Paipel. Oh Siohwa ketin mweidohng kitail en pilada ma kitail pahn peikiong sapwellime kehkehlik kan de kitail pahn wiahte dahme kitail lemeleme me pwung. (Lep. Pad. 14:12) Kitail pahn koasoiapene kahrepen atail anahne tehk kanahieng sapwellimen Siohwa mehn kataman kan oh ia duwen atail kak paiekihda.

PEIKIONG KOHT OH MOMOUR

9. Ni ahnsou me mehn Israel kan ar mi nan sapwtehno, ia duwen Siohwa eh ketin katamankihong irail me e ketin apwahpwalih irail?

9 Ni mehn Israel kan ar tepida arail seiloakla nan sapwtehno me reireiki sounpar 40, Siohwa sohte ketin kawehwehiong irail ni oaritik ia duwen eh pahn ketin kaweid, pere oh apwalih irail. Ahpw e ketin kasalehiong irail ni ahl tohto me e pahn mwahuong irail ma re likih ih oh peikiong sapwellime kaweid kan. Sang ni eh ketin kahluwahkin irail pelien depwek ehu ni rahn oh mpwulen kisiniei ehu ni pwong, Siohwa ketin katamankihong mehn Israel kan me e ketin apwahpwalih irail nan arail seiloak apwalo. (Deud. 1:19; Eks. 40:36-38) E pil ketikihong irail soahng koaros me irail anahne pwe Paipel mahsanih: “Komw ketikihong irail mehkoaros me re kin anahne; ar likou kan sohte mwahn ohla de sohrala, pahnnehrail kan sohte mpwoskipeseng medek.”​—Neh. 9:19-21.

10. Ia duwen Siohwa eh kin ketin kahluwa sapwellime aramas akan rahnpwukat?

10 Sapwellimen Koht ladu kan rahnpwukat pahn kereniong pedolong nan sampah kapw. Ia duwe, kitail kin likih me Siohwa kin ketikihda soahng koaros me kitail anahne pwehn pitsang kahn kamakam kowahlap? (Mad. 24:21, 22; Mel. 119:40, 41) Mehlel me Siohwa sohte ketin doadoahngki pelien depwek ehu de mpwulen kisiniei ehu pwehn kahluwa kitail ong nan sampah kapw. Ahpw e ketin doadoahngki sapwellime pwihn pwehn kihong kitail mehn kataman kan. Karasepe, kitail kin ale mehn kangoang pwehn kakehlaka atail nanpwungmwahu rehn Siohwa sang ni atail kin wadek Paipel, wia Kaudok en Peneinei oh pil sang ni atail kin kaukaule iang mihting kan oh doadoahk en kalohk. Ia duwe, kitail wiadahr wekidekla kan pwe kitail en kak idawehn kaweid pwukat? Atail wia met pahn sewese kitail en ahneki pwoson kehlail, soangen pwoson me kitail anahne pwe kitail en pitla oh iang mi nan sampah kapw.

11. Ia duwen Koht eh ketin kasalehda me e ketin nsenohki atail roson oh nsenamwahu?

11 Sapwellimen Koht pwihn pil kin kihong kitail kaweid me kin sewese kitail en wiahda pilipil mwahu kan nan atail mour rahn koaros. Karasepe, kitail kin ale mehn kangoang en ahneki madamadau pwung duwen ahneki dipwisou kan oh ahneki mour me sohte kedirepwki soahng kan me sohte uhdahn kesempwal pwe kitail en dehr nohn pwunod. Kitail pil kin ale kaweid duwen atail pahn pilada atail likou, kapwat, mehn kamweit me konehng, oh uwen laud en sukuhl me kitail anahne. Medewehla duwen mehn kataman kan me kin sewese kitail en pere kitail nan imwatail, waratail sidohsa, atail Wasahn Kaudok kan oh me sewese kitail en onopada ma mehkot karuwaru pwarada. Kaweid pwukat koaros kasalehda me Koht ketin nsenohki atail roson oh nsenamwahu.

MEHN KATAMAN KAN SEWESE TEPIN KRISTIAN KAN EN LELEPEKTE

12. (a) Ire dahieu me Sises kalapw ketin padahkihong sapwellime tohnpadahk kan? (b) Mehn kasukuhl dah duwen aktikitik me Piter sohte manokehla? Dahme kitail anahne sukuhlki sang sapwellimen Sises mehn kahlemeng?

12 Ni mwehin wahnpoaron ko, sapwellimen Koht aramas akan kin kaukaule ale mehn kataman kan. Sises kalapw mahsanihong sapwellime tohnpadahk ko duwen kesempwalpen aktikitik. Ahpw e sohte ketin kawehwehdahte ia wehwehn en kin aktikitik. E ketin wia met sang sapwellime mehn kahlemeng. Nipwongo mwohn eh pwoula, Sises oh sapwellime wahnpoaron ko pokonpene ong Pahsohpa. Ni sapwellime wahnpoaron ko arail wie mwengemwenge, Sises ketida pwehn ketin widen patehnnehrail ko. Lidu kan me kin wia soangen doadoahk wet. (Sohn 13:1-17) Dahme Sises ketin wia nipwongo padahkihong wahnpoaron ko mehn kasukuhl mwahu ehu me re soh mwahn manokehla. Sounpar 30 samwa mwuhr, wahnpoaron Piter me iang sak en soutiko, pil padahkihong Kristian teikan duwen aktikitik. (1 Pit. 5:5) Sapwellimen Sises mehn kahlemeng anahne kangoange kitail koaros en kin aktikitik nan atail wiewia ong emenemen.​—Pil. 2:5-8.

13. Irair kesempwal dahieu kitail anahne ahneki me Sises ketin padahkihong sapwellime tohnpadahk ko?

13 Pil ehu ire me Sises ketin padahkihong sapwellime tohnpadahk kan iei anahn en ahneki pwoson kehlail. Ehu pak, tohnpadahk ko sohte kak kamwahwihala pwutak emen me ngehn saut tiada powe. Re idek rehn Sises: “Maing, dahme kahrehda kiht se sohte kak kauskihsang ngehn suwedo rehn pwutako?” A Sises ketin sapeng: “Pwehki amwail pwoson sohte itar.” Ih eri ketin padahkihong irail me ma arail pwoson uwehte kisin weren tuhke kis, irail pahn kakohng wia mehkoaros. (Mad. 17:14-20) Erein Sises eh ketin kalokalohk nin sampah, e ketin padahkihong sapwellime tohnpadahk ko me e inenen kesempwal ren ahneki pwoson. (Wadek Madiu 21:18-22.) Ia duwe, kitail kin iang towehda mihting tohrohr koaros oh pil mihting kan koaros pwe kitail en kak kakehlaka atail pwoson? Soangen ahnsou pwukat sohte kin wia ihteahnsoun kohpene oh peren. Ahpw e wia ahnsou mwahu en kasalehda atail likih Siohwa.

14. Dahme kahrehda e kesempwal en kasalehda limpoak ni soh roporop rahnpwukat?

14 Mehn kataman tohto ong kitail en kasalehda limpoak ong emenemen mi nan Palien Paipel ni Lokaiahn Krihk. Sises mahsanih me kosonned me keriaun kesempwal iei en “poakohng mehn mpomw duwen omw kin poakohng pein uhk.” (Mad. 22:39) Seims rien Siseso kin ndahki limpoak “kosonned en Wehin Kohto.” (Seims 2:8) Wahnpoaron Sohn ntingihedi: “Kompoakepahi kesempwal kan, kosonned wet me I kehsehkin kumwail kaidehn kosonned kapw ehu. Pwe iei kosonnedohte me kumwail aleier sang nin tapio. Eri soh, kosonned wet me I kehsehkin kumwail me kapw.” (1 Sohn 2:7, 8) Ia wehwehn Sohn eh koasoia “kaidehn kosonned kapw ehu”? E kin koasokoasoia kosonned en kasalehda limpoak. Kosonned wet “kaidehn kosonned kapw ehu” pwehki Sises mahsanih duwe sounpar tohto mwowe, de “sang nin tapio.” Ahpw kosonned wet pil “kapw” pwehki mwuhr tohnpadahk ko pahn kasalehda limpoak me soh roporop ni irair kapw kan. Rahnpwukat, kitail kalahnganki atail ale mehn kataman kan me sewese kitail en dehr roporop duwehte aramas tohto nan sampah wet. Ahpw kitail kin kasalehda limpoak ni soh roporop.

15. Ia kahrepe kesempwal me Sises ketikihdohki sampah?

15 Sises uhdahn kin ketin nsenohki aramas akan. E ketin kasalehda met sang ni eh ketin kamwahwihala me soumwahu kan oh kaiasada me melahr kan. Ahpw kamwahwihala me soumwahu kan kaidehn kahrepe keieu kesempwal me Sises ketikihdohki sampah. . Sapwellime doadoahk en kalohk oh padahk kin sewese aramas akan laud sang met. Ia duwen? Irail koaros me e ketin kamwahwihala oh kaiasada, mwuhr mahla oh mehla, ahpw irail ko me kin pwungki sapwellime padahk kan kak alehdi mour soutuk.​—Sohn 11:25, 26.

16. Ia duwen Sounkadehdehn Siohwa kan rahnwet ar kin peikiong sapwellimen Sises kehkehlik en katohnpadahk?

16 Sises ketin kehkehlingkihong sapwellime tohnpadahk ko: “Kumwail eri kohwei wasa koaros oh padahkihong tohn wehi kan koaros; pwe re en wiahla nei tohnpadahk.” (Mad. 28:19) Tepin Kristian ko pousehlahte wia doadoahk me Sises ketin tapiada, oh rahnwet kitail kin kalohk ong aramas tohto nan wasa tohto laudsang mahs. Sounkadehdehn Siohwa tohtohsang meh isirar kin padahkihong meteikan duwen Wehin Koht nan sahpw tohtohsang 230, oh Sounkadehde kan kin onop Paipel kaukaule rehn meh rar kei. Doadoahk en kalohk wet kin kadehdehda me kitail momour ni imwin rahn akan.

LIKIH SIOHWA RAHNWET

17. Soangen kaweid dah me Pohl oh Piter kihong tepin Kristian kan?

17 Mehn kataman kan kin sewese tepin Kristian kan ren kakehlaka ar pwoson. Karasepe, ni Pohl eh sensel nan Rom, e katamankihong Timoty: “Eri, katengeiukediong ni mahsen mehlel kan me I padahkihonguhkehr, pwe en wiahla mehn kahlemengih ehu ong kowe pwe ke en idawehn.” (2 Tim. 1:13) Soangen koasoi pwukat kin uhdahn kangoange Timoty. Oh mwurin Piter eh pil kangoange Kristian kan ren doadoahk laud pwehn kasalehda soangen irair me duwehte dadaurete ni ahnsou apwal, limpoak ong riarail Kristian kan, oh ese kaunda pein irail, e doula nda: “I pahn kin katamankin kumwail duwen mepwukat ahnsou koaros, mehnda ma kumwail eseier, oh poadidier teng nan padahk mehlel me kumwail aleier.”​—2 Pit. 1:5-8, 12.

18. Ia ahn tepin Kristian ko pepehm duwen ale kaweid?

18 E mehlel me dahme Pohl oh Piter ntingkilahng mwomwohdiso kan duwehte “mahsen en soukohp ako me wiawiher kawao.”(2 Pit. 3:2) Ia duwe, tepin Kristian ko nsensuwedkihla arail ale soangen kaweido? Soh, pwe re ese me Koht me ketikihong irail kaweid wet pwehki e ketin poakohng irail oh kupwurki sewese irail en kolokol arail pwoson.​—2 Pit. 3:18.

19, 20. Dahme kahrehda kitail kak likih me atail idawehn kaweid sang rehn Siohwa iei me keieu mwahuong kitail? Ia duwen atail kak paiekihda sapwellimen Siohwa mehn kataman kan?

19 Rahnpwukat, mie kahrepe tohto kitail en likih me atail idawehn kaweid me Siohwa ketikihdi nan Paipel me keieu mwahu ong kitail. Kaweid en sapwellime Mahsen sohte kin sapwung. (Wadek Sosua 23:14.) Paipel kin padahkihong kitail duwen sapwellimen Koht wiewia kan ong aramas akan erein sounpar kid kid kei. Soahng pwukat kin ntingdi ong kamwahupatail. (Rom 15:4; 1 Kor. 10:11) Patehng met, kitail kilangehr kokohp kan en Paipel ar pweida nan atail ahnsou. Kokohp kan kin duwehte mehn kataman kan me wiawihda sounpar tohto mwowe. Karasepe, aramas rar kei wialahr sapwellimen Siohwa tohnkaudok kan duwehte dahme kokohpdahr pahn wiawi ni “rahn ekei me pahn kohdo [“imwin rahn akan,” NW].” (Ais. 2:2, 3) Sampah wet kin wie susuwedla. Met pil ehu pweidahn kokohp en Paipel. Duwehte dahme kitail koasoiapenehr, doadoahk en kalohk me wiwiawi sampah pwon kin kasalehda pweidahn sapwellimen Sises mahsen.​—Mad. 24:14.

20 Erein sounpar kid kei, Sounkapikpatail ketin kasaledahr ni sansal me kitail kak likih ih. Ia duwe, kitail kin paiekihda sapwellime mehn kataman kan? Emen sister me ede Rosellen nda: “Ni ahnsou me I tepida uhdahn likih Siohwa, I tepida kilang ni mehlel sapwellime limpoak ni eh ketin apwahpwalih oh kakehlaka ie.” Kitail pil kak paiekihda atail tehk mwahu sapwellimen Siohwa mehn kataman kan.