Agllashca temata ricungapaj

Temacunata ricungapaj

Tucui rurashcacunami Tucui Ushaita Charij Diosta rijsichin

Tucui rurashcacunami Tucui Ushaita Charij Diosta rijsichin

“Jatun Dioslla canmi tucui imatapash rurashcangui. Chaimandami canga, ninan punchapamba tiajunataca chasquinapacha cangui.” (APOC. 4:​11)

1. Ashtahuan shinlli feta charingapaca ¿imatata rurana capanchi?

ASHTACA gentecunaca ricushpallami imatapash crin. Shinapash Bibliaca ninmi, Taita Diostaca “pipash ima horapash na ricushcachu” nishpa (Juan 1:18). Shinaca ricushpalla crij gentecunataca ¿imashinata Taita Diospi crichun ayudashun? ‘Pipa ñavipipash na ricurishca’ Taita Diospica ¿imashinata ñucanchicunapash feta charishpa catishun? (Col. 1:15.) Primeroca Jehová Diosmanda ima pandacunata yachachishcatami ali yachana canchi. Shinallata chai yachachishcacuna panda cashcata ricuchingapaca Bibliatami aligutapacha utilizana canchi (2 Cor. 10:​4, 5).

2. Ashtaca gentecunaca ¿imapita crin?

2 Ashtacacunaca evolución nishcapimi crin. Shinapash Bibliapica na evolucionmanda yachachinllu. Evolucionbi crijcunaca ninmi, causaica yangamandami tiai callarirca nishpa. Chaimandami gentecunaca shamuj punchacunapi ali causai tianataca na crishpa causan.

3. Shuj gentecunaca ¿imapita crin?

3 Cutin shuj gentecunaca creacionismo nishcapimi crin. Chaipi crishpami gentecunaca nin, asha huatacuna huashamanllami Taita Diosca 6 punllacunapilla cai Alpata, tucui ima tiashcatapash rurarca nishpa. Na 6 punllacunapillachu rurarca nishpa cientificocuna pruebacunata ricuchijpipash na crinllu. Bibliata respetanchi nishpapash shuj gentecunapash Bibliata crichunga na ayudanllu. Chai gentecunaca apostolcunapa tiempopi gentecunashnami can. Chai gentecunaca Taita Diosta adorashpapash Taita Diosmandaca na cabalta yacharcachu (Rom. 10:​2, NM). Shinaca, evolucionbi crij gentecunata, shinallata 6 punllapillami Taita Diosca tucuita rurarca nij gentecunataca ¿imashinata Bibliahuan ayudashun? * Chashna crishcacuna gentecunapa shungupi ‘shinlli patacuna’ shina tarpurishca cajpimi chai gentecunataca Taita Diosmanda cabalta yachajushpalla ayudai ushashun.

PRUEBACUNATA RICUSHPA ALIGUTA PENSARISHPAMI SHINLLI FETA CHARINCHI

4. ¿Imashinata shinlli feta charina capanchi?

4 Bibliaca ninmi aligutapachami yachajuna canguichi nishpa (Prov. 10:14). Gentecunapa pensamientocunata catishpa yangamanda crishpa feta charichunga Jehová Diosca na munanllu. Paica aliguta yachajushpa, pruebacunata ricushpa crichunmi munan (Hebreos 11:​1, liingui). Shinapash shinlli feta charingapaca Taita Dios ciertopacha tiashcatami primeroca crina canchi (Hebreos 11:​6, liingui). Ñucanchica na crimanda crinallachu canchi. Ashtahuangarin investigacionda rurashpa aliguta pensarishpami imatapash crina canchi.

5. ¿Imamandata Taita Dios ciertopacha tiashcata crina capanchi?

5 Na ricushpapash Taita Dios ciertopacha tiashcata crichunmi apóstol Pabloca nirca: ‘Dios causaita causaicaman ninan ushaita charijta, Diospacha cajtaca, cai pachata pai rurashcamandapachami ricurijun’ nishpa (Rom. 1:20). Taita Dios tiajta na crij gentecunataca ¿imashinata Romanos 1:20​pi shimicuna cierto cashcata intindichun ayudashun? Chai gentecunata ayudangapaca Taita Diospa rurashcacunapi mashna poder, mashna sabiduría tiashcatami ricuchina canchi.

DIOSPA RURASHCACUNACA TAITA DIOS PODERTA CHARISHCATAMI RICUCHIN

6. Jehová Diosca ¿imashinata poderta charishcata ricuchishca?

6 Taita Dios poderta charishcata ricungapaca atmósfera nishcamanda, campo magnético nishcamanda yachajupashunchi. * Atmósfera nishca tiajpimi causangapaj aireta charinchi. Shinallata ñucanchi Alpa mundo bolamanda canllaman, jahua jahuapica meteorito nishca jatun rumicunami yalinajun. Chai jatun rumicuna ñucanchi Alpa mundo bolahuan chocarishpaca jatun llaquimi cai Alpapica tianman. Shinapash chai meteorito nishca jatun rumicunaca, atmósfera nishca pushtuman yaicushpaca ñuturinllami. Chai ñuturishca uchilla rumicunami huaquinbica shuj punchapamba luzerocuna urmanshnalla tutapica ricurin.

7. Jehová Diosca ¿imashinapashta poderta charishcata ricuchishca?

7 Cai Alpapi causai tiachunga campo magnético nishcapashmi ayudan. Cai campo magneticoca ñucanchi Alpa mundo bola ucupimi tiai callarin. Caica shuj ushashca jatun imán cuendami can. Caimandami ashtaca ashtaca fuerza llujshishpa ñucanchi tucuilla Alpa mundo bola muyundita quilpajun. Cai mundo bolata quilpaju ushashca fuerzatami campo magnético nin. Cutin Indipica imapash micha corrientecuna cuenda chocarishpami ushashcata tujyan. Chai tujyashcacuna ñucanchi Alpaman directo chayamujpica cai Alpapica pipash na causanmanllu. Shinapash ñucanchi Alpata quilpajuj campo magneticomi Indipi calor corriente cuenda tujyashcacuna ama cai Alpaman chayamuchun o jahuamanllata tigrachun trancajun. Campo magnético tiashcamandami polo Sur, polo Norte ladolla cielopica juyailla michagucuna cindirishpa tutapica caiman chaiman punchapamba cuyurin. Shinaca ¿nachu Jehová Diosca tucui poderta charij Dios cashca? (Isaías 40:​26, liingui.)

TUCUI RURASHCACUNAMI DIOSPA SABIDURIATA RICUCHIN

8. Cai Alpapi causaica ¿imashinata tiashpa catishca?

8 Jehová Dios sabiduriahuan o tucuita ali yachashpa rurashcamandami cai Alpapi causashpa catita ushanchi. Pensaripashunchi. Shuj jatun llactapi ashtaca ashtaca gentecuna tiashcanman. Tucuilla muyundi llactataca shuj jatun racu pirca trancariajushcanman. Yacupash ashalla tiashcanman. Basurata maita llujchinapash na tiashcanman. ¿Nachu ashalla tiempopica basurapash jundashpa pipash na causaita ushanman? Ñucanchi Alpapash jatun pirca muyushca llacta cuendami can. Yacupash ashallami tian, basurata ñucanchi Alpa mundo bolamanda canllaman shitaitapash na usharinllu. Shinapash cai Alpaca ashtaca ashtaca huatacunatami tiashca, ashtaca ashtaca gentecuna, animalcuna, plantacunami tiashpa catishca. Yacupash na tucurishcachu, basurapash na jundashcachu. Alpallatami basurataca abonoman tigrachin. Shinallata yacu tucurichunbash na saquin.

9. ¿Imashinata Jehová Diosca sabiduriata charishcata ricuchishca?

9 Cunanga oxígeno nishcapi pensaripashunchi. Ashtaca ashtaca gentecuna, animalcunaca oxígeno nishca samaita aisashpa o respirashpami dióxido de carbono nishca samaita cacharin. Cai dióxido de carbonoca basura cuendami can. Shinapash oxigenoca nunca na tucurinllu. Atmosferapipash dióxido de carbonoca na jundanllu. ¿Imamandata na jundan? Fotosíntesis nishca tiashcamandami na jundan. Fotosintesisca ¿imata can? Verde fanga plantagucunaca dióxido de carbono nishcata, yacuta, tucui mapacunata, Indi calorta chasquishpami chaicunataca carbohidratocunaman, oxígeno nishcaman tigrachin. Chai oxigenotami ñucanchica cutin respiranchi. Jehová Diosca verdella plantagucunata rurashpami ‘causaitapash samaitapash tucuicunaman carajun’ (Hech. 17:25). Diosca ashtaca sabiduriata charishcatami ricuchin.

10, 11. Mariposa monarca nishcapash ajcha shuhuapash ¿imashinata Jehová ashtaca sabiduriata charishcata ricuchin?

10 Jehová Diosca shuj shuj animalcunata rurashpami ashtaca sabiduriata charishcata ricuchirca. Huaquin gentecunaca ninmi, 2 millón shuj shuj animalcunami tian nishpa. Cutin shujcunaca ninmi, 100 millón shuj shuj animalcunami tian nishpa (Salmo 104:​24, liingui). Shinaca huaquin ejemplocunata ricupashun.

Ajcha shuhuapa ñavica Jehová Dios ashtaca sabiduriata charishcatami ricuchin (Párrafo 11​ta ricupangui)

11 Mariposa monarca nishcaca esfero punda cuenda ñutujugutami charin. Shinapash Canadá llactamanda México llactapa shuj uchila bosqueman casi 3.000 kilometrocunata volashpa rinllami. ¿Imashinata chai tucuita rinlla? Jehová Diosmi chai mariposapa uchila ñutujugutaca, Indita ricushpa carucunata rishpa chayagrichun rurarca. Shinallata ajcha shuhua o libélula nishcapi pensaripashunchi. Ajcha shuhuaca ishcai ñavigutami charin. Cada ñavipimi casi 30.000 lentecunata charin. Ajcha shuhuaca paipa uchila ñutujuguhuanmi chai lentecuna imata ricujta ñapash sintishpa ñapash cuyurin.

12, 13. Ñucanchi cuerpota rurashpaca ¿imashinata Jehová Diosca sabiduriata ricuchishca?

12 Jehová Diosca gentecunatapash rurashpami ashtaca ashtaca sabiduriata charishcata ricuchishca. Ñucanchi cuerpopica ashtaca ashtaca millón celulacunami tian. Cada celulapica ADN (ácido desoxirribonucleico) nishcami tian. Cai ADN nishcami cada gentepa cuerpo imashina cana informacionda charijun.

13 Chaita aliguta intindingapaca shuj CD discopi pensaripashunchi. Shuj CDpica, jamzi plástico cajpipash shuj jatun diccionariopa informacionda grabaita o copiaita ushanchillami. Shinapash, shuj gramo ADNpica ashtaca millón CDcunapa informacionmi grabashcashna tiajun.

14. Cunanbi cientificocunapash ñucanchi cuerpo alipacha rurashcatami ricushca. Shinaca ¿imatata Jehová Diosmandaca pensapanchi?

14 Rey Davidca gentecunapa cuerpo imashina cashcata parlashpami tucuilla shuj libropi escribishca cuendami tiajun nirca. Chaimandami Jehová Diostaca nirca: ‘Muyushna chaira viñai callarijujpipash canga ricujurcanguimi. Tucui chaicunaca canba libropimi escribishca carca’ nishpa (Sal. 139:16). Paipa cuerpota Taita Dios imashina rurashcata pensarishpami rey Davidca Jehová Diosta alabangapaj munarca. ¿Ñucanchicunapash Davidshnachu sintirinchi? Cunan punllacunapi cientificocunapash ñucanchi cuerpo alipacha rurashcatami ashtahuan ricushca. Chaimandami salmistashna ñucanchipash ninchi: ‘Ninanda manllarina, juyaillaguta [ñucata] rurashcamandami candaca alicachisha. Ñucaca ninandapacha manllarishcami cani. Chaitaca ñuca almapash alipachami yachan’ nishpa (Sal. 139:14). Imashinami ricunchi paipa rurashcacunami Taita Dios ciertopacha tiashcata ricuchin.

TUCUI USHAITA CHARIJ DIOSTA SHUJCUNAPASH ALICACHICHUN AYUDASHUNCHI

15, 16. a) Ñucanchi publicaciongunaca ¿imashinata gentecunataca Jehovapa rurashcacunamanda ashtahuan yachajuchun ayudan? b) “¿Casualidad o diseño?” nishca temamandaca ¿maijandata ashtahuan alicachiparcangui?

15 ¡Despertad! revistaca plantacunamanda, animalcunamanda parlashpami ashtaca millón gentecunataca Tucui Ushaita Charij Taita Diosmanda yachajuchun ayudajushca. Huaquin ejemplocunata ricupashun. Septiembre de 2006 revistapica “¿Existe un Creador?” nishca temami evolucionbi, creacionismopi crij gentecunataca Taita Diosmanda yachajuchun ayudarca. Shuj paniguca cashna nishpami Estados Unidos sucursalmanga escribirca: “Cai revistata gentecunaman saquinaca alipachami carca. Shuj profesora de Biologiaca cada alumno paicunapa propio revistata charichunmi 20 revistacunata mañarca” nishpa. Shuj huauquipash escribircami: “Ñucaca casi 1950 huata callarimandami villachishpa purini. Ñami casi 75 huatacunata charini. Shinapash, cai tucui huatacunapica septiembre quillapi llujshishca ¡Despertad! revistahuan villachishpami ninandapacha cushijushcani” nishpa.

16 Cai último huatacunapica ¡Despertad! revistapimi “¿Casualidad o diseño?” nishca tema casi cada quilla llujshijushca. Cai uchilla temacunapica Jehová Diospa rurashcacunata catishpa gentecunapash mushuj cosascunata rurangapaj munashcatami parlan. Huata 2010​pica shuj gentecunapash Taita Diosta alicachichunmi ¿Es la vida obra de un Creador? nishca folleto llujshirca. Chai folletoca juyailla dibujocunahuanmi, shujcunapash Jehová Diosta paipa rurashcacunamanda ninanda alicachichun ashtahuan aliguta intindichin. Shinallata cada parte tucuripa tapuicunaca imata liishcapi aligutapacha pensarichunmi ayudan. Shinaca ¿ñachu cai folletohuanga trabajopipash ñangunapipash villachipashcangui?

17, 18. a) Taitamamacuna huahuacunapash shujcunaman aliguta intindichichunga ¿imashinata ayudaita ushapanguichi? b) Familiahuan Adorana Tutapica ¿imashinata quiquinga cai folletocunahuan huahuacunaman yachachipashcangui?

17 Taitamamacuna quiquingunapa huahuacunapash aliguta intindishpa Jehová Diosta alicachichunga ¿nachu huahuacunahuan cai juyailla folletota Familiahuan Adorana Tutapi yachajunajupashcanguichi? Jovengunamanmi colegiocunapica evolucionmanda yachachin. Cientificocunapash profesorcunapash televisión programacunapi, peliculacunapica evolucionga ciertopachami tiashca nishpami yachachin. Chai panda yachachishcacuna na cierto cashcata huahuacunapash aliguta intindishpa difindiri ushachunga huata 2010​pi llujshishca, El origen de la vida. Cinco cuestiones dignas de análisis nishca folletohuan yachachipaichi. Chai folletopash ¿Es la vida obra de un Creador? nishca folletopashmi jovengunataca aliguta pensarishpa ima cierto cashcata, ima llulla cashcata crichun ayudan (Prov. 2:​10, 11).

Taitamamacuna huahuacunapash paicunapa crishcacunata aliguta intindichichun ayudapaichi (Párrafo 17​ta ricupangui)

18 El origen de la vida nishca folletoca ñaupa tiempo tullucunata tarishcanchimi, evolución tiashcami nishca noticiacunata ama crichunmi ayudan. Huahuacuna paicunapacha liishpa gentecuna na evolucionmanda tiai callarishcata intindichunmi ayudan. Shinallata, gentecunaca paicunapa juizu causai callarishcamandami cientificocuna pruebacunata tarishca nijpi imashina contestanatami yachachin. Taitamamacuna quiquingunapa huahuacunata cai ishcai folletocunahuan yachachipaichi. Shinami paicunapash Taita Dios ciertopacha tiashcata crishpa shujcunamanbash aliguta intindichinga (1 Pedro 3:​15, liingui).

19. ¿Ima bendiciondata tucuicunallata charipanchi?

19 Jehovapa organizacionga alipacha investigashpami publicaciongunataca llujchishca. Chai publicaciongunami Jehová Diosmanda ashtahuan yachajuchun ayudan. Shinallata, ashtaca pruebacunata ricushpami Jehová Diostaca tucui shunguhuan alicachinchi (Sal. 19:​1, 2). Tucuita Ruraj Jehová Diosta ninanda alicachishpa alabanaca shuj jatun bendicionmi can (1 Tim. 1:17).

^ párr. 3 Creacionismo nishcapi crij gentecunahuan aliguta parlangapaca ¿Es la vida obra de un Creador? folletopa 24-28 paginacunata ricupangui.

^ párr. 6 Atmósfera nishca, campo magnético nishca ima cashcataca ¿Es la vida obra de un Creador? folletomi 6, 7 paginacunapi dibujocunahuan intindichijun.