1, 2. Kasi imwe mukuwona kuti nchipusu kusankha cakucita? Kasi vinthu vinyake ivyo muli kusankhapo kumasinda uku mukuviwona wuli pa nyengo yasono?

 ZUŴA lililose pakuŵa vinthu ivyo tikukhumbikwira kusankha. Kasi imwe mukuwona kuti kusankha cakucita nchipusu? Ŵanji ŵakuwona kuti ŵangasankha ŵekha cakucita pa nkhani yiliyose. Ŵakukosera pa wanangwa wawo wakuti ŵakwenera kusankha ŵekha ivyo ŵakukhumba, ndipo ŵakutinkha fundo yakuti munthu munyake ndiyo waŵasankhire cakucita. Ndipouli, pali ŵanji awo ŵakopa kusankha cakucita pa nkhani zinyake. Ŵanji ŵakupenja ulongozgi mu mabuku panji ku ŵanthu ndipo nyengo zinyake ŵakunanga ndalama zinandi kuti ŵasange ulongozgi uwo ŵakuwona kuti ukukhumbikwa kuti ŵasankhenge makora vinthu.

² Taŵanandi tili pakatikati. Tikumanya kuti pa vinthu vinyake tilije wanangwa wa kujisankhira cakucita ndipo palije ico tingacitapo. Ndipouli, tikumanya kuti pa vinthu vinandi, tikwenera kusankha tekha cakucita mwakuyana na ivyo tikukhumba. (Gal. 6:5) Nangauli vili nthena, tikumanya kuti pa ivyo tikusankha, ni vyose yayi ivyo tikusankha mwavinjeru panji ivyo vikuŵa vyacandulo.

3. Kasi tili na ulongozgi wuli pa nkhani ya kusankha vyakucita, kweni pakuŵa suzgo wuli?

³ Pakuŵa ŵateŵeti ŵa Yehova, tili ŵakukondwa kuti Yehova watipa ulongozgi wakupulikikwa makora pa nkhani zinandi zakuzirwa pa umoyo withu. Tikumanya kuti usange talondezga ulongozgi uwu, tisankhenge vinthu ivyo vikondweskenge Yehova ndipo ise tisangenge navyo candulo. Ndipouli, pangaŵa nkhani na vyakucitika vinyake ivyo vindayowoyeke mwakudunjika mu Mazgu gha Ciuta. Ntheura, kasi tingasankha wuli cakucita pa nkhani izi? Mwaciyelezgero, Baibolo likuti tikwenera yayi kwiba. (Efe. 4:28) Kweni ŵanji ŵakuti ni nyengo zose yayi apo nchiheni kutora cinthu caŵene usange cinthu ico nchambura kuzirwa comene panji usange iwo ŵasoŵerwa nadi cinthu ico. Kasi tikusankha wuli cakucita pa nkhani izo ŵanji ŵakuti palije ulongozgi wakudunjika? Kasi nchivici ico cikutovwira?

4. Kasi tikwenera kuti tikapokera ulongozgi wuli apo tikakhumbanga kusankha cakucita?

⁴ Para taphalira Mkhristu munyithu kuti tikukhumba kusankha cakucita pa nkhani yakuzirwa, wangatiphalira kuti tikwenera kucita vinthu na mzimu wa mahara. Uwu mbulongozgi uwemi. Baibolo likuticenjezga pa nkhani ya kusankha vinthu mwakucimbilira, likuti: “Yose uyo ngwa mawara wakufika ku ukavu pera.” (Zinth. 21:5) Kweni kasi kucita vinthu na mzimu wa mahara cikung’anamuraci? Kasi cikung’anamura kuti tikwenera kughanaghanirapo pa nkhani iyo, na kuŵa ŵamahara pakusankha cakucita? Vyose ivi ni vyakovwira kuti tisankhe makora vinthu, kweni pali vinandi ivyo vikukhumbikwa kuti ticite vinthu na mzimu wa mahara.—Rom. 12:3; 1 Pet. 4:7.

5. Cifukwa wuli mwakawiro mahara ghithu ngakufikapo yayi?

⁵ Tikwenera kuzomerezga kuti palije uyo wali kubabika na mahara ghakufikapo. Cifukwa wuli vili nthena? Cifukwa cakuti tose tili kubabika mu kwananga na mu kuwura kufikapo. Ntheura, tili ŵambura kufikapo mu thupi na mu maghanoghano. (Sal. 51:5; Rom. 3:23) Kweniso pakwamba tikaŵa ŵanthu awo Satana ‘wakaŵabulumutizga’ maghanoghano. Tikaŵa ŵambura kumanya Yehova na fundo zake zaurunji. (2 Kor. 4:4; Tito 3:3) Ntheura, para tingasankha vinthu cifukwa cakuti ise patekha tikuwona kuti ni viwemi, tingaŵa kuti tikujipusika, nanga ni para taghanaghanirapo kwa nyengo yitali pambere tindasankhe.—Zinth. 14:12.

6. Kasi ni vinthu wuli ivyo tikwenera kucita kuti tiŵe na mahara?

⁶ Nangauli tili ŵambura kufikapo mu thupi na mu maghanoghano, kweni Yehova, Dada withu wa kucanya, ngwakufikapo pa cilicose. (Dute. 32:4) Cakukondweska nchakuti, watovwira kuti tisinthe maghanoghano ghithu ndiposo kuti tiŵe na mahara. (Ŵazgani 2 Timote 1:7.) Pakuŵa Ŵakhristu, tikwenera kughanaghana mwamahara na kucitapo kanthu. Tikwenera kujikora pa kaghanaghaniro kithu, umo tikujipulikira, na kuyezga Yehova pa umo wakughanaghanira, umo wakuwonera vinthu, na umo wakucitira vinthu.

7, 8. Longosorani ivyo mwanakazi munyake wakacita, vyeneivyo vikulongora kuti tingasankha makora vinthu nanga ŵanji ŵangaticicizga panji nanga tingakumana na suzgo.

⁷ Wonani ciyelezgero ici. Ŵanthu ŵanandi awo ŵakuluta ku caru caŵene ŵakutemwa kutumizga ŵana ku ŵabali ŵawo kuti ŵakaŵalelere, mwakuti iwo ŵalutilire kugwira nchito na kusanga ndalama. a Mwanakazi munyake uyo wakakhalanga mu caru caŵene wakababa mwanamwanalume wakutowa comene. Pa nyengo iyi, wakamba kusambira Baibolo ndipo wakacitanga makora comene mwauzimu. Ŵabwezi na ŵabali ŵake ŵakamba kucicizga iyo na mfumu wake kuti ŵatumizge mwana kwa agogo ŵake. Ndipouli, apo wakasambiranga Baibolo, mwanakazi wakamanya kuti iyo pakuŵa mupapi, Ciuta wali kumupa mulimo wa kulera mwana wake. (Sal. 127:3; Efe. 6:4) Kasi wakeneranga kulondezga kaluso ako ŵanthu ŵanandi ŵakawonanga kuti nkhawemi? Panji kasi wakeneranga kulondezga ivyo wakasambiranga mu Baibolo, ivyo panji vikate vipangiske kuti waŵe na suzgo la kusanga ndalama kweniso kusekeka na ŵanji? Kasi muŵenge imwe mphanyi mukacita wuli?

⁸ Cifukwa cakuti ŵanji ŵakamucicizganga, mama uyu wakalomba ulongozgi kwa Yehova. Wakati wayowoya nkhani iyi kwa mudumbu uyo wakamusambizganga Baibolo, kweniso ku ŵanji mu mpingo, mwanakazi uyu wakamanya maghanoghano gha Yehova pa nkhani iyi. Kweniso wakamanya umo nyengo zinyake ŵana ŵakutimbanizgikira maghanoghano usange ŵakukhala kwambura ŵapapi ŵawo mu vyaka vyakwambilira vya umoyo wawo. Wakati waghanaghanirapo comene pa nkhani iyi mwakuyana na ivyo Malemba ghakuyowoya, wakawona kuti nchiwemi  yayi kuti watumizge mwana kukaya. Mfumu wake wakawona umo ŵabali na ŵadumbu ŵakawovwilira ndiposo umo mwana wakakuliranga makora. Ntheura wakazomera kusambira Baibolo ndipo wakamba kuluta ku maungano gha mpingo lumoza na muwoli wake.

9, 10. Kasi kucita vinthu na mzimu wa mahara cikung’anamuraci, ndipo tingacita wuli nthena?

⁹ Ciyelezgero ici, cikulongora kuti kucita vinthu na mzimu wa mahara nkhuyegheka waka yayi na ivyo ise panji ŵanji ŵakuwona kuti ni viwemi. Maghanoghano na mtima withu wambura kufikapo, tingaviyelezgera na nyengo iyo yikudangira comene panji iyo yikucedwa comene. Para tingalondezga nyengo ya nthena iyi, tingasanga nayo masuzgo ghakuru. (Yer. 17:9) Maghanoghano na mtima withu mphanyi vyalongozgeka na fundo zakugomezgeka za Ciuta.—Ŵazgani Yesaya 55:8, 9.

¹⁰ Lekani Baibolo likuticenjezga kuti: “Tamira mwa Yehova na mtima wako wose, ungeghamanga ku umanyi wako wekha. Mu mendero ghako ghose umuzomere iye, ndipo tiwanyoroskenge nthowa zako.” (Zinth. 3:5, 6) Wonani mazgu ghakuti “ungeghamanga ku umanyi wako wekha.” Panthazi pake pali mazgu ghakuti “umuzomere [Yehova].” Iyo ndiyo wali na mahara ghakufikapo nadi. Ntheura, mazgu agha ghakung’anamura kuti, para tikukhumba kusankha cinthu cinyake, nyengo zose tikwenera kuŵazga mu Baibolo na kuwona umo Ciuta wakuwonera nkhani iyo. Kufuma apo, tisankhe cakucita mwakuyana na maghanoghano gha Ciuta. Usange tacita nthena ndikuti tacita vinthu na mzimu wa mahara. Ndikuti tikuyezga maghanoghano gha Yehova.

11. Kasi nchivici ico cingatovwira kuti tisankhenge vinthu mwavinjeru?

¹¹ Nchipusu yayi kuti munthu wasambire kusankha vinthu mwavinjeru na kucita ivyo wasankha. Ici cingaŵa cakusuzga comene ku awo ŵasambira sono unenesko panji awo ŵakwamba sono kukura mwauzimu. Ndipouli, ŵanthu aŵa, ŵeneawo Baibolo likuti ŵacali ŵana mwauzimu, ŵangacita makora. Ghanaghanirani umo mwana wakusambilira kwenda. Kuti wamanye kwenda makora wakwamba kuponya tumasitepu tufupitufupi ndipo wakucita nthena mwakuwerezgawerezga. Ndimo viliriso na munthu uyo ni mwana mwauzimu kuti wasankhe vinthu mwavinjeru. Kumbukani kuti mpositole Paulosi wakalongosora  kuti ŵanthu ŵakukhwima ni “awo mu kucita, ŵali kuzgoŵezga nkhongono zawo zakamanyiro kupambaniska pakati pa cakwenelera na cakubudika.” Mazgu ghakuti “mu kucita” na ghakuti “ŵali kuzgoŵezga” ghakung’anamura kucita mwakuwerezgawerezga, ndipo ivi ndivyo ŵaphya ŵakwenera kucita.—Ŵazgani Ŵahebere 5:13, 14.

12. Kasi tingacita wuli kuti tisankhenge vinthu mwavinjeru?

¹² Nga umo tayowoyera kale, zuŵa lililose tikusankha vyakucita, vikuru na vicoko. Kuyana na ŵakusanda ŵanyake, pa vinthu 100 ivyo tikusankha, vinthu 40 vikuŵa vyakuti taghanaghanirapo dankha yayi kweni tikusankha waka vinthu ivi cifukwa cakuti tili kuzgoŵera. Mwaciyelezgero, mulenji uliwose mukwenera kuti mukusankha malaya agho muvwarenge. Mungawona nga iyi ni nkhani yicoko, ndipo mungasankha vyakuvwara kwambura kughanaghanirapo, comenecomene para mukucimbilira. Kweni nchakuzirwa kuti mughanaghanirengepo comene usange ivyo mukuvwara ni vyakwenelera kwa muteŵeti wa Yehova. (2 Kor. 6:3, 4) Para mukugura vyakuvwara mungaghanaghana waka vya masitayelo, kweni kasi mukughanaghanapo vya kuvwara mwasoni ndiposo vya mtengo wake? Para tikusankha makora pa nkhani izi, tizgoŵezgenge nkhongono yithu ya kughanaghana, iyo yingatovwira kuti tisankhe vinthu mwamahara pa nkhani zikuruzikuru.—Luka 16:10; 1 Kor. 10:31.

13. Kasi nchivici ico cingatovwira kuti ticitenge vinthu ivyo tasankha?

¹³ Tose tikumanya kuti nangauli tingasankha makora vinthu, kweni cikuŵa cipusu yayi kucita ivyo tasankha. Mwaciyelezgero, ŵanji awo ŵakukhumba kuti ŵaleke kukhweŵa hona ŵakutondeka kuleka cifukwa cakuti ŵakuŵikapo mtima comene yayi. Ico cikukhumbikwa nkhuŵikapo mtima pa kucita ivyo tasankha. Ŵanji ŵakuwona kuti khumbo lithu likuyana comene na umo munofu uliri. Para tikuwugwiliskira nchito comene ndipo ukuŵa wankhongono comene. Usange tikuwugwiliskira nchito viŵi yayi ukulopwa. Ipo kasi nchivici ico cingatovwira kuti tikhozge khumbo lithu lakuti tidemelerenge ku ivyo tasankha na kuvicita? Kulomba kwa Yehova kungatovwira.—Ŵazgani Ŵafilipi 2:13.

14. Cifukwa wuli Paulosi wakaŵa na nkhongono zakucitira ico nchiwemi?

¹⁴ Paulosi wakamanya fundo iyi cifukwa ca ivyo vikamucitikirapo. Nyengo yinyake wakadandawura kuti: “Nili nalo lusoko lwa kukhumba kucita ico nchiwemi, kweni lusoko lwakupambikira ico nchiwemi ndilo palije.” Wakamanyanga ivyo wakakhumbanga kucita panji ivyo wakeneranga kucita, kweni nyengo zinyake cinthu cinyake cikamutondeskanga kucita vinthu ivi. Iyo wakayowoya kuti: “Nkhukondwa nadi mu dango la Ciuta mwakuyana na umo niliri mu munthu wamukati, kweni nkhuwona dango linyake mu viŵaro vyane ilo likurwa na dango la maghanoghano ghane, ndipo likunizgora wamikoli wa dango la kwananga ilo lili mu viŵaro vyane.” Kasi wakaŵa kuti wangaleka kuwombokwa? Yayi. Wakati: “Nkhuwonga Ciuta kwizira mwa Yesu Khristu Fumu yithu!” (Rom. 7:18, 22-25) Mu kalata yinyake wakalemba kuti: “Mu vinthu vyose, nili na nkhongono mwa uyo wakunipa nkhongono.”—Fil. 4:13.

15. Kasi para munthu wakutondeka kusankha cakucita, iyo na ŵanji ŵakukhwaskika wuli?

¹⁵ Kuti tikondweske Ciuta tikwenera kusankha ico nchiwemi na kuŵikapo mtima kuti ticite cinthu ico. Kumbukani mazgu gha Eliya ku ŵasopi ŵa Baala na Ŵaisrayeli ŵakugaluka, agho wakayowoyera pa Lupiri lwa Karmel, ghakuti: “Kasi mutimupe kuziwulika kufikira pawuli pakati pa visopo viŵiri? Usange Yehova ndiye Ciuta, mulondezgani Iye; kweni usange ndi Baala, mulondezgani naye.” (1 Mathe. 18:21) Ŵana ŵa Israyeli ŵakamanyanga cakucita, kweni ‘ŵakaziwulika’ kusankha. Mwakupambana comene na ŵanthu aŵa, vyaka vinandi kumasinda, Joshua wakalongora ciyelezgero ciwemi apo  wakaphalira Ŵaisrayeli kuti: “Usange ntha mukukhumba imwe kumuteŵetera Yehova, sorani muhanya uno uyo timuteŵetere . . . kweni ine na nyumba yane tititimuteŵetere Yehova.” (Josh. 24:15) Kasi nchivici ico cikacitika cifukwa cakuti iyo wakaŵikapo mtima? Joshua na awo ŵakakolerana nayo ŵakatumbikika mwa kupika Caru ca Layizgano, ‘caru ico mukendanga suru na uci.’—Josh. 5:6.

16, 17. Yowoyani ciyelezgero ico cikulongora vyandulo ivyo vikuŵapo cifukwa ca kusankha vinthu mwakukolerana na khumbo la Ciuta.

¹⁶ Wonani cakucitika ici. Mubali munyake wakutora wakaŵa kuti wabapatizika sonosono, ndipo wali na ŵana ŵatatu ŵacokoŵacoko. Zuŵa linyake, munthu uyo wakagwiranga nayo nchito wakayowoya kuti iyo na mubali uyu ŵakanjire nchito ku kampani yinyake ya malipiro ghanandi. Mubali withu wakalomba na kughanaghanirapo pa nkhani iyi. Ico cikapangiska kuti wasankhe nchito iyo wakugwira sono, yeneiyo yili na malipiro ghacoko, nchakuti pa Cisulo na pa Sabata waŵenge na mpata wakulutira ku maungano na mu uteŵeti wa m’munda pamoza na mbumba yake. Wakamanya kuti para wanganjira nchito ku kampani yinyake iyi, pangatora nyengo kuti waŵeso na mpata wakulutira ku maungano na mu upharazgi pa Cisulo na pa Sabata. Kasi muŵenge imwe mphanyi mukacita wuli?

¹⁷ Wakati wayaniska vyandulo vyauzimu na ndalama zinandi, mubali uyu wakakana kunjira nchito yinyake iyi. Kasi mukughanaghana kuti pamasinda wakadandawura cifukwa ca ivyo wakasankha? Iyo wakadandawurapo yayi. Wakawona kuti vyandulo vyauzimu ni vyakuzirwa comene kwa iyo na mbumba yake kuluska malipiro ghanandi agho wakate wapokerenge. Iyo na muwoli wake ŵakakondwa comene apo mwana wawo msungwana wa vyaka 10 wakaŵaphalira kuti wakuŵatemwa, wakutemwa ŵabali na ŵadumbu, ndiposo wakumutemwa comene Yehova. Wakayowoyaso kuti wakukhumba kupatulira umoyo wake kwa Yehova na kubapatizika. Wakwenera kuti wakawovwirika comene na ciyelezgero ciwemi ca adada ŵake ca kudangizga kusopa Yehova.

18. Cifukwa wuli nchakuzirwa kuti tisankhenge vinthu mwavinjeru zuŵa lililose?

¹⁸ Yesu Khristu, uyo ni Mozesi Mukuru, walongozga Ŵakhristu ŵaunenesko mu mapopa gha caru ca Satana kwa vyaka vinandi. Pakuŵa Joshua Mukuru, Yesu wanozgeka kuparanya mgonezi uheni uwu na kulongozgera ŵalondezgi ŵake mu caru ciphya caurunji. (2 Pet. 3:13) Ntheura, sono ni nyengo yakuti tiwelere ku ivyo tikatemwanga kughanaghana kale yayi, nesi ku nkharo zithu zakale, fundo zithu na vilato ivyo tikakhumbanga kufiska. Iyi ni nyengo yakuti timanye comene khumbo la Yehova kwa ise. (Rom. 12:2; 2 Kor. 13:5) Mphanyi ivyo mukusankha zuŵa lililose vyalongora kuti muli ŵakwenelera kutumbikika na Ciuta kwamuyirayira.—Ŵazgani Ŵahebere 10:38, 39.