1. Kasi ni nkhani wuli izo taŵanthu ŵa Ciuta tikusambira kanandi waka, ndipo tikusanga candulo wuli para tikuweleramo nkhani izi?

 ‘ASI nkhani iyi tili kusambirapo kale!’ Mukwenera kuti muli kuyowoyapo mazgu agha pakunozgekera Sambiro la Gongwe la Mulinda. Usange muli kwamba ni kale kuwungana na Ŵakaboni ŵa Yehova, mukwenera kuti mwawona kuti nkhani zinyake tikusambira kanandi waka. Kanandi, pa maungano ghithu tikusambira vya Ufumu wa Ciuta, ciwombolero, mulimo wa kuzgora ŵanthu kuŵa ŵasambiri, na mikhaliro nga nchitemwa na cipulikano. Para tikuweleramo nkhani izi, tikovwirika kuti tilutilire kuŵa ŵakukhora mu cipulikano ndiposo kuti ‘tiŵenge ŵakucita mazgu, ŵakupulika waka cara.’—Yak. 1:22.

2. (a) Kasi kanandi lizgu Lacihebere ilo lili kung’anamulika kuti “visimikizgo” vya Ciuta, likung’anamuraci? (b) Kasi malango gha Ciuta ghakupambana wuli na malango gha ŵanthu?

² Lizgu Lacihebere ilo lili kung’anamulika kuti “cisimikizgo,” kanandi likung’anamura malango na malanguro agho Ciuta wakupa ŵanthu ŵake. Mwakupambana na malango gha ŵanthu agho ghakusinthasintha, malango gha Yehova nyengo zose ngakugomezgeka. Nangauli ghanyake ghakupelekeka kuti ghagwire nchito kwa nyengo yicoko waka panji pa cinthu cinyake, kweni ghakuŵa ghambura kubudika. Wamasalimo wakati: “Visimikizgo vinu ni vyakurunjika muyirayira.”—Sal. 119:144.

3, 4. (a) Kasi pa vikumbusko vya Yehova nyengo zinyake pakuŵa vici? (b) Kasi Ŵaisrayeli ŵakate ŵasangenge candulo wuli usange ŵapulikirenge vikumbusko ivi?

³ Mukwenera kuti mwawona kuti pa vikumbusko vya Yehova nyengo zinyake pakuŵa mauthenga ghakucenjezga. Nyengo zose mtundu wa Israyeli ukapokeranga macenjezgo kwizira mu zinchimi za Ciuta. Mwaciyelezgero, nyengo yicoko waka pambere Ŵaisrayeli ŵandanjire mu Caru ca Layizgano, Mozesi wakaŵacenjezga kuti: “Jicenjelerani mwekha, kuti mitima yinu yingapusikika na kuzgoka  kukateŵetera ŵaciuta ŵanyake, na kuŵacindika, kuti ukali wa Yehova ugolere kwimikana namwe.” (Dute. 11:16, 17) Baibolo likuvumbura kuti Ciuta wakapa ŵanthu ŵake vikumbusko vinandi vyakovwira.

⁴ Kanandi waka, Yehova wakaciska Ŵaisrayeli kuti ŵamopenge, ŵapulikirenge mazgu ghake, ndiposo kuti ŵatuŵiskenge zina lake. (Dute. 4:29-31; 5:28, 29) Ŵapulikirenge vikumbusko ivi, mphanyi ŵakatumbikika comene.—Lev. 26:3-6; Dute. 28:1-4.

5. Cifukwa wuli Yehova wakalwera nkhondo Themba Hezekiya?

⁵ Mu mdauko wose wa Ŵaisrayeli, Ciuta wakafiskanga malayizgo ghake. Mwaciyelezgero, apo Themba Senakeribu la Asiriya likawukira Yuda na kofya kuti lithereskenge Themba Hezekiya, Yehova wakanjilirapo na kutuma mungelo wake. Mu usiku umoza pera, mungelo wa Ciuta wakakoma “wose ŵakuru” ŵa nkhondo ya Ŵasiriya, mwakuti Senakeribu wakawelera kukwake na soni. (2 Mid. 32:21; 2 Mathe. 19:35) Cifukwa wuli Ciuta wakalwera nkhondo Themba Hezekiya? Cifukwa cakuti Hezekiya “wakademelera kwa Yehova; ntha wakaleka kumulondezga Iye, kweni wakasunga malango ghake.”—2 Mathe. 18:1, 5, 6.

6. Kasi Themba Yosiya likalongora wuli kuti likathembanga Yehova?

⁶ Munthu munyake uyo wakapulikira malanguro gha Yehova ni Themba Yosiya. Kwambira waka apo wakaŵa na vyaka 8, “wakacita vyakunyoloka pamaso pa Yehova . . . Wakapatukira cara ku malyero panji ku mazere.” (2 Mid. 34:1, 2) Yosiya wakalongora kuti wakathembanga Yehova. Wakacita nthena apo wakawuskamo vikozgo mu caru na kuwezgerapo kusopa kwaunenesko. Cifukwa cakuti Yosiya wakathembanga Yehova, iyo pamoza na mtundu wose ŵakatumbikika.—Ŵazgani 2 Midauko 34:31-33.

7. Yowoyani ivyo vikacitikanga para Ŵaisrayeli ŵaleka kupulikira vikumbusko vya Yehova.

⁷ Ndipouli, cacitima nchakuti ni nyengo zose yayi apo ŵanthu ŵa Ciuta ŵakagomezganga vikumbusko vya Yehova. Kwa vyaka vinandi, ŵakasinthangasinthanga. Nyengo zinyake ŵakapulikiranga, nyengo zinyake ŵakapulikiranga cara. Para cipulikano cawo cacepa, kanandi ‘ŵakaputwanga uku na uku na mphepo yiliyose ya cisambizgo’ nga umo mpositole Paulosi wakayowoyera. (Efe. 4:13, 14) Kweniso nga umo vikayowoyekerathu, para ŵatondeka kuthemba vikumbusko vya Ciuta, ŵakasuzgikanga.—Lev. 26:23-25; Yer. 5:23-25.

8. Kasi tikusambirako vici ku Ŵaisrayeli?

⁸ Kasi tikusambirako vici ku Ŵaisrayeli? Nga  Mbaisrayeli, mazuŵa ghano ŵateŵeti ŵa Ciuta ŵakupokera ulongozgi na nchenyo. (2 Pet. 1:12) Nyengo zose para tikuŵazga Mazgu gha Ciuta, ghakuŵa cikumbusko kwa ise. Pakuŵa na wanangwa wa kusankha, tingasankha kupulikira ulongozgi wa Yehova panji kucita ivyo tikuwona kuti ni viwemi kwa ise. (Zinth. 14:12) Tiyeni tiwone vifukwa vicoko waka ivyo tikwenera kugomezgera vikumbusko vya Yehova ndiposo umo tikusangira candulo para tikupulikira vikumbusko ivi.

9. Apo Ŵaisrayeli ŵakendanga mu mapopa, kasi Yehova wakaŵasimikizgira wuli kuti wakaŵa nawo?

⁹ Apo Ŵaisrayeli ŵakambanga ulendo uwo ukatora vyaka 40, kusolota mu ‘mapopa ghakofya,’ Yehova wakayowoyerathu yayi umo waŵalongozgerenge, kuŵavikilira, na kuŵapwelelera. Ndipouli, kanandi waka wakacita vinthu ivyo vikate viŵawovwire kumugomezga na kupulikira ulongozgi wake. Yehova wakasimikizgira Ŵaisrayeli kuti wakaŵa nawo apo wakaŵalongozganga mu malo ghakofya ghara. Wakaŵasimikizgira na mzati wa bingu muhanya ndipo usiku na mzati wa moto. (Dute. 1:19; Ex. 40:36-38) Kweniso wakaŵapanga vyakukhumbikwa zuŵa na zuŵa. “Vyakuvwara vyawo kuti vikakoloŵera nanga malundi ghawo kutupa cara. Nadi, “ŵakakavuka kanthu cara.”—Neh. 9:19-21.

10. Kasi Yehova wakuŵalongozga wuli ŵanthu ŵake mazuŵa ghano?

¹⁰ Mazuŵa ghano, ŵateŵeti ŵa Ciuta ŵali pafupi comene kunjira mu caru ciphya caurunji. Kasi tikugomezga kuti Yehova watipenge ivyo tikukhumbikwira kuti tizakapone pa “suzgo yikuru” iyo yikwiza? (Mat. 24:21, 22; Sal. 119:40, 41) Mbunenesko kuti Yehova watipa mzati wa bingu yayi nesi wa moto kuti utilongozgenge pakunjira mu caru ciphya. Kweni kwizira mu gulu lake, wakutovwira kuti tilutilire kuŵa maso. Mwaciyelezgero, gulu la Ciuta ladidimizgapo comene kuti tikhozge ubwezi withu na Ciuta mwa kuŵazga Baibolo patekha, kuŵa na Nyengo Yakusopera ya Mbumba, kuwungana ndiposo kuluta mu upharazgi nyengo zose. Kasi tasintha vinthu vinyake pa umoyo withu kuti tilondezge ulongozgi uwu? Para tingacita nthena tiŵenge na cipulikano ico cizamutovwira kuti tizakanjire mu caru ciphya.

11. Kasi ni ulongozgi wuli uwo ukulongora kuti Ciuta wakukhumba kuti tikhalenge makora?

¹¹ Padera pa kutovwira kuti tiŵe maso mwauzimu, ulongozgi uwo tikupokera ukutovwiraso pa vinthu vya zuŵa na zuŵa. Pa vinthu ivi pali, umo tingacitira kuti tilutilire kuwona vinthu vyakuthupi mwakwenelera, na umo tingacitira kuti tilutilire kuŵa na jiso lakulata pa cimoza mwakuti tileke kwenjerwa comene. Kweniso tasanga candulo na ulongozgi wakukhwaskana na kavwaliro na kujitozga, kusankha vyakusanguluska viwemi, ndiposo kusankha masambiro ghakwenelera. Tasambizgikaso umo tingacitira kuti nyumba zithu, magalimoto ghithu, na Nyumba za Ufumu vileke kucitiska ngozi, ndiposo kuti tinozgekerengethu vinthu vyamabuci. Ulongozgi uwu ukulongora kuti Ciuta wakukhumba kuti tikhalenge makora.

12. (a) Kasi ni nkhani wuli iyo Yesu wakayiyowoya kanandi waka ku ŵasambiri ŵake? (b) Kasi ni mulimo wuli uwo Yesu wakacita weneuwo Petrosi wakawuluwa yayi, ndipo ise ukwenera kutikhwaska wuli?

¹² Mu nyengo ya Ŵakhristu ŵakwambilira, ŵanthu ŵa Ciuta ŵakapokeranga vikumbusko. Yesu wakaphalira ŵalondezgi ŵake kanandi waka kuti ŵakakhumbikwiranga kuŵa ŵakujiyuyura. Ndipouli, padera pa kuphalira ŵasambiri ŵake ng’anamuro la kujiyuyura, wakaŵalongora umo ŵangacitira. Pa usiku wakuti macero wafwenge, Yesu wakawunganya ŵapositole ŵake kuti ŵacite Paska. Apo ŵapositole ŵake ŵakalyanga, Yesu wakawuka na kugeziska malundi ghawo. Mulimo uwo wakacita apa, kanandi wakacitanga ni muteŵeti. (Yoh. 13:1-17) Ŵasambiri ŵakaluwa yayi ivyo Yesu wakacita apa. Vyaka 30 vikati vyajumphapo, mpositole  Petrosi, uyo wakaŵapo pa cakurya ici, wakapeleka ulongozgi ku Ŵakhristu ŵanyake wakukhwaskana na kujiyuyura. (1 Pet. 5:5) Mphanyi ivyo Yesu wakacita apa vyaciska tose kuti tiŵenge ŵakujiyuyura para tikucita vinthu na ŵanji.—Fil. 2:5-8.

13. Kasi Yesu wakakumbuska ŵasambiri ŵake kuti ŵakeneranga kuŵa na mukhaliro wuli wakuzirwa?

¹³ Nkhani yinyake iyo Yesu wakatemwanga kudumbiskana na ŵalondezgi ŵake, yikaŵa yakuti cipulikano cakukhora nchakukhumbikwa. Ŵakati ŵatondeka kucizga msepuka uyo wakaŵa na ciŵanda, ŵasambiri ŵakafumba Yesu kuti: “Cifukwa wuli ise tangutondeka kucifumiska?” Yesu wakazgora kuti: “Cifukwa ca cipulikano cinu cicoko. Pakuti nadi nkhumuphalirani, usange mungaŵa na cipulikano ukuru wa njere ya sinapi, . . . palije ico ciŵenge cambura macitiko kwa imwe.” (Mat. 17:14-20) Pa nyengo yose iyo Yesu wakacitiranga uteŵeti wake wa pa caru capasi, wakasambizganga ŵalondezgi ŵake kuti cipulikano nchakukhumbikwa comene. (Ŵazgani Mateyu 21:18-22.) Kasi tikutegherezga ulongozgi wakukhozga uwo ukuŵa pa maungano gha cigaŵa, gha dera, na gha mpingo, kuti tikhozge cipulikano cithu? Maungano agha ghakuŵa ghakukondweska, kweni cikuru comene nchakuti ghakutipa mwaŵi wakulongolera kuti tikuthemba Yehova.

14. Cifukwa wuli nchakuzirwa kuŵa na citemwa nga ncha Khristu mazuŵa ghano?

¹⁴ Mu Malemba Ghacigiriki muli vikumbusko vinandi ivyo vikutovwira kuti titemwanenge yumoza na munyake. Yesu wakati dango likuru laciŵiri ndakuti: “Utemwenge mzengezgani wako umo ukujitemwera wamwene.” (Mat. 22:39) Mwakuyana waka, Yakobe munung’una wa Yesu, wakati citemwa ni “dango la fumu.” (Yak. 2:8) Mpositole Yohane wakalemba kuti: “Ŵakutemweka, nkhumulemberani dango liphya cara, kweni dango lakale ilo mwaŵa nalo kufuma pakwamba. . . . Nakuti nkhumulemberani dango liphya.” (1 Yoh. 2:7, 8) Kasi Yohane wakayowoyanga vya vici apo wakati “dango lakale”? Wakayowoyanga vya dango lakuti titemwanenge. Likaŵa “lakale” mu fundo yakuti vyaka vinandi vikaŵa kuti vyajumphapo kufuma apo Yesu wakapelekera dango ili. Nadi, “kufuma pakwamba.” Kweniso likaŵa “liphya” mu fundo yakuti munthu wakeneranga kulongora citemwa cakujipata. Ŵasambiri ŵakakhumbikwiranga kuŵa na citemwa ici apo ŵakakumananga na masuzgo. Pakuŵa ŵalondezgi ŵa Khristu, kasi tikuzirwiska yayi macenjezgo agho ghakutovwira kuti tigege mzimu wa kujighanaghanira uwo wazara comene mu caru ici? Mzimu uwu ungapangiska kuti tileke kutemwa mzengezgani.

15. Kasi mulimo ukuru wa Yesu pa caru capasi ukaŵa wakuti wuli?

¹⁵ Yesu wakaŵatemwanga comene ŵanthu. Wakalongoranga kuti wakutemwa ŵanthu apo  wakacizganga ŵalwari na kuwuska ŵakufwa. Ndipouli, mulimo ukuru wa Yesu ukaŵa wa kucizga ŵanthu mwakuthupi yayi. Mulimo wake wa kupharazga na kusambizga ndiwo ukawovwira comene ŵanthu. Cifukwa wuli? Cifukwa ŵanthu awo Yesu wakaŵacizga na kuŵawuska mu nyengo yakale, nyengo yikati yajumphapo ŵakacekura na kufwa, kweni awo ŵakapulikira uthenga uwo wakapharazganga ŵakaŵa na mwaŵi wa kuŵa na umoyo wamuyirayira.—Yoh. 11:25, 26.

16. Kasi mulimo wa kupharazga Ufumu na wa kuzgora ŵanthu kuŵa ŵasambiri wafika mpha mazuŵa ghano?

¹⁶ Mulimo wa kupharazga uwo Yesu wakambiska mu nyengo yakale, mazuŵa ghano ukucitika mu vyaru vinandi. Nadi, Yesu wakatuma ŵalondezgi ŵake kuti: “Lutaninge mukazgore ŵanthu ŵa mitundu yose kuŵa ŵasambiri.” (Mat. 28:19) Ŵasambiri ŵakapharazga nadi, ndipo ndimo nase tikucitira. Ŵakaboni ŵa Yehova ŵakujumpha 7,000,000 ŵakupharazga mwamwamphu Ufumu wa Ciuta mu vyaru vyakujumpha 230, ndipo ŵakusambira Baibolo na ŵanthu mamiliyoni ghanandi. Mulimo wa kupharazga uwu, ukulongora kuti tikukhala mu mazuŵa ghaumaliro.

17. Kasi Paulosi na Petrosi ŵakapeleka ulongozgi wuli?

¹⁷ Nadi, vikumbusko vikawovwira Ŵakhristu ŵakwambilira kuti ŵalutilire kuŵa ŵakukhora mu cipulikano. Mwaciyelezgero, apo mpositole Paulosi wakaŵa mu jele ku Romu, wakaphalira Timote kuti: “Lutilira kukoleska cilongolero ca mazgu ghaunenesko agho ukapulika kwa ine.” (2 Tim. 1:13) Mazgu agha ghakwenera kuti ghakamukhozga comene Timote. Kweniso mpositole Petrosi wakaciska Ŵakhristu ŵanyake kuti ŵaŵe na mikhaliro nga nkhuzizipizga, kutemwa ŵabali, na kujikora, ndipo wakati: “Niŵenge wakunozgeka nyengo zose kumukumbuskani vinthu ivi, nangauli mukuvimanya kale ndipo mwakhozgeka mu unenesko.”—2 Pet. 1:5-8, 12.

18. Kasi Ŵakhristu ŵakwambilira ŵakaviwonanga wuli vikumbusko vya Yehova?

¹⁸ Nadi, makalata agho Paulosi na Petrosi ŵakalemba, ghakaŵa na “mazgu agho ghakayowoyeka kale na nchimi zituŵa.” (2 Pet. 3:2) Kasi ŵabali ŵithu pa nyengo iyi, ŵakakwiyanga para ŵapokera ulongozgi wa mu makalata agha? Yayi. Cifukwa ulongozgi uwu ukaŵa cilongolero cakuti Ciuta wakuŵatemwa, ndipo ukaŵawovwira kuti ‘ŵalutilire kukura mu lusungu lukuru kweniso mu kumanya Fumu na Mponoski Yesu Khristu.’—2 Pet. 3:18.

19, 20. Cifukwa wuli tikwenera kugomezga vikumbusko vya Yehova, ndipo tikusanga vyandulo wuli para tikucita nthena?

¹⁹ Mazuŵa ghano, tili na vifukwa vyakukwana vyakugomezgera vikumbusko vya Yehova ivyo vili mu Mazgu ghake, Baibolo. Ulongozgi uwo uli mu Mazgu ghake ngwaunenesko nyengo zose. (Ŵazgani Joshua 23:14.) Mu Baibolo, tikuŵazga umo kwa vyaka vinandi Ciuta wakacitira vinthu na ŵanthu ŵambura urunji. Mdauko uwu uli kulembeka kuti ise tisange candulo. (Rom. 15:4; 1 Kor. 10:11) Tawona kufiskika kwa maucimi gha mu Baibolo. Ucimi tingawuyaniska na vikumbusko ivyo vyayowoyekerathu. Mwaciyelezgero, ŵanthu mamiliyoni ghanandi ŵathirimukira mu cisopa caunenesko, nga umo ucimi ukayowoyera kuti vizamucitika mu “mazuŵa gha umaliro.” (Yes. 2:2, 3) Vinthu mu caru vikuhenipirahenipira, ndipo ici naco cikufiska ucimi wa mu Baibolo. Kweniso, nga umo vyayowoyekera kale, mulimo ukuru wa kupharazga uwo ukucitika pa caru cose, ukufiska mazgu gha Yesu.—Mat. 24:14.

²⁰ Ivyo Mlengi withu wacita kumasinda uku, vyalongora kuti ngwakwenelera kumugomezga. Kasi ise tikusanga navyo candulo? Tikwenera kugomezga vikumbusko vyake. Ivi ndivyo Rosellen wakacita. Iyo wakati: “Nati namba kugomezga comene Yehova, nkhawona kuti wakunipwelelera, na kunikhozga.” Mphanyi nase tasanga candulo na vikumbusko vya Yehova. Tingasanga candulo para tikusunga vikumbusko ivi.