1, 2. (a) Ke wa ngɛ huɛ ko nɛ́ wa susuɔ e he aloo wa tuɔ e he munyu kpakpa kɛ tsɔɔ nihi ɔ, mɛni jeɔ mi kɛ baa? (Moo hyɛ foni nɛ ngɛ nikasemi ɔ sisije ɔ.) (b) Mɛni sane bimihi a he nɛ wa ma susu?

KE WA ngɛ huɛ ko nɛ́ wa susuɔ e he aloo wa tuɔ e he munyu kpakpa kɛ tsɔɔ nihi ɔ, e haa nɛ huɛ bɔmi nɛ ngɛ waa kɛ lɛ wa kpɛti ɔ mi waa. Jã nɔuu nɛ e ji ngɛ waa kɛ Yehowa Mawu wa kpɛti. Benɛ David ji to hyɛlɔ ɔ, ke e su gbɔkuɛ ɔ, e hyɛɔ dodoehi nɛ ngɛ hiɔwe ɔ nɛ e susuɔ bɔnɛ Bɔlɔ ɔ he ngɛ nyakpɛ ha a he. E ngma ke: “Ke i susu níhi nɛ ngɛ hiɔwe a he, nyɔhiɔ kɛ dodoehi, ke i hyɛ ní nɛ ɔmɛ nɛ o kɛ o nine pee ɔ, i biɔ ke, ‘Mɛni ji nɔmlɔ adesa, nɛ o susuɔ e he? Mɛni ji nɔmlɔ bi, nɛ o hyɛɛ e nɔ?’” (La 8:3, 4) Bɔfo Paulo na kaa Yehowa yi mi tomi kɛ ha mumi mi Israel ɔ ba mi ngɛ nyakpɛ blɔ nɔ. Enɛ ɔ he ɔ, e de ke: ‘Hyɛ bɔnɛ Mawu nile, kɛ e juɛmi hiɛ ha!’—Rom. 11:17-26, 33.

² Ke wa ya fiɛɛmi ɔ, wa susuɔ Yehowa he nɛ wa tuɔ e he munyu kɛ haa nihi. Enɛ ɔ haa nɛ huɛ bɔmi nɛ ngɛ waa kɛ Yehowa wa kpɛti ɔ mi waa. Nihi babauu nɛ a kɛ a he wo blɔ gbami nítsumi ɔ mi ɔ na kaa jɔɔmi kake nɛ a náa ngɛ Matsɛ Yemi fiɛɛmi nítsumi ɔ mi ji kaa suɔmi nɛ a ngɛ kɛ ha Yehowa a mi waa. O ji blɔ gbalɔ amlɔ nɛ ɔ jio, o ngɛ mɔde bɔe nɛ o kɛ o he nɛ wo blɔ gbami nítsumi ɔ mi jio, mo susu sane bimi nɛ nyɛɛ se nɛ ɔ he nɛ o hyɛ: Mɛni blɔ nɔ blɔ gbami nítsumi ɔ ma nyɛ ma ha nɛ huɛ bɔmi nɛ ngɛ o kɛ Yehowa nyɛ kpɛti ɔ mi maa wa ngɛ? Ke o ji blɔ gbalɔ ɔ, mo bi o he ke, ‘Mɛni maa ye bua mi konɛ ma ya nɔ nɛ ma tsu nítsumi nɛ he hia nɛ ɔ?’ Ke o kɛ o he wui blɔ gbami nítsumi ɔ mi lolo ɔ, mo bi o he ke, ‘Mɛni tsakemi ma nyɛ ma pee konɛ i kɛ ye he nɛ wo mi?’ Blɔ gbami nítsumi ɔ ma nyɛ maa ye bua wɔ ngɛ blɔhi fuu a nɔ konɛ huɛ bɔmi nɛ ngɛ waa kɛ Mawu wa kpɛti ɔ mi nɛ wa. Nyɛ ha nɛ wa susu blɔ nɛ ɔmɛ ekomɛ a he nɛ waa hyɛ.

3. Ke wa ha nɛ nihi le jɔɔmihi nɛ Matsɛ Yemi ɔ kɛ maa ba hwɔɔ se ɔ, mɛni se wa náa?

³ Ke waa kɛ nihi susuɔ jɔɔmihi nɛ wa ma ná ngɛ Matsɛ Yemi ɔ mi hwɔɔ se ɔ he ɔ, lɔɔ maa hɛ wɔ kɛ su Yehowa he haa. Mɛni ngmamihi o kɛ pɔɔ nítsumi ke o ngɛ fiɛɛe ngɛ wehi a mi? Anɛ o kɛ La 37:10, 11; Daniel 2:44; Yohane 5:28, 29; aloo Kpojemi 21:3, 4 ɔ nɛ pɔɔ nítsumi lo? Be tsuaa be nɛ waa kɛ nihi ma susu si womi nɛ ɔmɛ nɛ maa ba hwɔɔ se ɔ a he ɔ, e kaiɔ wɔ kaa wa Mawu ɔ nɛ e haa nɔ nɔ́ faa a, ji nɔ nɛ haa wɔ “nike ní kpakpa, kɛ níhi nɛ hi kɛ pi si” niinɛ. Enɛ ɔ haa nɛ huɛ bɔmi gbagbanii hiɔ waa kɛ lɛ wa kpɛti.—Yak. 1:17.

4. Ke wa na si himi mi nɛ nihi nɛ a li anɔkuale ɔ ngɛ ɔ, mɛni heje nɛ wa bua jɔɔ kpakpa nɛ Mawu pee wɔ ɔ he wawɛɛ ɔ?

⁴ Ke wa na si himi mi nɛ nihi nɛ a li anɔkuale ɔ ngɛ ɔ, lɔɔ haa nɛ wa bua jɔɔ anɔkuale ɔ he wawɛɛ. Nihi nɛ a ngɛ je ɔ mi ɔ a nine sui blɔ tsɔɔmi nɛ maa ye bua mɛ konɛ a ná bua jɔmi ɔ nɔ. Nihi fuu peeɔ yeyeeye ngɛ nɔ́ nɛ maa ba hwɔɔ se ɔ he, nɛ a be hɛ kɛ nɔ fɔmi ko. A li nɔ́ nɛ ma ha nɛ a tsui maa nɔ a mi ngɛ si himi mi. A kpɛti nihi fuu nɛ a kɛ Mawu jami fiɛ we ɔ po li nɔ́ ko tsɔ ngɛ Baiblo ɔ he. A ngɛ kaa blema Ninevebi ɔmɛ. (Kane Yona 4:11.) Ke wa tsu fiɛɛmi nítsumi ɔ kɛ kã a, wa naa kaa mi gbami ngɛ nihi nɛ a li anɔkuale ɔ nɛ wa fiɛɛɔ kɛ haa mɛ ɔ kɛ Mawu webi a kpɛti. (Yes. 65:13) E kaiɔ wɔ nɛ wa naa kaa Yehowa peeɔ nihi kpakpa, ejakaa e haa nɛ huɛ bɔmi kpakpa hiɔ waa kɛ lɛ wa kpɛti; e haa nɔ tsuaa nɔ he blɔ konɛ e ná bua womi kɛ hɛ kɛ nɔ fɔmi nitsɛnitsɛ.—Kpoj. 22:17.

5. Ke wa tsɔɔ nihi anɔkuale ɔ, kɛ e haa nɛ wa naa haomihi nɛ waa kɛ kpeɔ ɔ ha kɛɛ?

⁵ Mawu he níhi nɛ wa tsɔɔ nihi ɔ yeɔ bua wɔ nɛ wa hɛwi tsɔ ngɛ haomihi nɛ wɔ nitsɛmɛ waa kɛ kpeɔ ɔ a he. Trisha nɛ e ji daa blɔ gbalɔ ɔ na kaa enɛ ɔ ji anɔkuale benɛ e fɔli po gba mi ɔ. E de ke: “Nɔ́ nɛ ɔ hao mi wawɛɛ pe nɔ́ tsuaa nɔ́ ngɛ ye si himi mi.” Ligbi ko ɔ, e bua jɔɛ e he nɛ e susu kaa e be fiɛɛmi yae, se pee se ɔ, e ya fiɛɛmi ɔ nɛ e kɛ jokuɛwi etɛ komɛ ya kase Baiblo ɔ. Si himi mi nɛ jokuɛwi ɔmɛ ngɛ ɔ mi wa wawɛɛ. A papaa kua mɛ, nɛ a nyɛminyumu nɔkɔtɔma a hu wa mɛ yi mi. Trisha de ke: “Jokuɛwi ɔmɛ a haomi ɔ mi wa kulaa pe ye nɔ́ ɔ. Se benɛ wa ngɛ ní ɔ kasee ɔ, a ná bua jɔmi nɛ a nya. Jokuɛwi nɛ ɔmɛ ngɛ kaa nike ní klɛdɛɛ ko nɛ Yehowa kɛ ha mi jamɛ a ligbi ɔ.”

6, 7. (a) Mɛni blɔ nɔ nɛ ke wa tsɔɔ nihi anɔkuale ɔ, wa hemi kɛ yemi mi waa ngɛ? (b) Ke wa na kaa nihi nɛ waa kɛ mɛ kaseɔ Baiblo ɔ ngɔ Ngmami ɔ mi sisi tomi mlaahi kɛ ngɛ ní tsue, nɛ a si himi ngɛ kpakpa pee ɔ, kɛ wa naa nile nɛ Mawu ngɛ ɔ ha kɛɛ?

⁶ Baiblo ɔ mi anɔkuale ɔ nɛ wa tsɔɔ nihi ɔ haa nɛ wa hemi kɛ yemi ɔ mi waa. Bɔfo Paulo ngma kɛ kɔ Yudabi komɛ nɛ a hi si ngɛ e be ɔ mi nɛ a kɛ munyu nɛ a fiɛɛɔ tsu we ní ɔ a he ke: “Nyɛ nɛ nyɛ tsɔɔ ni kpahi ní ɔ, mɛni heje nyɛ tsɔɔ we nyɛ nitsɛmɛ nyɛ he ní mɔ?” (Rom. 2:21) Mwɔnɛ ɔ, blɔ gbali pee we a ní jã! A náa he blɔhi fuu kɛ tsɔɔ nihi anɔkuale ɔ, nɛ a peeɔ Baiblo mi nikasemihi. Loko a ma nyɛ maa pee enɛ ɔ saminya a, e biɔ nɛ a sɛ hlami nɛ a kase níhi nɛ a kɛ nihi ma ya kase ɔ mi. Eko ɔ, enɛ ɔ ma bi nɛ a hla níhi a mi nɛ a kɛ ha sane bimihi a heto. Blɔ gbalɔ ko nɛ a tsɛɛ lɛ ke Janeen ɔ de ke: “Be tsuaa be nɛ ma ná he blɔ nɛ maa tsɔɔ nihi anɔkuale ɔ, i naa kaa anɔkuale nɛ ɔmɛ sɛɔ ye juɛmi kɛ ye tsui mi saminya. Enɛ ɔ he ɔ, ye hemi kɛ yemi ɔ mi wa wawɛɛ.”

⁷ Ke wa na kaa nihi nɛ waa kɛ mɛ kaseɔ Baiblo ɔ ngɔ Baiblo sisi tomi mlaahi kɛ ngɛ ní tsue ngɛ a si himi mi ɔ, wa bua jɔɔ nile nɛ Mawu ngɛ ɔ he wawɛɛ. (Yes. 48:17, 18) Enɛ ɔ yeɔ bua wɔ nɛ wa maa wa juɛmi nya si kaa wa maa ya nɔ maa ngɔ sisi tomi mlaa nɛ ɔmɛ kɛ tsu ní ngɛ wɔ nitsɛmɛ wa si himi mi. Blɔ gbalɔ kpa ko hu nɛ a tsɛɛ lɛ  ke Adrianna a de ke: “Ke nihi daa mɛ nitsɛmɛ a nile nɔ kɛ baa a je mi ɔ, a si himi peeɔ basaa. Se ke a kɛ Yehowa nile bɔni nítsumi ɔ, a náa he se amlɔ nɔuu.” Jã kɛ̃ nɛ Phil hu de ke: “Yehowa yeɔ bua nihi nɛ a nyɛɔ peeɔ tsakemihi ngɛ a si himi mi. Behi fuu ɔ, mɛ nitsɛmɛ a bɔɔ mɔde kaa a maa pee tsakemi nɛ ɔmɛ se a nyɛ we.”

8. Mɛni blɔ nɔ nyɛmimɛ nɛ waa kɛ mɛ yaa fiɛɛmi ɔ yeɔ bua wɔ ngɛ?

⁸ Ke waa kɛ nyɛmimɛ ya fiɛɛmi ɔ, lɔɔ haa nɛ wa he waa ngɛ Mawu jami mi. (Abɛ 13:20) Blɔ gbali fuu kɛ fiɛɛli kpahi yaa fiɛɛmi nɛ a yeɔ be saii ngɛ fiɛɛmi tso ɔ mi. Enɛ ɔ yeɔ bua mɛ nɛ a nyɛɔ woɔ a “sibi he wami.” (Rom. 1:12; kane Abɛ 27:17.) Blɔ gbalɔ ko nɛ a tsɛɛ lɛ ke Lisa a de ke: “Ngɛ ye nítsumi he ɔ, nihi kɛ a he siɔ koli nɛ a jeɔ hunga. Daa ligbi ɔ, nihi yeɔ nihi a he sieku nɛ a tuɔ yakayaka munyuhi. A suɔ kaa a pee nɔ́ tsuaa nɔ́ nɛ a ma nyɛ konɛ a ná kekleekle blɔ he. Ke nɔ ko baa e je mi saminya a, be komɛ ɔ, a muɔ lɛ nɛ a yeɔ e he fɛu. Se ke o kɛ nyɛmimɛ ya fiɛɛmi ɔ, o náa he wami womi nitsɛnitsɛ. Ke e su gbɔkuɛ nɛ i ba we mi nɛ pɔtɔ ye po ɔ, ye bua jɔɔ ye he.”

9. Ke waa kɛ wa gba si himi mi he piɛɛli tsu blɔ gbami nítsumi ɔ, kɛ lɔɔ haa nɛ wa gba si himi ɔ peeɔ kɛ?

⁹ Ke waa kɛ wa gba si himi mi he piɛɛli tsu blɔ gbami nítsumi ɔ, lɔɔ haa nɛ wa gba a ngɔɔ. (Fiɛlɔ 4:12) Madeline, nɛ e kɛ e huno ngɛ blɔ gbami nítsumi ɔ tsue ɔ de ke: “I kɛ ye huno ɔ wa náa be kɛ sɛɛɔ ní nɛ kɔɔ wa fiɛɛmi nítsumi ɔ, aloo níhi nɛ wa kane ngɛ Baiblo ɔ mi nɛ waa kɛ ma nyɛ ma tsu ní ngɛ wa fiɛɛmi nítsumi ɔ mi ɔ he. Benɛ jehahi ngɛ yae nɛ jehahi ngɛ bae ɔ, blɔ gbami nítsumi ɔ nɛ wa ngɛ tsue ɔ ha nɛ suɔmi nɛ ngɛ wa kpɛti ɔ mi waa.” Jã kɛ̃ nɛ Trisha hu de ke: “I kɛ ye huno ɔ wa he we níhi nɛ ma ha nɛ waa ye hiɔ, enɛ ɔ he ɔ wa pɛ  ngɛ sika he. Wɔ tsuo wa yaa fiɛɛmi ngɛ be kake mi, enɛ ɔ haa nɛ wa yeɔ bua wa sibi kɛ kpaleɔ ya slaa nihi nɛ a ngɛ munyu ɔ he bua jɔmi ɔ, nɛ wa peeɔ Baiblo mi nikasemi.”

10. Ke wa ngɔ Matsɛ Yemi ɔ kɛ pee nɔ́ titli ngɛ wa si himi mi nɛ Yehowa ye bua wɔ ɔ, kɛ e saa hɛ kɛ nɔ fɔmi nɛ wa ngɛ ngɛ e mi ɔ he ha kɛɛ?

¹⁰ Ke wa ngɔ Matsɛ Yemi ɔ he níhi kɛ pee nɔ́ titli ngɛ wa si himi mi ɔ, lɔɔ haa nɛ hɛ kɛ nɔ fɔmi nɛ wa ngɛ ngɛ Yehowa mi ɔ mi waa, Yehowa yeɔ bua wɔ, nɛ e haa wa sɔlemihi a heto. Jã ji bɔnɛ e ji ngɛ anɔkuale Kristofoli tsuo a blɔ fa mi. Se blɔ gbali na kaa ke a kɛ a hɛ fɔ Yehowa nɔ ɔ, lɔɔ yeɔ bua mɛ nɛ a yaa nɔ nɛ a nyɛɔ tsuɔ blɔ gbami nítsumi ɔ. (Kane Mateo 6:30-34.) Curt nɛ e ji blɔ gbalɔ kɛ kpokpa nɔ hyɛlɔ nane mi dalɔ ɔ kplɛɛ nɔ kaa e ma ya sɔmɔ asafo ko. Ke e sɛ lɔle kɛ yaa he nɛ asafo ɔ ngɛ ɔ, e maa ye ngmlɛfia enyɔ kɛ fã ngɛ blɔ ɔ nɔ. E yo ɔ hu ji blɔ gbalɔ. Petrol be a lɔle ɔ mi nɛ maa ngɔ mɛ kɛ ya kɛ ba. Nɛ wa ngɛ dee nɛ ɔ, e piɛ otsi loko a maa wo lɛ hiɔ. Curt de ke: “Ye yi mi pee mi enyɔɔnyɔ ngɛ wa yi mi kpɔ nɛ wa mwɔ ɔ he.” A sɔle nɛ a ma a juɛmi nya si kaa a ma ya sɔmɔ asafo ɔ. A kɛ a hɛ fɔ Mawu nɔ kaa e ma tsu a hiami níhi a he ní ha mɛ. Benɛ a maa je ɔ, nyɛmiyo ko tsɛ mɛ nɛ e de mɛ ke e ngɛ nike ní ko ha mɛ. Nyɛmiyo ɔ ha mɛ sika nɛ nya su bɔnɛ a hia kɛ ha blɔ hiami ɔ. Curt de ke: “Ke o pɔɔ níhi a si kpami ko kaa kikɛ ɔ nami ɔ, o naa kaa Yehowa ngɛ mo o hiami níhi hae.”

11. Mɛni ji jɔɔmi komɛ nɛ blɔ gbali náa?

¹¹ Niinɛ, behi fuu ɔ, blɔ gbali naa kaa ke a kɛ a he wo fiɛɛmi nítsumi ɔ mi vii, nɛ a ha nɛ huɛ bɔmi gbagbanii hi a kɛ Yehowa a kpɛti ɔ, e jɔɔ mɛ babauu. (5 Mose 28:2) Se pi be tsuaa be nɛ blɔ gbami nítsumi ɔ ngɛ gbɔjɔɔ. Akɛnɛ wa yi mluku heje ɔ, wɔ tsuo waa kɛ haomihi kpeɔ ngɛ je yaya nɛ ɔ mi. E ngɛ mi kaa haomi komɛ ma nyɛ ma ha nɛ blɔ gbali komɛ maa ngɔ a blɔ gbami nítsumi ɔ kɛ fɔ si bɔɔ mohu lɛɛ, se behi fuu ɔ, nyagba komɛ ngɛ nɛ a ma nyɛ ma tsu he ní, aloo a ma nyɛ maa yu a he ngɛ he. Mɛni ma nyɛ maa ye bua blɔ gbali konɛ a ya nɔ nɛ a tsu blɔ gbami nítsumi ɔ?

12, 13. (a) Ke blɔ gbalɔ ko nyɛ we nɛ e su ngmlɛfia nɛ a ngɛ hlae ngɛ e dɛ ɔ he ɔ, mɛni e sa nɛ e pee? (b) Mɛni heje nɛ e he hia kaa blɔ gbali nɛ a kane Baiblo ɔ daa ligbi, a pee dɛhe nikasemi, nɛ a susu níhi nɛ a kaseɔ ɔ he ɔ?

¹² Blɔ gbali fuu be deka kulaa. Enɛ ɔ he ɔ, ke a tui a níhi a he blɔ nya saminya a, a be nyɛe maa pee níhi tsuo nɛ e sa kaa a pee ɔ. (1 Kor. 14:33, 40) Ke e yee ha blɔ gbalɔ ko kaa e maa su ngmlɛfia nɛ a ngɛ hlae ngɛ e dɛ ɔ he ɔ, eko ɔ, e he maa hia nɛ e kpale hyɛ bɔnɛ e kɛ e be tsuɔ ní ha a saminya. (Efe. 5:15, 16) E ma nyɛ ma bi e he ke: ‘Anɛ i puɛɔ be fuu tsɔ ngɛ fiɛmi kɛ hɛja jemi mi lo? Anɛ e sa nɛ ma ye ye he nɔ ngɛ bɔnɛ i kɛ ye be tsuɔ ní ha a mi lo? Anɛ ma nyɛ ma tsake be nɛ i kɛ tsuɔ ní ɔ lo?’ E he hia nɛ blɔ gbali nɛ a bi a he sane nɛ ɔmɛ daa, konɛ a pee tsakemihi nɛ he hia.

¹³ E sa nɛ blɔ gbalɔ nɛ e ná deka kɛ kane Baiblo ɔ daa, nɛ e pee dɛhe nikasemi, nɛ e susu níhi nɛ e kaseɔ ɔ a he. E he hia nɛ blɔ gbalɔ nɛ ye e he nɔ, konɛ e ko ngɔ be nɛ e to kaa e kɛ ma tsu níhi nɛ a he hia wawɛɛ ɔ kɛ ya tsu níhi nɛ a he hia we tsɔ. (Filip. 1:10, NW) Kaa nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, ngɔ lɛ kaa blɔ gbalɔ ko ya fiɛɛmi kɛ je mɔtu kɛ ya si gbɔkuɛ nɛ e ba we mi. E to e yi mi kaa jamɛ a gbɔkuɛ ɔ, e maa kase níhi nɛ a ma ya kase ngɛ asafo mi kpe nɛ a maa ya a. Se benɛ e ba su we mi ɔ, kekleekle nɔ́ nɛ e pee ji, e hyɛ e mobile phone ɔ nɔ, nɛ nihi nɛ a fia lɛ nɛ́ a nine sui e nɔ ɔ, e fia mɛ. Kɛkɛ nɛ e su TV konɛ e hyɛ kaa a ngɛ nɔ́ ko nɛ e suɔ jee lo. E ngɛ TV tesia amɛ a nɔ kpae. Benɛ e ke e hɛliɔ si ɔ, lɔɔ ji ngmlɛfia e nyɔ be nɛ e ji ní kasemi ɔ sisi lolo. Mɛni tɔmi ngɛ nɔ́ nɛ e pee ɔ he? Ke fo kalɔ ko suɔ nɛ e se nɛ kɛ ngɛ fo kami nítsumi ɔ  mi ɔ, e sa nɛ be tsuaa be ɔ, e ye niye ní kpakpa. Jã kɛ̃ nɛ e sa nɛ blɔ gbalɔ hu nɛ e to e be he blɔ nya saminya nɛ́ e pee dɛhe nikasemi, konɛ e nyɛ nɛ e tsu blɔ gbami nítsumi ɔ daa.—1 Tim. 4:16.

14, 15. (a) Mɛni heje nɛ e sa kaa blɔ gbali nɛ a pee a si himi kpokploo ɔ? (b) Ke blɔ gbalɔ ko kɛ haomi ko kpe ɔ, mɛni e sa kaa e pee?

¹⁴ Loko blɔ gbali ma nyɛ ma tsu a nítsumi ɔ saminya a, e sa nɛ a bɔ mɔde nɛ a pee a si himi kpokploo. Yesu wo e kaseli ɔmɛ he wami konɛ a ha nɛ a hɛngmɛ nɔ nɛ e tsɔ. (Mat. 6:22) Lɛ nitsɛ e pee e si himi kpokploo nɛ e nyɛ tsu fiɛɛmi nítsumi ɔ nɛ́ nɔ́ ko je we e juɛmi ngɛ nɔ. E de ke: “Kɔkɔbohi ngɛ a muɔ, nɛ lohwe pɛlitsɛmɛ ngɛ tsu, se Nɔmlɔ Bi ɔ lɛɛ e be he ko nɛ e kɛ e yi fɔɔ.” (Mat. 8:20) Akɛnɛ blɔ gbali suɔ kaa a maa kase Yesu heje ɔ, a le kaa ke a bua helo nya ní fuu a nya a, ní ɔmɛ a dlami kɛ a he blɔ nya tomi ma nyɛ ma je a juɛmi kɛ je fiɛɛmi nítsumi nɔ.

¹⁵ Blɔ gbali yɔse kaa e ji he blɔ ngua nɛ a ná kaa a ngɛ blɔ gbami nítsumi ɔ tsue, se a susuu we kaa a he hia pe ni kpahi. Mohu ɔ, a le kaa Mawu dloomi nya nɛ a ná he blɔ kɛ ngɛ blɔ gbami nítsumi ɔ tsue ɔ nɛ. Enɛ ɔ he ɔ, loko blɔ gbalɔ ko ma nyɛ maa ya nɔ ma tsu blɔ gbami nítsumi ɔ, e sa nɛ e kɛ e hɛ nɛ e fɔ Yehowa nɔ. (Filip. 4:13) Blɔ gbali hu kɛ haomihi ma nyɛ maa kpe. (La 34:19) Ke blɔ gbali kɛ haomihi kpe ɔ, e sa nɛ a bi blɔ tsɔɔmi kɛ je Mawu ngɔ nɛ a ha nɛ e ye bua mɛ mohu pe nɛ a kɛ oya yemi maa ngmɛɛ blɔ gbami nítsumi ɔ he. (Kane La 37:5.) Ke a na bɔnɛ a hiɔwe Tsɛ jeɔ suɔmi mi nɛ e yeɔ bua mɛ ha a, lɔɔ ma ha nɛ a maa hɛ mɛ kɛ su e he.—Yes. 41:10.

16. Ke o suɔ nɛ o tsu blɔ gbami nítsumi ɔ eko ɔ, mɛni e sa nɛ o pee?

¹⁶ Ke o suɔ nɛ o ná jɔɔmihi nɛ blɔ gbali náa a eko ɔ, moo sɔle kɛ ha Yehowa ngɛ he. (1 Yoh. 5:14, 15) O kɛ nihi nɛ a ngɛ blɔ gbami nítsumi ɔ tsue amlɔ nɛ ɔ nɛ sɛɛ ní. Moo ngɔ otihi nɛ ma ha nɛ o nyɛ nɛ o tsu blɔ gbami nítsumi ɔ kɛ ma o hɛ mi. Jã ji bɔnɛ Keith kɛ Erika pee. Jinɛ a kɛ a be tsuo ngɛ helo nya ní tsue. Benɛ a sɛ gba si himi mi pɛ ɔ, a ya he we ehe kɛ lɔle ehe kaa bɔnɛ ke nihi fuu sɛ gba si himi mi nɛ a peeɔ ɔ. A de ke: “Wa susu kaa jamɛ a ní ɔmɛ ma ha wa tsui maa nɔ wa mi, se e bɛ mi jã.” Benɛ Keith nítsumi ɔ je e dɛ ɔ, e sɔmɔ kaa blɔ gbali a walɔ. E de ke: “Blɔ gbami nítsumi ɔ ha nɛ i na bɔnɛ bua jɔmi ngɛ fiɛɛmi nítsumi ɔ mi ha.” A kɛ nyɛmi ko kɛ e yo nɛ a ji blɔ gbali ɔ pee huɛ. Nyɛmimɛ ɔmɛ ye bua mɛ nɛ a na kaa ke a pee a si himi kpokploo, nɛ a tsu blɔ gbami nítsumi ɔ, a ma ná bua jɔmi. Mɛni Keith kɛ Erika pee? A de ke: “Wa ngma Mawu jami mi otihi nɛ waa kɛ ma wa hɛ mi ɔ kɛ fɔ wa fridge ɔ nɔ, nɛ be tsuaa be nɛ wa maa su eko he ɔ, wa kadiɔ nya.” Pee se ɔ, a nyɛ nɛ a kɛ a he wo blɔ gbami nítsumi ɔ mi.

17. Mɛni heje nɛ nile ngɛ mi kaa o ma pee tsakemihi ngɛ o si himi mi konɛ o nyɛ nɛ o tsu blɔ gbami nítsumi ɔ?

¹⁷ Anɛ o ma nyɛ ma tsu blɔ gbami nítsumi ɔ eko lo? Ke kɛ ba si piɔ ɔ, o li kaa o ma nyɛ ma tsu aloo o be nyɛe ma tsu ɔ, moo bɔ mɔde nɛ o ha nɛ huɛ bɔmi kpakpa nɛ hi o kɛ Yehowa nyɛ kpɛti, konɛ o kɛ o he nɛ wo fiɛɛmi nítsumi ɔ mi vii. Ke o sɔle nɛ o susu he ɔ, eko ɔ, o maa na kaa ke o pee tsakemi ngɛ o si himi mi ɔ, o ma nyɛ ma tsu blɔ gbami nítsumi ɔ. Ke o nyɛ nɛ o kɛ o he wo blɔ gbami nítsumi ɔ mi ɔ, o ma ná jɔɔmihi babauu nɛ e maa hiɛ pe níhi nɛ o kɛ sã afɔle ɔ. O tsui maa nɔ o mi akɛnɛ o ngɔ Matsɛ Yemi ɔ he níhi kɛ pee nɔ́ titli ngɛ o si himi mi ɔ heje. (Mat. 6:33) O ma ná bua jɔmi fuu nɛ ngɛ nɔ́ hami mi ɔ. Jehanɛ se hu ɔ, o ma ná he blɔhi fuu kɛ susu Yehowa he, nɛ o maa tu e he munyu kɛ tsɔɔ nihi. Enɛ ɔ ma ha nɛ suɔmi nɛ o ngɛ kɛ ha lɛ ɔ mi maa wa nɛ o ma ná bua jɔmi.