1, 2. (a) Kuyindula muntu mosi yina beto ke zolaka mpi kutuba mambu sambu na yandi lenda sala inki? (Tala kifwanisu yina kele na luyantiku ya disolo.) (b) Inki bangiufula beto ta tadila?

KUYINDULA muntu mosi yina beto ke zolaka mpi kutuba mambu sambu na yandi, ke kumisaka ngolo bangwisana na beto ti yandi. Yo kele kiteso mosi sambu na bangwisana na beto ti Yehowa Nzambi. Ntangu Davidi vandaka ngungudi, mbala mingi na mpimpa yandi vandaka kutala bambwetete na zulu mpi kuyindulula bunene ya Ngangi yina salaka yo. Yandi sonikaka nde: ‘Kana mono tala zulu yai ya nge me salaka, kana mono tala ngonda ti bambwetete yai ya nge me tulaka, muntu kele nani sambu nge yindula yandi mpi mwana muntu kele nani sambu nge kudibanza-banza sambu na yandi?’ (Nk. 8:4, 5) Mpi na nima ya kumonisa mutindu lukanu ya Yehowa ya me tala Izraele ya kimpeve vandaka kulungana na mutindu ya kuyituka, ntumwa Polo tubaka nde: “O mudindu ya kimvwama, ya mayele, mpi ya nzayilu ya Nzambi!”​—Bar. 11:17-26, 33.

² Ntangu beto ke samunaka, beto ke yindulaka Yehowa mpi ke tubaka sambu na yandi. Yo ke kumisaka bangwisana na beto ti yandi ngolo. Bampangi mingi yina kele na kisalu ya ntangu yonso me monaka nde, mosi ya balusakumunu yina bo ke bakaka na mutindu bo ke salaka mingi na kisalu ya Kimfumu kele nde zola na bo sambu na Nzambi ke kumaka ngolo. Yo vanda nge kele na kisalu ya ntangu yonso to nge ke zola kuyantika kisalu yina, tadila ngiufula yai: Inki mutindu kisalu ya ntangu yonso lenda kumisa bangwisana na nge ti Yehowa ngolo? Kana nge kele mupasudi-nzila kudiyula nde: ‘Inki ta sadisa mono na kubikala na kisalu yai?’ Kana nge kele ntete ve mupasudi-nzila kudiyula nde: ‘Inki bansoba mono lenda sala sambu na kuyantika kisalu yina?’ Bika beto tadila mutindu kisalu ya ntangu yonso lenda kumisa bangwisana na beto ti Nzambi ngolo.

3. Na kisalu ya kusamuna, inki mutindu kuzabisa bankaka balusakumunu yina Kimfumu ta natila beto na makwisa ke sadisaka beto?

³ Kuzabisa bankaka balusakumunu yina Kimfumu ta natila beto na makwisa ke sadisaka beto na kukwenda pene-pene na Yehowa. Inki verse nge ke zolaka kusadila mingi na kisalu ya nzo na nzo? Ziku Nkunga 37:10, 11; Daniele 2:44; Yoane 5:28, 29; to Kusonga 21:3, 4. Ntangu yonso yina beto ke zabisa bankaka balusilu yina, beto ke yibukaka nde Nzambi na beto yina ke kabaka kele mpenza mupesi ya “konso dikabu ya mbote mpi konso kado ya kukuka.” Yo ke sadisaka beto na kukwenda pene-pene na yandi.​—Yak. 1:17.

4. Sambu na nki kumona kinsukami ya kimpeve ya bankaka ke kumisaka ngolo ntonda na beto sambu na bumbote ya Nzambi?

⁴ Kumona kinsukami ya kimpeve ya bantu yina beto ke longaka ke sadisaka beto na kumonisa ntonda ya mingi na kieleka. Bantu ya nsi-ntoto ke vandaka ve ti lutwadisu ya mbote ya lenda sadisa bo na kununga mpi kuvanda na kiese. Mingi na bo ke kudiyangisaka sambu na makwisa mpi ke vandaka ve ti kivuvu. Bo ke sosaka kuzaba mfunu ya luzingu. Ata bantu mingi yina ke kwendaka na banzo-nzambi kele ti nzayilu ya fioti ya Masonuku. Bo kele bonso bantu ya Ninive. (Tanga Yonasi 4:11.) Kana beto ke samunaka mingi, beto ta mona pwelele kibeni luswaswanu na nkadilu ya kimpeve ya bantu yina beto ke longaka ti ya bansadi ya Yehowa. (Yez. 65:13) Yo ke sadisaka beto na kumona bumbote ya Yehowa na mutindu yandi ke lungisaka kaka ve bampusa na beto ya kimpeve kansi mpi ke bingisa bantu yonso na kubaka masa ya kimpeve mpi kivuvu ya kieleka.—Kus. 22:17.

5. Inki mutindu kulonga bankaka kieleka ke sadisaka beto na kutadila bampasi na beto?

⁵ Kulonga bankaka kieleka ke sadisaka beto na kudiyangisa ve mingi na bampasi na beto. Trisha, mpangi-nkento yina kele mupasudi-nzila ya ntangu yonso, monaka kieleka ya diambu yai ntangu bibuti na yandi fwaka makwela. Yandi ke tuba nde: “Yo vandaka mosi ya mambu ya kuluta mpasi na luzingu na mono.” Kilumbu mosi, yandi vandaka na mawa mingi mpi vandaka ve na mpusa ya kukwenda kusamuna, ata mpidina, yandi kwendaka kulonguka Biblia ti bana tatu yina vandaka ti bampasi na dibuta na bo. Tata na bo yambulaka bo mpi yaya na bo ya bakala vandaka kuniokula bo ngolo. Trisha ke tuba nde: “Mono monaka nde bampasi na mono vandaka fioti kibeni kana mono fwanisa yo ti ya bo. Ntangu beto vandaka kulonguka, baluse na bo kangukaka mpi bo vandaka kumweta na kiese. Kilumbu yina, bana yai vandaka dikabu yina katukaka na Yehowa.”

6, 7. (a) Inki mutindu lukwikilu na beto ke kumaka ngolo ntangu beto ke longaka bankaka kieleka ya Biblia? (b) Kumona mutindu balongoki ya Biblia ke sobaka luzingu na bo na kusadilaka minsiku ya Masonuku, ke salaka inki na ntonda na beto sambu na mayele ya Nzambi?

⁶ Kulonga bankaka bakieleka ya Biblia ke kumisaka lukwikilu na beto ngolo. Sambu na Bayuda ya nkaka ya bilumbu na yandi yina vandaka ve kusadila mambu yina bo vandaka kulonga, ntumwa Polo sonikaka nde: “Nge muntu yina ke longaka muntu ya nkaka, keti nge ke kudilongaka ve?” (Bar. 2:21) Kansi, yo kele ve mpidina sambu na bapasudi-nzila ya bubu yai! Bo ke zwaka mabaku mingi ya kulonga bankaka kieleka mpi kulonguka Biblia ti bantu. Sambu na kusala yo mbote-mbote, yo ke lombaka nde bo kudibongisa na ntwala ya kulonguka ti konso muntu mpi mbala ya nkaka kusala bansosa sambu na kupesa bamvutu na bangiufula yina bo yulaka bo. Mupasudi-nzila mosi na zina ya Janeen ke tuba nde: “Ntangu yonso yina mono ke zwaka dibaku ya kulonga bankaka kieleka, mono ke monaka nde bakieleka yango ke kotaka na kati ya na mabanza mpi na ntima na mono. Mpidina, lukwikilu na mono ke telamaka ve kisika mosi kansi yo ke landaka kuyela.”

⁷ Kumona mutindu minsiku ya Biblia ke soba luzingu ya balongoki ya Biblia ke kumisaka ngolo ntonda na beto sambu na mayele ya Nzambi. (Yez. 48:17, 18) Mpidina, yo ke sadisaka beto na kubaka lukanu ya kulanda kusadila minsiku yango na luzingu na beto mosi. Adrianna, yina kele mupasudi-nzila ke tuba nde: “Kana bantu ke tula ntima na mayele na bo mosi, luzingu na bo lenda vanda ya mpasi. Kansi, ntangu bo ke yantikaka kutula ntima na mayele ya Yehowa, bo ke bakaka mambote kukonda kusukinina.” Phil,  yina kele mpi mupasudi-nzila ke tuba nde: “Yo ke pesaka kiese na kumona mutindu Yehowa ke sadisaka bantu na kusoba luzingu na bo.”

8. Inki mutindu kusamuna ti bampangi-babakala mpi bankento ke sadisaka beto?

⁸ Kusamuna ti bampangi-babakala mpi bankento ke kumisaka beto ngolo na kimpeve. (Bing. 13:20) Bapasudi-nzila mingi ke lutisaka ntangu na bo mingi na kisalu ya kusamuna ti bansamuni ya nkaka. Yo ke pesaka bo mabaku ya ‘kupesana kikesa.’ (Bar. 1:12; tanga Bingana 27:17.) Lisa, mpangi-nkento mosi ya mupasudi-nzila ke tuba nde: “Na kisika ya kisalu, mbala mingi bantu ke vandaka ti mpeve ya kutesana mpi ya kumonisa kimpala. Konso kilumbu, nge ta wa bo ke tonga bankaka mpi ke tuba bangogo ya nsoni. Bo ke sosaka kaka kisika ya ntete, ata yo ke lomba kusala inki bibansa. Bantangu ya nkaka, nge ta mona nde bo ke vweza nge to ke seka nge sambu na nkadilu na nge ya Bukristu. Kansi kusamuna ti bampangi Bakristu ke pesaka kikesa kibeni. Na nsuka ya kilumbu, ntangu mono ke vutukaka na nzo, mono ke bakaka kikesa ya mingi, ata mono lembaka ngolo kibeni.”

9. Kusala kisalu ya kimupasudi-nzila ti nkwelani na beto lenda vanda ti inki bupusi na nsinga ya makwela ya me salama na bansinga tatu?

⁹ Kusala kisalu ya kimupasudi-nzila ti nkwelani na beto ke kumisaka ngolo nsinga ya makwela ya me salama na bansinga tatu. (Lo. 4:12) Mpangi-nkento mosi na zina ya Madeline, yina ke salaka kisalu ya kimupasudi-nzila ti bakala na yandi, ke tuba nde: “Kisalu yina ke pesaka beto makuki ya kulutisa ntangu mingi na kutubila mambu yina beto kutanaka ti yo na kisalu ya kusamuna to diambu mosi yina beto monaka na lutangu ya Biblia, yina lenda sadisa beto na kisalu ya kusamuna. Konso mvula yina beto ke salaka kisalu ya kimupasudi-nzila kumosi, bangwisana na beto ke kumaka ngolo.” Trisha mpi ke tuba nde: “Mono ti bakala na mono ke salaka bikesa na kubaka ve bamfuka, yo yina beto ke swanaka ve sambu na mbongo. Sambu beto zole ke vandaka ti manaka mosi ya kusamuna, beto ke vutukilaka bantu na mono mpi ya yandi mpi  ke longukaka Biblia ti balongoki na mono mpi ya yandi, mpidina yo ke kumisaka makwela na beto ngolo.”

10. Kana beto ke tula mambote ya Kimfumu na kisika ya ntete mpi ke mona lusadisu ya Nzambi, inki mutindu yo ta pusa beto na kutudila Yehowa ntima ya mvimba?

¹⁰ Ntangu beto ke tulaka mambote ya Kimfumu na kisika ya ntete, ke monaka lusadisu ya Yehowa, mpi ke bakaka bamvutu na bisambu na beto, beto ke tudilaka yandi ntima ya mvimba. Yo kele kieleka sambu na Bakristu yonso ya kwikama. Kansi, Bakristu yina ke salaka kisalu ya ntangu yonso ke monaka nde kutudila Yehowa ntima lenda sadisa bo na kubikala bapasudi-nzila. (Tanga Matayo 6:30-34.) Curt, yina kele mupasudi-nzila mpi muyingi ya nkengi ya nziunga, ndimaka na kukwenda kutala dibundu mosi yina yandi fwete sala bangunga zole ti ndambu na kamio sambu na kukuma kuna. Yandi ti nkento na yandi yina kele mpi mupasudi-nzila vandaka kaka ti mazuti ya kufwana sambu na kukwenda na lukutakanu kansi ve ya kuvutuka na nzo, mpi bo fwete baka salere na bo na mposo yina ke kwisa. Curt ke tuba nde: “Mono yantikaka kudiyula kana mono bakaka desizio ya mbote.” Na nima ya kusamba, bo tubaka nde bo fwete kwenda kutala dibundu yina, ti kivuvu nde Nzambi ta lungisa bampusa na bo. Ntangu bo zolaka kukwenda, mpangi-nkento mosi bingaka bo mpi tubaka nde yandi vandaka ti dikabu mosi ya kupesa bo. Yo vandaka ntalu ya mbongo yina bo vandaka na yo mfunu sambu na mazuti ya kuvutukila. Curt ke tuba nde: “Kana mbala na mbala nge ke kutana ti mambu ya mutindu yina, yo kele mpasi ve na kumona lusadisu ya Yehowa.”

11. Inki balusakumunu bapasudi-nzila ke bakaka?

¹¹ Mbala mingi bapasudi-nzila ke monaka nde ntangu bo ke kudipesaka na kisalu ya Yehowa mpi ke landaka kukumisa bangwisana na bo ti yandi ngolo, bo ke bakaka balusakumunu mingi mpi ya kukonda nsuka. (Kul. 28:2) Ata mpidina, kisalu ya kimupasudi-nzila kele ti bampasi na yo. Bansadi ya Yehowa ke kutana mpi ti bampasi yina ke katukaka na kukolama ya Adami. Bapasudi-nzila ya nkaka me monaka nde bo fwete yambula kisalu na bo sambu na mwa ntangu; kansi mbala mingi, kele ti mpila ya kumanisa bampasi yina to kubuya yo. Inki lenda sadisa bo na kulanda kusala kisalu na bo na kiese yonso?

12, 13. (a) Mupasudi-nzila fwete sala inki kana yandi ke kuka ve kulungisa bangunga na yandi? (b) Sambu na nki kuvanda ti manaka ya kutanga Biblia, kulonguka mpi kuyindulula kele mfunu mingi?

¹² Bapasudi-nzila ke vandaka ti mambu mingi ya kusala. Yo lenda vanda mpasi na kusala mambu yonso, yo yina kudibongisa mbote kele mfunu. (1 Bak. 14:33, 40) Kana mupasudi-nzila ke kuka ve kulungisa bangunga yina bo ke lombaka, mbala yankaka yandi fwete tadila diaka mutindu yandi ke sadilaka ntangu na yandi. (Baef. 5:15, 16) Yandi lenda kudiyula nde: ‘Bantangu ikwa mono ke lutisaka na bansaka? Keti mono fwete monisa kikalulu ya kudiyala? Keti mono lenda soba manaka na mono ya kisalu ya kinsuni?’ Mukristu yonso me zaba nde yo ke mpasi ve na kuyika mambu ya nkaka na manaka na beto, yo yina yo lenda lomba nde bampangi yina kele na kisalu ya ntangu yonso kutadila manaka na bo mbala na mbala mpi kusala bansoba kana mpila kele.

¹³ Kutanga Biblia konso kilumbu, kulonguka, mpi kuyindulula fwete vanda na manaka ya mupasudi-nzila. Yo yina, mupasudi-nzila fwete kudiyala sambu mambu ya kukonda mfunu kuyiba ve ntangu yina yandi fwete sadila na mambu yina ya mfunu. (Bafi. 1:10) Mu mbandu, yindula nde mupasudi-nzila mosi me vutuka na nzo na nima ya kulutisa kilumbu ya mvimba na kisalu ya kusamuna. Yandi me kana nde na nkokila yina, yandi fwete yidika balukutakanu ya mposo yina. Kansi, ntete-ntete yandi ke tanga mikanda yina bo me tindila yandi. Na nima yandi me kangula ordinatere sambu na kutanga mpi kupesa mvutu na ba message yina bo me tindila yandi. Sambu yandi me kangula Internet, yandi me kota na site mosi sambu na kutala kana ntalu ya bima me kulumuka sambu na kima mosi yina yandi ke zola kusumba. Kukonda kuzaba, kiteso ya bangunga zole me luta mpi yandi me yantika ntete ve kulonguka mambu yina yandi kanaka sambu na nkokila  yina. Diambu ya mpasi kele na wapi? Bantu yina ke salaka nsaka ya kubaka ntinu fwete tanina nitu na bo kana bo ke zola kusala kisalu na bo bamvula mingi. Mutindu mosi, bapasudi-nzila fwete vanda ti manaka ya mbote ya kulonguka na bo mosi sambu na kuvanda ngolo na kimpeve kana bo ke zola kubikala na kisalu ya ntangu yonso.​—1 Tim. 4:16.

14, 15. (a) Sambu na nki bapasudi-nzila fwete vanda ti luzingu ya kukonda mindondo? (b) Kana mupasudi-nzila ke kutana ti bampasi, inki yandi fwete sala?

¹⁴ Bapasudi-nzila yina ke nungaka na kisalu na bo ke salaka yonso sambu na kuvanda ti luzingu ya kukonda mindondo. Yezu siamisaka balongoki na yandi na kuvanda ti disu ya kukonda mindondo. (Mat. 6:22) Yandi vandaka ti luzingu ya kukonda mindondo na mpila nde yandi kudipesaka na kisalu ya kusamuna kukonda kutula dikebi na mambu ya nkaka. Yo yina, yandi tubaka nde: “Mikengi ke vandaka ti mabulu mpi bandeke ya zulu ke vandaka ti babuyamba, kansi Mwana ya muntu kele ve ti kisika ya kutula ntu na yandi.” (Mat. 8:20) Mupasudi-nzila yina ke landaka mbandu ya Yezu ke zabaka nde, kana yandi kuma ti bima mingi ya kinsuni, yo ta lomba ntangu mingi sambu na kutanina yo, kuyidika yo to kuyingisa yo.

¹⁵ Bapasudi-nzila ke bakisaka nde mukumba na bo kele ya mfunu mingi, kansi bo ke kudimonaka ve nde bo me luta bankaka. Bo ke zabaka nde, dikabu to mukumba yonso yina beto lenda baka, yo ke vandaka sambu na ntima ya mbote ya Nzambi. Yo yina, sambu na kubikala na kisalu yina, konso mupasudi-nzila fwete tudila Yehowa ntima. (Bafi. 4:13) Bo ta kutana ti bampasi. (Nk. 34:20) Mpi kana yo basika, bapasudi-nzila fwete sosa lutwadisu ya Yehowa mpi kupesa yandi dibaku ya kusadisa bo, na kisika ya kuyambula nswalu kisalu na bo. (Tanga Nkunga 37:5.) Ntangu bo ke mona mutindu Nzambi ke lungisa bampusa na bo, yo ta sadisa bo na kukwenda pene-pene ya Tata na bo ya zulu sambu yandi ke kudibanzaka sambu na bo.​—Yez. 41:10.

16. Kana nge ke zola kukuma mupasudi-nzila, inki nge fwete sala?

¹⁶ Kana nge ke zola kubaka balusakumunu yina bampangi ya ke salaka kisalu ya ntangu yonso ke bakaka, zabisa Yehowa mpusa na nge. (1 Yoa. 5:14, 15) Solula ti bampangi yina kele bapasudi-nzila. Tula balukanu yina ta sadisa nge na kukuma mupasudi-nzila. Yo kele mambu yina Keith mpi Erika salaka. Bo kudipesaka mingi na kisalu na bo ya kinsuni, mpi bonso bankwelani mingi ya bamvula na bo, bo sumbaka nzo mpi kamio ntangu fioti na nima ya makwela na bo. Bo ke tuba nde: “Beto yindulaka nde bima yina ta natila beto kiese ya kieleka—kansi yo salamaka ve ata fioti.” Ntangu Keith vidisaka kisalu na yandi, yandi salaka bonso mupasudi-nzila nsadisi. Yandi ke yibuka nde: “Kisalu ya kimupasudi-nzila yibusaka mono nde kiese ya mingi ke katukaka na kisalu ya kusamuna.” Bo salaka kinduka ti bankwelani mosi ya bapasudi-nzila yina sadisaka bo na kuwa kiese yina ke katukaka na kuvanda ti luzingu ya kukonda mindondo mpi kusala kisalu ya kimupasudi-nzila. Keith ti Erika salaka inki? Bo ke tuba nde: “Beto sonikaka balukanu na beto ya kimpeve, mpi lamikaka papie yina na frigo na beto, mpi beto vandaka kutula kidimbu na konso lukanu yina beto vandaka kulungisa.” Nsuka-nsuka, bo kumaka bapasudi-nzila.

17. Sambu na nki nge fwete tadila kusoba manaka to luzingu na nge sambu na kukuma mupasudi-nzila?

¹⁷ Keti nge mpi lenda kuma mupasudi-nzila? Kana nge ke mona nde nge ta kuka ve kusala yo ntangu yai, sala yonso sambu na kudipesa mingi na kisalu ya kusamuna mpidina yo ta sadisa nge na kukwenda pene-pene na Yehowa. Na nima ya kusamba mpi kuyindulula na dikebi yonso, nge lenda mona nde nge fwete soba mambu ya nkaka na manaka to na luzingu na nge, sambu yo pesa nge nzila ya kukuma mupasudi-nzila. Kana nge kuma mupasudi-nzila, balusakumunu yina nge ta baka ta vanda mingi kuluta bibansa yonso yina nge ta sala. Nge ta zwa kiese ya mingi yina ke katukaka na kutula mambote ya Kimfumu na kisika ya ntete. (Mat. 6:33) Nge ta baka kiese ya mingi yina ke katukaka na kupesa. Diaka, nge ta zwa mabaku mingi ya kuyindula Yehowa mpi kutuba mambu sambu na yandi, mpidina yo ta yedisa zola na nge sambu na yandi mpi ta sepedisa yandi.