1, 2. Kasi tikukhwaskika wuli na umo tili kulelekera panji uko tikukhala?

 TOSE tikukhwaskika na umo tili kulelekera ndiposo uko tikukhala. Vyakuvwara ivyo tikuvwara, vyakurya ivyo tikurya, na umo tikucitira vinthu, vikulongora uko tili kukulira.

² Ndipouli, pali vinthu vinyake vyakuzirwa comene kuluska kusankha vyakurya na masitayelo gha malaya. Mwaciyelezgero, para tikukura, tikusambizgika kuti vinthu vinyake ni viwemi ndiposo kuti vinyake ni viheni. Pa vinthu ivi, vinandi ni vyakuti munthu waliyose wakusankha yekha ndipo ŵanthu ŵakusankha mwakupambana. Ivyo tikusankha vingalongora umo njuŵi yithu yiliri. Baibolo likuyowoya kuti kanandi “ŵanthu ŵa mitundu awo ŵalije dango mwakawiro ŵakucita vinthu vya dango.” (Rom. 2:14) Kweni kasi ici cikung’anamura kuti para palije dango lakudunjika lakufuma kwa Ciuta, ndikuti tingalondezga waka fundo izo tili kukura nazo ndiposo izo ŵanthu ŵanandi mu cikaya cithu ŵakutemwa kulondezga?

3. Cifukwa wuli Ŵakhristu ŵakwenera yayi kwendera waka fundo izo ŵanthu ŵanandi ŵakuti ni ziwemi?

³ Pali vifukwa viŵiri vyakuzirwa ivyo Ŵakhristu ŵakwenera yayi kulondezga waka fundo izo ŵali kukura nazo ndiposo izo ŵanthu ŵanandi mu cikaya cawo ŵakutemwa kulondezga. Cakwamba, Baibolo likutikumbuska kuti: “Yiliko nthowa iyo yikuwoneka ku munthu nga njakunyoroka, kweni umaliro wake ndi nyifwa.” (Zinth. 16:25) Cifukwa cakuti taŵanthu tili ŵambura kufikapo, tikutondeka kusankha vinthu mwakwenelera kuti tilongozge makora mendero ghithu. (Zinth. 28:26; Yer. 10:23) Caciŵiri, Baibolo likulongora kuti Satana, “ciuta wa mgonezi uno,” ndiyo wakulongozga vinthu ivyo vikucitika mu caru ndiposo fundo izo caru cikwendera. (2 Kor. 4:4; 1 Yoh. 5:19) Ntheura, usange tikukhumba kuti Yehova watitemwe na kutitumbika, tikwenera kupulikira cenjezgo ilo lili pa Ŵaroma 12:2.—Ŵazgani.

4. Kasi tisandenge vici mu nkhani iyi?

 ⁴ Tikwenera kuŵikako mahara comene ku fundo zakuzirwa izo zili pa Ŵaroma 12:2. (1) Cifukwa wuli tikwenera ‘kuzgoka’? (2) Kasi kuzgoka nkhucita vici? ndiposo (3) Kasi tingazgoka wuli? Tiyeni tisande mafumbo agha.

5. Kasi mazgu gha Paulosi agho ghali pa Ŵaroma 12:2 ghakalutanga kwa anjani?

⁵ Mazgu agho ghali mu kalata iyo mpositole Paulosi wakalemberanga Ŵaroma, ghakalutanga ku Ŵakhristu ŵakuphakazgika, ku ŵanthu ŵambura kugomezga yayi. (Rom. 1:7) Wakaŵaciska kuti ŵazgoke ndiposo kuti ‘ŵaleke kulinganizgika na mgonezi uno.’ Ku Ŵakhristu ŵa mu Romu pa nyengo iyi, cadera mu 56 C.E., “mgonezi” ukaŵa fundo, maluso, nkharo, na kavwaliro ka Ŵaroma. Mazgu ghakuti “lekani” agho Paulosi wakazunura, ghakulongora kuti ŵanji ŵakaŵa kuti ŵacali kulongozgeka na mgonezi uwu. Kasi ŵabali na ŵadumbu ŵithu ŵakakhwaskika wuli na mgonezi uwu?

6, 7. Cifukwa wuli cisopa na kakhaliro ka ŵanthu mu Romu likaŵa suzgo ku Ŵakhristu mu nyengo ya Paulosi?

⁶ Mazuŵa ghano, ŵalendo awo ŵakukawona malo ku Romu, kanandi ŵakuwona mahami gha matempile, malaro, vipilara, mahami gha malo gha maseŵero, na vinyake vyantheura. Vinyake mwa vinthu ivi vikazengeka mu nyengo ya Ŵakhristu ŵakwambilira. Kweniso vikulongora umo ŵanthu ŵakakhaliranga na umo ŵakasoperanga mu Romu kale. Kweniso tingaŵazga mu mabuku gha mdauko nkhani zakukhwaskana na maseŵero gha mbembe, viphalizgano vya pa mahaci, sumu zakupambanapambana, na vinyake vyantheura. Ndipo vinyake pa vinthu ivi, vikaŵa vyakukhozga soni. Romu ukaŵaso msumba usambazi, ntheura ŵanthu ŵakaŵa na mipata yinandi yakusangira ndalama.—Rom. 6:21; 1 Pet. 4:3, 4.

⁷ Nangauli mu Romu mukaŵa matempile agho ghakaŵa na ŵaciuta ŵanandi, kweni vikulongora kuti Ŵaroma ŵakaŵatemwanga viŵi yayi ŵaciuta ŵawo. Kwa iwo, kusopa kukaŵa waka kucita tumaluso twakukhwaskana na kubabika kwa mwana, nthengwa, na nyifwa. Ivi ndivyo ŵakatemwanga kucita pa umoyo wawo wa zuŵa na zuŵa. Ghanaghanirani waka umo ivi vikaŵira vyakusuzga ku Ŵakhristu awo ŵakaŵa mu Romu. Ŵanandi ŵakacitanga vinthu ivi pambere ŵandaŵe Ŵakhristu, ntheura ŵakakhumbikwiranga kuzgoka kuti ŵaŵe Ŵakhristu ŵaunenesko. Ŵakeneranga kulutilira kuzgoka nanga mphamasinda pa zuŵa la ubapatizo wawo.

8. Cifukwa wuli caru nchakofya ku Ŵakhristu mazuŵa ghano?

⁸ Nga umo vinthu vikaŵira mu Romu, mazuŵa ghano napo caru nchakofya ku Ŵakhristu ŵakujipatulira. Cifukwa wuli vili nthena? Cifukwa mzimu wa caru uli palipose. (Ŵazgani Ŵaefeso 2:2, 3; 1 Yohane 2:16.) Pakuti zuŵa lililose tikukhala na ŵanthu awo ŵakutemwa makhumbiro, maghanoghano, fundo, na kakhaliro ka caru, tili pa ngozi yakuti tingatolerako vinthu ivyo caru cikucita. Ntheura, tili na cifukwa  cakukwana cakuti tipulikire ulongozgi wa mu Malemba, wakuti: “Lekani kulinganizgika na mgonezi uno” ndiposo wakuti “muzgoreke.” Kasi tingalondezga wuli ulongozgi uwu?

9. Kasi ŵanthu ŵanandi ŵakucita vici pambere ŵandabapatizike?

⁹ Apo munthu wakusambira na kulondezga unenesko wa mu Baibolo, wakwamba kukura mwauzimu. Wakulongora kuti wakukura mwauzimu para wakusintha umoyo wake kuti ukolerane na ivyo wasambira. Wakuleka visambizgo vyautesi vya cisopa na nkharo ziheni izo wakacitanga na kuŵa na wunthu wakuyana na wa Khristu. (Efe. 4:22-24) Tikukondwa comene kuwona kuti caka cilicose ŵanthu ŵanandi ŵakukura mwauzimu, na kuŵa ŵakwenelera kubapatizika, ico nchilongolero cakuti ŵajipatulira kwa Yehova Ciuta. Ici cikukondweska comene mtima wa Yehova. (Zinth. 27:11) Ndipouli, tikwenera kujifumba kuti: Kasi vinthu ivi ndivyo pera ivyo nkhwenera kusintha?

10. Kasi pali mphambano wuli pakati pa kuzgoka na kucita waka makora mwauzimu?

¹⁰ Munthu uyo wazgoka wakucita vinandi kuluska kucita waka makora mwauzimu. Ŵamalonda ŵangayowoya kuti cinthu cinyake casintha kweni cikuŵa kuti cicali umo cikaŵira. Panji ŵangaŵa kuti ŵasazgirako waka kanthu kamoza ndipo pepara ndilo ŵalitozga comene. Dikishonare yinyake yakulongosora mazgu gha mu Baibolo yikuti, mazgu ghakuti “muzgoreke” agho ghali pa Ŵaroma 12:2, ghakusazgapo kunozga panji kusintha kaghanaghaniro kithu mwakovwirika na nkhongono ya Mzimu Utuŵa. Ntheura, Mkhristu wakuzgoka para waleka mikhaliro yiheni pera yayi, nesi kayowoyero kaheni, panji nkharo yawakawaka. Ŵanthu ŵanyake nawo, ŵeneawo ŵakuleka kumanya ivyo Baibolo likusambizga, ŵakuyezga kugega vinthu viheni ivi. Ntheura, ise pakuŵa Ŵakhristu, kasi tikwenera kucita vici kuti tizgoke?

11. Kasi Paulosi wakalemba kuti munthu wakwenera kucita vici kuti wazgoke?

¹¹ Paulosi wakalemba kuti: “Muzgoreke mwa kusintha maghanoghano ghinu.” Lizgu lakuti “maghanoghano” likwimira ivyo tikughanaghana. Kweni mu Baibolo, lizgu ili likwimiraso ivyo tikutemwa kughanaghana, nkharo yithu, na nkhongono yithu ya kughanaghana. Kukwambilira kwa kalata yake yakuya ku Ŵaroma, Paulosi wakalongosora vya ŵanthu awo ŵakaŵa na “kaghanaghaniro ako [Ciuta] wakukana.” Ŵanthu aŵa ŵakacitanga “ubendezi wose, kwananga, udokezi, uheni, pakuzura na bina, kukoma ŵanthu, zawe, upusikizgi,” na vinyake vyantheura. (Rom. 1:28-31) Lekani Paulosi wakaciska awo ŵakakulira ku malo agha, ŵeneawo pamasinda ŵakazakaŵa ŵateŵeti ŵa Ciuta, kuti “muzgoreke” na “kusintha maghanoghano ghinu.”

12. Kasi ŵanthu ŵanandi mazuŵa ghano ŵali na kaghanaghaniro wuli, ndipo kaghanaghaniro aka kangananga wuli Ŵakhristu?

¹² Cacitima nchakuti ŵanthu awo tikukhala nawo ŵakucita vinthu ivyo Paulosi wakalongosora. Ŵanthu aŵa ŵakughanaghana kuti  mazuŵa ghano nchambura kwenelera kungangamira pa malango panji fundo ziwemi. Ŵasambizgi na ŵapapi ŵanandi ŵakuzomerezga ŵana kucita cilicose ico ŵakukhumba. Kweniso ŵakuŵasambizga kuti munthu waliyose wali na wanangwa wa kusankha yekha ico nchiwemi na ico nchiheni. Iwo ŵakuwona kuti dango lililose lili na suzgo. Nanga ni ŵanthu awo ŵakuyowoya kuti ŵakusopa, nawo ŵakuwona kuti ŵali na wanangwa wakucitira cilicose ico ŵakughanaghana kuti nchiwemi, ndipo ŵakuwona kuti nchambura kwenelera kupulikira Ciuta na malango ghake. (Sal. 14:1) Kaghanaghaniro aka kangananga Ŵakhristu ŵaunenesko. Ŵakhristu ŵambura kucenjera ŵangatolera kaghanaghaniro aka na kwamba kuyuyura ndondomeko ya vinthu vyauzimu. Ŵangamba kukana kulondezga ivyo mpingo ukukhumba kuti ŵacitenge, kweniso ŵangamba kusinginika na cilicose ico ŵandacitemwe. Panji ŵangasulako ulongozgi unyake wa mu Baibolo wakukhwaskana na vyakusanguluska, kugwiliskira nchito Intaneti, na masambiro ghapacanya.

13. Cifukwa wuli tikwenera kujisanda kufumira pasi pa mtima?

¹³ Ntheura, kuti tileke kutolera ivyo caru cikucita, tikwenera kusanda maghanoghano ghithu, vilato vithu, na ivyo tikuwona kuti ni vyakuzirwa pa umoyo withu. Ŵanthu ŵangaviwona yayi vinthu ivi. Ŵanji ŵangatiphalira kuti tikucita makora. Kweni ndise pera tingamanya usange tazomerezga nadi kuti ivyo tikusambira mu Baibolo vitizgore, ndiposo kuti vilutilire kutizgora.—Ŵazgani Yakobe 1:23-25.

14. Kasi nchivici ico cingatovwira kuti timanye vinthu ivyo tikukhumbikwira kusintha?

¹⁴ Pakuti tikwenera kuzgoka mukati mu mtima, ipo kuti tizgoke, pakukhumbikwira cinthu ico cingakhwaska mukati mu mtima withu. Kasi nchivici ico cingatovwira? Kusambira Baibolo. Para tikusambira Baibolo, tikumanya ivyo Yehova wakukhumba kuti ticitenge. Ivyo tikucita pa ivyo tasambira mu Baibolo, vikuvumbura umo tiliri nadi mu mtima. Vikuvumburaso ivyo tikukhumbikwira kusintha mwakuti ticite vinthu mwakukolerana na “khumbo lakufikapo la Ciuta.”—Rom. 12:2; Heb. 4:12.

15. Kasi tikuzgoka wuli para tikuzomera kuti Yehova watiwumbe?

¹⁵ Ŵazgani Yesaya 64:8. Mazgu ghakuyelezgera agho nchimi Yesaya yikayowoya mu lemba ili ghakutiphalira fundo yakuzirwa iyo tikwenera kughanaghanirapo. Kasi Yehova, uyo ni Muwuvi, wakutiwumba wuli ise pakuŵa dongo? Yehova wakusintha thupi lithu yayi, nesi kusintha kawonekero kithu kuti tiwonekenge ŵakutowa comene. Iyo wakutipa masambiro ghakuthupi yayi kweni ghauzimu. Usange tikuzomera kuti watiwumbe, tizgokenge mukati, panji kuti mwauzimu. Ndipo ivi ndivyo vikukhumbikwa kuti tilimbane na mikhaliro yiheni ya caru. Kasi Ciuta wakutiwumba wuli?

16, 17. (a) Longosorani ivyo muwuvi wakucita na dongo kuti wawumbe ciŵiya. (b) Kasi Mazgu gha Ciuta ghakutovwira wuli kuti tizgoke na kuŵa ŵakuzirwa kwa Yehova?

¹⁶ Kuti muwuvi wawumbe ciŵiya ciwemi comene, wakuwumbira dongo liwemi. Kweni mu vyaru vinyake, pali vinthu viŵiri ivyo wakukhumbikwira kucita. Cakwamba, muwuvi wakusuka dongo kuti wawuskeko viswaswa na vinthu vinyake vyambura kwenelera. Kufuma apo, wakwenera kuliwazga maji na kulikasa mwakuti liwumbikenge makora.

¹⁷ Wonani kuti muwuvi wakugwiliskira nchito maji pakusuka dongo ndiposo pakukasa kuti liŵe lakwenelera kuwumbira ciŵiya cilicose ico wakukhumba. Mulimo wa maji pakuwumba ciŵiya ukuyana waka na mulimo wa Mazgu gha Ciuta mu umoyo withu. Igho ghangatovwira kuti tisinthe kaghanaghaniro kithu ako tikaŵa nako pambere tindamanye Ciuta na kuzgoka kuti tiŵe ŵakuzirwa mu maso ghake.  (Efe. 5:26) Wonani unandi wa nyengo izo taciskikira kuti tiŵazgenge Baibolo zuŵa lililose na kuluta ku maungano nyengo zose, kweneuko Mazgu gha Ciuta ghakukonkhoskeka. Cifukwa wuli tikuciskika kuti ticitenge vinthu ivi? Cifukwa nchakuti para tikucita nthena, tikukhumba kuti Yehova watiwumbe.—Sal. 1:2; Mil. 17:11; Heb. 10:24, 25.

18. (a) Cifukwa wuli kughanaghanirapo nkhwakuzirwa usange tikukhumba kuti Mazgu gha Ciuta ghatizgore? (b) Kasi ni mafumbo wuli agho ghangawovwira?

¹⁸ Kuti Mazgu gha Ciuta ghatovwire kuzgoka, tikwenera kuŵazga na kusambira Baibolo zuŵa lililose, kweni uku nkhwamba waka. Ŵanthu ŵanandi ŵakuŵazga Baibolo nyengo na nyengo, ndipo ŵakumanya ivyo likuyowoya. Panji muli kukumanapo nawo ŵanthu ŵanthena aŵa apo mukaŵa mu uteŵeti wa m’munda. Ŵanji ŵakuzunura mavesi gha mu Baibolo pa mtima. a Kweni ici cikuŵawovwira yayi kuti ŵasinthe kaghanaghaniro kawo na nkharo yawo. Kasi cikuŵasuzga nchivici? Kuti Mazgu gha Ciuta ghawovwire munthu na kumuzgora, wakwenera kughazomerezga kuti ‘ghamusambizge.’ (Gal. 6:6) Ntheura, tikwenera kughanaghanirapo pa ivyo tikusambira. Tikwenera kujifumba kuti: ‘Kasi ine nkhugomezga kuti ivyo nkhusambira mu Mazgu gha Ciuta ni vyakuzirwa comene kuluska visambizgo vya cisopa? Kasi nkhukhorwa kuti uwu mbunenesko nadi? Kweniso, kasi nkhusanga nthowa izo ningalondezgera ivyo nkhusambira, na kuleka kuviwona nga ni vyakuti nisambizgire waka ŵanji? Kasi nkhuwona kuti Yehova wakuphalira ine vinthu ivi?’ Para tikughanaghanirapo pa mafumbo agha, tingawovwirika kuti timutemwenge comene Yehova. Citemwa cithu cilutilirenge kukura. Para ivyo tikusambira vyakhwaska mtima withu mu nthowa iyi, ticiskikenge kuti tisinthe umoyo withu.—Zinth. 4:23; Luka 6:45.

19, 20. Kasi tikwenera kulondezga ulongozgi wuli wa mu Baibolo kuti tisange vyandulo?

¹⁹ Usange tikuŵazga Mazgu gha Ciuta zuŵa lililose na kughanaghanirapo ticiskikenge kulutilira kucita ivyo panji tili kwambapo kale, vyakuti: ‘Tivule wunthu wakale na milimo yake, ndipo tijivwalike wunthu uphya, weneuwo kwizira mu kumanya makora, ukuzgoka uphya.’ (Kol. 3:9, 10) Nadi, tingacita makora comene vinthu para tingapulikiska Mazgu gha Ciuta na kulondezga ivyo tikusambira. Ticiskikenge kuti tivware wunthu uphya uwo utovwirenge kuti tiŵe ŵakuvikilirika ku mauryarya gha Satana.

²⁰ Mpositole Petrosi wakutikumbuska kuti: “Pakuŵa ŵana ŵakupulikira, lekani kulinganizgika mwakuyana na makhumbiro agho kale mukaŵa nagho . . . kweni . . . muŵe ŵatuŵa mu makhaliro ghinu ghose.” (1 Pet. 1:14, 15) Nga umo nkhani yakulondezgapo yizamulongosolera, tikutumbikika para tikucita vyose ivyo tingafiska kuti tisinthe maghanoghano na nkharo zithu zakale na kuzgoreka.