1, 2. (a) Ku nga va ni vuyelo byihi loko hi anakanya hi tlhela hi vulavula hi munhu loyi hi n’wi rhandzaka? (Vona xifaniso lexi nga eku sunguleni ka xihloko lexi.) (b) Hi swihi swivutiso leswi hi nga ta swi tlhuvutsa?

KU ANAKANYA ni ku vulavula hi munhu loyi hi n’wi rhandzaka swi nga tiyisa vunghana bya hina ni munhu yoloye. Swi tano ni hi vuxaka bya hina na Yehovha Xikwembu. Loko Davhida a ha ri murisi, u hete vusiku byo tala a langute matilo lama nga ni tinyeleti a tlhela a anakanyisisa hi ndlela leyi Muvumbi wa swona a hlamarisaka ha yona. U tsarile a ku: “Loko ndzi vona matilo ya wena, mintirho ya tintiho ta wena, n’weti ni tinyeleti leswi u swi lunghiseleleke, xana munhu wa nyama wo va yini lerova u nga n’wi anakanya, ni n’wana wa munhu wa nyama leswaku u n’wi khathalela?” (Ps. 8:3, 4) Naswona endzhaku ka loko muapostola Pawulo a anakanyisise hi ndlela leyi xikongomelo xa Yehovha xi hetisekaka hi ndlela yo hlamarisa ha yona malunghana ni Vaisrayele va moya, u te: “Mawaku ku enta ka rifuwo ni vutlhari ni vutivi bya Xikwembu!”—Rhom. 11:17-26, 33.

² Loko hi ya ensin’wini, hi anakanya hi tlhela hi vulavula hi Yehovha. Sweswo swi ni vuyelo lebyinene. Maphayona yo tala ma kume leswaku ndlela leyi ma rhandzaka Xikwembu ha yona yi kurile hi leswi ma hetaka nkarhi wo tala ensin’wini. Ku nga khathariseki leswaku wa phayona sweswi kumbe u tivekele pakani ya ku phayona, anakanya hi xivutiso lexi: Vuphayona byi nga byi tiyisa njhani vuxaka bya wena na Yehovha? Loko u ri phayona, tivutise, ‘I yini lexi nga ta ndzi pfuna ku ya emahlweni ni ntirho lowu lowu vuyerisaka?’ Loko u nga si phayona, tivutise, ‘I mindzulamiso yihi leyi ndzi nga yi endlaka leswaku ndzi ta sungula ku phayona?’ A hi kambisiseni tindlela leti vuphayona byi nga byi tiyisaka ha yona vuxaka bya hina ni Xikwembu.

3. Hi khumbeka njhani loko hi vulavula ni van’wana hi mikateko ya Mfumo ya le nkarhini lowu taka loko hi ri ensin’wini?

³ Ku bula ni van’wana hi mikateko ya Mfumo ya le nkarhini  lowu taka swi hi tshineta eka Yehovha. Hi rihi tsalwa leri u rhandzaka ku ri tirhisa loko u chumayela hi yindlu ni yindlu? Xana ku nga ha va ku ri Pisalema 37:10, 11; Daniyele 2:44; Yohane 5:28, 29; kumbe Nhlavutelo 21:3, 4? Nkarhi hinkwawo loko hi bula ni van’wana hi switshembiso swoleswo, ha tsundzuka leswaku Xikwembu xa hina lexi hananaka i munyiki wa “nyiko yin’wana ni yin’wana leyinene ni nyiko yin’wana ni yin’wana leyi hetisekeke.” Sweswo swi hi tshineta eka xona.—Yak. 1:17.

4. Ha yini ku tlangela ka hina vunene bya Xikwembu ku kula loko hi vona vanhu lava nga riki na wona nkongomiso wa Xikwembu?

⁴ Ku xiya leswaku vanhu vo tala lava hi va chumayelaka a va na wona nkongomiso wa Xikwembu, swi tiyisa ndlela leyi hi wu tlangelaka ha yona ntiyiso. Vanhu emisaveni a va na nkongomiso lowu tshembekaka lowu va pfunaka leswaku va humelela va tlhela va tsaka. Vo tala va karhateka hi vumundzuku naswona a va na ntshembo. Va lava xikongomelo xa vutomi. Ni vanhu vo tala lava nghenaka kereke va ma tiva katsongo Matsalwa. Va fana swinene ni vanhu va le Ninivha wa khale. (Hlaya Yonasi 4:11.) Loko hi heta nkarhi wo tala ensin’wini, hi ku vona kahle ku hambana exikarhi ka xiyimo xa moya xa lava hi va chumayelaka ni xa vanhu va Yehovha. (Esa. 65:13) Hi tsundzuxiwa hi vunene bya Yehovha hi leswi a nga khathaleliki swilaveko swa hina swa moya ntsena; kambe a rhambaka vanhu hinkwavo leswaku va ta phyuphyisiwa hi tlhelo ra moya va tlhela va kuma ntshembo wa xiviri.—Nhlav. 22:17.

5. Ku pfuna van’wana hi tlhelo ra moya swi nga endla hi titwa njhani hi swiphiqo swa hina vini?

⁵ Ku pfuna van’wana hi tlhelo ra moya swi endla swi hi olovela ku papalata ku vilela ku tlula mpimo hi swiphiqo swa hina. Trisha, phayona ra nkarhi hinkwawo, u wu vonile ntiyiso wa marito wolawo loko vatswari va yena va dlaye vukati. U ri: “A ku ri nkarhi wo tika swinene evuton’wini bya mina.” Siku rin’wana loko a ri ni gome swinene naswona a titwa a nga swi lavi ku ya ensin’wini, u hetelele a yile a ya fambisa dyondzo ya Bibele ni vana vanharhu lava a va kulela endyangwini lowu a wu ri ni swiphiqo swo tala. Tata wa vona a a va sukerile naswona buti wa vona a a va khome hi ndlela ya tihanyi. Trisha u ri: “Xiphiqo xihi ni xihi kumbe nhlomulo lowu a ndzi langutane na wona a ku nga ri nchumu loko wu pimanisiwa ni xiyimo xa vona. Loko hi ri karhi hi dyondza, switihlwana swa vona a swi kombisa ntsako naswona a va hlekelela hikwalaho ko tsaka. Vana volavo a va ri nyiko leyi humaka eka Yehovha, ngopfu-ngopfu hi siku rero.”

6, 7. (a) Ripfumelo ra hina ri tiyisiwa njhani loko hi dyondzisa van’wana ntiyiso wa le Bibeleni? (b) Ku humelela yini hi ku tlangela ka hina vutlhari bya Xikwembu loko hi vona swichudeni swa Bibele swi antswisa vutomi bya swona hi ku tirhisa milawu ya le Matsalweni?

⁶ Ku dyondzisa van’wana ntiyiso wa le Bibeleni swi tiyisa ripfumelo ra hina. Muapostola Pawulo u tsarile malunghana ni Vayuda van’wana va le nkarhini wa yena, lava tsandzekeke ku endla leswi a va swi dyondzisa van’wana, a ku: “Xana wena, loyi u dyondzisaka un’wanyana, a wu tidyondzisi ke?” (Rhom. 2:21) Sweswo swi hambanile ni leswi endliwaka hi maphayona namuntlha! Ma ni nkarhi wo tala wo dyondzisa van’wana ntiyiso ni ku fambisa tidyondzo ta Bibele. Leswaku ma kota ku endla tano hi ndlela leyi humelelaka ma fanele ma lunghiselela dyondzo yin’wana ni yin’wana leyi ma nga ta yi fambisa kumbexana ma tlhela ma endla ndzavisiso leswaku ma ta hlamula swivutiso. Phayona leri vuriwaka Janeen ri ri: “Nkarhi wun’wana ni wun’wana loko ndzi kuma nkarhi wa ku dyondzisa van’wana ntiyiso, ndza swi xiya leswaku ntiyiso wolowo wa dzika emianakanyweni ni le mbilwini ya mina. Hikwalaho, ripfumelo ra mina a ri yimi ndhawu yin’we kambe ra kula.”

⁷ Ku vona swichudeni swa Bibele swi antswisa vutomi bya swona hi ku tirhisa milawu ya le Bibeleni swi kurisa ku tlangela ka hina vutlhari bya Xikwembu. (Esa. 48:17, 18) Sweswo swi hi pfuna leswaku hi tiyimisela swinene ku ya emahlweni hi tirhisa milawu leyi evuton’wini bya hina. Adrianna, loyi na yena a nga phayona u ri: “Vutomi  bya vanhu byi nga ha hlangana-hlangana loko va titshega hi vutlhari bya vona vini. Kambe loko va sungula ku titshega hi vutlhari bya Yehovha, va sungula ku vuyeriwa hi nkarhi wolowo.” Hilaha ku fanaka, Phil u ri: “U vona ndlela leyi Yehovha a kotaka ha yona ku hundzula vanhu lava va tsandzekeke loko va ringeta ku tihundzukela vona vini.”

8. Ku tirha ni vamakwerhu ensin’wini swi hi pfuna njhani?

⁸ Ku tirha ni vamakwerhu ensin’wini swa hi tiyisa hi tlhelo ra moya. (Swiv. 13:20) Maphayona yo tala ma heta nkarhi wo tala ma ri ensin’wini ni vapfumeri-kulobye. Leswi swi va nyika nkarhi lowu engetelekeke wo “khutazana.” (Rhom. 1:12; hlaya Swivuriso 27:17.) Phayona leri vuriwaka Lisa ri ri: “Hakanyingi entirhweni ku ni moya wo phikizana ni wa mavondzo. Siku ni siku u twa rihlevo ni nhlambha. Naswona vanhu va nga endla xin’wana ni xin’wana leswaku va ta tlula van’wana. Minkarhi yin’wana wa hlekuriwa kumbe u vungunyiwa hikwalaho ka mahanyelo ya wena ya Vukreste. Hambiswiritano, ku tirha ensin’wini ni Vakreste-kulorhi swa ndzi tiyisa swinene. Ndzi vuya ekaya ndzi phyuphyile ku nga khathariseki leswaku ndzi karhele ku fika kwihi.”

9. Ku phayona ni munghana wa hina wa vukati swi nga xi khumba njhani xiboho xa vukati xa miluko yinharhu?

⁹ Ku phayona ni munghana wa hina wa vukati swi tiyisa xiboho xa vukati xa miluko yinharhu. (Ekl. 4:12) Madeline, loyi a phayonaka ni nuna wakwe u ri: “Mina ni nuna wa mina hi kota ku heta nkarhi hi ri karhi hi vulavula hi siku ra hina ensin’wini kumbe swin’wana leswi hi swi kumeke loko hi hlaya Bibele leswi hi nga swi tirhisaka ensin’wini. Lembe rin’wana ni rin’wana loko hi phayona swin’we, vuxaka bya hina bya kula.” Hilaha ku fanaka, Trisha u ri: “Mina ni nuna wa mina hi pfumelelanile leswaku hi nga ngheni exikweletini, hikwalaho a hi lwi hi mhaka ya mali. Hi tirha  swin’we, hikwalaho hi khomeka hi ku endla maendzo ya hina yo vuyela ni ku fambisa tidyondzo ta Bibele, leswi hi pfunaka ku tiyisa vukati bya hina ni vuxaka bya hina na Yehovha.”

10. Loko hi rhangisa Mfumo ivi Xikwembu xi hi seketela, ndlela leyi hi tshembaka Yehovha ha yona yi khumbeka njhani?

¹⁰ Ku tshemba ka hina Yehovha ka kula loko hi rhangisa timhaka ta Mfumo, hi seketeriwa hi Yehovha ni ku vona ndlela leyi a swi hlamulaka ha yona swikhongelo swa hina. Sweswo swi tano eka Vakreste hinkwavo vo tshembeka. Kambe maphayona ma kume leswaku ma kota ku ya emahlweni ma phayona hileswi ma tshembaka Yehovha. (Hlaya Matewu 6:30-34.) Curt, loyi a nga phayona tlhelo mulanguteri wa xifundzha la khomelaka, u pfumele ku endzela vandlha leri a ku ri mpfhuka lowu endlaka tiawara timbirhi na hafu ku suka ekaya rakwe ku ya eka rona. Yena ni nsati wakwe loyi na yena a phayonaka, a va ri ni petirolo yo va fikisa evandlheni rolero ntsena kambe a yi nga ta ringana ku va vuyisa, naswona a a ta hola hi vhiki leri landzelaka. Curt u ri: “Ndzi sungule ku tivutisa loko ndzi endle xiboho lexinene.” Endzhaku ko khongela, va endle xiboho xa leswaku va ta xi endla xiavelo xolexo, va tiyiseka leswaku Xikwembu xi ta swi khathalela swilaveko swa vona. Loko va ri kusuhi no famba, makwerhu un’wana wa xisati u va bele riqingho kutani a va byela leswaku u va khomele nyiko. A ku ri mali leyi ringaneke ku hetisa riendzo ra vona. Curt u ri: “Loko u tshama u ri karhi u humeleriwa hi swilo swo fana ni leswi, swa olova ku vona leswaku Yehovha u hi nyika leswi hi swi pfumalaka.”

11. Hi yihi mikateko yin’wana leyi kumiwaka hi maphayona?

¹¹ Ina, hakanyingi maphayona ma kume leswaku loko ma endla leswi engetelekeke entirhweni wa Yehovha ma tlhela ma kurisa vuxaka bya wona na yena, ma ‘kuma’ mikateko yo tala. (Det. 28:2) Nilokoswiritano, ku phayona ku ni mintlhontlho ya kona. A nga kona nandza wa Xikwembu loyi a nga riki na swiphiqo leswi vangiwaka hi ku xandzuka ka Adamu. Hambileswi maphayona man’wana ma bohekeke ku tshika ku phayona ku ringana nkarhi wo karhi, hakanyingi swa koteka ku tlhantlha kumbe ku papalata swiphiqo swoleswo. I yini lexi nga ha pfunaka maphayona ku ya emahlweni ma tsakela ntirho wa wona wo hlawuleka?

12, 13. (a) Phayona ri fanele ri endla yini loko swi ri tikela ku hlanganisa tiawara ta rona? (b) Ha yini swi ri swa nkoka swinene ku tinyika nkarhi wo hlaya Bibele siku ni siku, wo va ni dyondzo ya munhu hi yexe ni wo anakanyisisa?

¹² Maphayona yo tala ma tshama ma khomeke ngopfu. Swi nga ha ma tikela ku endla swilo swa wona hinkwaswo, hikwalaho i swa nkoka ku hleleka. (1 Kor. 14:33, 40) Loko phayona swi ri tikela ku hlanganisa tiawara ta rona, swi nga ha lava leswaku ri tlhela ri kambisisa ndlela leyi ri wu tirhisaka ha yona nkarhi wa rona. (Efe. 5:15, 16) Ri nga ha tivutisa: ‘Ndzi heta nkarhi wo tanihi kwihi ndzi tihungasa? Xana ndzi fanele ndzi titsona swo tala? Xana ndzi nga cinca xiyimiso xa ntirho wa mina?’ Mukreste un’wana ni un’wana u ta pfumela leswaku swa olova ku engetela swilo eka xiyimiso xa yena; hikwalaho maphayona swi nga ha lava ma tshama ma ri karhi ma tivutisa swivutiso leswi kutani ma endla mindzulamiso loko swi laveka.

¹³ Ku hlaya Bibele siku ni siku, dyondzo ya munhu hi yexe ni ku anakanyisisa swi fanele swi va xiphemu xa xiyimiso xa phayona. Hikwalaho, phayona ri fanele ri tiyiseka leswaku swilo leswi nga riki swa nkoka a swi ri dyeli nkarhi lowu ri wu vekeleke ku endla swilo swa nkoka. (Filp. 1:10) Hi xikombiso, anakanya hi phayona loko ri vuya ekaya endzhaku ko heta siku hinkwaro ensin’wini. Ri tiyimisele ku tirhisa madyambu wolawo leswaku ri lunghiselela minhlangano leyi landzelaka. Kambe, ri rhanga ri hlaya mapapila lama teke hi poso. Endzhaku ri pfula khompyuta ya rona kutani ri hlaya ri tlhela ri hlamula ti-e-mail. Loko ra ha pfule khompyuta, ri nghena eka Web site yo karhi ku vona loko  nxavo wa nchumu wo karhi lowu ri wu lavaka wu ehlile. Ri nga si swi xiya, se ku hele kwalomu ka tiawara timbirhi naswona a ri si sungula ku lunghiselela minhlangano. Ha yini lexi ku ri xiphiqo? Vatlangi lava nga ni vutshila va fanele va khathalela mimiri ya vona loko va lava ku endla ntirho wa vona malembe yo tala. Hilaha ku fanaka, maphayona ma fanele ma va ni dyondzo ya munhu hi yexe nkarhi ni nkarhi leswaku ma ta kota ku tiyisela entirhweni wa vuphayona.—1 Tim. 4:16.

14, 15. (a) Ha yini maphayona ma fanele ma hanya vutomi byo olova? (b) Loko phayona ri va ni swiphiqo ri fanele ri endla yini?

¹⁴ Maphayona lawa swilo swi ma fambelaka kahle ma tikarhatela ku hanya vutomi byo olova. Yesu u khutaze vadyondzisiwa vakwe ku va ni tihlo ro olova. (Mat. 6:22) U hanye vutomi byo olova leswaku a ta endla vutirheli byakwe a nga kavanyetiwi hi nchumu. U te: “Timhungubye ti ni micele ni tinyenyana ta tilo ti ni byetlelo, kambe N’wana wa munhu a nga na ndhawu yo veka nhloko yakwe.” (Mat. 8:20) Phayona leri dyondzaka eka xikombiso xa Yesu ra swi tsundzuka leswaku loko ri ri ni swilo swo tala leswi vonakaka, ri ta boheka ku tirhisa nkarhi wo tala ri swi khathalela ni ku swi lunghisa.

¹⁵ Maphayona ma swi xiya leswaku ntirho wa wona wu hlawulekile kambe a ma titeki ma antswa ku tlula van’wana. Ku ri na sweswo, nyiko yihi na yihi kumbe lunghelo leri hi nga ha vaka hi ri na rona hi ri kume hikwalaho ka musa lowu nga faneriwiki wa Xikwembu. Hikwalaho, leswaku munhu a ya emahlweni a ri phayona u fanele a titshega hi Yehovha. (Filp. 4:13) Ku ta va ni swiphiqo ni swihinga. (Ps. 34:19) Loko swi va kona, maphayona ma fanele ma lava nkongomiso eka Yehovha kutani ma n’wi pfumelela a ma pfuna, ematshan’weni yo hatla ma tshika ku phayona. (Hlaya Pisalema 37:5.) Loko ma swi vona leswaku Xikwembu xa ma pfuna hi ndlela ya rirhandzu, ma ta tshinela eka xona tanihi Tata wa wona wa le tilweni la ma khathalelaka.—Esa. 41:10.

16. U fanele u endla yini loko u lava ku phayona?

¹⁶ Loko u lava ku kuma mikateko yo fana ni ya maphayona, tivisa Yehovha hi ku navela ka wena. (1 Yoh. 5:14, 15) Vulavula ni maphayona. Tivekele tipakani leti nga ta ku pfuna ku va phayona. Keith na Erika va endle tano. A va tirha nkarhi hinkwawo naswona ku fana ni mimpatswa yo tala leyi nga tintangha ta vona, a va xave yindlu ni movha leyintshwa endzhakunyana ka loko va ha ku tekana. Va ri: “A hi anakanya leswaku swilo sweswo swi ta hi enerisa—kambe a swi hi enerisanga.” Loko Keith a heleriwe hi ntirho, u teke vuphayona bya nkarhinyana. U ri: “Ku phayona swi ndzi tsundzuxe hi ntsako lowu ndzi wu kumaka loko ndzi ri ensin’wini.” Va ve vanghana va mpatswa wun’wana lowu nga maphayona, lowu va pfuneke ku vona ntsako lowu vaka kona loko vanhu va hanya vutomi byo olova naswona va phayona. Keith na Erika va endle yini? “Hi tsale tipakani ta hina ta moya, hi ti namarheta exigwitsirisini xa hina kutani hi fungha pakani ha yin’we loko hi yi fikelerile.” Hi ku famba ka nkarhi va kote ku phayona.

17. Ha yini ku ta va ku ri vutlhari ku anakanyisisa hi ku cinca xiyimiso xa wena kumbe ndlela leyi u hanyaka ha yona leswaku u ta phayona?

¹⁷ Xana u nga va phayona? Loko u vona onge a wu nge swi koti ku phayona sweswi, endla leswi u nga swi kotaka leswaku u tshinela eka Yehovha hi ku tirha nkarhi lowu engetelekeke ensin’wini. Endzhaku ko khongela eka Yehovha ni ku anakanyisisa hi xiyimo xa wena, u nga ha swi xiya leswaku loko u endla ku cinca ko karhi eka xiyimiso xa wena kumbe evuton’wini bya wena u ta kota ku phayona. Loko u sungula ku phayona, u ta va ni ntsako lowukulu ku tlula swilo swihi ni swihi leswi u nga ta titsona swona. U ta eneriseka swinene hileswi u rhangiseke timhaka ta Mfumo eka ta wena. (Mat. 6:33) U ta va ni ntsako lowukulu hileswi u nyikaka van’wana. Ku tlula kwalaho, u ta va ni nkarhi wo tala wo anakanya ni ku vulavula hi Yehovha, u kurisa ndlela leyi u n’wi rhandzaka ha yona kutani u n’wi tsakisa.