1, 2. 1) ¿Wiˈix näägë jäˈäy nyayjawëdë ko twinˈixtë ti tyunaampy? 2) ¿Wiˈix mnayjawëty ko xyjamyetsy tijaty ojts xywyinˈixy xytyunäˈäny mä mjukyˈäjtën?

TUˈUK tuˈugë xëë nyaxy nwinˈijxëm tijaty ndunäˈänëm. ¿Wiˈix mnayjawëty ko xywyinˈixy ti diˈib mdunaampy? Näägë jäˈäy këˈëm twinˈixäˈändë ti tyunandëp. Wyinmaytyë ko myëdäjttëbë madakën parë këˈëm twinˈixtët ets kyaj tˈoyjawëdë parë pën yˈanëˈëmxëdët ti tyunëp. Per ta nääk diˈib jantsy tsëˈkëdëp ko twinˈixäˈändë ti tyundëp. Ets ta diˈib yˈëxtääytyëbë naybyudëkë mä liibrë o tmëjuytyë jäˈäy parë yˈëwij kyäjpxwijëdët.

² Näˈäty, nbëjkëmë kuentë ko ta diˈib kyaj xypyatëm nwinˈijxëm. Per ta kanäk pëky mä këˈëm xypyatëm nwinˈijxëm ti ndunäˈänëm (Gál. 6:5). Ets näˈäty, nˈëxkäjpëm ko kyaj yˈoybyëtsëmy diˈib të nwinˈijxëm o ko kyaj yajxonë jot winmäˈäny të nyajˈyoˈoyëm.

3. 1) ¿Wiˈix nyajtuˈumoˈoyëm parë mbäät nwinˈijxëm diˈib oy? 2) ¿Tiko tsyiptaˈaky nwinˈijxëm ti ndunäˈänëm?

³ Ëtsäjtëm, jotkujk nnayjäˈäwëm ko Jyobaa yajxon xytyuˈumoˈoyëm mä wiˈix mbäät tijaty nduˈunëm mä jukyˈäjtën. Ets nnijäˈäwëm ko pën nmëmëdoˈojëm, nëjkxëbë Jyobaa ttukjotkëdaˈaky tijaty nwinˈijxëm ndunäˈänëm ets nëjkxëp ndukˈoyˈäjtëm. Per näˈäty, mbäädë jotmay nwinguwäˈkëm diˈibë Biiblyë kyaj yajxon tnigajpxy ti mbäät nduˈunëm. ¿Wiˈixë net mbäät nnijäˈäwëm? Extëm nˈokpëjtakëm, nnijäˈäwëm ko kyaj yˈoyëty nmaˈtsëm (Éfes. 4:28). Per näägë jäˈäy jyënäˈändë ko kyaj yˈaxëëgëty ko tuˈugë jäˈäy ttony diˈib kyaj tjaˈajëty pën kyaj nëgoo tsyobääty ets pën yajtëgoyˈajtypy. ¿Ti mbäät nduˈunëm ko näägë jäˈäy jyënäˈändët ko kyaj yajxon tyim yajnijawë ti mbäät yajtuny? ¿Ti mbäät xypyudëjkëm?

4. ¿Wiˈix mbäät nyaˈˈanmäˈäyëm ko nwinˈijxëm ti ndunäˈänëm?

⁴ Ko tuˈugë nmëguˈukˈäjtëm ndukmëtmaytyakëm ko  nbatëm tuˈugë jotmay mä tsyekyëty ets nwinˈijxëm ti ndunäˈänëm, mbäät xyˈanmäˈäyëm ko tsojkëp yajxonë jot winmäˈäny nyajˈyoˈoyëm. Ets oy ko duˈun xyˈanmäˈäyëm. Pesë Biiblyë jyënaˈany ko diˈib “jantsy pojënë tijaty tyuungojpy seguurë nëjkx tijaty tyëgoyˈäjtxëty” (Prov. 21:5). Per ¿tidën yˈandijpy nyajˈyoˈoyëmë jot winmäˈäny ko nwinˈijxëm ti ndunäˈänëm? ¿Yëˈë yˈandijpy njuˈtëmë tiempë, nwinmäˈäyëm yajxon ets njaygyujkëm wiˈixën tijaty yˈixëty? Kyaj yëˈë tˈandijy. Per mbäät xypyudëjkëm parë oy nwinˈijxëm diˈib ndunäˈänëm (Rom. 12:3; 1 Peed. 4:7).

5. ¿Tiko kyaj nmëdäjtëmë jot winmäˈäny kaˈpxy?

⁵ Nipën kyamaxuˈunkˈaty mët kaˈpxyë jyot wyinmäˈäny. Niˈamukë pokyjyaˈay nyajpatëm, päätyë niniˈkx këbäjk etsë winmäˈäny kyaj oy tyuny (Sal. 51:5; Rom. 3:23). Nimay ëtsäjtëm nan kyaj nety nˈixyˈäjtëmë Jyobaa ets ni yˈanaˈamënë; wingutsum winguwëënë netyë Satanás xyaˈijtëm (2 Kor. 4:4; Titʉ 3:3). Pääty pën yëˈë nduˈunëm extëm nwinmäˈäyëm ko oybyëtsëmëp, mbäät nnaywyinˈëˈënëm, oyxyëp yajxon të njawinmäˈäyëm (Prov. 14:12).

6. ¿Ti mbäät xypyudëjkëm parë yajxon nyajtuˈunëmë jot winmäˈäny?

⁶ Niˈamukë ëtsäjtëm ak pokyjyaˈay nyajpatëm, perë Jyobaa, nDeetyˈäjtëmë tsäjpotmëdë wäˈäts yajpääty (Deut. 32:4). Pääty yëˈë xypyudëjkëm parë nyajtëgäjtsëmë jot winmäˈäny ets njäjtëm nyajˈyoˈoyëm (käjpxë Éfesʉ 4:23). Ëtsäjtëm winmayäˈänëm yajxon ets ndunäˈänëm tijaty mëdë wijyˈäjtën. Parë duˈun nduˈunëm, tsojkëp njëjwijtsëmbijtëmë winmäˈäny ets tijaty njäˈäwëm, ets nwinmäˈäyëm extëmë Jyobaa wyinmay, extëm tijaty ttuny ets extëm nyayjawëty.

7, 8. Nimaytyäˈäk tuˈugë eksperiensyë ko mbäät nwinˈijxëm diˈib oybyëtsëmëp oy nbatëmë jotmay ets oy wiˈixaty nyaˈˈanmäˈäyëm.

⁷ Nˈokˈijxëm tuˈugë ijxpajtën. Mayë jäˈäy diˈib tsënääytyëp wiink paˈis tkaxtë yˈuˈunk ko myaxuˈunkˈäjtäˈäytyë mä ja pyaˈis parë jamë jyiiky myëguˈuk kyuentˈäjtxëdët, parë tyuunˈadëˈëtstët ets tpäättëdë meeny sentääbë. * Tuˈugë toxytyëjk diˈibë nety yajpatp wiink paˈis ojts dyajmaxuˈunkˈaty tuˈugë mixyuˈunk. Mä tadë tiempë, ta tyëjkë ëxpëjkpë ets ta wyimbajttsondaky. Ta ja jyiiky myëguˈuk ets ja myëtnaymyaayëbë yˈanmääyëdë ets ja yˈuˈunk tkaxtët mä ja pyaˈis ets jam yajˈyaagëdët ja nyanwelë tyatwelë. Perë tyäˈädë toxytyëjk ta tjaygyujkë wiˈixë Biiblyë jyënaˈany, ko yëˈë Dios të tyuknipëkyëty mëdë nyaˈay parë dyajˈyaaktëdë yˈuˈunk (Sal. 127:3; Éfes. 6:4). Per ¿oyëdaa nety ko tpanëjkxtët ja kostumbrë extëm may wyinmaytyë ko yëˈë diˈib oy? ¿O yëˈëdaa nety pyanëjkxaampy extëmë Biiblyë jyënaˈany, oy tkapäädët nëgoo meeny sentääbë ets yaˈëbäät yajkäjpxpäädët? ¿Tixyëp mijts mduumpy koxyëbë duˈumbë jotmay xypyaaty?

⁸ Kom axëëgë tyäˈädë toxytyëjk nyayjäˈäwë, ta dyaˈˈawatsyë jyot kyorasoon mä Jyobaa ets tˈamdooyë naybyudëkë. Ets ko tmëtmaytyaky ja diˈib yaˈëxpëjkëp etsë wiinkpë nmëguˈukˈäjtëm, ta tjaygyujkë wiˈixë Jyobaa wyinmay. Nan ojts twinmay wiˈix yˈaxëktunyëtyë uˈunk ënäˈk ko jagamë tyääk tyeety yajpäättë. Ta ko ojts twinmay wiˈixë Biiblyë jyënaˈany mä tyäˈädë jotmay, ta këˈëm jyënany ko kyaj yˈoyëty ets tkaxëdë yˈuˈunk mä ja pyaˈis. Ko ja nyaˈay ojts tˈixy wiˈix ja nmëguˈukˈäjtëm pyudëjkëdë ets wiˈix ja uˈunk yeeky pyety agujk jotkujk ets oy mëk, ta tyëjkë ëxpëjkpë ets yoˈoytsyondaky mä naymyujkën.

9, 10. 1) ¿Ti yˈandijpy nyajˈyoˈoyëmë jot winmäˈäny? 2) ¿Ets ti mbäät nduˈunëm parë yajxon nyajˈyoˈoyëmë jot winmäˈäny?

⁹ Tyäˈädë yëˈë jeˈeyë tuˈugë ijxpajtën,  per yëˈë xytyukˈijxëm ko nyajˈyoˈoyëmë jot winmäˈäny kyaj jeˈeyë tˈandijy nduˈunëm tijaty extëm nwinmäˈäyëm yˈoybyëtsëmët o extëmë wiink jäˈäy wyinmay. Yëˈë winmäˈäny etsë korasoon mbäät nˈijxkijpxyëm mët tuˈugë relooj diˈib tap myäˈtnë, ja peˈtypy jyatuny ets ja oytyaˈagyë. Pën yëˈë ndukjotkujkˈäjtëm, mbäät mëjwiin kajaa xyajjotmaybyatëm (Jer. 17:9). Pääty, tsojkëp nyaˈoˈoyëm extëm jyënaˈanyë Diosë kyäjpxwijën (käjpxë Isaías 55:8, 9). *

¹⁰ Päätyë Biiblyë xyˈanmäˈäyëm: “Tukˈijxpatë Jyobaa amumduˈukjot ets këdii mgëˈëm winmäˈäny xyajtuny. Mä tukëˈëyë mnëˈë mduˈu mëjpëjtäˈäk yëˈë, ets yëˈë yajtëyëp ja mnëˈë mduˈu” (Prov. 3:5, 6). Okˈix wiˈix jyënaˈany “këdii mgëˈëm winmäˈäny xyajtuny” ets ta net yˈakjënäˈäny “mëjpëjtäˈäk yëˈë [Jyobaa]”. Jyobaa yëˈëyë naytyuˈuk diˈib yajxon yajˈyeˈebyë jyot wyinmäˈäny. Pääty yˈoyëty ets jawyiin nˈëxpëjkëmë Biiblyë parë nnijäˈäwëm wiˈixë Jyobaa wyinmay mä kyajnëm ti nduˈunëm. Nyajˈyoˈoyëmë jot winmäˈäny, yëˈë yˈandijpy nbanëjkxëm wiˈixë Jyobaa wyinmay.

11. ¿Ti tsojkëp nduˈunëm parë njäjtëm nwinˈijxëm diˈib oybyëtsëmëp?

¹¹ Tsiptakp njäjtëm nwinˈijxëm diˈib oybyëtsëmëp etsë net nguytyuˈunëm. Extëm pënaty näämnëm të nyëbattë o diˈib apenënëm wimbajtsondaktëp mä Diosë kyäjpn. Mä Biiblyë ttijy “maxuˈunguˈunk”, yëˈko duˈun yajpäättë extëmë ënäˈkuˈunk diˈib apenënëm yoˈoyëˈkp. Tsojkëp mutskaty nyaswäˈägët parë tjatët yoˈoyët. Nanduˈun jyaty mët pënaty apenënëm jyäjttëp twinˈixtët diˈibë oybyëtsëmëp. Jamyats ko apostëlë Pablo ojts tnigajpxy ko tadë jäˈäy diˈib japë jyot wyinmäˈäny yëˈë “diˈibë mbäät tmëwinmäˈänybyaaty yëˈë oybyë esë axëëkpë”. Per parë duˈun njäjtëm, tsojkëbë tiempë  ets nduˈunëmë mëjää. Duˈunën mbäät ttundë diˈib jemy tëjkëdëp ëxpëjkpë (käjpxë Ebreeʉsʉty 5:13, 14).

12. Pëjtäˈäk tuˈugë ijxpajtën wiˈix mbäät njäjtëm nwinˈijxëm diˈib oybyëtsëmëp.

¹² Tuˈuk tuˈugë xëë tsojkëp nwinˈijxëm ti ndunäˈänëm, ta diˈib jëjpˈam ets ta diˈib kyaj nëgoo tyim jëjpˈamëty. Të yaˈëxpëjkpëtsëmy wiˈixë jäˈäy twinˈixtë tijaty tyunandëp ets naa kujkwaˈkxy diˈib nwinˈijxëm ndunäˈänëm, yëˈë diˈib të nˈijxwëˈëmëm ets kyaj nniwinmäˈäyëm. Extëm nˈokpëjtakëm, waˈan jabom jabom nwinˈijxëm diˈibë wit nduktëkëyäˈänëm. Mbäät kyaj ndimmëjpëjtakëm ets mas pën jotëgoˈoyëm. Per jëjpˈam ets nwinmäˈäyëm parë nayxyojxëm extëmë Dios mëduumbë (2 Kor. 6:3, 4). Waˈan ko mwit xyjuyaˈany, xyˈixy diˈib jembyëtsëëmp o wiˈixë jäˈäy nyayxyoxëdë, per ¿mwinmaapy nuˈunë tsyoo ets pën oy kyëxëˈëky? Pën yëˈë nwinˈijxëm diˈib oy mä diˈib kyaj nëgoo jyëjpˈamëty extëmë wit xox, ta niˈigyë njäjtëm nyajtuˈunëmë jot winmäˈäny, ets nëjkxëp xypyudëjkëm parë nwinˈijxëm diˈib oybyëtsëmëp ko nety nwinguwäˈkëm diˈib mëjwiin kajaa wimbëtsëmäämp (Luk. 16:10; 1 Kor. 10:31).

13. ¿Ti xypyudëkëyäˈänëm parë nduˈunëm diˈib të nwinˈijxëm?

¹³ Oy të njawinˈijxëm ndunäˈänëm diˈib oybyëtsëmëp, tsiptakpë net ets yëˈë nduˈunëm. Extëm mayë jäˈäy diˈib juˈktëp, jyamastuˈudandëp, per kyaj tmastuˈuttë mët ko kyaj mëk ja tsojkënë tmëdattë. Pääty, jëjpˈam ets mëk ntsojkënyëˈäjtëm ndunäˈänëm diˈib të nwinˈijxëm. ¿Ti mbäät xypyudëjkëm parë niˈigyë nyajkëktëjkëmë tyäˈädë tsojkën? Ko ndukˈijxpajtëmë Jyobaa (käjpxë Filipʉs 2:13).

14. ¿Mä Pablo tpëjkyë mëjää parë ttunët diˈibë nety nyijäˈäwëp ko yëˈë diˈib mbäät ttuny?

¹⁴ Pablo nyijäˈäwëbë nety ko tsiptakp nduˈunëmë oybyë, yëˈë duˈun jyajty. Tëgok ojts jyënaˈany: “Njatunaambyëts diˈibë dën oy, per kyajts nmëmadaˈaky”. Yëˈë nyijäˈäwëbë nety ti mbäät ttuny, per näˈäty ojts ti yajtuˈudukyëty. Pääty nyaynyimaytyakë: “Yëˈë njot nwinmäˈänyëts kyupejkypy amumduˈukjot ko yˈoyëty ko ja Diosë yˈanaˈamën jyënaˈany diˈibëts ndunëp, per taa mäts ëj yˈity tuˈuk diˈibëts xymyëtsipˈäjtp. Yëˈë pojpë yëˈëts xytyuknimiimp ja axëk winmäˈäny, esë tyäˈädë tsyiptundë diˈibëts ëj nnijäˈäp diˈibë oy, es dëˈënëts xymyëdaty extëmë tsimyjyaˈayën, es xytyukmëdunyëts aguanë ja pojpë”. Per ¿mbäädëdaa nety ti ttuny? Mbäät, yëˈë jyënany: “Yajjäˈäygyëdakp ja Dios ko jyaaty ja nitsokën mët yëˈëgyëjxmë Nintsënˈäjtëm Jesukristë” (Rom. 7:18, 22-25). Ets jatëgok jyënany ko mbäät tijaty ttuny “Dioskyëjxm” mët ja mëkˈäjtën diˈib jantsy mëjwiin kajaa (2 Kor. 4:7).

15. ¿Tiko jyëjpˈamëty nbëjtakëmë winmäˈäny parë nduˈunëm diˈib oy?

¹⁵ Parë Dios xytyukjotkëdakëm, tsojkëp nbëjtakëmë winmäˈäny ets yëˈë nduˈunëm diˈib të nwinˈijxëm. Okjamyats wiˈixë Elías ojts tˈanëëmë pënaty yˈawdäjttëp ja Baal ets ja israelitëty diˈibë netyë Jyobaa të tmastuˈuttë mä ja kopk diˈib xyëˈäjtypy Carmelo: “¿Axtë näˈänëm xyajminäˈän xyajxëpäˈändë majtsk pëkyë mwinmäˈäny? Pënë Jyobaa yëˈë Diosë tëyˈäjtënbë, panëjkxtë. Per pën yëˈë Baal, panëjkxtë yëˈë” (1 Rey. 18:21). Ja israelitëty nyijäˈäwëdëbë nety ti tyundëp, per kyaj ojts dyaˈˈaduˈugëdë wyinmäˈäny. Tim tëgatsy mëdë Josué, diˈibë nety të myoˈoyëdë tuˈugë oybyë ijxpajtën ko yˈanmääyëdë: “Pën axëëk xyˈixtë xymyëdundëdë Jyobaa, winˈixtë tyam pën mmëdunandëp [...]. Per ëjts mëdëtsë njëën ndëjk,  yëˈëjëts nmëdunandëbë Jyobaa” (Jos. 24:15). ¿Wiˈix wyimbëtsëëmy ko duˈunë wyinmäˈäny tpëjtaky? Josué ets pënaty puwäˈkëdë ojts tyëkëdë mä ja Nax diˈib Yajtukwinwäˈänëdë, mä jyamëtyë “letsyë etsë seerë päˈäk” (Jos. 5:6).

16, 17. Nimaytyäˈäk mët tuˈugë ijxpajtën wiˈix ndukˈoyˈäjtëm ko nwinˈijxëm diˈibë Jyobaa tyukjotkëdäˈägëp.

¹⁶ Tuˈugë nmëguˈukˈäjtëm diˈib näämnëm nëbajtp, tmëdatyë nyëdoˈoxy ets tëgëëgë yˈënäˈkuˈunk. Tëgok, ta myëguˈuk yˈanmääyë diˈib mëët tyuny parë nyëjkxtët wiinktsoo tuumbë mä mbäät niˈigyë yajmëjuytyë. Ta tyäˈädë nmëguˈukˈäjtëm twinmääy ets tmënuˈkxtakyë Jyobaa parë tyuˈumoˈoyëdët. Kyaj nety nëgoo tsooxë yajmëjuy mä tyuny, per myëdäjtypyë netyë tiempë parë sääbëdë domingë nyëjkxët mä naymyujkën ets käjpxwäˈkxpë mëdë fyamilyë. Ta ojts twinmay ko pën yajtëgäjtsypy ja tyuunk kyaj duˈun ja tiempë tnekymyëdatäˈäny. ¿Tixyëp mduun?

¹⁷ Ko tyäˈädë nmëguˈukˈäjtëm twinmääy ko ja tuunk mbäät tyukmëjagamgeˈegyëtyë Jyobaa, ta kyaj tkupëjky oyë nety mas tsooxë yajmëjuyaˈany. ¿Waˈandaa net ok wyinmääy tiko të tkakupëky? Kyaj. Niˈigyë wyinmääy ko diˈib mas oy, yëˈë ko oy yˈitët mëdë Jyobaa ets nanduˈun ja fyamilyë ets kyaj dyuˈunëty ko mas tsooxë yajmëjuyët. Yëˈë mëdë nyëdoˈoxy jantsy jotkujk nyayjäˈäwëdë ko ja nyëëxë mëjpë diˈib mäjkë jyëmëjt yˈanmääyëdë ko mëk tsyokëdë, ko mëk ttsekyë Jyobaa ets ja myëguˈuktëjk. Ets jyënany ko naywyandäˈäganëp mä Jyobaa ets nyëbatäˈäny. Seguurë ko yëˈë pudëjkë ko ja tyeety myooyë oybyë ijxpajtën ko jëjpˈam tpëjtakyë Jyobaa.

18. ¿Tiko jyëjpˈamëty nwinˈijxëm diˈibë Jyobaa tyukjotkëdäˈägëp mä tijaty ndunäˈänëm tuˈuk tuˈugë xëë?

¹⁸ Duˈun extëmë Moisés ojts twooyoˈoy ja israelitëty mä ja lugäärë äänëˈëk tëëtsëˈëkpë, nanduˈun tyamë Jesukristë twooyoˈoyë Diosë kyäjpn mä naxwinyëdë jäˈäy diˈibë Satanás yˈaneˈempy, diˈib tim tsojk kutëgoyäämp. Ets duˈun extëmë Josué ojts twoodëkë ja israelitëty mä ja Nax diˈib Yajtukwinwäˈänëdë, nanduˈunë Jesus xywyoodëkëyäˈänëm mä ja jembyë jukyˈäjtën “mä tëgekyë yajtunët diˈibë tëyˈäjtën” (2 Peed. 3:13). Pääty kyaj tyam ttiempëty parë nnijëmbijtëm wiˈix ijty nmëdäjtëm ja kostumbrë, jot winmäˈäny, tijatyë nety ndunäˈänëm ets tijaty nyajtsobatëm, niˈigyë mbäät yajxon njaygyujkëm wiˈixë Dios ttseky njukyˈäjtëm (Rom. 12:2; 2 Kor. 13:5). Pääty, nˈokˈyajnigëxëˈkëm ko xynyitëjkëm nˈaxäjëmë kunuˈkxën diˈibë Jyobaa yˈawäˈänëp mä nwinˈijxëm tijaty nduˈunëm tuˈuk tuˈugë xëë (käjpxë Ebreeʉsʉty 10:38, 39).